Geschreven door Menno Braam, Menno Schellekens en Matthijs Vermeer

Januari 2011

DENKTANKDIGITALEDE

Op zoek naar betere politieke besluitvorming in de 21ste eeuw

Toen wij drieën afspraken om samen te werken aan dit werkstuk, hadden we twee zekerheden. Ten eerste wilden we iets bouwen. Iets bedenken, maken en testen. Iets neerzetten. Ten tweede zouden we niet terugdeinzen voor grote ideeën. Voor lastige vragen. Als scholieren hebben we weinig middelen: we zitten niet ruim in geld, tijd of expertise. Alleen aan ambitie is er geen tekort. Van ons enthousiasme moeten we het hebben.Voor de zomervakantie van 2010 hebben we weken gezocht naar een onderwerp waar we enthousiast van werden. We hebben een plan van aanpak opgesteld voor verschillende onderzoeken, de meeste over onderwijs, maar van geen van alle werden we warm genoeg.

Wij zijn alledrie maatschappelijk betrokken en kijken dagelijks met frustratie naar de Nederlandse politiek. Wij volgen de politiek omdat het gaat over de uitdagingen van onze tijd. Wij volgen het met frustratie omdat die problemen die ons aan het hart gaan, steeds verzeild raken in een web van politieke belangen, om vaak te eindigen zonder echte oplossing. De inefficiëntie van het belangrijkste bestel van ons land blijft ons verbazen. Daarbij komt dat we dit bestel delen we met alle andere democratieën op aarde. Winston Churchill zei ooit: “It has been said that democracy is the worst form of government except all the others that have been tried.” Idealistisch als we zijn, nemen we geen genoegen met het minst slechte. Als we ons ergens over op kunnen winden, als we ergens enthousiast over kunnen worden, dan is het wel ons politieke bestel.

Met die energie hebben we het werkstuk geschreven dat nu voor u ligt. Dat hebben we natuurlijk niet zonder hulp gedaan. We willen graag onze begeleidende leraar bedanken: meneer Gabreëls. Hij heeft ons altijd de ruimte gegeven om te doen wat wij wilden doen, zelfs als dat betekende dat hij ons moest laten wisselen van onderwerp op het laatste moment. Meneer Peulen en meneer Nieuwenhuijzen hebben hun leerlingen maatschappijleer en maatschappijwetenschappen een maand aan ons beschikbaar gesteld. We willen Robert Gaal en Pawel Pachniewski bedanken voor de behulpzame interviews. Maarten en Frieda Schellekens hebben ons drieën een halve week onderdak en voedsel verschaft terwijl wij het merendeel van dit werkstuk schreven. Maarten heeft ons tijdens ons verblijf geholpen met de wiskunde onderbouwing van ons idee. Tenslotte zijn wij de honderdvijftig denkers, die een maand lang aan ons onderzoek hebben geparticipeerd, zeer dankbaar.

Veel leesplezier,

Menno Braam, Menno Sche!ekens en Matthijs Vermeer

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

Voorwoord

pagina

01

1! Voorwoord

2! Inhoudsopgave

3! Inleiding

5! Probleemstelling5" " " Problemen in de Tweede Kamer"8" " " Verkiezingen

11! Theorie achter de Denktank 11" " " Decisions, decisions11" " " De subjectieve realiteit12" " " Vergelijkingsmateriaal12" " " Snelle schets13" " " De expert15" " " De bijenkorf16" " " Ervaringskennis16" " " A#ijken17" " " In het kort

20!! Wat is de Digitale Denktank?20"" " Wat is het proces in de Denktank?22" " " De implementatie in de samenleving23" " " De wiskunde achter de Vote-stap29" " " De implementatie van plannen29" " " Problemen die we bewust niet oplossen29" " " " Taal30" " " " Populisme

31!! Praktijk 31" " " Ons onderzoek31" " " De proef-Digitale Denktank32" " " Het bevolken van de Digitale Denktank32" " " Wat gaan we testen en hoe?33" " " Ontwikkeling van de Digitale Denktank34" " " " Juni35" " " " Augustus40 "" " " September41" " " " Oktober46"" " " November47" " " De uiteindelijke Denktank

53! ! Resultaten 53" " " Statistieken54" " " Enquête59" " " Ervaringen59" " " " De introductie van de Denktank60"" " " Speciale ervaringen

64!! Conclusie

74!! Discussie

75!! Nawoord

InhoudsopgaveVoorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

02

Google vindt altijd de naald in de hooiberg aan informatie die wij het internet noemen. Wikipedia kan je altijd helpen als je iets moet weten. We lezen de blog van Nobelprijswinnaar Paul Krugman via de website van de New York Times en kunnen iedereen bereiken via de mail. De efficiëntie, het gebruikersgemak en de kracht van moderne communicatietechnologie is ongelofelijk. Elk aspect van ons leven en onze maatschappij is (fundamenteel) veranderd door de progressie van technologie, maar sinds Thorbecke in de negentiende eeuw onze grondwet schreef, is er weinig meer veranderd aan ons politiek systeem. Dat terwijl de wereld van vandaag onherkenbaar zou zijn voor de goede man.

Ondergetekenden zijn klassieke ‘Netizens’1, burgers van het internet. Opgegroeid met het web zijn wij eraan gewend geraakt dat alle kennis van de wereld slechts een zoekopdracht van ons verwijderd is. Gemeenschappen als Wikipedia en Flickr zijn een belangrijke inspiratie voor ons. Wikipedia.org, de open webencyclopedie, bestaat uit 16 miljoen artikelen die over het algemeen betrouwbaar zijn.2,3 Het indrukwekkendste is dat al deze artikelen geschreven zijn en bijgehouden worden door tien procent van de bezoekers. Hun productiviteit en snelheid is indrukwekkend. In een interview met de oprichter van Wikipedia, Jimmy Wales, vraagt de interviewer zich af hoe lang onzin, zoals op je eigen profiel zetten dat je stiekem Batman bent, blijft staan. Wales antwoordt: “Generally, if you [wrongly] change Wikipedia, it will be changed back in less than five minutes.”4

Flickr.com is een vaste bestemming geworden voor fotografen over de hele wereld. Op de site staan nu vijf miljard foto’s5 die beoordeeld en becommentarieerd worden door de gebruikers zelf. Beginnende fotografen kunnen advies krijgen op bijna elk gebied. Alweer geldt dat een relatief kleine groep al deze waarde zonder betaling toevoegt.

Deze websites leren ons dat een groep van duizenden vrijwilligers in de juiste omgeving tot grootse dingen in staat is, zowel qua schaal als kwaliteit. En het zijn niet alleen enthousiaste webondernemers die gemeenschappen laten denken en doen. Ruimtevaartorganisatie NASA gebruikt al jaren fans voor verschillende projecten waar je geen speciale opleiding voor nodig hebt, zoals het verwerken van

1 Hauben, M. (16 januari 2010). What is a Netizen?. Geraadpleegd op http://www.columbia.edu/~hauben/text/WhatIsNetizen.html

2 Terdiman, D. (15 december 2005). Study: Wikipedia as accurate as Britannica. Geraadpleegd op http://news.cnet.com/Study-Wikipedia-as-accurate-as-Britannica/2100-1038_3-5997332.html

3 BBC News (15 december 2005). Wikipedia survives research test. Geraadpleegd op http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/4530930.stm

4 Wales, J. (5 januari 2011). The Daily Show with Jon Stewart (19:15). Geraadpleegd op http://www.thedailyshow.com/full-episodes/wed-january-5-2011-jimmy-wales

5 Sheppard, Z. (19 september 2010). 5000000000. Geraadpleegd op http://blog.flickr.net/en/2010/09/19/5000000000/

InleidingVoorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

03

foto’s van Mars6. Ook hier zijn de resultaten bemoedigend: de kwaliteit van het werk van de duizenden vrijwilligers was bijna even hoog als dat van de wetenschappers van NASA zelf.

Menno Schellekens speelde in het voorjaar van 2010 al een tijdje met het idee om een digitale omgeving te bouwen waar Nederlanders beleid met elkaar kunnen bediscussiëren en aannemen. Toen hij het boek Wisdom of the Crowds las, zag hij een mogelijkheid voor een webomgeving waarin duizenden Nederlanders samen beleid kunnen bedenken en bediscussiëren. Hij gaf het een voorlopige naam: ‘De Digitale Denktank’.

In dit werkstuk beginnen we met de hoofdvraag: “kunnen we moderne communicatietechnologie gebruiken om het democratisch proces te verbeteren?” We gaan op zoek naar, in theorie, de beste manier om complexe beslissingen te nemen. Eerst stellen we voor de duidelijkheid onze volledige probleemstelling. Vervolgens bekijken we hoe we deze bestuursvorm zouden kunnen verbeteren. Uit de conclusies hiervan volgt de praktische vorm van de digitale omgeving voor het maken van beleid.Het tweede deel van het werkstuk gaat de bouw, het onderzoek en alle handelingen die hebben geleid naar wat uiteindelijk de Digitale Denktank is geworden. In het hoofdstuk “Praktijk” behandelen we het onderzoek met de Digitale Denktank. We sluiten af met de resultaten die we waargenomen hebben tijdens het onderzoek en de conclusies die we daaruit kunnen trekken.

6 BBC News (17 november 2010). How to explore Mars and have fun. Geraadpleegd op http://news.bbc.co.uk/2/hi/8364865.stm

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

04

De democratie is een beleidsvorm die al millennia oud is en die zijn oorsprong vindt in het oude Griekenland. Hier ontstond het idee dat het volk zelf inspraak zou moeten hebben in de manier waarop er geregeerd wordt in een land (of in die tijd een ‘polis’), in plaats van een kleine elite of een enkele koning.

Democratie is slechts een idee, niet een concrete bestuursvorm. In Nederland hebben we de principes van democratie vertaald naar onze parlementaire democratie. Onze vorm van democratie is heel anders dan die van onze intellectuele voorvaderen. Denk bijvoorbeeld aan het feit dat vrouwen en immigranten tegenwoordig ook mogen stemmen.Ondanks dat ieder lid van onze maatschappij inspraak heeft in het lot van dit land, hebben veel mensen een negatieve connotatie bij het woord “politiek”, ook in Nederland. Waar zou dat aan kunnen liggen?

Er zijn veel factoren die meewegen in het antwoord op deze vraag. Voor deze probleemstelling hebben we vele bronnen geraadpleegd. Tezamen geven zij een beeld van wat er mankeert aan de parlementaire democratie die wij in Nederland hanteren.

Allereerst een beschrijving van parlementaire democratie, opdat wij niet langs elkaar heen praten. Parlementaire democratie is de formele naam van een groter begrip dat representatieve democratie heet. In plaats van zelf direct invloed te hebben op de keuzes die gemaakt moeten worden, zoals de invoering, aanpassing of afschaffing van wetten, kiest het volk een persoon of politieke partij uit. Elke politieke partij heeft bepaalde standpunten, principes en een handelingswijze. Wanneer een burger voor een partij kiest, geeft hij hen het vertrouwen dat zij gebaseerd op deze standpunten de juiste keuzes zullen maken. Omdat iedere burger verschillend is, ontstaat er een scala aan verschillende partijen die elk de wensen van de kiezers trachten te vervullen. Een bepaald aantal stemmen geeft een partij een zetel in de Tweede Kamer, waarmee invloed uitgeoefend kan worden.Hoe meer zetels een partij heeft, hoe meer zeggenschap deze krijgt. Nederland kent ook een Eerste Kamer en andere politieke organen, maar wij richten ons op de Tweede Kamer omdat die het belangrijkste orgaan is van de democratie in Nederland.

Problemen in de Tweede KamerOp iedere zetel van de Tweede Kamer zit een politicus. Een politicus is idealiter een weldenkende Nederlander die strijdt voor het welzijn in ons land. Dat zijn de mensen waar wij ons vertrouwen aan schenken door op ze te stemmen. In de praktijk hebben zij echter andere belangen dan alleen die van de kiezer en het collectief goed. Ieder Kamerlid is bijvoorbeeld lid van een partij. Zij kunnen simpelweg niet objectief zijn, omdat hun positie dat niet toelaat. Ze moeten denken aan de mening van de partij waarin ze zitten, welke belangen die partij heeft in de Tweede Kamer, hoe een beslissing in het nieuws zal komen, etcetera. Joris

Probleemste!ingVoorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

05

Luyendijk concludeerde in zijn boek7 “Je hebt het niet van mij, maar...” dat dit soort invloeden, en dus niet de inhoudelijke argumenten, de belangrijkste factor zijn in het stemgedrag van Kamerleden. We citeren een samenvattende recensie van het boek van GeenCommentaar.nl8: “als je wil begrijpen hoe kamerleden stemmen moet je in de eerste plaats kijken naar de vraag of ze bij de coalitie of de oppositie zitten. Dat stuurt hun stemgedrag en het succes van hun voorstellen. Zit je bij de coalitie dan stem je tegen voorstellen van de oppositie en kunnen jouw voorstellen wel een meerderheid vinden. Pas daarna spelen inhoudelijke argumenten een rol.”

Niet alleen Luyendijk is tot die conclusie gekomen; politici zelf beklagen zich ook over de manier van werken in Den Haag. Jolande Sap, fractievoorzitter van GroenLinks, schreef in januari 2011 in een column voor NRC Handelsblad: “De eerste ontnuchtering kwam snel. Ik herinner me het debat over het belastingplan 2009 waarin de positie van oudere werknemers een prominente plaats innam. Gewapend met feiten en analyses opende ik daar de discussie over de doorwerkbonus. Vrijwel niemand bleek geïnteresseerd in die feiten en analyses. Erger nog, vrijwel niemand bleek geïnteresseerd in mijn idealen om de abominabele baankansen van oudere werklozen te verbeteren. Het enige wat bleek te tellen, was dat de balans tussen de ouderenbelasting van Bos en de doorwerkbonus van Balkenende behouden moest blijven; politiek met een hele kleine p.”9.

Politici beïnvloeden niet alleen elkaar, maar worden ook beïnvloed door het hele netwerk van mensen dat om de politiek heen hangt. Daarbij moet je denken aan journalisten en lobbyisten. Weer uit “Je hebt het niet van mij, maar...”7: “Veel mensen wisselen ook tussen deze [politieke] rollen: oud-politici worden lobbyisten, woordvoerders worden journalist en journalisten worden politici.” Volgens Luyendijk is dit allemaal niet transparant en krijgen burgers hier maar moeilijk zicht op.

Politici die hun beslissingen niet enkel van de meritus van het beleid af laten hangen noemen wij politiek gekleurd en wij stellen met het bovenstaande in het achterhoofd dat elke politicus in het huidige bestel dit is.

Dit brengt een aantal gevolgen met zich mee. In de Tweede Kamer van Nederland zitten maar honderdvijftig bestuursleden. Van deze personen wordt geacht dat, wanneer zij in discussie gaan over een onderwerp, zij hier veel van afweten, anders kunnen zij geen goed oordeel vellen over de situatie. Als je eens even kijkt naar Politiek 24, dan zul je al vrij gauw zien dat de meerderheid van deze politici welvarende blanke mannen zijn van tussen de veertig en zestig jaar oud die een deel

7 Luyendijk, J. (2010). Je hebt het niet van mij, maar... (1e druk). Amsterdam, Nederland: Uitgeverij Podium.

8 Otjes, S. (6 januari 2011). Ik heb het niet van Joris Luyendijk, maar.... Geraadpleegd op http://www.geencommentaar.nl/2011/01/06/ik-heb-het-niet-van-joris-luyendijk-maar/

9 Sap, J. (19 januari 2011). Weg met de politiek van branie zonder brein. Geraadpleegd op http://tweedekamer.groenlinks.nl/node/60099

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

06

van hun leven als ambtenaar hebben gewerkt. Vrouwen, allochtonen, laagopgeleiden en studenten zijn er ondervertegenwoordigd.10,11

Er is dus relatief weinig diversiteit bij de mensen die het hele land besturen. Niet alleen zal het voor politici lastiger zijn om zich in te leven in de belangen van kiezers die niet dezelfde achtergrond hebben, maar een groot deel van de kennis die deze groepen bezitten is afwezig in de Tweede Kamer. Hoe het eraan toe gaat in een achterstandswijk, waar leraren tegenaan lopen in de klas en of je rond kan komen van een uitkering, dat zijn allemaal dingen die een politicus niet weet. Natuurlijk vereist dit beeld enige nuancering: wij weten goed dat politici niet volledig onwetend zijn. Een politicus heeft zijn informateurs en fractiemedewerkers om hem in te lichten en is ook regelmatig “in het veld” te vinden om kennis op te doen van Nederland. Echter, die ambtenaren moeten zich ook inlezen binnen werkuren. De kennis van een conrector die al twintig jaar in het onderwijs zit, kan je niet samenvatten in een rapport. Dan hebben we het niet zozeer over de pure, rauwe kennis uitgedrukt in cijfertjes, maar vooral over de kennis die alleen van iemand met een eerstehands ervaring kan worden geleerd. Niet alleen de informatie die zij gebruiken om beslissingen mee te maken is daardoor niet goed genoeg, maar ook in de informatie die zij terugkrijgen van de samenleving waarop die beslissingen effect hebben gehad. Door dit tekort aan informatie is het lastig voor politici om een goede keuze te maken.

Een recent voorbeeld: minister Hirsch Ballin beweerde in 2010 dat videogames gewelddadig gedrag stimuleren bij mensen, met name kinderen en wilde dat de spellen uit de rekken van de winkel werden gehaald. Meerdere artikelen zijn in de krant en op het internet verschenen over deze zaak.12 Peter Nikken, een psycholoog wiens onderzoek is gebruikt door Hirsch Ballin om tot zijn conclusie te komen, vertelt hierin dat Hirsch Ballin zijn onderzoek heeft geïnterpreteerd zoals het hem uitkomt, net als met zijn andere bronnen. Of hij dit nu expres heeft gedaan of omdat hij niet beter weet, in ieder geval wordt dit soort praktijken veroorzaakt door het gebrek aan kennis van de situatie. Menig psycholoog, zo zegt Peter Nikken, zal kunnen aantonen waarom het tegendeel waar is en dat videogames geen directe oorzaak zijn van gewelddadig gedrag (of waarom dat in ieder geval niet zo makkelijk te stellen is als Hirsch Ballin doet).

10 Driessen, C. (12 oktober 2010). Dit is pas representatief !. Geraadpleegd op http://www.depers.nl/binnenland/516290/Dit-is-pas-representatief.html

11 Parre, H. van der (7 november 2010). Te weinig kamerleden uit Gelderland en Noord-Brabant. Geraadpleegd op http://nos.nl/artikel/196711-te-weinig-kamerleden-uit-gelderland-en-noordbrabant.html

12 Bronzwaer, S. (14 september 2010). Psycholoog: Hirsch Ba!in zit mis met verbod op geweldgames. Geraadpleegd op http://www.nrc.nl/binnenland/article2619180.ece/Psycholoog_Hirsch_Ballin_zit_mis_met_verbod_op_geweldgames

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

07

Kort gezegd: het is onmogelijk dat een politicus veel weet over de visserij, maar ook over de kaasindustrie, het middelbaar onderwijs, de psychologiebranche, het ziekenstelsel, de autoindustrie, etcetera. Een mens heeft maar zoveel uren in een dag. Dat terwijl zij voor elk van die bedrijfstakken wel eens een besluit zullen moeten maken dat het leven van veel mensen drastisch kan veranderen, in positieve of negatieve zin.

De mensen die de beslissing aangaat worden vaak niet geraadpleegd. In het begin van 2011 was er nog veel te doen om de beslissing van het kabinet om naar Kunduz te gaan, een noordelijke provincie van Afghanistan. Een ex-militair en vrouw van een militair in Uruzgan schreef op haar persoonlijke weblog: “...er [werd door de regering] niet gezegd: ”Jongens en meiden van Defensie, jullie leveren goed werk, jullie hebben erg goed je best gedaan, wat is jullie mening? Moeten we het werk in Uruzgan voortzetten?” Waarom zouden we ook mensen die weten hoe het er aan toe gaat in Uruzgan, mensen die zelf het zware werk hebben moeten opknappen, vragen naar hun mening? Of vragen naar de mening van de mensen waarvan dierbaren in Uruzgan hebben gediend: het thuisfront? Of vragen aan mensen die zich werkelijk verdiept hebben in de missie? Ik durf mijn handen in het vuur te steken, dat de uitkomst u zal verbazen.”13

VerkiezingenWanneer verkiezingen naderen kun je de deur niet uit of je wordt al overdonderd met posters waarop het gephotoshopte hoofd van de lijsttrekker van een partij te zien is, inclusief fel gekleurde slogans. Wat politici over zichzelf zeggen als zelfpromotie, bijvoorbeeld in een debat op tv, is een belangrijk onderdeel van de publieke beeldvorming. Hoe het allemaal in elkaar steekt achter de schermen zien we niet. Elke politieke partij heeft een eigen ‘spindoctor’ die heel nauwkeurig orkestreert wanneer er welke informatie aan de massa wordt gegeven. De kiezers, de mensen die moeten gaan beslissen welke partij het beste zijn of haar mening kan verkondigen, krijgen een rooskleurig beeld van het programma van een politieke partij. Politici laten het bijvoorbeeld zo lijken dat ze én bezuinigen én toch niet snijden in alles wat belangrijk is. Dit is een vertekend beeld van de werkelijkheid die zou ontstaan als die partij daadwerkelijk aan de macht zou komen.Mensen zien de politiek dus enkel zoals de media en hun eigen reclames ze weergeven. Dat wordt in de politiek gebruikt om hun imago te beïnvloeden.

Het bedrijven van politiek is fundamenteel veranderd sinds de moderne massamedia hun intrede deden. De politieke natuurwet is massa, staat gelijk aan mediavolume, staat gelijk aan momentum. De manier waarop je wordt weergegeven op tv en in de krant bepaalt alles, omdat dit de enige manier is waarop de burger de politiek ziet. De media is echter erg vluchtig. Quotes in kranten en op tv kunnen maar enkele zinnen lang zijn. Omdat deze manier van kennisvergaring zo beperkt is, moet het bericht dat de burgers wél bereikt kort en krachtig zijn. Er is voor partijen geen

13 Hemert, J. van (11 januari 2011). Mijn persoonlijke mening. Geraadpleegd op http://jessicavanhemert.blogspot.com/2011/01/mijn-persoonlijke-mening.html

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

08

plaats voor langetermijnpolitiek; als je niet bij Pauw en Witteman een sterk verhaal hebt met een paar mooie oneliners heb je als partij geen kans meer.14

Wij zijn wel eens gewezen op de proliferatie van diensten als Stemwijzer15 als manier om zonder beeldvorming je te informeren over de politiek. Ten eerste is de Stemwijzer slechts een aanvulling op het mediabeeld, ten tweede blijken deze diensten minstens even oppervlakkig en misleidend te zijn.16,17

De burger ziet de politiek misschien door het raam van de massamedia, even goed zien de politici wat er in de samenleving speelt via diezelfde media, wat weer aan hen een vertekend beeld geeft over hoe het er in Nederland aan toe gaat.

Dit is in de context te zien van een bredere trend: de polarisering van de politiek. Wij zien hier drie belangrijke elementen die elkaar in onze maatschappij beïnvloeden: het politieke bestel, de individualisering en de genoemde massamedia. We zien dat de kiezer een keuze moet maken gebaseerd op een kleine bandbreedte aan informatie. Tegenwoordig staat ieder individu op zichzelf, dus kiest iedereen voor zichzelf, gebaseerd op dezelfde gebrekkige informatie. De sociale kaders uit de tijden van de verzuiling zijn weggevaagd. Politici kunnen dus niet meer rekenen op hun achterban. Ze moeten constant aanwezig zijn en zich door middel van scherpe soundbytes onderscheiden van alle andere politici. Een verspreking van een politicus die uitvergroot wordt door de massamedia op een kritiek moment kan zijn partij meerdere zetels kosten, zonder dat het iets te maken heeft met de inhoud van wat hij bedoelde.18

Ten slotte constateren wij een overkoepelend probleem: een afstand tussen de afgeschermde groep politici en de gehele maatschappij. Het zorgt voor veel onvrede bij burgers dat zij moeten leven met maatregelen die niet vastgesteld worden aan de hand van de kwaliteit van het idee, maar aan de mate waarin het opportuun is voor de politici. Burgers voelen zich vaak machteloos en gefrustreerd. In Groot-Brittannië is hier uitgebreid onderzoek naar gedaan door de overheid. The Economist schreef begin 2011 over dit onderzoek: “... 40% percent of voters told the latest British Social Attitude Survey that they “almost never” trust any of their governments to put the national interest first (just 11% said the same in 1987); 60%

14 Hartmans, R. (juli 2008). Het nut van de kloof tussen politiek en burger. Geraadpleegd op http://www.veenmagazines.nl/00/mt/nl/521/artikel/25493/Het_nut_van_de_kloof_tussen_politiek_en_burger.html

15 http://www.stemwijzer.nl/

16 NOS Nieuws (8 mei 2010). Kieskompas: Stemwijzer is misleidend. Geraadpleegd op http://nos.nl/artikel/155913-kieskompasstemwijzer-is-misleidend.html

17 Geurtsen, R. (8 mei 2010). ‘Stemwijzer’ niet betrouwbaar. Geraadpleegd op http://www.joop.nl/politiek/detail/artikel/stemwijzer_niet_betrouwbaar/

18 Willems, M. (24 mei 2010). Debat: Optreden Cohen gekraakt, premier valt Rutte aan. Geraadpleegd op http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Politiek/266425/Debat-Optreden-Cohen-gekraakt-premier-valt-Rutte-aan.htm?rss=true

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

09

almost never trust politicians to tell the truth”19 . Grof gezegd: de helft van de Engelse bevolking heeft geen enkel vertrouwen meer in de overheid.De Engelse burger heeft veel meer te verteren gehad dan de Nederlandse. Zo bleek recentelijk dat de helft van alle parlementariërs misbruik heeft gemaakt van publiek geld, door bijvoorbeeld hun vakantie door de staat te laten betalen.20 Uit onderzoek van ‘Eurobarometer’ blijkt dat in landen met ‘brave’ politici het vertrouwen van de bevolking groter is, dus in Nederland is het probleem waarschijnlijk minder groot.21

Ondanks dat het Engelse publiek dus waarschijnlijk kritischer is, durven wij te stellen dat ook in Nederland er serieuze problemen zijn. Men hoeft alleen maar naar de lage opkomstcijfers van de verkiezingen21 te kijken om te zien dat er onvrede is in Nederland.

Al het bovenstaande is samen te vatten in vijf belangrijke punten:

1. Te vaak laten politici hun kleur en politieke vrienden meetellen in de vraag of een wetgeving aangenomen wordt, in plaats van wat echt belangrijk is: de inhoud.

2. De groep die over het beleid gaat is nooit representatief voor de Nederlandse bevolking en niet divers. Daarom beschikt ze niet over alle informatie en ervaring die in de maatschappij aanwezig is.

3. Dit kleine aantal mensen moet zich daarom (binnen werkuren) verdiepen in talloze vraagstukken en moet daar beleid voor maken, ondanks dat deze groep niet thuis is in de materie.

4. Tijdens verkiezingen geven media een vluchtig beeld van politici. De kiezer weet enkel wat de media ze vertelt. Dat betekent dat iedere burger zijn of haar stem af moet laten hangen van weinig informatie, die hij onmogelijk persoonlijk aan kan vullen.

5. Deze problemen zorgen voor veel frustratie onder de bevolking, wat de kans kleiner maakt dat deze actief deel zal nemen aan de politiek.

19 Bagehot: A plague on their House (januari 2011). The economist, p. 25. Tevens beschikbaar op http://www.economist.com/node/17797360

20 Winnet, R. (5 februari 2010). More than half op MPs guilty of over-claiming expenses. Geraadpleegd op http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/mps-expenses/7161198/More-than-half-of-MPs-guilty-of-over-claiming-expenses.html

21 De pers (9 juni 2010). Tegenva!ende opkomst verkiezingen. Geraadpleegd op http://www.depers.nl/binnenland/485881/Tegenvallende-opkomst.html

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

10

Decisions, decisionsDe vijf punten die zijn gesteld in de probleemstelling zijn heel concreet, maar om ze op te lossen willen we ze terugvoeren op hun kern. Dat begint met een simpele vraag: wat doet de Tweede Kamer nu eigenlijk?

Het voor de hand liggende antwoord is: wetsvoorstellen inbrengen en daar dan over beslissen. Daarop volgt een vraag die veel lastiger is: wat is het nemen van beslissingen? Eigenlijk is beslissingen nemen het doen van voorspellingen. Bij iedere voorgestelde maatregel vergelijk je in je gedachten ons huidige universum met een parallel universum waarin de maatregel van kracht is. Wat zijn de verschillen tussen een wereld zonder en met die wet. Welke wereld prefereer je?

Er zijn dus twee elementen die je vergelijkt. Ten eerste de wereld zoals hij is, of in ieder geval zoals jij denkt dat hij is. Daar zet je de wereld zoals jij denkt dat het eruit zal zien als de maatregel van kracht is naast. Beide werelden zijn onderhevig aan de beperkingen van de menselijke perceptie en het menselijk denken. Daardoor is het vermogen van het individu om de juiste keuzes te maken eveneens beperkt.

De subjectieve realiteitVoor de wereld waaruit je redeneert gelden logische beperkingen: jouw realiteit is jouw ervaringswereld, niet dé realiteit. Die beperking kent twee aspecten: hoeveel je kent van alles wat er te kennen valt en hoe je kent wat je denkt te kennen als een objectieve waarheid.

Je hebt maar ervaring met een beperkt deel van de wereld. Onder andere door limieten aan onze jaren op aarde en aan de maximale hoeveelheid kennis die wij paraat kunnen hebben kan een individu nooit alle feiten kennen. De mens kijkt als het ware door een sleutelgat een kamer in probeert zo de kamer te kennen. Ook om meer praktische redenen kunnen wij ons vinden in deze visie: als je de poel van al het kenbare voorstelt en daarnaast legt wat je daadwerkelijk weet, blijk je bijzonder weinig te weten. Daarbij is wat wij denken te weten in twijfel te trekken. Als je toevallig drie keer in Amsterdam komt op dagen waarop het waait, zou je in de veronderstelling kunnen verkeren dat Amsterdam een winderige stad is. In jouw ervaringswereld is Amsterdam een winderige stad, in de objectieve realiteit niet.

Je zou zeggen dat als je iets ziet, dat een ander hetzelfde zou zien. Dit is echter zo simpel niet. Een gehele tak van de filosofie is aan het onderzoek gewijd hoe de mens de wereld kent. De taalfilosofie doet onderzoek naar de “samenhang met de werkelijkheid en het denken van de taalgebruiker”22 . Gelukkig gaat dit werkstuk daar niet over, maar zelfs als je aanneemt dat mensen de wereld op dezelfde manier kennen valt te betwijfelen of er objectieve oordelen gevormd kunnen worden.Stel: twee mensen zien allebei de maatschappij precies zoals hij is; helder, zonder tijd en in zijn geheel. Zij kunnen dan nog steeds zeer verschillende conclusies

22 Wikimedia Foundation, Inc. (18 januari 2011). Taalfilosofie. Geraadpleegd op http://nl.wikipedia.org/wiki/Taalfilosofie

Theorie achter de denktankVoorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

11

trekken. Als een christen een kerk ziet, zal hij deze zien in zijn persoonlijke context: zijn band met God, het geloof en de gemeenschap. Een overtuigde atheïst zal het misschien associëren met oorlogen die in de naam van het geloof zijn gevoerd en het sociale isolement dat voorkomt in streng christelijke gemeenschappen. Wat je ziet, is niet wat je ziet. De persoonlijke context van de kijker beïnvloedt op een fundamentele manier wat hij ziet.

VergelijkingsmateriaalDe wereld waar vanuit geredeneerd wordt, is maar één deel van de vergelijking. Het tweede deel, de wereld voorgesteld zoals hij zou zijn, is onderhevig aan dezelfde beperkingen aan het eerste deel. Dat is logisch: hij komt voort uit de ervaringswereld waarmee hij vergeleken wordt.

Bij het opstellen van deze wereld komen echter nog meer problemen kijken. Om je ervaringswereld te scheppen hoef je alleen maar te ervaren. Dat is als kijken naar een plaatje. Om de wereld zoals hij zou zijn met kracht vorm te geven is echter begrip nodig van wat je ziet en actieve participatie vanuit de denker. Je stapt naar binnen, verandert een bepaald onderdeel en moet dan beredeneren hoe die verandering door zal werken op de rest het plaatje. Daarvoor moet je namelijk alle betrokken variabelen in kaart kunnen brengen en begrijpen hoe ze met elkaar in verband staan.Neem de economische crisis: iedereen kan waarnemen dat banken omvallen, overheden geldtekort hebben en dat mensen ontslagen worden. Men moet snappen hoe de wereldeconomie, een machine met tienduizenden schakeltjes, werkt om te kunnen beredeneren of een plan daadwerkelijk een positief effect zal hebben.

Snelle schetsOm iets te snappen, moet je precies weten hoe het werkt. Als het gaat om precies weten, blijken wij bijzonder weinig precies te weten. Sterker nog: wij houden onszelf voor meer te weten dan wij daadwerkelijk weten.Denk bijvoorbeeld eens aan een zijstraatje in Shanghai. Sluit je ogen en stel je de plek voor. Waarschijnlijk zie je huizen, mensen, misschien een paar kinderen op straat. Eerst is een compliment op zijn plaats, want je hebt je een plek voorgesteld waar je waarschijnlijk nooit bent geweest. Binnen een paar seconden heb je alle beschikbare informatie bij elkaar geschraapt en een wereld in je hoofd gebouwd. Het is belangrijk je te realiseren hoeveel je hoofd wel niet heeft ingevuld. De hoeveelheid mensen, wat voor lampen er hangen, het soort straatstenen, de bouwstijl van de gebouwen: van hoe dit in het echt is weet je waarschijnlijk niets. Aan de ene kant is het indrukwekkend hoe veel je waarschijnlijk goed had in je fantasie. Het was waarschijnlijk druk op straat, de lucht was vies en de gebouwen van steen. En dat weet je dan allemaal van het kijken van een paar films die zich afspelen in China en het NOS Journaal! Aan de andere kant is het zorgelijk dat je onderbewust zoveel invult wat je eigenlijk niet zeker weet.

Waarom vul je zoveel in? In het dagelijks leven is dat praktisch. Als je bij het oversteken van de straat precies zou moeten berekenen met welke snelheid iedere auto rijdt en wanneer je de laagste kans op een botsing hebt, zou je nooit de straat

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

12

overkomen. Daarom kiezen wij vaak een effectief compromis tussen snelheid en het vaak genoeg goed genoeg hebben bij het nemen van beslissingen.Dat bleek net ook al met jouw Shanghai-fantasie: je vulde automatisch dingen in en je had waarschijnlijk een aantal dingen goed ingeschat. We verkiezen een bepaalde foutmarge boven de moeite die we moeten doen om die foutmarge te verkleinen. We verkiezen de kans om te verongelukken boven het werk van iedere keer dat je oversteekt zeker zijn dat je niet aangereden wordt. De resultaten zijn ernaar: we zijn elke dag veel sneller op school, maar elke dag sterven twee Nederlanders in een ongeluk en dit is de nummer één doodsoorzaak voor jongeren van dertien jaar en ouder.23

De expertIn de Westerse maatschappij schuiven we de voorgenoemde beperkingen van het denken gemakkelijk aan de kant. We vereren het individu en dan specifiek het individu dat heel goed is in het nemen van beslissingen. Neem topmannen: elke week verschijnen er tijdschriften zoals Fortune met ‘business leaders’ op de voorkant. Zij worden persoonlijk verantwoordelijk gehouden voor het succes en het falen van ‘hun’ onderneming. In zijn legendarische boek ‘From Good to Great’ legt wetenschapper Jim Collins echter uit dat deze obsessie met CEO’s volledig onterecht is. Sterker nog: één individu aan het roer hebben blijkt slecht voor het bedrijf. Of in zijn eigen woorden: “In over two thirds of the comparison cases, we noted the presence of a gargantuan personal ego that contributed to the demise or continued mediocrity of the company”24.

Twee voorbeelden van de grote nadruk die er ligt op de “top” van een bedrijf

23 Openbaar Ministerie Nederland (z.d.). Verkeersveiligheid kan altijd beter. Geraadpleegd op http://www.jaarberichtom.nl/jaarverslag-2009/typeinfo.cijf/aDU1030_Verkeersveiligheid-kan-altijd-beter.aspx

24 Collins, J. (2001). Good to great: Why some companies make the leap... And others don’t (3e druk)(Londen, Engeland: Little, Brown Book Group): p. 25.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

13

Collins raadt zijn lezers aan op zoek te gaan naar een managementteam met “the right people” die in staat zijn de problemen aan te pakken. “[Great] management teams consist of people who debate vicorously in search of the best answers, yet who unify behind decisions.”25 Problemen van verschillende kanten bekijken en over de mogelijke oplossingen discussiëren is volgens Collins de sleutel tot succes.

Als Westerse samenleving maken wij een categoriefout als het gaat om het maken van complexe keuzes. Wij plaatsen dit proces namelijk in dezelfde categorie als vaardigheden zoals hardlopen. Als je het beste resultaat wilt met hardlopen, kies je de sporter met de beste tijd. Men neigt te denken dat hetzelfde geldt voor het maken van complexe keuzes. Als je het beste resultaat wilt met een keuze maken op een bepaald gebied, kies je de slimste, de verstandigste en de meest geïnformeerde persoon. Kortom: je kiest de ‘expert’.Deze redenering is logisch, maar niet geldig. Zoals hierboven uitgelegd, redeneert iedereen vanuit zijn eigen abstractie van de wereld. De denkkaders van ieder individu zijn uniek. Een expert mag bijzonder vaardig zijn binnen zijn eigen denkkaders, maar daardoor is hij juist extra gebonden aan zijn opvattingen. Een klein voorbeeld om dat te illustreren uit het boek The Wisdom of the Crowds van James Surowiecki: “As Herbert A. Simon and W. G. Chase demonstrated in the 1970’s, if you show a chess expert and an amateur a board with a chess game in progress on it, the expert will be able to re-create from memory the layout of the entire game. The amateur won’t. Yet if you show that same expert a board with chess pieces irregularly and haphazardly placed on it, he will not be able to re-create the layout. This is impressive testimony to how thoroughly chess is imprinted on the minds of successful players. But it also demonstrates how limited the scope of their expertise is.”26 (Schaken is, net als hardlopen, wel een vaardigheid. Dit voorbeeld dient enkel als illustratie hoe een expert vast kan zitten binnen zijn eigen denkkaders.)

Er zijn verschillende beroemde uitspraken van zogenaamde experts waar we nu om grinniken als we ze horen. Zo verkondigde Henry Warner van filmstudio Warner Bros. in 1927: “Who the hell wants to hear actors talk?”. Thomas Watson was in 1943 topman van computermaker IBM toen hij verklaarde: “I think there is a world market for maybe five computers.” Deze uitspraken lijken grappige uitzonderingen op de regel. Dat zijn ze echter niet. Vijfennegentig procent van alle investeringsmanagers van staatsobligaties scoorden in het begin van het decennium slechter dan het marktgemiddelde. De slimme investeringen waar fondsen mee prijken in reclames doen het uiteindelijk minder goed dan alle investeringen in een markt bij elkaar genomen.

25 Collins, J. (2001). Good to great: Why some companies make the leap... And others don’t (3e druk)(Londen, Engeland: Little, Brown Book Group): p. 63.

26 Surowiecki, J. (2004). The wisdom of crowds: Why the many are smarter than the few and how co!ective wisdom shapes business, economies, societies and nations (4e druk)(Sydney, Australië: Random House Group Limited): p. 32.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

14

Meer informatie is niet altijd beter. Met de neus te dicht op het onderwerp zitten, kan ertoe leiden dat men verdrinkt in de details. Een beroemd experiment met aandelen en studenten heeft dit bewezen. Een groep studenten werd verdeeld in tweeën en kreeg geld om te beleggen op de aandelenbeurs. De ene groep mocht zich van alle informatie over de ‘ins en outs’ van de aandelenbeurs bedienen, de tweede groep had enkel toegang tot de aandelenkoersen van de dag ervoor. De tweede groep deed het beter dan de eerste. Waarom? De eerste groep liet zich meeslepen door de waan van de dag. Ze verkochten aandelen van bedrijven gebaseerd op enkele nieuwsberichten. De tweede groep zag enkel de grote lijn en plukte daar uiteindelijk de vruchten van.

Surowiecki vervolgt in Wisdom of the Crowds zijn betoog tegen ‘de expert’: “the between-expert agreement in a host of fields, including stock picking, livestock judging and clinical psychology, is below 50 percent, meaning that experts are as likely to disagree as to agree.”27 Je zou zeggen dat de neuzen van goed onderwezen experts enigszins dezelfde kant op zouden staan, maar niets is minder waar.Nog vreemder is de interne consistentie bij experts. Een studie onder pathologen kwam tot de conclusie dat dezelfde doktor de helft van de tijd een andere mening vormt op basis van dezelfde informatie. Daarbij vormt de door henzelf toegewezen status van expert een probleem: ze geloven bijna altijd in hun gelijk, ondanks dat ze dat dus niet zo vaak hebben en regelmatig met zichzelf van mening verschillen.

De bijenkorfSurowiecki is dus kritisch over experts, maar wat maakt hem zo positief over de werking van groepen? Hij trekt de vergelijking tussen de maatschappij en een bijenkorf. Bijen halen hun voedsel uit bloemen die in de kilometers rond hun korf liggen. Daar zijn ze bijzonder goed in. De bijen vertrouwen niet op de expertise van enkele werkers, maar sturen iedereen erop uit om nectarrijk bloemenperkje te vinden. Ieder gaat zijn eigen weg tot hij iets vindt. Hij komt dan terug naar de korf en probeert andere werkers te overtuigen naar zijn plekje toe te komen met een aantrekkelijk dansje. De aantrekkelijkheid van dat dansje is deels a+ankelijk van de kwaliteit van zijn bloemenperk. De werkers die zich voor niets ingespannen hebben kiezen wat hen het beste alternatief lijkt. De verdeling van werkers over bloemperken is bewonderenswaardig.In de Nederlandse bijenkorf sturen wij nu enkel de Tweede Kamer uit op ontdekkingstocht. Zij zijn de ‘experts’ waarop wij vertrouwen om terug te komen met de beste ideeën. Bij het maken van politieke beslissingen gaat het om het ontdekken van alle mogelijkheden en het maken van een effectieve keuze op basis van die mogelijkheden. Dit proces wordt geschaad door maar zo weinig ‘bijen’ erop uit te sturen. Dat kan, zoals Surowiecki aangeeft, beter met een grote, diverse groep.

27 Surowiecki, J. (2004). The wisdom of crowds: Why the many are smarter than the few and how co!ective wisdom shapes business, economies, societies and nations (4e druk)(Sydney, Australië: Random House Group Limited): p. 83.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

15

ErvaringskennisBij het verkrijgen van een grote diversiteit van informatie is er een type kennis dat essentieel is voor goede beslissingen. Dit zijn niet de feitjes die je leert uit boeken, maar “tacit knowledge”. Er bestaat geen goede vertaling van dit Engelse begrip in het Nederlands, maar “ervaringskennis” komt in de buurt.Ervaringskennis haal je niet uit boeken en krijg je niet van een leraar. Het is een begrip van alle nuances die gepaard gaan met een bepaalde woonplek of beroep doordat je jarenlang op die plek hebt gewoond of jarenlang die baan hebt gehad. Mensen die lang leraar zijn, krijgen een zesde zintuig voor het aanvoelen van de klas. Als je ergens lang woont, weet je precies wat er in de omgeving speelt. Dit is een uitgebreide vorm van kennis die helaas heel moeilijk te verkrijgen is.

Ervaringskennis is nodig als je beleid maakt voor ondernemers of voor achterstandswijken. Hoe veel rapporten je ook leest, je zal nooit het gevoel krijgen voor de situatie zoals de mensen die er dagelijks mee te maken hebben. De enige manier waarop diverse ervaringskennis kan worden aangesproken, is door gedecentraliseerd informatie te verzamelen. Het overgrote deel van ambtenaren woont in de Randstad. Van dat deel woont weer een verdacht groot deel in Den Haag en Amsterdam. Daarbij zijn het allemaal mensen met een inkomen dat redelijk dicht bij modaal ligt: niet heel hoog en ook niet laag. Dat geeft ze een bepaald perspectief op de maatschappij, niet meer en niet minder.

Als het gaat om ervaringskennis is de huidige groep politici bijzonder homogeen. Daardoor ontbreekt de uitgebreide ervaringskennis die nodig is om een ingewikkeld probleem te doorzien en op te lossen. Door minder centraal te werken kunnen gemakkelijker mensen op verschillende plekken betrokken worden bij het oplossen van een probleem waar zij zich dagelijks mee bezig houden.

AfkijkenWe noemden eerder al simpele beslissingen zoals het oversteken van de straat. Een opvallend kenmerk van de mens is dat wij onze beslissingen graag baseren op het oordeel van anderen. Bijvoorbeeld: als je niet wilt wachten tot het stoplicht groen wordt om over te steken, wacht men vaak op iemand anders om de eerste stap te zetten. We vertrouwen er onderbewust op dat de ander over zijn initiatief na heeft gedacht en maken gebruik van de moeite die de ander gedaan heeft. We zagen eerder al dat de mens niet de beste beslissingen wil maken, maar met zo min mogelijk moeite zo goed mogelijke beslissingen. Het volgen van andere mensen is daar weer een voorbeeld van.

Hoewel we zien dat dit vertrouwen op anderen voor simpele beslissingen met een kleine consequentie heel efficiënt en gemakkelijk is, is dat niet het geval voor complexe beslissingen. Er is onderzoek gedaan naar de capaciteit van innovatie van verschillende gemeenschappen waarin actoren naar elkaar kijken of juist meer ona+ankelijk denken. In de zestiger jaren vond in India de Groene Revolutie plaats. De boeren gemeenschappen die graan verbouwden, deden dat op landbouwgronden die allemaal ongeveer hetzelfde waren. Als jouw buurman een betere oogst had dan het jaar ervoor, kon je ervan uitgaan dat zijn methodes bij jou

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

16

ook zouden werken. De verbouwers van rijst zaten in een andere situatie: hun gronden verschilden sterk van elkaar. Daardoor konden ze moeilijk bij elkaar ‘a#ijken’.De dynamiek tussen de boeren had grote consequenties voor het succes van de gehele gemeenschap. Doordat graanboeren vooral afgingen op de resultaten van anderen verspreidden nieuwe innovaties zich heel snel. Echter, doordat iedereen achter elkaar aanliep, sloeg niemand een nieuw pad in. Er werden weinig nieuwe ideeën uitgeprobeerd. Men werd ook opvallend conservatief: een nieuw, efficiënter zaadje werd maar op een deel van de akker geplant uit angst voor achteruitgang naast de bekende variant. De rijstboeren ging het anders af in die jaren. Zij namen de trends ook snel over omdat ze simpelweg bereid waren om meer te experimenteren én gingen zelf op onderzoek uit op hun eigen akker. Men werd door de uniciteit van hun grond gedwongen om voor zichzelf na te denken hoe de akker efficiënter te maken. Toen de revolutie verstreek, bleek dat de rijstboeren samen veel beter waren geworden in het verbouwen van rijst dan de graanboeren in het verbouwen van graan.

Hieruit blijkt dat hoe groot en divers je groep ook is, als je elkaar achterna loopt is deze grootte en diversiteit zinloos. Daarom is ona+ankelijk denken over de voor- en nadelen van een voorstel onontbeerlijk. In de Tweede Kamer ‘spiekt’ men misschien niet op de stembrie,es van de buurman, maar we zien wel dat men niet ona+ankelijk nadenkt. Ieder lid is bijvoorbeeld gelieerd aan een partij. Meestal stemt een partij unaniem over een motie, meestal naar het verkiezingsprogramma of de visie van een invloedrijk lid. Partijen vertrouwen vaak op een individuele specialist om hun koers voor een beleidsgebied uit te zetten. Een bekend voorbeeld hiervan is Fred Teven van de VDD, die al sinds jaar en dag de portefeuilleveiligheid beheert voor de partij.28 Er zitten misschien honderdvijftig Tweede Kamerleden in het belangrijkste deel van ons politiek bestel, maar niet honderdvijftig ona+ankelijke denkers.

In het kortSamenvattend kun je dus zeggen dat mens evolutionair gericht is op het snel maken van redelijk goede beslissingen voor zichzelf. Voor complexe maatschappelijke, sociale en economische problemen gelden echter heel andere regels. Een ‘redelijk goede’ beslissing is niet goed genoeg: kleine foutjes in de wetgeving kunnen een grote impact hebben op de samenleving. Iedereen heeft maar een deel van het plaatje in handen, zelfs de experts die we nu vaak beschouwen als dé autoriteit op hun gebied. Ieder perspectief is nuttig. Een beslissing maken is dus een onderzoek, een serie van duizenden ona+ankelijke gedachte-experimenten gebaseerd op diverse informatie. Het proces is het verzamelen van alle informatie en oplossingen, om dan uiteindelijk samen tot de beste oplossing te komen.

28 VVD Afdeling Eindhoven (30 november 2010). Fred Teeven gaat uit op Stratumseind. Geraadpleegd op http://www.vvd-eindhoven.nl/archief/1-archief/215-fred-teeven-bij-uit-met-ouders

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

17

In de toetsing van de Tweede Kamer aan de criteria voor het maken van goede beslissingen kwam het belangrijkste bestuursorgaan van Nederland er niet zo florissant uit. Hieronder staan de criteria met erbij hoe beter aan dit aspect voldaan zou kunnen worden.

1. Diverse kennis: De Tweede Kamer bestaat uit een redelijk homogene, kleine groep mensen. De ambtenaren die onderzoek doen voor de Tweede Kamerleden is een grotere groep, maar nog steeds redelijk homogeen. De poel van diverse kennis is dus klein. Dat terwijl in de Nederlandse maatschappij veel meer kennis beschikbaar is. Neem bijvoorbeeld een bouwopzichter. Dit is een man met een drukke baan. Grote kans dat hij op dit moment zich niet bemoeit met de politiek. Betekent dat dat hij niet over waardevolle kennis beschikt? Natuurlijk doet hij dat wel. Hij werkt al twintig jaar in de bouw, kent zijn vak door en door. Wil hij dan niet? Dat is onwaarschijnlijk. Naast dat hij waarschijnlijk wil wonen in het best mogelijke Nederland, heeft hij er persoonlijk belang bij dat Nederland de best mogelijke wetgeving kent in de bouw. Als hij daaraan bij kan dragen, is dat zeker wat waard.Wat is het probleem dan? Voor hem is de investering het nu niet waard. Om invloed te hebben in de politiek moet je deel zijn van het Haagse netwerk en je misschien zelfs verkiesbaar stellen. Dat kost veel tijd en geld en beperkt hem in het doen waar hij van houdt: het beoefenen van zijn vak.We hebben nu voor de vorm een bouwopzichter genomen, maar je hetzelfde geldt voor bankiers, doktoren, leraren en ga zo maar door.

De manier waarop we toegang krijgen tot een grotere poel diverse informatie is door de drempel te verlagen voor mensen om hun kennis toe te voegen. Dat is een belangrijk doel van ons project. De laagst mogelijke drempel is, in theorie, het enige wat nodig is om snel kennis over te dragen: beheersing van de Nederlandse taal en de tijd om de ideeën te communiceren. Wij kunnen tegenwoordig dicht bij deze minimumdrempel komen. Het enige wat je nodig hebt is een computer en een internetverbinding.

2. Dan diverse perspectieven. Als alle argumenten zijn uitgesproken en alle informatie is opgenomen, moet er beslist worden. Om niet te vervallen in het subjectieve wereldbeeld van een individu of groep, is diversiteit in perspectieven vereist.Zoals we hiervoor bestudeerd hebben worden Tweede Kamerleden gezien als deel van een eensgezinde groep. De fractievoorzitter beslist wat de juiste koers is voor de partij, de rest wordt geacht mee te stemmen. Het aantal mensen met een eigen perspectief dat over het onderwerp na heeft gedacht is dus minimaal.

In de ideale situatie moet alle informatie bezien worden vanuit alle perspectieven. Dat vereist ona+ankelijkheid en de mogelijkheid voor iedereen om de tijd te nemen voor het overdenken van zijn of haar beslissing. ‘Ona+ankelijkheid’ wil dus niet zeggen dat diegene ongekleurd naar een punt kijkt. Ervaringen en gesprekken zorgen er altijd voor dat een persoon met een mening een discussie in gaat. Dat maakt het verschil in perspectieven juist waardevol. Het gaat om de rust om je

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

18

eigen standpunt te vormen door de argumenten tegen elkaar af te wegen.

Ook aan perspectieven ontbreekt het niet in Nederland. Net als met kennis zien we hier dan mensen waarschijnlijk bereid zullen zijn hun perspectief op belangrijke zaken te geven, zolang de drempel maar niet te hoog is. De makkelijkste manier is om mensen dat thuis te laten doen. We hebben daarbij een aantal logistieke problemen. Hoe bereik je iedereen met de nodige informatie op een veilige manier? Ook hier wijzen wij op de computer. Toegang tot centraal bewaarde dossiers, beveiligd met wachtwoord, kunnen binnen seconden verschaft worden aan burgers die willekeurig gekozen worden uit een database. We kunnen per email of SMS een beroep doen op Nederlanders om hun burgerplicht na te komen. Zij kunnen hun kennis delen, vanuit het buitenland, onderweg of thuis op de bank, vroeg in de morgen of laat op de dag.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

19

Wij denken dat er een politiek bestel mogelijk is dat beter aan de twee vereisten voor goede beslissingen voldoet dan de Tweede Kamer. Uit de theorie van het vorige hoofdstuk concluderen we dat we democratisch proces kunnen verbeteren met digitale middelen. Een webomgeving die dient als forum voor discussie over Nederlands beleid leek ons het proberen waard. In die omgeving moeten wij alle beschikbare informatie verzamelen en sorteren in een dossier, waar een grote groep mensen zich dan over buigt. Wij hebben die omgeving een naam gegeven: ‘de Digitale Denktank’.

Wat is het proces binnen de denktank?

Kritiek hebben op de status quo is makkelijk, maar met een alternatief komen is heel andere koek. Onze webomgeving zal niet op zomaar functioneren. Er moeten verschillende mechanismen werken om het een productief forum te maken. Wat er gebeurt op de Digitale Denktank is samen te vatten in een concept met drie stappen: "Collect, Perfect, Vote".

Co!ectHet belangrijkste van doel de denktank is dat we zoveel mogelijk ideeën en perspectieven verzamelen, om tot de juiste beslissing te kunnen komen. In de 'Collect' stap doen we ons verzamelwerk. Men doet eerst een beleidsvoorstel ("Wij zouden het loon van leraren a+ankelijk kunnen maken van hun prestaties") en onderbouwt dat. Iedere burger kan dit doen. Het beleidsvoorstel noemen we ‘het plan’. Daarna kunnen anderen vrijelijk reageren. Het beleidsvoorstel inclusief de pagina’s aan commentaar van voor en tegenstanders noemen we ‘het dossier’. Het inbrengen van nieuw materiaal moet gemakkelijk zijn, zodat alle ideeën en perspectieven gehoord worden. Andere gebruikers kunnen plannen ondersteunen, alsof zij een petitie tekenen.

PerfectEen belangrijk argument tot nog toe om het volk niet meer te betrekken bij de politiek, is dat er chaos zou ontstaan. Wij zijn ons zeker bewust van het risico dat de denktank overstelpt zou kunnen worden door de hoeveelheid ideeën die mensen bijdragen. Dit zou het functioneren van de denktank ondermijnen: niemand gaat tientallen pagina's aan hersenspinsels van anderen doorspitten. Daarom is het sorteren en ordenen van al het ingediende materiaal minstens even belangrijk als het verzamelen ervan. De beste ideeën moeten boven komen drijven.

Als je kijkt naar websites waar de inhoud geproduceerd wordt door de bezoeker, zoals Wikipedia en Flickr, zie je altijd dat er tien keer zo veel mensen controleren als dat er daadwerkelijk nieuwe dingen produceren. Dit wordt de “90-9-1 principle” genoemd.29 De ervaring leert dat voor elke honderd bezoekers die langskomen op een site die bestaat uit door de gebruiker gegenereerde inhoud, er negentig enkel consumeren. Zij voelen geen behoefte om wat bij te dragen. Negen zijn bereid om regelmatig

29 http://www.90-9-1.com/

Wat is de Digitale Denktank?Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

20

‘licht’ werk te doen. Het gaat dan om het corrigeren van spellingsfouten of het toevoegen van bronnen om een bestaand stuk te verbeteren. Slechts één op de honderd bezoekers is proactief producent.

Voor de Digitale Denktank is dat voordelig. We verwachten dat voor iedere persoon die plannen schrijft dus ongeveer negen gebruikers zijn die zijn bijdrage beoordelen. Zo worden we niet overstelpt met honderden pagina’s tekst, maar kunnen we effectief het kaf van het koren scheiden.

VoteNadat een plan voldoende tot wasdom is gekomen in de tweede stap, is het klaar voor de derde stap. In dit stadium van het proces hebben de gebruikers genoeg kans gehad om goede plannen te ondersteunen en zijn de voordelen en nadelen uitgekristalliseerd in de discussie. Genoeg ondersteuning in de denktank is echter niet genoeg voor ons om het te accepteren als een goed idee. Wij willen verzekeren dat ideeën beoordeeld worden door een diverse en ona+ankelijke groep. Dat zijn de denkers in de denktank niet, om drie redenen. Ten eerste zijn het per definitie mensen die ervoor kiezen om op het internet te discussiëren over mogelijk beleid. Sommige lagen van de bevolking zien dat over het algemeen waarschijnlijk minder zitten dan anderen, omdat bijvoorbeeld beheersing van de Nederlandse taal van groot belang is bij een serieuze discussie. Ten tweede is er de kans aanwezig dat een gemeenschap van vaste gebruikers van de denktank ontstaat die elkaars plannen gemakkelijker steunen. Dit is ook al gebeurd bij Wikipedia, waar de actiefste groep gebruikers een hechte gemeenschap heeft gevormd en zichzelf gedoopt heeft tot "the cabal".30

Ten derde hebben de mensen die betrokken zijn bij het onderwerp al extra hun zegje kunnen doen in de eerste twee stappen. Vooral mensen die het onderwerp aan het hart gaat, zullen de tijd nemen om er uitgebreid over te discussiëren op de denktank.

Om te voorkomen dat een selectieve groep individuen bepaalt welke plannen doorgang moeten vinden, leggen wij de meest ondersteunde plannen neer voor een stemming bij een representatieve steekproef onder de Nederlandse bevolking. Als zij zich ook kunnen vinden in het plan, dan heeft het onze toets doorstaan. Het beleid wordt aangenomen. Zij zijn als rechters die de argumenten van de propositie en oppositie moeten wegen. Omdat zij zich niet ingegraven zijn in de discussie kunnen zij de argumenten voor henzelf wegen.

30 Wikimedia Foundation, Inc. (17 januari 2011). Wikipedia. Geraadpleegd http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

21

De implementatie in de samenleving

De Digitale Denktank zou een website zijn die vrijelijk toegankelijk is vanaf ieder apparaat met een internetverbinding. Om op de site mee te kunnen praten of te stemmen moet de bezoeker inloggen. De Nederlandse overheid heeft in de vorm van DigiD31 al de digitale infrastructuur waarmee iedere Nederlandse burger zich kan registeren en dus in kan loggen bij de Digitale Denktank. Voor een DigiD bestaat geen minimumleeftijd en wij zien geen reden waarom er een minimumleeftijd zou moeten zijn voor het mee discussiëren. Voor het ondersteunen van en stemmen voor of tegen plannen handhaven wij een minimumleeftijd van 18 jaar, gelijk aan de huidige leeftijdsgrens voor stemrecht. Door in te loggen op de site krijgt men toegang tot alle denktanks. Iedere denktank beslaat een beleidsgebied zoals ruimtelijke ordening, onderwijs of de economie. Iemand met een goed idee kan met een druk op de knop beginnen met het schrijven van zijn of haar plan. In iedere denktank staan de ingediende plannen weergegeven. Daarop kan men klikken om ze te lezen en misschien een reactie te schrijven.

Hierboven staat bij Perfect al aangegeven dat de gebruiker het kaf van het koren scheidt. Goede plannen kan men ondersteunen. Op de overzichtspagina staat naast de naam van het plan, het aantal gebruikers dat het plan ondersteunt. Hierdoor komen deze hoger in de lijst te staan. Ze verdwijnen uit de lijst als ze meegaan naar de Vote-stap of lange tijd geen aandacht meer trekken.Eenzelfde mechanisme is aanwezig bij de reacties op het plan. Knoppen in de vorm van een duimpje omhoog en omlaag maken het mogelijk om een positieve of negatieve beoordeling te geven aan een reactie. Het wordt expliciet aangegeven dat een reactie moet worden beoordeeld op de toegevoegde waarde aan de discussie en niet een uitdrukking mag zijn van of je het er wel of niet mee eens bent. Iedere reactie krijgt een saldo dat berekend wordt door de negatieve beoordelingen van de positieve af te trekken. Als drie mensen een bericht positief beoordelen en twee negatief is het saldo dus +1. Bij een saldo van +3 of hoger krijgt het bericht een groene kleur. Dit is een signaal aan alle lezers dat die reactie substantieel bijdraagt aan de discussie. Als een bericht -3 of lager scoort wordt hij geminimaliseerd en zo uit de discussie verwijderd. Hij is wel toegankelijk als de gebruiker hem bewust ‘open’ klikt. Iemand die voor het eerst een discussie ziet, ziet dus eigenlijk een filtraat dat is samengesteld door het collectieve oordeel van alle gebruikers voor hem.

In onze hypothetische wereld zou de denktank bepaalde verantwoordelijkheden van de Tweede Kamer delen, namelijk het verkennen van mogelijk nieuw beleid, daarover debatteren en het aannemen van plannen. De Tweede Kamer behoudt een controlerende functie. Iedere motie die langs de denktank komt, moet eerst uitgewerkt worden door de verantwoordelijke ministeries. Dan gaat de Tweede Kamer er nog eens overheen om te kijken of de motie redelijk is en de uitvoering strookt met de intentie van de burger die het originele plan opstelde. Veel mensen

31 http://www.digid.nl/

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

22

hebben gevraagd waarom we het orgaan dat we in dit werkstuk zo bekritiseren zoveel verantwoordelijkheid laten houden. Ons antwoord: omdat we vooral kritiek hebben op de onderzoekende capaciteiten van de Tweede Kamer. In een controlerende functie hoeven ze enkel gezond verstand te hebben. Daarover beschikken ze zeer zeker wel. Kritische vragen over de implementatie van beleid aan de verantwoordelijke minister blijft van groot belang, ook in ons model. In dat opzicht lijkt de Tweede Kamer in ons model meer op hoe de Eerste Kamer nu werkt. Wat er met de Eerste Kamer gebeurt maakt voor ons onderzoek niet veel uit.

Voor de Vote-stap van de Digitale Denktank hebben we een representatieve steekproef nodig van Nederlanders. Allereerst moeten we hen selecteren en informeren dat ze geacht worden te stemmen. Zij moeten plannen op het internet kunnen bezichtigen en hun stem uit kunnen brengen. Alle burgers staan geregistreerd bij de gemeente waar ze in wonen (daarom krijgen wij ook ons stembiljet via de gemeente, niet via het rijk). Tezamen vormen al deze kleinere databases een database van alle stemgerechtigden. Vanuit deze database kiezen wij de stemmers, die dan geïnformeerd worden per email en post. Sommige mensen, waaronder veel ouderen, bezitten geen computer. Zij zouden in de openbare bibliotheek op vertoon van hun brief gratis toegang tot internet kunnen krijgen en door professionals geholpen kunnen worden.Wij selecteren hen met het volgende mechanisme. De stemmers krijgen een brief op de deurmat en een mail in de inbox met daarin een ruime termijn om zich te informeren en te stemmen.Net als met het stembiljet krijgt men één stem per persoon toegewezen. We controleren de identiteit van de stemmer doordat hij ingelogd (via DigiD) moet zijn. Een aantal mensen heeft vraagtekens gezet bij de anonimiteit van de stem omdat je op persoonlijke titel ingelogd moet zijn terwijl je de stem uitbrengt. Het is echter prima mogelijk om de stem op de slaan zonder de afzender te vermelden. Wij waarborgen dus de anonimiteit van de stem in deze digitale omgeving. Men is natuurlijk niet anoniem bij het discussiëren op de denktank.

De wiskunde achter de Vote-stapEr zijn twee voorwaarden waaraan voldaan moet worden, wil men op basis van een steekproef van kiezers een valide uitspraak kunnen doen over wat de gehele populatie van kiezers vindt. Ten eerste dient de steekproef representatief te zijn: dat wil zeggen dat de steekproef een goede afspiegeling is van de totale-kiezerspopulatie. Hiertoe dienen de stemmers volledig aselect te worden geselecteerd uit de register met de totale populatie van stemgerechtigden (dit zijn alle Nederlanders ouder dan 18 jaar). Ten tweede dient de steekproef robuust te zijn. Dat wil zeggen: groot genoeg om te voorkomen dat toevallige afwijkingen van de steekproef ten opzichte van de totale populatie een vertekening kunnen geven in de uitslag van de stemming. De eerste vereiste is vrij eenvoudig uit te voeren. Met behulp van een computerprogramma is het mogelijk om een volledig aselecte steekproef te trekken uit een database met alle stemgerechtigden. In de praktijk zou dit, net als het leveren van stembiljetten voor de landelijke verkiezingen aan alle stemgerechtigden, via de gemeentes kunnen, die gezamenlijk een database van alle

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

23

stemgerechtigden hebben.Het bepalen van de minimale grootte van de steekproef om robuust te zijn, is een wat lastiger verhaal, maar met behulp van wiskundige statistiek kunnen we dat wel berekenen. We kunnen dus de minimale grootte van een steekproef berekenen om met voldoende zekerheid kunnen vaststellen dat de uitslag van de steekproef dezelfde uitkomst geeft als een stemming onder de gehele Nederlands bevolking. Hier gaan we nu verder op in.

Stel je je een kamer vol blauwe en rode ballen voor. Iedere bal stelt een Nederlander voor, de kleur staat voor of hij ‘ja’ of ‘nee’ zou stemmen. Stel: blauw staat voor “voor”, rood staat voor “tegen”. Als alle ballen goed gemengd zijn (nodig om een aselecte steekproef te nemen) en je vervolgens een emmer met genoeg ballen uit de kamer schept, dan is de kans dat de verdeling rode en blauwe ballen in de emmer wezenlijk afwijkt van de verhouding in de kamer klein. Hoe meer ballen in de emmer, hoe groter de kans dat de verhouding rode/blauwe ballen in de emmer niet afwijkt van de verhouding rode/blauwe ballen in de kamer. Maar natuurlijk kan het nog steeds fout gaan. De verhouding rode en blauwe ballen in de emmer wijkt meestal iets af van de “echte” verhouding. De mate van afwijking hangt af van het aantal ballen in de emmer (niet van het aantal ballen in de kamer32,33), en kan statistisch worden berekend.

We willen bepalen hoe groot de steekproef van stemmers moet zijn. Daarvoor moeten we eerst vaststellen welke mate van zekerheid we nastreven met de uitslag van de stemming. Met zekerheid bedoelen we dat als de stemming met de steekproef het voorstel aanneemt of a#eurt, dat dit ook het geval zou zijn geweest als we de volledige populatie van stemmers hadden geraadpleegd. Omdat het om belangrijke maatschappelijke zaken gaat, willen we een grote mate van nauwkeurigheid, en willen dat de kans op een correcte uitkomst 99,99% is. Dit betekent dat de steekproef in theorie slechts één op 10.000 keer een uitslag geeft die niet overeenkomt met een onderzoek dat de gehele populatie zou ondervragen.

De vraag die hieruit volgt luidt: hoeveel ballen moeten er in de emmer zitten om met een zekerheid van 99.99% te kunnen zeggen dat er een meerderheid van een kleur ballen in de kamer is? Nu hangt de grootte van de benodigde steekproef sterk af van de mate waarin een voorstel wordt gesteund. Voor een voorstel met een grote meerderheid kan worden volstaan met een relatief kleine steekproef, maar als voor- en tegenstanders elkaar behoorlijk in evenwicht houden, dan is een veel grotere steekproef nodig om met zekerheid uitsluitsel te kunnen geven. Om deze reden hebben wij voor dit onderzoek een steekproefmethode bedacht die bestaat uit maximaal drie stappen. De eerste stap eist een minimaal verschil van 20%, dus dat

32 Zolang de steekproef die je uit de populatie trekt de verhoudingen in de populatie nauwelijks veranderen, is het absoluut aantal ballen in de kamer niet belangrijk. Pas op het moment dat de steekproefgrootte meer dan 10% van de totale populatie uitmaakt, dan zal er enig effect optreden. Zelfs met onze grootste steekproef zitten wij nog ruim onder deze marge. Als er al enig effect optreedt vergroot dit de nauwkeurigheid nog boven de 99,99% die wij al aantonen.

33 Walpole, R.E. (1982). Introduction to statistics (3e druk)(New York, Amerika: Macmillan Publishing): p. 217.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

24

de uitslag minstens 60% tegen 40% is. Dat wil zeggen dat wanneer de verhouding rode en blauwe ballen in de emmer 60% of meer tegen 40% of minder is, kan worden vastgesteld dat er meer rode dan blauwe ballen in de kamer zijn. Met wiskundige statistiek kan worden uitgerekend dat een dergelijk resultaat al kan worden bereikt met een steekproef van 332 stemmers (conservatief afgerond tot 350). Dit leggen we in de volgende paragraaf nader uit. (Let wel: het betreft hier het aantal burgers dat daadwerkelijk zijn/haar stem uitbrengt, dus het zal nodig zijn om meer mensen uit te nodigen om te compenseren voor mensen die niet stemmen.) Dit betekent dus dat wanneer bij een steekproef van 350 Nederlanders er minimaal 60% van de mensen voor de motie stemt, we met een zekerheid van 99,99% kunnen zeggen dat meer dan 50% van alle Nederlanders voor de motie zou stemmen. In dit geval houden we het bij één stemronde.Als de eerste steekproef geen zekerheid (99,99%) kan bieden (minder dan 20% verschil), dan gaan we naar een tweede, uitgebreidere steekproef. Deze steekproef eist een verschil van minstens 5% tussen voor- en tegenstanders (47,5% - 52,5%). Dit resultaat kan bereikt worden met een steekproef onder 5522 stemgerechtigden (afgerond 6000). Mocht ook deze steekproef geen zekerheid bieden omdat het verschil kleiner is dan 5%, dan is er nog een derde steekproef nodig die een minimaal verschil eist van 1% (49,5% - 50,5%). Voor deze steekproef zijn ongeveer 138.000 mensen nodig. Afgrond zijn dat er 150.000. Als zelfs deze derde stemronde geen uitsluitsel biedt, dan is er zo’n kleine meerderheid dat ofwel een volledig referendum nodig is, of, voor minder zwaar wegende zaken, dat het parlement de keuze maakt.

De lopende steekproefgrootte zorgt ervoor dat er niet onnodig veel mensen hun stem uit hoeven te brengen als dat niet nodig is. Alleen als het er echt om spant, zullen veel burgers worden gevraagd om hun stem uit te brengen.  

Hoe zijn we op basis van de wiskundige statistiek tot de benodigde steekproefaantallen gekomen van respectievelijk 350, 6000 en 150.000 voor de drie stemrondes?

We doen weer een gedachte-experiment: stel dat in de kamer een enorm aantal ballen ligt. De helft is rood en de andere helft is blauw. De ballen zijn goed gemengd. Nu scheppen we met de emmer 10 ballen uit de kamer. De kans is groot dat je 5 blauwe en 5 rode ballen aantreft. Echter, er is ook een kans dat je maar 4 blauwe ballen hebt geschept (en dus 6 rode ballen). Het kan soms zelfs voorkomen dat je 10 blauwe ballen schept. We rekenen uit wat de kans is op ieder aantal blauwe ballen. Je kan bijvoorbeeld aantonen dat de kans op 0 blauwe ballen 0,5^10 is, ofwel 0,0976%. Oftewel, een kans van minder dan een op duizend dus. Klein, maar het kan voorkomen. Als je dus een stemming doet onder maar tien mensen uit een populatie waarin de helft voor en de helft tegen is, dan is er dus een kleine kans dat je uit de stemming vindt dat iedereen voor of tegen is. Als je de steekproef groter maakt (door bijv. 20 ballen te scheppen), dan wordt deze kans aanmerkelijk kleiner (0.5^20, ofwel 0,000095%).

Als je heel veel emmers schept met tien ballen, dan kun je plotten hoe vaak je 5

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

25

blauwe ballen hebt, hoe vaak 6 ballen, hoe vaak 7 ballen, enzovoort. Nu volgt deze verdeling de zogenaamde binomiale verdeling. Deze geeft dus weer hoe gegeven een bepaalde verhouding in de totale populatie, de kansen op bepaalde verhoudingen in de steekproef zijn. Nu kun je dat ook omdraaien: gegeven een bepaalde verhouding die je vindt in een steekproef (bijvoorbeeld 5 blauwe ballen), kan je op dezelfde manier de kans uitrekenen op wat de ‘echte’ verhouding is in de totale populatie (bijvoorbeeld 50% blauwe ballen, 45% blauwe ballen, enzovoort). De kans op 50% is het grootst (want dat is de gevonden steekproef waarde), en de kansen op andere percentages nemen af naarmate deze verder van deze 50% afliggen.

A.eelding van een normaalverdeling

Nu kan aangetoond worden dat bij grote steekproefaantallen deze verdeling van mogelijke populatiewaarden een normaalverdeling benaderd. De normaalcurve is een verdeling waarbij de gemiddelde afwijking van het gemiddelde (bijvoorbeeld de 50% blauwe ballen) een standaard afwijking (of standaard deviatie) wordt genoemd. Nu kan je nagaan wat de kans is dat het gemiddelde in je totale populatie meer dan een standaard deviatie afwijkt van het gemiddelde (dit is waar de piek is in de verdeling). Deze kans kan worden opgezocht met speciale tabellen of met een statistisch programma (waaronder Excel) en is in dit geval 31,7%. Een standaard afwijking wordt ook wel aangegeven met Z-waarde. Een Z-waarde van 2 geeft het punt in de verdeling aan die 2 standaard deviaties boven het gemiddelde ligt. In ons geval willen we dat bij een gevonden waarde in de steekproef (bijv. dat 60% van de stemgerechtigden een voorstel steunt) de kans maar een op tienduizend is dat deze waarde in de populatie in feite lager ligt dan 50% (waarbij het voorstel dus eigenlijk afgewezen had moeten worden als we de gehele populatie hadden laten stemmen). We willen dus de Z-waarde weten waarbij de kans dat we een nog lagere uitkomst vinden 0,01% is (oftewel 99,99% zekerheid dat de steekproef-uitkomst juist is). De Z-waarde die daarmee overeenkomt kunnen we opzoeken met Excel en is -3,72, oftewel, 3,72 standaard deviaties links van het gemiddelde (de 60%).

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

26

A.eelding van de normaalverdeling van de drie steekproeven

Het enige dat nog ontbreekt is dat we niet weten hoe groot de standaardafwijking is. Nu gaven we al eerder aan dat hoe meer ballen we in de emmer scheppen, hoe beter de benadering is van de kans op blauwe en rode ballen in de totale kamer. Hetzelfde geldt voor een steekproef onder stemgerechtigden: hoe groter de steekproef, des te groter de nauwkeurigheid van de uitkomst als benadering van de werkelijke populatiewaarde. Nu kan statistisch worden aangetoond dat de standaard afwijking van de proportie ja-stemmers kan worden berekend als de wortel van (p*q)/n, waarbij p de kans is op een ja-stemmer in de steekproef, q de kans is op een nee-stemmer in de steekproef en n de steekproefgrootte (het aantal mensen dat een stem uitbrengt). Deze formule geeft aan dat hoe groter het aantal mensen in de steekproef, des te kleiner de standaard deviatie. Dit betekent dat de normaalcurve smaller wordt, wat aangeeft dat de meeste waarden dichter bij het gemiddelde liggen.

Nu kunnen zowel de Z-waarde van -3,72 en de standaard deviatie worden gebruikt om te bepalen hoe groot de steekproef moet zijn bij verschillende uitkomsten om met 99,99% zekerheid te weten dat de juiste beslissing wordt genomen. Bij de eerste stap willen we plannen die met een marge van 20% winnen (of verliezen) kunnen identificeren. Dat wil zeggen dat als een voorstel wint met (minstens) 60% tegen 40%, we maar een kans van een op tienduizend willen vinden dat de populatiewaarde lager dan 50% is (want dan had het voorstel eigenlijk verworpen moeten worden). We kunnen nu de vereiste steekproefgrootte uitrekenen als:

gemiddelde - (Z-waarde * standaard-afwijking) = 0,6 - 3.72 * wortel(0.6*0.4 / n)Deze vergelijking met een onbekende kan worden opgelost, en dan vinden we n=332.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

27

In feite kunnen we dit illustreren door de verdeling te laten zien van een gemiddelde van 0,6 (60% voorstanders) dat is gevonden met een steekproefgrootte van 332 stemmers. Omdat het een steekproef is weten we dat het eigenlijke populatiegemiddelde (het percentage stemmers) kan afwijken van wat we in de steekproef hebben gevonden. De mate van afwijking wordt bepaald door de standaardafwijking zoals bepaald door wortel(pq/n) in de normaal verdeling. Bij 332 stemmers weten we dat links van 3,72 de standaardafwijking naar links nog maar een kans is van een op tienduizend het populatiegemiddelde vinden. Kortom, bij 332 stemmen weten we met 99,99% zeker dat het feitelijke populatiegemiddelde hoger ligt dan 50% als we in de steekproef het voorstel is aangenomen met ten minste 60%. (Zie de blauwe lijn in de grafiek.)

We kunnen nu dezelfde exercitie uitvoeren waarbij we willen nagaan wat de steekproef moet zijn om met deze zekerheid een marge van slechts 5% doorslaggevend te laten zijn. Zoals we in de figuur kunnen zien (zie de roze lijn), is door de grotere steekproef de verdeling veel smaller, zodat we met een smaller overwinningsmarge kunnen vaststellen dat het voorstel inderdaad met 99,99% zekerheid heeft gewonnen. En hetzelfde geldt voor de derde stap, die winst al toekent met maar 1% overwinningsmarge. (Zie gele lijnen in de grafiek.)

Wat de drie verdelingen overeen hebben is dat het oppervlakte van de linker-staart, links van de 50% grens 0,01% van het totale oppervlakte van de verdeling is. Dit geeft aan dat bij alle drie de verdelingen de kans op een onterechte uitkomst hetzelfde is. Wat verschilt is hoe groot de overwinning moet zijn: bij een kleine steekproef is de verdeling veel breder, waardoor de overwinning groter moet zijn.

A.eelding van de normaalverdeling van de drie steekproeven, ingezoomd op de grens van 50%

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

28

Implementatie van aangenomen plannen

Als het plan is aangenomen in de vote-stap, dan moet het daadwerkelijk worden uitgevoerd. Wij verwachten niet van burgers dat zij plannen schrijven die direct geïmplementeerd kunnen worden. De ontbrekende details moeten ingevuld worden en er moet een begroting worden gemaakt die klopt tot op de laatste euro. Dat doen de verantwoordelijke ambtenaren. Het concrete beleidsplan gaat dan voor de laatste ratificatie naar de Tweede Kamer. Als zij stemmen kijken ze niet alleen naar het plan zoals ze het nu ook doen, maar verifiëren ze ook of het beleidsplan overeen komt met de intenties van de schrijver van het oorspronkelijke plan op de denktank.

Problemen die we bewust niet oplossen

Wij doen onderzoek of de denktank de problemen oplost die we bij het huidige bestel hebben gesignaleerd, maar zijn ons ervan bewust dat de denktank geen perfecte oplossing is. De denktank kent, ook op conceptueel niveau, lastige obstakels. Een aantal van deze problemen maakt echter fundamenteel deel uit van hoe de mens samenleeft. Wij zijn ons hiervan bewust, maar trachten niet deze problemen op te lossen met de denktank.

TaalSamenleven vereist communicatie. Onze wetten, de afspraken van onze maatschappij, staan opgeschreven. We praten met elkaar om onze ideeën over te brengen. Dit gebeurt echter met veel horten en stoten. Communiceren is een vaardigheid waarvan iedereen een groot deel als vanzelf leert. Als je minder vaardig bent met taal is het moeilijker je ideeën over te brengen. In de huidige situatie is het moeilijk om mee te praten over de maatschappij als je jouw standpunt niet in een debat onder woorden kan brengen. Politicus Frits Bolkestein schreef hierover: “Het recht van de sterkste heeft plaatsgemaakt voor de kracht van argumenten en van presentatie. Die kunnen niet zonder elkaar. Argumentatie doet een beroep op het verstand, presentatie op het gevoel. De kiezer vormt zijn oordeel op basis van beide.”34 De denktank kent ook een dergelijke beperking: goede schrijvers zijn in het voordeel, ongeacht wat ze zeggen. Het is reeds onderzocht dat fouten in de spelling en grammatica het beeld dat de lezer van de schrijver krijgt op een negatieve manier beïnvloeden.35 Daarbij is het moeilijker de inzichten achter de tekst tot je te nemen bij het lezen van een slecht geschreven tekst. Lelijke fouten zijn als de ruis bij een slechte telefoonverbinding: ze leiden af van het gesprek.

34 Bolkestein, F. (z.d.). Wie de vorm beheerst, is de inhoud meester. Geraadpleegd op http://www.onzetaal.nl/dossier/overtuigen/bolkestein.php

35 Kloet, L. & Renkema, J. & Wijk, C. van (z.d.). Waarom foutloos schrijven? Het effect van taalfouten op tekstwaardering, imago en overtuigingskracht. Geraadpleegd op http://arno.uvt.nl/show.cgi?fid=49119

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

29

PopulismeMensen zijn bij het luisteren evengoed beperkt als bij het schrijven en spreken. In een democratie is de politicus overgeleverd aan de perceptie die de massa van hem heeft. Die wordt sterk beïnvloed door zijn woordkeus. Een beruchte retorische truc is ‘framing’: een situatie schetsen op een manier die voordelig is voor jouw argumentatie.36 Veel Republikeinen in de Verenigde Staten zeggen bijvoorbeeld niet dat ze ‘anti-abortion’ zijn, maar ‘pro-life’. De woorden ‘anti’ en ‘abortion’ hebben bij veel mensen negatieve connotatie, ‘pro’ en ‘life’ niet. Trucjes zoals framing zijn zo effectief dat sommige mensen geloven dat hele verkiezingen erdoor gewonnen of verloren kunnen worden.37 Ook op de denktank is het mogelijk om de discussie naar je hand te zetten en zo een groot publiek aan te spreken om met je mee te stemmen.

Het mag duidelijk zijn dat dit serieuze problemen zijn. Echter: wij kunnen ons geen politiek model voorstellen waar communicatie niet verloopt door middel van taal. Al het goede en slechte van taal moeten wij accepteren. Evengoed kunnen wij geen democratisch model bedenken waarin populisme niet bestaat. Het democratisch model kent vele sterktes. Het biedt transparantie, omdat de staat gedwongen wordt zich te verantwoorden. Het biedt diversiteit in perspectieven, omdat ieder lid van de samenleving mee mag doen. Het biedt duurzaamheid, omdat het land niet meegesleurd kan worden in de waan van een individu of een elite. Doordat de massa over zoveel informatie en perspectieven beschikt is de kans dat zij meegesleept wordt in een collectieve waan gering, maar wel aanwezig. In een democratie regeert het volk en het volk bespelen is populisme. Dat accepteren wij als een gegeven.

36 Framing (z.d.). Geraadpleegd op http://framing.behaviouralfinance.net/

37 Lakoff, G. (12 september 2004). Framing the debate: It’s a! GOP. Geraadpleegd op http://www.commondreams.org/views04/0912-20.htm

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

30

Ons onderzoekNa lang filosoferen en discussiëren zijn we dus uitgekomen op een ideale situatie voor het maken van beslissingen. In theorie. Ons onderzoek is echter gericht op de praktijk. Wij willen weten of de Digitale Denktank met succes geïmplementeerd zou kunnen worden in het Nederland van vandaag. De grootste uitdaging was om een experiment te ontwerpen met de beperkte middelen tot onze beschikking, dat een realistisch beeld geeft van de werking van de Digitale Denktank. Het verloop van dit onderzoek zult u nu lezen.

De proef-Digitale DenktankHet was vanaf het begin duidelijk dat we een prototype moesten bouwen van de denktank voor onze ‘test-case’. Dit leverde meteen grote vraagstukken op. Grote websites hebben hele afdelingen aan werknemers die de website onderhouden. Reinier Ladan, oprichter van designbureau Usevine, ontwierp vorig jaar de nieuwe NOS.nl. In een interview met ons schat hij dat in dit nieuwe ontwerp negenhonderd manuren zitten. Hij benadrukt dat de aanpak van de NOS uniek is en andere bedrijven vaak veel meer uur kwijt zijn: “De NOS is wat dit betreft best een unieke speler in Nederland. Als zo'n klus als deze zou worden uitbesteedt aan bv. Lostboys of Mirabeau dan zouden er veel meer mensen aan het werk worden gezet voor veel meer uur.” Slechts één van ons, Menno Braam, kan programmeren. Hierin is hij zeker niet zo goed als een professionele designer en hij kan niet full-time werken aan de denktank. Wij moesten een manier vinden om binnen zijn grenzen een prototype te bouwen dat de basisfunctionaliteit biedt van de denktank. Eerder noemden we al dat ouderen de Digitale Denktank zouden moeten kunnen gebruiken. Voor hen zou een nieuwe, toegankelijke interface ontworpen moeten worden. Ook een rondleiding door de site zou niet mogen ontbreken. Die ideeën hebben we niet kunnen ontwikkelen.

We hebben een lijst gemaakt van alle essentiële onderdelen die niet mochten ontbreken aan het prototype om een goed onderzoek te kunnen doen:

Co!ect

- Het moet mogelijk zijn om je te registeren en vanuit een eigen profiel actief te zijn op de denktank.- Het moet mogelijk zijn om plannen toe te voegen in verschillende denktanks.- Plannen moeten gesorteerd kunnen worden op grond van verschillende attributen, waaronder het aantal gebruikers die het plan ondersteunen.- Het moet mogelijk zijn om te reageren op de plannen van anderen.

PraktijkVoorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

31

Perfect

- Het moet mogelijk zijn om plannen te ondersteunen, maar niet om je eigen plan te ondersteunen.- Het moet mogelijk zijn reacties postitief en negatief te beoordelen. Dat mag iedere gebruiker maar één keer per reactie doen.- Voor iedere reactie moet een saldo berekend worden. A+ankelijk van het saldo moet de reactie van kleur kunnen veranderen en geminimaliseerd kunnen worden.

Vote

- Deze stap hoeft niet geautomatiseerd te worden, omdat wij deze stap niet gaan testen in ons onderzoek.

Het bevolken van de denktankEen denktank is niets zonder denkers die hun ideeën delen. Het volgende vraagstuk waar wij ons over moesten buigen was dus hoe wij de denktank konden bevolken. De hypothetische Digitale Denktank zou de grootste geesten van het land automatisch aantrekken, omdat discussie daar meetelt voor hoe Nederland er in de toekomst uitziet. Voorlopig waren wij echter drie middelbare scholieren met een ruw prototype. Wij besloten met de leraren maatschappijleer en maatschappijwetenschappen van onze school te praten over deelname aan ons project.Daarnaast gingen we in onze directe omgeving reclame maken voor de denktank. Via Twitter en Facebook konden we honderden mensen aanspreken.Een derde bron van gebruikers wilden we rekruteren door middel van reclame van andere instanties. Menno Schellekens heeft bijvoorbeeld banden met het Nederlands Debat Instituut. Dat soort organisaties heeft ook een groot aantal volgers via sociale netwerken. Het is voor hen een kleine moeite om door te verwijzen naar een initiatief als het onze. Op die manier konden we nog eens honderden mensen informeren.

Wat gaan we testen en hoe?We begonnen onze zoektocht met de hoofdvraag: “kunnen we moderne communicatietechnologie gebruiken om het democratisch proces te verbeteren?” Door middel van een analyse van de problemen die wij constateren hebben wij een alternatief ontwikkeld. We kunnen de vraag een stuk concreter maken: “zou de Digitale Denktank met succes de Tweede Kamer kunnen ondersteunen in haar wetgevende functie?” Ook deze vraag is echter nauwelijks te testen. Allereerst vanwege onze beperkingen, zoals hierboven is uitgelegd, maar ook omdat “succes” moeilijk te meten is. Je kunt geen thermometer in een website steken om het succes te “meten”. Het succes van de denktank kent ook vele aspecten: het plezier van de bezoeker, het niveau van de discussie, of de juiste plannen en reacties boven komen drijven, of de omgeving kwetsbaar is voor slecht gedrag, enzovoort.

Ondanks dat we het onszelf moeilijk hebben gemaakt, proberen wij onze denktank op een zo wetenschappelijk mogelijke wijze te testen. Na lang denken en

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

32

herformuleren hebben we de onderstaande deelvragen gekozen om te onderzoeken. Wij denken dat deze vragen de belangrijkste aspecten van de werking van de Digitale Denktank beslaan:

- Wat is het niveau van de discussie op de Digitale Denktank?- Is de bezoeker enthousiast over de Digitale Denktank?- Scheidt ons beoordelingssysteem het kaf van het koren?- Zouden de ingediende plannen bruikbaar zijn in de hypothetische situatie?

Dit zijn deelvragen die concreet genoeg zijn dat we ze kunnen testen. We testen ze door al het materiaal dat we hebben verzameld in de loop van het onderzoek te analyseren. In het hoofdstuk “Resultaten” staat al het verzamelde materiaal. Dit materiaal is in drie categorieën in te delen: resultaten van de enquête die we hebben gehouden bij deelnemers, statistieken die wij bijgehouden hebben en onze eigen ervaringen. In het hoofdstuk “Conclusies” gebruiken we deze data om antwoord te krijgen op de deelvragen en uiteindelijk op de hoofdvraag.

Naast deze deelvragen besloten we nog een klein experiment uit te voeren. We willen graag weten hoe een plan van een expert op een bepaald vakgebied ontvangen wordt. Hiervoor benaderen wij Maarten Schellekens, vader van Menno Schellekens en expert op economisch gebied.

Ontwikkeling van de denktank

Toen we de basis van ons onderzoek gelegd hadden, gingen we aan de slag. Nu volgt een chronologisch verslag van de conceptuele en technische ontwikkeling van ons prototype. Tijdens deze reis hebben we veel geleerd en zijn we nieuwe obstakels tegengekomen. We zijn het traject ingegaan aan het begin van de zomervakantie. Op 8 november hebben we de Digitale Denktank gelanceerd.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

33

A.eelding van een van de eerste conceptschets van de Digitale DenktankJuniWe begonnen met het maken van een ruwe schets om om een beeld te krijgen van wat we gingen bouwen. Menno Schellekens maakte de conceptschets op de vorige pagina in Photoshop. Links zie je de profielbalk van de gebruiker in beeld, bovenin een navigatiebalk waarmee je plannen zou kunnen bereiken gesorteerd op verschillende manieren en het grootste deel van het scherm was gereserveerd voor de discussie. De plussen en minnen bij iedere reactie maken het mogelijk om reacties en plannen te beoordelen.

Toen de ideeën van Menno Schellekens in aanraking kwamen met de realiteit van programmeur Menno Braam bleek dit niet realistisch. Braam zei geen tijd te hebben om een eigen interface te ontwikkelen. Er werd besloten dat Braam onderzoek zou doen of de techniek van Wordpress gebruikt kon worden om het prototype te bouwen. Wordpress38 is een zogenaamd Content Management System, afgekort CMS, waarmee gemakkelijk een website gebouwd en onderhouden kan worden. Het systeem is ‘open source’. Het wordt onderhouden door een groot aantal vrijwilligers, is gratis voor iedereen en door zijn openheid is het makkelijk naar wens aan te passen.Er werd besloten dat de denktank werkende moest zijn aan het eind van de zomervakantie.

38 http://www.wordpress.org

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

34

AugustusEnkele weken later had Menno Braam zijn onderzoek naar Wordpress afgerond. Hij had slecht nieuws: Wordpress bleek niet aan de eisen te voldoen. Wat hij in juli gebouwd had in Wordpress kon de prullenbak in. Men gebruikt Wordpress voornamelijk om blogs op te zetten. Blogs draaien om eenrichtingsverkeer van de auteur naar de lezer. De Digitale Denktank faciliteert een gesprek tussen gebruikers. Om aan onze eisen te voldoen, moest Menno Braam veel te veel aanpassingen maken en het uiteindelijke resultaat zou waarschijnlijk te wensen hebben overgelaten.Gezien bijna de helft van de zomervakantie al achter ons lag, moest de deadline uitgesteld worden. Op papier was de denktank al klaar: de structuur van de site was al uitgedacht.

We werden ons steeds meer bewust dat we echt een website moesten bouwen. Een website waar een groot aantal gebruikers regelmatig langs zou komen. Een omgeving maken waar mensen graag komen is een kunst op zich. Niet alleen het technische aspect is lastig, maar je moet ook communiceren met je gebruikers. Dit is een essentieel deel van het beheren van een website waar de gebruiker centraal staat. Michael Brito van SocialMediaExaminer noemt de persoon die tussen de gebruiker en beheerder staat zelfs “by far the most important [person in the organization] because he or she is on the front lines of communication”39. Als gebruikers zich niet gehoord of begrepen voelen, komen ze ook niet meer naar de denktank.

We waren op zoek naar de juiste manier om de denktank te bouwen en te onderhouden. Om ons hierbij te helpen hebben wij met twee deskundigen gepraat over hun ervaringen: Robert Gaal en Pawel Pachniewski. Robert is een van de oprichters van Wakoopa,40 een bedrijf dat het gebruik van software en websites onderzoekt en die gegevens verkoopt aan onderzoeksbureau’s zoals TNS NIPO en Synnovate. Wakoopa heeft een belangrijke sociale component waar gebruikers discussiëren over software.41 Pawel is baas van het sociale netwerk LoveMyBrand,42 een website waar gebruikers kunnen discussiëren over merken en hun liefde voor hun favoriete merken kunnen etaleren. Beide hebben veel ervaring opgedaan met het maken van een sociaal netwerk en het onderhouden daarvan. We benoemen bondig de hoofdpunten van de interviews per persoon.

39 Brito, M. (1 maart 1010). 3 Tips for managing a social media community. Geraadpleegd op http://www.socialmediaexaminer.com/3-tips-for-managing-a-social-media-community/

40 http://wakoopa.com/

41 http://social.wakoopa.com/

42 http://lovemybrand.com/

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

35

Pawel PachniewskiPawel had drie belangrijke lessen voor ons: een les over anonimiteit, een les over motivatie en een les over vrijheid. Anonimiteit vormt een groot gevaar voor je community, aldus Pawel (en overigens ook Robert). Wanneer iemand anoniem een bericht achterlaat op een website, dan zit daar verder geen consequentie aan vast. De gebruiker raakt in een soort “uitlaadklepmodus”. Dat levert vaak ongenuanceerde en rommelige bijdrages op. De negatieve reacties op zijn slechte gedrag kunnen hem niets schelen, omdat hij zijn identiteit niet koppelt aan deze berichten. Zijn account kan zelfs verbannen worden, maar dan maakt hij gewoon een nieuwe aan. Met andere woorden: je bent te gedistantieerd van de gevolgen van jouw (re)acties. De gegeven naam van mensen is hen vaak dierbaar omdat het deel uitmaakt van hun identiteit. Of zoals MV Seeman het verwoordt: “Identity, though complex, can be encoded in a name.”43 Je verschuilen achter een nep-naam is een nep-identiteit aannemen. Als je je echte naam gebruikt, koppel je jouw eigen identiteit aan de opmerking. Dat zorgt er volgens Pawel voor dat mensen beter hun best zullen doen om een goede reactie achter te laten.

Dat brengt ons direct op het volgende punt van Pawel: wat motiveert mensen om deel te nemen aan sociale netwerken? De belangrijkste redenen zijn delen en etaleren. De mens is een narcist op het internet als we Pawel moeten geloven. Een goede community heeft echter meer nodig dan alleen de mogelijkheid om te delen en etaleren. Het heeft een ‘bindmiddel’ nodig, iets wat de gebruiker motiveert om na het eerste bezoek weer terug te komen. Dit kunnen verschillende veel dingen zijn.

BindmiddelHet allerbelangrijkste bindmiddel is het thema van de website. Het schept saamhorigheid (allemaal houd je van dat onderwerp) en geeft mensen een richting. Een ander belangrijk bindmiddel is status, vaak gebaseerd op status binnen de gemeenschap. Status, zowel goed als slecht, is zonder twijfel een belangrijke motivatie voor gebruikers, zegt Pawel. Dit kun je als beheerder beïnvloeden. Daarover meer in het interview met Robert.

Als je dat allemaal goed voor elkaar hebt gaan mensen zich na een bepaalde tijd hechten aan de website. Ze gaan zich ermee identificeren en voelen zich deel van de groep. De grootste fout die een beheerder dan kan maken volgens Pawel, is het belemmeren van dat gevoel van bij een club te horen en dat het van jou, de gebruiker, is. Een community is een ongeleid projectiel en er zullen veel dingen gebeuren in de community waar je als beheerder niet tevreden mee bent - bijvoorbeeld een “loud minority”, een kleine groep mensen die buitenproportioneel veel reacties achterlaat. Het tegengaan is nutteloos en werkt vaak averechts. Wanneer je community eenmaal draaiende is door je bindmiddelen moet je de community als het ware loslaten. Slechts wanneer je merkt dat er echt iets fout

43 U.S. National Library of Medicine (25 maart 1980). Name and identity. Geraadpleegd op http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7190867

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

36

gaat, moet je ingrijpen, maar je moet altijd consequent blijven in je beleid. Anders geef je de mensen het gevoel alsof de site niet van hen is, maar van de beheerder. En dan haken mensen massaal af.

De taak van een beheerder, concludeert Pawel, is het aantrekken van mensen met een bindmiddel en ze leiden naar de grote speeltuin die jouw website is en ze vervolgens daarin zoveel mogelijk in proberen te faciliteren, zonder ze te belemmeren in hun vrijheid.

Robert GaalRobert introduceert een methodiek bij ons die is bedacht door een werknemer van PayPal44, de grootste aanbieder van een methode om over het internet geld over te maken. Deze methodiek heet AARRR. Dat is de a#orting voor ‘Acquisition, Activation, Retention, Referral en Revenue’. Dit zijn de vijf stappen die een gebruiker doormaakt op een website of sociaal netwerk. Het is aan de maker van de site om te zorgen dat iedere gebruiker langs iedere stap komt. Acquisition betekent dat je iemand zo ver weet te krijgen dat hij op je site komt. Activation is wanneer de gebruiker denkt: “Leuk, hier wil ik me voor aanmelden”. De stap Retention was bij Wakoopa het lastigst volgens Robert. In deze stap zorg je ervoor dat de gebruiker die zich eens heeft aangemeld weer terugkomt op je site en een vaste gebruiker wordt. Hij vertelt dat ze zagen dat in 2008 het aantal bezoekers steeds afnam. Daar heeft Wakoopa op gereageerd en geëxperimenteerd met allerlei vormen van functies of toepassingen die de gebruiker doet terugkomen naar Wakoopa. Ze kwamen uit bij een beloningsstuctuur waarin gebruikers punten scoren door de website te gebruiken.

BeloningssysteemBij het bedenken van een beloningssysteem, moet je je afvragen wat voor gedrag je wilt stimuleren: wil je dat mensen competitief zijn en beter willen worden om zo hun reputatie te verbeteren, of wil je dat mensen vooral saamhorig zijn en beloond worden voor het helpen van anderen?Robert vindt dat het juiste model tussen die twee extremen in ligt. Een goed voorbeeld van een dergelijk model is die van de padvinders: een padvinder kan door bepaalde dingen goed te doen een insigne krijgen voor zijn prestaties. De padvinder is blij met zijn insigne en heeft altijd iets tastbaars als bewijs van zijn prestatie. Omdat iedereen weet dat een dergelijke insigne helemaal niet onbereikbaar is, ontstaat er een sociale cultuur waarin iedereen streeft naar het halen van insignes. Grotere prestaties zorgen voor mooiere insignes of meer punten, dus is het mogelijk om met weinig moeite al een aardige beloning te krijgen en voor een grote moeite een hele grote beloning. Zo creëer je een model waarin je stimuleert dat mensen zichzelf steeds overtreffen.

44 http://www.paypal.com/

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

37

Tijdens het gesprek over beloningsstructuren uit Robert zijn scepsis over het gelijkswaardigheidsideaal van onze de Digitale Denktank. Hij vindt het vreemd dat een nieuwe gebruiker net zo veel stemrecht heeft als een doorgewinterde gebruiker. Dat moet je verhelpen door professionals of specialisten een bepaald voordeel te geven ten opzichte van nieuwelingen, vindt hij. Niet alleen beloon je zo die gebruiker en stimuleer je andere gebruikers, maar ook zal het de balans beter maken. In het echte leven is het tenslotte ook zo dat een mening of idee van een professor serieuzer wordt genomen dan een mening van een tiener. Dat zal volgens Robert niet veranderen met de denktank, maar hij benadrukt dat dat helemaal niet erg is.

De stap na Retention is Referral. In deze stap gaan de gebruikers die je hebt weten te strikken en die regelmatig terugkomen naar je website hun contacten (familie, vrienden, etc.) vertellen over jouw website. De laatste stap is Revenue, dat gaat over geld verdienen met je applicatie. Dat is natuurlijk ook een belangrijke stap voor ondernemers, maar is voor de denktank niet van toepassing. Wij streven met dit project namelijk geen winst na.

Ten slotte praat Robert over “sociale objecten”. Op Flickr zijn het foto’s, op Hyves zijn het vrienden: hetgeen waar het allemaal om draait. In het geval van de denktank is het sociale object duidelijk het plan. Je kan het plan ondersteunen, bekritiseren, laten zien aan je vrienden, enzovoort.

Aanpassingen na interviewsDe Digitale Denktank heeft een aantal aanpassingen ondergaan na onze interviews met Robert en Pawel, die hieronder staan beschreven.

We hebben de waarschuwingen over het gevaar van anonimiteit online heel serieus genomen. We hebben elke gebruiker sterk aangeraden om hun echte naam, al is het een voornaam, te gebruiken. De enkeling die toch een lollige naam heeft pakken we niet actief aan.Zoals wij verder zullen vertellen in “Resultaten” hebben wij, op advies van Pawel, niet streng ingegrepen in de gemeenschap. Wij zagen onszelf niet langer als bestuurder van een auto. Wij realiseerden ons dat we het debat in de denktank niet konden sturen, enkel faciliteren. Als beheerder van een gemeenschap ben je de kaartlezer die de bestuurder van de auto de juiste kant op probeert te sturen. Streng ingrijpen schrikt alleen maar af en op die manier kom je nergens.

Na het gesprek met Robert zijn we het plan als sociaal object gaan behandelen. Dat heeft een gevolg gehad voor de manier waarop we mensen plannen laten ondersteunen. Als je een plan ondersteunt, wordt je naam nu toegevoegd onderaan het plan. Je verbindt je nu echt aan een plan en dat is voor een deel ook weer reclame. Alleen al omdat een bevriende gebruiker zijn naam onder een plan zet, kan anderen ertoe zetten het plan ook te lezen. In het verlengde hiervan ligt de mogelijkheid om bij het ondersteunen van een plan dat te mailen of te plaatsen op Hyves of Facebook en het per gebruiker kunnen kijken welke plannen zij ondersteund hebben. Hiervoor hadden we echter geen tijd meer.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

38

De grootste toevoeging aan de hand van de interviews was wel de introductie van een belonings- en rangensysteem. In ons concept, voordat we de interviews afnamen, werd iedere reactie voor zich beoordeeld. Slechte reacties werden weggefilterd, goede reacties op een voetstuk gezet. Door de interviews met Robert en Pawel zijn we meer na gaan denken over de implicaties van het introduceren van status in onze gemeenschap. Het belangrijkste bezwaar hiertegen was principieel. We hebben de denktank voor een deel bedacht als antwoord op gebrek aan meritocratie van ideeën in het huidige politieke systeem. Ons motto was: geen partijen, geen reclamespotjes, alleen argumenten tellen. Door status te introduceren verbind je echter waarde aan personen, niet ideeën. Een plan of reactie zou een speciale status verkrijgen enkel doordat de schrijver ervoor veel nuttige bijdrages heeft geleverd. Hierdoor zou een goede toevoeging van een nieuweling minder aandacht kunnen krijgen en een matig punt van een veteraan meer.

Het voorgenoemde vonden we een probleem, al is er wel op af te dingen. De reacties van een persoon worden enkel op een voetstuk geplaatst zolang hij consistent slimme dingen zegt. Zijn status wordt afgeleid van verschillende variabelen, zoals hoeveel positieve en negatieve feedback zijn reacties krijgen. Hij hoeft maar een paar keer iets matigs te zeggen en hij is zijn status kwijt. Dit moedigt mensen met een hoge rang aan het niet te misbruiken en kwaliteit te leveren. Daarbij zijn de voordelen van het geven van status niet te onderschatten. Wij onderscheiden de voordelen in twee categorieën: hoe het degene met status motiveert en hoe zijn status anderen in de gemeenschap motiveert.

Persoonlijke motivatieWij achten het noodzakelijk dat een gebruiker ergens naartoe kan bouwen door zich persoonlijk te investeren in de denktank. Anders haakt men na korte tijd af. Een goed voorbeeld hiervan is de opbouw van sport in Nederland. Men gaat op een sport omdat men het een leuke activiteit vindt. Wij verwachten dat mensen naar de denktank komen vanwege de intrinsieke waarde van het toevoegen en opdoen van ideeën en het bijdragen aan een discussie. Elke zaterdag voetballen is op zich al leuk, maar het doorwerken van competities en opklimmen in het klassement zijn de redenen dat mensen terug blijven komen naar de vereniging. Het motiveert ze niet alleen om terug te komen, het motiveert ze ook om aan hun huidige niveau te ontstijgen.

SneeuwbaleffectVerder motiveert het andere gebruikers omdat die ook op het voetstuk willen staan. Status staat in de denktank gelijk aan macht. In dit grote gesprek is gehoord worden even belangrijk als mogen spreken. Aan iedere reactie is makkelijk te zien welke status de persoon heeft die hem geplaatst heeft. Wij verwachten dat bijdrages die gemarkeerd zijn met een teken van een hoge status vaker gelezen zullen worden dan reacties zonder. Iedere gebruiker wil natuurlijk gelezen worden en zal dus streven naar een hogere status om daarvoor te zorgen.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

39

Het beloningssysteem is een belangrijk deel geworden van de Digitale Denktank en dus ook ons onderzoek. Daarom hebben we een deelvraag toegevoegd:

- Slaagt ons beloningssysteem erin gebruikers meer te betrekken bij de denktank?

Status hebben wij geïmplementeerd aan de hand van rangen. Met elke rang die je stijgt verandert je naam van kleur om je nieuwe rang aan te geven. Wij hebben gekozen om negen rangen te introduceren: spammer (rood), burger (grijs), raadslid (zwart), wethouder (lichtgroen), burgemeester (donkergroen), kamerlid (lichtblauw), fractievoorzitter (donkerblauw), minister (lila) en premier (paars). Iedere gebruiker begint als burger. De namen van de rangen hebben we uit de huidige politiek gehaald om gronding te kunnen geven aan de verder abstracte denktank. Er is een negatieve rang voor gebruikers die het graag voor anderen verpesten: de spammer. Deze rang wordt alleen verkregen met een groot negatief saldo. Dit is om pestkoppen af te schrikken.We hebben goed geluisterd naar Robert en nagedacht over wat we wilden stimuleren op de denktank. We hebben rangen uiteindelijk a+ankelijk gemaakt van het feedbacksaldo en het aantal geschreven berichten. We wilden namelijk kwaliteit aanmoedigen en zorgen dat mensen genoeg zouden schrijven. Voor iedere rang hebben we een minimum van beide variabelen opgesteld. Om van burger naar raadslid te gaan moet je bijvoorbeeld één bericht geschreven hebben en een feedbacksaldo van minstens drie hebben. Premier kan je worden met veertig berichten in je persoonlijke archief en een feedbacksaldo van minstens honderdtwintig.

Aan het technische front loste Menno Braam aan het begin van de maand ons belangrijkste probleem op, namelijk hoe we het prototype gingen bouwen. Al vanaf het begin was duidelijk dat we een gratis softwarepakket moesten gebruiken als fundament voor onze web-omgeving, omdat alles zelf bouwen veel te veel werk zou zijn voor een enkele programmeur. Er zijn verschillende pakketten beschikbaar met allemaal hun eigen voordelen en nadelen. Na lang wikken en wegen kwam Menno tot de conclusie dat het pakket phpBB45 de beste combinatie bood van ingebouwde functionaliteit en flexibiliteit. Het open-sourceforumpakket phpBB is bedoeld om snel je eigen forum draaiende te hebben. Hoewel ook phpBB lang niet bood wat wij uiteindelijk wilden zien, kwam dit pakket het dichtst in de buurt.

SeptemberIn september gingen we twijfelen aan onze wissel van het geven van status per reactie naar het geven van status per persoon. De mogelijkheid dat goede ideeën niet gezien zouden kunnen worden omdat matige ideeën de aandacht opeisen zat ons dwars. Daarom besloten we het systeem ingewikkelder te maken en status te verlenen gebaseerd op een combinatie van de feedback op de reactie zelf en de status van de schrijver. Het systeem ingewikkelder maken vinden wij op zich vervelend omdat het de drempel voor nieuwe gebruikers hoger maakt. Toch vonden wij de voordelen opwegen tegen de nadelen.

45 http://www.phpbb.com/

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

40

In het nieuwe systeem is de status van de schrijver terug te vinden in de kleur van zijn naam, die altijd groot vermeld staat bij het bericht. Onder de naam van de schrijver zie je de rang die hij heeft. Als een bericht een saldo heeft van vijf of hoger, of min vijf of lager, krijgt de reactie een kleur. Een negatief saldo zorgt voor een rode kleur, een positief saldo voor een groene. De kleur van de reactie overheerst veel meer dan de kleur van de naam.

Wij denken dat door deze aanpassing de volgende dynamiek zal ontstaan. Een schrijver met een hoge rang plaatst een reactie. Deze heeft een neutrale kleur. Omdat zijn naam een ‘hogere’ kleur is zal zijn bijdrage eerder gelezen worden dan een bijdrage van een nieuweling. De schrijver met de hoge rang wordt dus alsnog beloond voor zijn inzet omdat hij vooraan de wachtrij wordt geplaatst. Al snel komen de beoordelingen binnen en dan wordt de reactie beoordeeld voor wat hij is. Als de bijdrage slecht blijkt te zijn wordt de bijdrage rood gekleurd. Welke kleur de naam ernaast ook heeft, de rode bijdrage zal nauwelijks meer gelezen worden. De bijdrage van nieuweling kan groen kleuren en zo toch de best gelezen reactie van de twee worden, ondanks dat de nieuweling een lagere rang heeft.

OktoberNa drie maanden lezen, luisteren en denken kwamen we in begin oktober tot de conclusie dat we de conceptuele fase van de denktank af konden sluiten. Alle ideeën die we begin juni hadden over het benutten van diverse kennis in de maatschappij en het maken van betere beslissingen, waren nu samengesmolten tot een uitgebreid, uitvoerbaar plan.

Nu moesten wij het nog realiseren.

Sinds begin augustus had Menno Braam al gewerkt aan het opzetten van het phpBB pakket. We gingen oktober in met een werkend webforum met geautomatiseerde registratie, een uitgebreide pagina waarin gebruikers hun profiel kunnen beheren en andere basisfunctionaliteiten. Van onze speciale toevoegingen had Menno er twee gerealiseerd: hij had een systeem geschreven waardoor reacties beoordeeld kunnen worden door gebruikers en bij een bepaald saldo van kleur veranderen. Het systeem is in staat om feedback naar het saldo van de gebruiker en naar het saldo van het bericht te communiceren. Het is dus flexibel genoeg om de score van iedere gebruiker en iedere reactie uit te rekenen.

Ondertussen waren wij in gesprek gegaan met de docenten maatschappijleer en maatschappijwetenschappen, meneer Nieuwenhuijzen en meneer Peulen, die nieuwsgierig genoeg waren om ons toegang te geven tot al hun bovenbouwleerlingen. Meneer Peulen bood zelfs aan om zijn clusters op andere scholen in te schakelen, maar door tijdgebrek is het daar niet van gekomen. We hebben afgesproken presentaties te houden voor drie van de vier clusters maatschappijleer uit de vierde klas en de twee clusters maatschappijwetenschappen in de vijfde en zesde klas. Het ging om ongeveer honderdvijfentwintig leerlingen.Wij hebben verder geregeld dat de deelname van de leerling gekoppeld zou worden

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

41

aan een deel van hun cijfer. Op die manier hadden wij een stok achter de deur en dus de zekerheid dat wij genoeg participanten zouden hebben voor een geslaagd onderzoek.

A.eelding van een vroege versie van de Digitale Denktank

De grootste hobbel die direct voor ons lag was het aanpassen van het uiterlijk van de denktank. Zoals op de a.eeldingen hierboven te zien is, was de denktank gekleurd in verschillende tinten blauw. Dit is het standaardpakket van kleuren en plaatjes in phpBB. Dit beviel ons niet. Verschillende onnodige teksten, die bijvoorbeeld de tijd aangaven, waren verstrooid over het hele scherm. Het geheel voelde druk en rommelig. De knoppen waren groot en leidden af van de tekst. Zelf een hele nieuwe website bouwen was echter onverstandig en onmogelijk. We moesten weer een balans vinden tussen het voortbouwen op het standaardpakket en dat naar onze smaak aanpassen.Wij hebben gekozen voor functionalistisch design: een gestroomlijnd ontwerp waarbij elke eigenschap het functioneren van het product ondersteunt.46 De denktank is een gereedschap om ideeën te delen en beslissingen te nemen. Het is niet bedoeld om op zichzelf mooi of leuk te zijn. De mensen die de denktank bezoeken en hun ideeën geven kleur aan de denktank. Dit wilden we terug laten komen in het ontwerp en uiterlijk. Een voorbeeld voor ons was de functionalistische website van Apple.47

46 Wikimedia Foundation, Inc. (26 november 2010). Functionalism (Architecture). Geraadpleegd op http://en.wikipedia.org/wiki/Functionalism_(architecture)

47 http://www.apple.com/

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

42

Eerst hebben we een grote schoonmaak gehouden. Alle onnodige meldingen en tekst werd verwijderd. Dit deed de website al een stuk rustiger ogen.

De kleuren wit en grijs gaven de neutrale uitstraling waar we naar zochten, dus het blauw verdween. Een belangrijke beslissing was om de ruimtes links en rechts van het actieve gedeelte van de site ook wit te maken. Dit geeft, zeker op een groter scherm, een veel opener gevoel dan wanneer de site ingesloten wordt door gekleurde vlakken. Met deze openheid kwam ook een stukje ‘denkruimte’.

De bovenkant van de site vonden wij zeer saai ogen. De site moet misschien wel gestroomlijnd zijn, maar lelijk is wat anders. Menno Schellekens kreeg de opdracht om een nieuw logo te ontwikkelen. Dat ging als volgt.

A.eelding van een vroeg concept van de header van de Digitale Denktank

De volgende versie bevatte zachtere kleuren en enkele plaatjes. De onderste

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

43

vierkantjes rechts werden nu knoppen waarmee je door de site kon navigeren. De belangrijkste toevoeging is het logo links: de vorm van een brein met het plaatje van een chip erin. Deze vorm kwam meerder malen terug.

A.eelding van een vroeg concept van de header van de Digitale Denktank, nu met extra vakjes en plaatjes

Dit concept werd rap afgeschoten door Menno Braam en Matthijs. De kleuren en plaatjes leidden veel te veel af van de rest van de site. Niet erg functionalistisch. Daarbij bleek na een kleine proef dat dit logo veel te hoog was. Bij het laden van de pagina werd een derde van het scherm opgenomen door de bovenste balk. Dit was absoluut niet gebruiksvriendelijk.

A.eelding van het logo op een stalen achtergrond

De daarop volgende experimenten leidden echter tot een kleine doorbraak.De foto van de chip en het metaal erachter combineerde erg goed, alsof je bij een computer naar binnen kijkt. Menno Schellekens werkte dit uit tot een balk voor bovenaan de site:

A.eelding van wat de uiteindelijke header van de Digitale Denktank zou worden

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

44

De site zag er na al onze aanpassingen zo uit:

A.eelding van de bijna voltooide Digitale Denktank

Bij het testen van het nieuwe jasje van de site werd ons duidelijk dat er nog gesleuteld moest worden aan de denktank. Het meest storende was wel dat rood gekleurde reacties evenveel aandacht trokken als groene reacties. Wij merkten dat wij vaker keken naar rode reacties dan naar neutrale. Kleur trekt nou eenmaal automatisch de aandacht, of het nou negatief of positief is. Een neutraal bericht tussen twee knalrode zou geen kans maken.

Dit leverde natuurlijk een groot probleem op, gezien de rode kleur een belangrijk deel is van het systeem waardoor goede reacties gescheiden worden van de slechte. Wij besloten een manier te verzinnen waardoor we rode reacties konden minimaliseren of minder toegankelijk konden maken waardoor een lezer minder geneigd zou zijn om ze te lezen. Het lukte ons pas in november om dit te realiseren.

Verder stoorde wij ons aan de zeeën van groen en rood die ons scherm vulde. We hebben een gouden kleur ingevoerd als ultieme beloning voor een geweldige reactie. Deze ziet er zo uit:

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

45

A.eelding van een niet gelanceerd plan, bedoeld als test van de verkleuring van de reacties

November

Maandag 8 november werd de Denktank officieel gelanceerd. Over de lancering en onze ervaringen met de denktank in actie kun je in het hoofdstuk ‘Resultaten’ lezen. We zijn tegen enkele problemen aangelopen, die we in de loop van de maand probeerden op te lossen. Het waren aspecten die ons niet op waren gevallen doordat wij de denktank niet intensief hadden gebruikt: voor het geven van negatieve feedback moest je eerst apart nog bevestigen terwijl dit voor positieve feedback niet nodig was, het plaatje bovenin de site stond niet helemaal recht, enzovoort.

Een belangrijke aanpassing was dat we door de maand heen op gevoel de criteria voor de rangen voor bezoekers bij hebben gesteld. We realiseerden ons meteen dat het aantal berichten en het feedback saldo veel te hoog stonden afgesteld voor onze relatief kleine groep mensen, waardoor veel leden niet snel genoeg in rang stegen. Verder draaide het project maar een maand, dus waar mensen op ‘normale’ websites er maanden over doen om in rang te stijgen, hadden ze bij ons slechts weken.De hoeveelheid feedback die werd gegeven was minder groot dan verwacht. De gouden status voor een reactie, waarvoor een saldo van +20 nodig was, leek onmogelijk te behalen in deze situatie. Daarom hebben we de eisen voor een gouden bericht gehalveerd naar een vereist feedback saldo van +10.

De radicaalste verandering kwam misschien wel in het midden van de maand. Ruim twee weken hadden wij ons verbaasd over het aantal berichten met een score van +1 of +2. Dit is onze theorie: bij ieder bericht stond het saldo er prominent bij in groene of rode letters. Onverwacht kregen gebruikers het gevoel dat een bericht al genoeg beoordelingen had gehad met een klein saldo. Een beetje positief is al

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

46

positief, dus als je het bericht goed vond, voelt het niet zo zinvol om dat nog eens te bevestigen door het nog ietsje positiever te maken. Daarom besloten we het saldo in zijn geheel te verwijderen uit het zicht van de lezer. Zo kan het bericht wat je leest +4 of -4 staan, dus is er een kans dat het bericht jouw feedback het verschil maakt om hem groen of rood te maken. Dat brengt ook een onverwacht ‘verrassingseffect’ met zich mee: het is spannend of jouw reactie een kleurverandering teweeg zal brengen. Dit had echter een ander effect dan gehoopt: het is verwarrend voor een gebruiker om ergens op te klikken, verwachtend dat het iets doet om vervolgens niet te zien wat het voor een effect heeft. Het is eerder vreemd dan spannend als het dan ineens wel wat doet. Dit was geen geslaagde verandering. We hebben er zelfs klachten over ontvangen van gebruikers!

We hebben de grens voor een groene kleur verlaagd van een minimum van +5 naar +3. Zo zagen we meer goede berichten groen worden, zonder een negatief effect op de werking van de denktank.

Wij hebben via Twitter en Facebook reclame gemaakt voor ons project. Ook hebben we het Nederlands Debat Instituut en de schoolleiding van onze school overtuigd om reclame voor ons te maken. Het NDI heeft kort reclame gemaakt via hun sociale netwerken en de school heeft een bericht van ons op de homepage gezet.

De uiteindelijke denktank

Na de lange ontwikkeling van de denktank rolde begin november het definitieve prototype van de Digitale Denktank van de spreekwoordelijke band. Alle dingen die we hebben geleerd tijdens de ontwikkeling zijn zo goed mogelijk verwerkt in het eindproduct. Nu volgt een rondleiding aan de hand van plaatjes van ons prototype en de stappen die in de Denktank centraal staan: ‘Collect, Perfect, Vote’.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

47

Collect:

Registratie

A.eelding van de registratiepagina

Een nieuwe gebruiker kan zich door middel van bovenstaande pagina registreren op de Digitale Denktank. In ons onderzoek konden alle gebruikers zelf een gebruikersnaam kiezen, bij een eventuele implementatie in de maatschappij zal dat niet het geval zijn. Dan moeten ze hun echte naam opgeven door middel van hun DigID, opdat ze dan hopelijk beter en serieuzer met de denktank aan de slag gaan. Nadat de nieuwe gebruiker het formulier correct heeft ingevuld kan hij meteen aan de slag. Hij ontvangt nog een welkomstbericht in zijn inbox met daarin ook nog een keer zijn gebruikersnaam en wachtwoord, mocht hij deze alweer zijn vergeten.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

48

Toevoegen van plannen"

A.eelding van de pagina van het schrijven/toevoegen van een plan

Als een gebruiker eenmaal geregistreerd is, kan hij een nieuw plan toevoegen door middel van bovenstaand formulier. Het is belangrijk dat het plan in de bijbehorende denktank belandt. Hiervoor dragen de gebruikers grotendeels zelf zorg. Als dit fout gaat kan een beheerder het plan desnoods nog verplaatsen. De belangrijkste functies van een tekstverwerker zijn ook verwerkt in het tekstveld waarin een plan opgesteld moet worden, zoals tekst vet of cursief maken. Door middel van de ‘Voorbeeld’-knop kan de gebruiker zijn plan bekijken zoals het eruit gaat zien, alvorens hij op ‘Bevestig’ drukt en het plan openbaar gemaakt wordt.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

49

Reageren op plannen

A.eelding van de pagina van een plan, ingezoomd op het kader van het snel reageren

Reageren op plannen kan op twee manieren. De eerste optie is om meteen onder het bericht ‘Snel te reageren’ en de tweede optie is om de volledige bewerker te gebruiken. Deze bewerker is praktisch hetzelfde als die bij het opstellen van een plan.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

50

Perfect:

Ondersteunen van plannen en het beoordelen van reacties

A.eelding van de pagina van een plan, ingezoomd op de bovenkant

Met de ‘handdrukknop’ rechts naast de titel van een plan kan een plan ondersteund worden. De naam van de gebruiker die het plan heeft ondersteund, verschijnt dan in de lijst van namen onder het plan. Elke naam heeft een bepaalde kleur. Deze kleur representeert de rang van de gebruiker. Onder een plan ontstaat dus een kleine regenboog van namen als steeds meer mensen het plan ondersteunen. Verder kunnen reacties beoordeeld worden door middel van de zeer opvallende duimpjes in de rechter onderhoek van een bericht. Dit kan iedere gebruiker maar één keer per bericht doen. Het bericht in de a.eelding hierboven is groen geworden. Dat betekent dus dat het bericht een feedback saldo van +3 heeft.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

51

Het resultaat van de Perfect-stap

A.eelding van de pagina van de beste plannen op de Digitale Denktank

Als een plan vaak genoeg ondersteund wordt, kan het uiteindelijk de top tien van meest ondersteunde plannen halen. Deze pagina sorteert alle plannen automatisch op het aantal mensen dat de plannen ondersteunt. Ook hier zijn weer de verschillende rangen terug te zien.

Presentatie van idee

Wij hebben voor ieder van de vijf clusters die wij tot onze beschikking kregen een presentatie gehouden van vijftig minuten. Dat is op onze school een lesuur. Voor de zesde klas kregen we een uur extra. We hebben dat uur gebruikt om vragen te beantwoorden en om te discussiëren over het idee.

De presentatie hebben we gedaan aan de hand van een PowerPoint-presentatie. Deze staat in de bijlage van dit werkstuk. In de PowerPoint hebben we een versimpelde probleemstelling gepresenteerd aan de groep. De theorie zoals hij in dit werkstuk te vinden is hebben we grotendeels achterwege gelaten. We hebben het belang van diversiteit en ona+ankelijk benadrukt. Het laatste deel van de presentatie hebben wij besteed aan een rondleiding door de denktank. Hierdoor kon iedereen meteen aan de slag.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

52

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

53

Statistieken

De Digitale Denktank heeft een hoop cijfers geproduceerd. In de maand november, de maand van het onderzoek, is de denktank 1418 keer bezocht door 402 unieke bezoekers, waarvan er 149 zich uiteindelijk hebben aangemeld als gebruiker. Al deze bezoekers zijn in totaal met 76 verschillende plannen gekomen. Slechts twee hiervan zijn verwijderd omdat ze met slechte intenties geschreven waren of al eens waren ingediend, dus in totaal zijn er 74 plannen geweest die allemaal “goed” waren. Op die 76 plannen zijn in totaal 886 reacties geplaatst, dat is ongeveer 11,66 berichten per plan. Voor een website is de duur van de bezoeken vrij lang. Dit zijn de gegevens van november:

Duur Aantal bezoeken Percentage

0 - 30 seconden 404 28,4%

30 seconden - 2 minuten 204 14,3%

2 - 5 minuten 157 11%

5 - 15 minuten 190 13,3%

15 - 30 minuten 113 7,9%

30 minuten - 1 uur 163 11,4%

1 uur en meer 187 13,1%

In totaal waren er 1418 bezoeken in november. Gemiddeld duurde één bezoek 16 minuten en 51 seconden. Als we dat vergelijken met gegevens van andere websites, dan zijn die 17 minuten heel erg lang. Veel webhosts geven aan dat hun gemiddelde ongeveer bij de 40 seconden zit en zeker 70% niet eens langer dan 10 seconden op hun site blijft.4849 50 Bij de Digitale Denktank gaat slechts 30% pas weg na 30 seconden en blijft er een groot aantal mensen ook nog een langere tijd op de website, in 13% van de gevallen zelfs langer dan een uur!

Wij hebben veel reclame gemaakt voor de Digitale Denktank, zoals al in het hoofdstuk “Praktijk” is verteld. Dit heeft geresulteerd in 16 verschillende bronnen waaruit is gelinkt naar de Digitale Denktank. De grootste bron van bezoekers is de

48 Nielsen, J. (6 mei 2008). How little do users read?. Geraadpleegd op http://www.useit.com/alertbox/percent-text-read.html

49 Google Analytics (12 juli 2008). Length of visit vs. average time on site. Geraadpleegd op http://www.google.com/support/forum/p/Google%20Analytics/thread?tid=3b934a858fc8.46&hl=en

50 Google Answers (21 april 2004). Length of website visit less than 10 seconds. Geraadpleegd op http://answers.google.com/answers/threadview/id/333933.html

Resultaten

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

54

homepage van onze school,51 waar wij een bericht met een link naar de Digitale Denktank op hebben laten zetten. In totaal hebben wij hier 167 bezoeken van gekregen. De website die daarna voor de meeste bezoeken heeft gezorgd is de Nederlandse versie van Symbaloo.52 Symbaloo is een website waar je je eigen startpagina kunt samenstellen met links naar je favoriete websites. In totaal zijn het 85 mensen geweest die de Digitale Denktank op hun startpagina hebben gezet. Daarna hebben we veel bezoekers via Facebook gekregen. Naast onze eigen reclame via onze eigen Facebook-accounts hebben wij het Nederlands Debat Instituut gevraagd een link willen plaatsen naar onze website. Dit alles heeft geleid tot 43 bezoeken. Het NDI ook een bericht geplaatst op Twitter. Via Twitter zijn er in totaal 35 bezoeken gekomen, waarvan we zeker weten dat er 8 via de Twitter van het NDI naar de Digitale Denktank ging en 4 via Menno Schellekens’ Twitter (van de andere 23 weten we dat niet zeker, aangezien zij via hun eigen Twitter-tijdlijn met berichten naar de denktank zijn gegaan, via ofwel het Twitter-bericht van het NDI of van Menno Schellekens of van Matthijs).

Enquête

Als laatste stap van ons onderzoek hebben wij de gebruikers van de Digitale Denktank een enquête laten invullen over hun ervaring met de denktank. In totaal is deze door onze gebruikers 66 keer ingevuld. Dat is dus ruim een derde van onze gebruikers. Per vraag zullen wij de theorie erachter behandelen en naar de resultaten kijken.

Vraag 1: “Vind je het leuk om over politiek te praten?”

Ja, ik praat er graag over met anderen. 60,61%

Nee, maar ik volg het wel via de krant, tv of internet. 28,79%

Nee, ik vind het niet interessant/leuk. 10,61%

De Digitale Denktank is een plek waarvan we willen dat men actief over politiek kan praten en tezamen met plannen komt die Nederland gaan verbeteren. Om dat te doen, moet er animo bestaan voor de Digitale Denktank. Die kans is groter als er in onze test er veel mensen interesse tonen voor de politiek van Nederland. Daar onderscheiden we twee types: je hebt mensen die actief met politiek bezig zijn (bijvoorbeeld door middel van hun werk of school, maar ook gewoon mensen die er graag over praten met vrienden, familie of kennissen) en mensen die er passief mee bezig zijn (dus wel geïnteresseerd zijn in politiek, maar er niet veel mee doen en dus alleen de krant lezen of het nieuws volgen), naast natuurlijk de mensen die er totaal niet in geïnteresseerd zijn.

51 http://www.usgym.nl/

52 http://www.symbaloo.com/

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

55

60% van onze gebruikers geeft aan actief bezig te zijn met politiek, dat is dus een grote meerderheid. 30% is wel geïnteresseerd in politiek, maar heeft het er niet veel over met anderen. Slechts een kleine 10% geeft aan geen interesse te hebben in politiek. Een positieve uitslag. De uitslag vinden wij niet ongeloofwaardig, omdat we rekening houden met het gegeven dat onze gebruikers met name gymnasiasten zijn die het vak maatschappijleer of maatschappijwetenschappen volgen.

Vraag 2: “Bezoek je vaker fora en online discussies?”

Ja, ik bezoek regelmatig fora en/of online discussies. 12,12%

Ja, ik bezoek af en toe een forum of ga online een discussie aan. 25,76%

Nee, dat doe ik niet. 62,12%

Veel mensen kunnen erg geïnteresseerd zijn in politiek, maar voelen zich niet zo thuis op internetfora. Als veel mensen zich negatief zouden uiten over de Digitale Denktank is dat mogelijk omdat een groot deel van die gebruikers überhaupt niet zo enthousiast is over discussiëren op het internet.

Volgens de uitslag zijn er weinig mensen in onze groep gebruikers die vaak naar internetfora gaan om te discussiëren. Dat terwijl tieners en adolescenten toch vaak de actiefste groep zijn op het internet.53 Wij houden hier rekening mee als wij onze conclusies trekken.

Vraag 3: “Wat vond je van het idee van de Digitale Denktank, nog voordat je was begonnen met het gebruiken?”

Ik vond het een leuk idee. 32,31%

Ik was vooral benieuwd naar hoe het in de praktijk zou werken. 41,54%

Ik vond het een slecht idee. 7,69%

Het interesseerde mij persoonlijk vrij weinig tot niet. 18,46%

Het is belangrijk om te weten dat wanneer we het idee voorschotelen aan een willekeurig iemand, die persoon dan ook zin heeft om de denktank te gaan gebruiken. Als die drijfveer er niet is, gaat er in onze presentatie van de denktank dus iets fout bij de eerste stap van AARRR, de Acquisition, en dan hadden we daar dus iets aan moeten veranderen.

53 Postmedia News (29 januari 2009). Youths rule Internet, but elderly making gains: study. Geraadpleegd op http://www.canada.com/life/story.html?id=1231474

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

56

Een derde van onze groep gaf aan de Digitale Denktank meteen een leuk idee te vinden. 40% was vooral geïnteresseerd naar de uitwerking. Dat is ook positief, want nieuwsgierigheid kan ook dienen als bindmiddel en helpt in ieder geval veel bij de Acquisition-stap. Een kleine 8% vond het geen goed idee. Dat viel ons reuze mee, omdat het een nieuw idee is wat veel risico’s met zich meedraagt. 20% interesseerde het vrij weinig tot niet. Een kritische vijfdeklasser beklaagde zich op haar Facebook-pagina: "alsof ik voor mijn lol hele discussies ga zitten voeren over de maatschappij in mijn vrije tijd...".

Vraag 4: “Hoe vond je het, na de Digitale Denktank een tijdje gebruikt te hebben, om de denktank te gebruiken om te praten over politiek?”

Erg leuk en interessant. 40,91%

Leuk, maar het werd vrij snel saai. 40,91%

Ik vond het vanaf het begin al saai. 18,18%

Met deze vraag willen we vooral te weten komen of de gebruikers ook nog terugkwamen naar de denktank na hun eerste bezoek en dus of bij ons de Retention-stap van AARRR goed gelukt is. 40% geeft aan erg enthousiast te zijn over de Denktank. 40% heeft echter aangegeven dat de denktank gebruiken vrij snel saai werd. 20% vond het vanaf het begin al saai. Na de resultaten uit de vorige vragen is dat geen verrassing.

Vraag 5: “Heb je het idee dat de plannen die zijn gestart uitgebreid genoeg waren en de lading van het onderwerp goed dekten?”

Ja, de plannen waren goed en uitgebreid. 51,52%

De plannen waren wel aardig, maar niet geweldig. 40,91%

Nee, de plannen waren nogal kort door de bocht. 7,58%

De Digitale Denktank werkt alleen als de plannen die er geplaatst worden goed genoeg zijn om door te kunnen gaan voor een wetsvoorstel. 50% geeft aan dat de plannen goed en uitgebreid waren. Daarnaast heeft 40% nog gezegd dat de plannen redelijk goed waren. Er is dus een natuurlijke mix van goede en redelijke plannen. Slechts 7% vind de plannen die gedeeld zijn niet voldoen aan ‘de eisen’.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

57

Vraag 6: “Vond je dat het niveau van de discussies die ontstonden hoog genoeg om serieus over de plannen te kunnen praten?”

Ja, het niveau was erg hoog. 19,7%

Ja, het niveau was redelijk hoog. 63,64%

Nee, het niveau was niet zo hoog. 1,64%

Nee, het niveau was erg laag. 3,03%

De discussies die ontstaan onder een plan in de denktank hebben uiteindelijk  net zoveel waarde als het plan zelf. Om de denktank goed te laten functioneren, moeten de reacties, net als de plannen, van een hoog niveau zijn. Hier zijn de gebruikers wat kritischer: een meerderheid van 64% vind de discussies die ontstonden slechts van een ‘redelijk hoog’ niveau. Maar 20% geeft aan het niveau van de discussies erg hoog te noemen. Positief is wel dat maar 5% van de mensen het niveau onvoldoende vond.

Vraag 7: “Vond je de Digitale Denktank uitgebreid genoeg om prettig over politiek te praten?”

Ja, ik had geen last van een teveel of een tekort aan mogelijkheden. 78,79%

Nee, ik vond het te uitgebreid/ik werd overspoeld met functies. 9,09%

Nee, ik vond het niet uitgebreid genoeg/ik miste functies. 12,12%

In het kader van webdesign is het belangrijk om te weten of mensen het gebruik van de Digitale Denktank als prettig hebben ervaren. Wij willen als beheerders de gebruikers zo goed mogelijk faciliteren bij het delen van ideeën. Dat doen wij als we de gulden middenweg weten te vinden tussen een teveel aan functies en een tekort aan functies. Om de enquête niet te lang te maken (en de hoeveelheid moeite die nodig is om hem in te vullen niet te groot te maken) wilden we geen open vragen stellen. Onze gebruikers kunnen wij voor een groot deel nog aanspreken op school, dus als zou blijken dat er heel veel gebruikers klagen over een teveel of tekort aan functies, konden wij dat hen achteraf nog vragen. Dat is gelukkig niet nodig; 80% voelde zich niet beperkt of overweldigd door de website. Ongeveer 10% vond de denktank te uitgebreid en 10% juist niet uitgebreid genoeg.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

58

Vraag 8: “Had je vaak last van fouten in het systeem (bijvoorbeeld een foutmelding of een pagina die vastloopt)?”

Nee, ik had nooit last van fouten of problemen. 78,79%

Ik had af en toe last van kleine foutjes. 16,67%

Ik had regelmatig last van kleine foutjes. 1,52%

Ik had af en toe last van grote fouten. 1,52%

Ik had regelmatig last van grote fouten. 1,52%

De Digitale Denktank is in zijn huidige staat nog een ‘work in progress’ project dat gemaakt is onder veel tijdsdruk. Menno Braam heeft echter puik werk geleverd: 80% heeft geen last gehad van technische fouten en 16% af en toe van wat kleine foutjes. Maar 4-5% geeft aan last gehad te hebben van ofwel veel kleine foutjes of af en toe grote fouten.

Vraag 9: “Vind je de Digitale Denktank mooi?”

Ja, hij is erg mooi. 11,29%

Ja, hij is redelijk mooi. 50%

Nee, ik vind hem te druk. 4,84%

Nee, ik vind hem te kaal. 33,87%

Het uiterlijk is het eerste wat een nieuwe gebruiker ziet van de Digitale Denktank. Het is dan ook interessant om te weten of de moeite die wij in het design van de denktank hebben gestoken zijn vruchten heeft afgeworpen. De helft van de gebruikers geeft aan de Denktank redelijk mooi te vinden en 10% vind hem zelfs erg mooi. Een derde vindt de website te kaal, dus misschien zijn we iets te ver gegaan met ons minimalistische design. 5% ervaart de denktank als te druk.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

59

Vraag 10: “Zou je vrijwillig de Digitale Denktank blijven gebruiken nadat het niet meer nodig is voor school?”

Ja, ik zou nog regelmatig plannen en reacties plaatsen. 8,20%

Ja, ik zou nog reacties reacties bij andere plannen plaatsen. 8,20%

Ja, ik zou af en toe nog plannen en reacties plaatsen. 16,39%

Ja, ik zou af en toe nog reacties bij andere plannen plaatsen. 19,67%

Ja, maar ik zou wachten op een betere versie dan de huidige. 4,92%

Nee, ik vind het daar niet leuk genoeg voor. 22,95%

Nee, daar heb ik niet genoeg tijd voor. 19,67%

Een vervolgvraag op vraag 4 zijnde, willen we nog eens uitgebreid testen of de Retention-stap bij ons geslaagd is (aangezien zowel Pawel als Robert benadrukken hoe belangrijk deze stap is). De resultaten zijn erg verdeeld: ongeveer 15% zou nog regelmatig terugkomen om actief bezig te zijn op de denktank. 35% zou af en toe nog terugkomen naar de denktank in zijn huidige staat. 5% zou echter nog wachten op een betere, volledigere versie van de denktank voordat hij of zij vrijwillig een actief gebruiker zou worden. 20% geeft aan niet genoeg tijd te hebben om actief lid te zijn. Een kwart vindt de denktank niet leuk genoeg om er actief lid van te zijn.

Ervaringen

In de tijd dat de denktank test draaide, hebben wij heel wat dingen voorbij zien komen. Mensen met reacties van 2000 woorden, torenhoge feedbacksaldo’s, maar ook minder positieve verhalen zoals hackers en spammers. Hier een verslag van deze bijzonderheden.

De introductie van de Digitale DenktankIn de week voor de officiële lancering zijn we langs gegaan bij maatschappijwetenschappen clusters uit de vijfde en zesde klas om ze kennis te laten maken met ons project. Menno Schellekens had een presentatie waarin hij de theorie en praktijk van de denktank uitlegde binnen een lesuur.

De eerste presentatie hield hij voor de vijfde klas. De klas reageerde sterk op de probleemstelling en de ideeën achter de denktank. Er werd fel gediscussieerd over de voordelen van een representatieve democratie, waarin beroepspolitici het volk vertegenwoordigen, en de nadelen van directe democratie, waarvan de denktank een vorm is. De praktische implicaties van dit systeem werden aan de kaak gesteld. De kritiek was scherp. Er kwamen zoveel vragen dat de presentatie uitliep en niet afgemaakt kon worden.

De tweede presentatie, voor de zesde klas, ging een stuk beter. Hiervoor had Menno een heel blokuur gekregen, dus was er geen tijdgebrek. Er kwamen hier veel informerende vragen uit de klas. De discussie was vriendelijk. Hier overheerste de verbazing. Verbazing over de ambitie en of dit idee wel bestand zou zijn tegen alles wat de maatschappij ertegen aan kan gooien. De vriendelijke sfeer stond Menno toe open te discussiëren. In deze presentatie kwam veel meer aan bod dat wij ook niet alle antwoorden hebben, maar wel achter ons idee staan en willen kijken of het werkt.Op de avond na de introductie hadden tien mensen zich direct uit school al geregistreerd op de denktank en waren aan het discussiëren geslagen. Vooral de kritische vijfdeklassers bleken actieve denkers. De discussie ging het hele weekend door.

Speciale ervaringen

De dictatorPawel Pachniewski benadrukte in ons interview met hem al dat een netwerk als de Digitale Denktank geen statisch systeem is, maar een dynamisch netwerk dat constant doorontwikkelt. In een gezonde omgeving corrigeert dat netwerk zichzelf: slechte reacties worden slecht beoordeeld, goede reacties worden goed beoordeeld. De beheerder moet hierin een zo klein mogelijke rol spelen, omdat de community anders het gevoel van bezit verliest. Wij wilden dit aspect van de Digitale Denktank testen, een week of twee na de start. Hiervoor zijn wij naar onze vriend en klasgenoot Kees toegegaan. Wij vroegen aan Kees of hij deel wilde nemen aan de Digitale Denktank. Echter, in plaats van hem te laten beginnen als Burger en door te laten groeien naar uiteindelijk Premier, gaven wij Kees de rang ‘Algeheel dictator’. Hier was eigenlijk geen reden voor, naast ons kleine experimentje. Dit werd dan ook niet geaccepteerd door de community van de Digitale Denktank. Zodra Kees een reactie plaatste als ‘Algeheel dictator’ kregen wij meteen al een klacht van gebruiker Matthijs (Matti93) Hij klaagde dat het oneerlijk was dat iemand die minder actief was geweest buiten ‘de regels’ om een speciale rang had gekregen. Matthijs is op de denktank het actiefst. Hij heeft in de maand november in totaal 110 berichten geschreven. Dat de persoon die de meeste energie steekt in de Digitale Denktank de persoon is die als eerste klaagt over onrecht van onze kant was voor ons geen verrassing. Wat bleek uit deze ervaring is dat de Denktank dusdanig was gegroeid dat het zichzelf probeerde te reinigen na een fout aan onze kant, in relatief weinig tijd.

De luilakNet noemden we al het vermogen van een netwerk om zichzelf te corrigeren en dat het zich constant doorontwikkelt. Dit geldt niet alleen voor de denktank, maar ook voor zijn gebruikers. Een goed voorbeeld hiervan is de gebruiker Ruben. Toen Ruben op de denktank begon, voegde hij weinig toe aan de discussie. Zijn plannen en reacties waren onaf en ongenuanceerd. Andere gebruikers waren genadeloos en bestraften hem met negatieve beoordelingen. Ruben leerde dat hij met zijn gedrag niets opschoot en begon met een inhaalslag. Naarmate de tijd verstreek werd Ruben steeds beter in het formuleren van plannen en reacties. Hij had eerst een

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

60

feedbacksaldo van -12 en noemde zichzelf met trots “de meest gehate mens op de denktank”, maar eindigde met de rang Kamerlid met een saldo van +63.

Een ander voorbeeld van deze spectaculaire leercurve komt van Karina. Karina’s eerste paar reacties waren niet per se matig vanwege een bepaalde luiheid zoals bij Ruben, maar waren wel slecht in hun argumentatie en formulering. Ook Karina heeft op de harde manier geleerd dat dit niet werkt en heeft een geweldige vooruitgang geboekt.

De expertWe wilden graag weten hoe een plan van een deskundige op een bepaald vakgebied ontvangen zou worden door een groep die hier overduidelijk weinig tot niets vanaf weet. Wij hoopten dat een dergelijk, bijna feilloos plan met open armen ontvangen zou worden en gemakkelijk in de top tien lijst van beste plannen zou verschijnen. Wat wij zagen was dat het plan54 van Maarten Schellekens, vader van Menno Schellekens, in het begin helemaal geen reacties kreeg. De rest van de gebruikers wist niet dat dit plan niet door een klasgenoot/scholier geschreven was, laat staan door een economisch expert. Er werd eerst een paar dagen niet gereageerd. Toen een gebruiker in een korte reactie foutief de hyperinflatie in het Duitsland van de jaren ‘30 aanhaalde, barstte de discussie los. Dit was een startschot voor veel anderen om te beginnen over inflatie. Deze reacties waren duidelijk niet gebaseerd op voldoende kennis van het onderwerp en sloegen de plank vaak volkomen mis. Toen Maarten na een tijdje terugkeerde en reageerde op het kleine slagveld dat hij aantrof, bleef het stil na zijn bericht. Ondanks dat hij alle claims van de oppositie definitief weerlegd had, bleef zijn plan ondersteund door slechts vier denkers.

De hackerHelaas had niet iedereen die van de Digitale Denktank hoorde het beste met ons voor. Een zesdeklasser die niet direct betrokken was bij ons onderzoek vond een klein lek in ons beoordelingssysteem en kreeg het voor elkaar om reacties te ondersteunen (normaal gesproken worden alleen plannen ondersteund, reacties worden alleen beoordeeld). Dit bleek geen groot probleem en was makkelijk te verhelpen, maar dit herinnerde ons er nogmaals aan dat de denktank zich op het internet bevindt en dat in principe alles wat op het internet staat te hacken is.

Het populairste planOp de denktank is het populairste plan55 met afstand het initiatief van Welmoed om burgers verplicht te laten registreren of ze wel of niet donor willen zijn. Het plan is ondersteund door 34 mensen.

Dat het plan populair was, betekent niet dat het geen tegenstanders had. De discussie woedde 44 reacties lang door. Niet alleen argumenten tegen het plan verschenen in de discussie, maar gebruikers die voor het plan waren voegden argumenten toe die Welmoed niet had genoemd.

54 http://digitaledenktank.org/viewtopic.php?f=7&t=54

55 http://digitaledenktank.org/viewtopic.php?f=13&t=25

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

61

Het vriendinnetje van Menno Schellekens, Dominique, moest voor haar schoolexamen Nederlands een debat doen. Zij had met haar groepje besloten te debatteren over de wetten rondom het doneren van organen. Zij vroeg Menno daarbij om hulp. Ondertussen was op de denktank een discussie losgebarsten rondom een plan om juist die wetten aan te passen. Menno heeft Dominique die discussie kunnen geven als informatiebron.Gebaseerd op die informatiebron heeft Dominique genoeg argumenten gevonden om voor en tegen de stelling te debatteren. Wij stonden zelf versteld van de kwaliteit die de gebruikers tentoon hadden gespreid.

Het dilemma van de rangenIn de testfase van de denktank was er, geheel volgens het eerder beschreven 90-9-1 principe, een kleine actieve groep van gebruikers. Twee van deze gebruikers waren Luuk en Matthijs (Matti93). Matthijs was heel actief en heeft meer dan 100 berichten geplaatst en is daarmee het actiefst geweest op de Digitale Denktank. Luuk was ook actief, maar produceerde een stuk minder berichten. Opvallend en enigszins storend vonden wij dat hun rangen niet geheel correspondeerden met de verhouding tussen feedback saldo en het aantal berichten. Zo had Luuk aan het einde van onze test een feedback saldo dat ver over de 100 ging, met slechts 40 berichten. Hij behaalde de rang Premier, de hoogste rang. Matthijs had een feedback saldo dat constant achterliep bij zijn aantal geplaatste berichten. Hij behaalde de rang Minister, de op een na hoogste rang. De verhouding tussen het feedbacksaldo en het aantal berichten van Luuk is ongeveer 2.6, maar van Matthijs slechts 0.9.Hoewel er dus een duidelijk verschil te zien is tussen de kwaliteit van de berichten van Luuk en Matthijs, behaalden ze allebei een hoge rang. Dit deed ons twijfelen aan ons rangensysteem.

Dan trof ons nog de kwestie van Wim. Wim deed vanaf het eerste begin met ons mee en liet met name van zich horen in de vorm van essays van 2000 woorden. Deze bevatten verwijzingen en citaten uit verschillende bronnen, gestructureerde argumentatie, alles waar wij op hadden kunnen hopen. Hij plaatste niet veel berichten, maar de berichten die hij plaatste waren over het algemeen van een uitzonderlijke kwaliteit. Hij behaalde de rang Burgemeester, de vierde van de negen rangen. Dit is zeker niet slecht, maar ook niet representatief voor zijn kwaliteiten.

Het enthousiaste meisjeYara was direct enthousiast over het idee nadat we haar cluster in de zesde klas erover hadden verteld. In de eerste dagen schreef ze al enkele kwalitatief uitstekende reacties. Daarna zagen we Yara steeds minder. Toen we langs gingen, vertelde ze ons dat ze geen tijd kon vinden om langs te komen. Als ze dan een keertje terugkwam voelde ze zich overweldigd door de grote hoeveelheid nieuwe plannen en reacties. Dat demotiveerde haar, daarom is ze niet zo actief meer geweest.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

62

Dit fenomeen zagen we ook bij andere drukke zesdeklassers: niemand kon alles bijhouden en dat had een negatieve impact op hun productiviteit. Sommigen zagen we na de eerste paar bezoeken niet eens meer terug. Als wij ze aanraadden om dan enkel hun favoriete onderwerpen te volgen, klaagden ze dat er geen mogelijkheid was om op de hoogte te blijven van recente ontwikkelingen zonder regelmatig de site te bezoeken.

Vraag om samenvattingenOp het feedbackforum van de Digitale Denktank zijn er ook gebruikers geweest die net als Yara behoefte hadden aan een manier om relatief snel weer up-to-date te zijn met wat er in een discussie is gebeurd en gezegd. Niet gek, als je reacties krijgt van 2000 woorden met daar weer uitgebreide reacties op met daar weer uitgebreide reacties op. Als je zo’n discussie niet vanaf het begin hebt gevolgd, duurt het lang voor je weer helemaal bij bent met de discussie. Er zijn dan twee dingen die kunnen gebeuren: men kan gaan reageren zonder de hele discussie te hebben gelezen. Het resultaat zou zijn dat mensen reacties plaatsen met inhoud die al eerder genoemd is in de discussie en er langs elkaar heen wordt gepraat. Een andere mogelijkheid is dat men niet eens meer probeert om de discussie te gaan volgen wanneer hij al heel lang bezig is. Yara en andere gebruikers hebben aangegeven dat de schaal van de discussies met name leidt tot het tweede. Een eerlijk stukje feedbackEen vierdeklasser gaf ons een stukje eerlijke feedback: “Ik vind deze site echt leuk bedacht. Van te voren had ik zoiets van, mwah [sic] ik plaats wel even vijf reacties en dan krijg ik een 7 voor maatschappijleer. Maar toen ik op de site kwam, bleken de ideeën allemaal wel leuk en de reacties van andere scholieren waren allemaal sirieus [sic] en leuk om te lezen. Voor zover mijn mening :D”56

56 http://digitaledenktank.org/viewtopic.php?f=10&t=66

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

63

In het laatste deel van ons onderzoek trekken we aan de hand van al de verzamelde data conclusies over het functioneren van de denktank. We beantwoorden eerst onze vijf deelvragen en als laatste onze hoofdvraag.

- Is de bezoeker enthousiast over de Digitale Denktank?

Vooraf hadden we niet durven hopen op het enthousiasme wat we gezien hebben van deelnemers. Wij waren zelfs bang dat we misschien niet eens genoeg plannen en reacties zouden verzamelen om ons onderzoek af te kunnen ronden. Dat is geen probleem gebleken. Zoals we al beschreven in de ervaring ‘Introductie van de Digitale Denktank’ zijn wij ontzettend positief verrast door de deelnemers.

Vooraf waren we uitgegaan van de ‘90-9-1’-regel. Dat wil zeggen dat maar één procent van de bezoekers zich zeer proactief opstelt. In ons experiment ging die vuistregel niet op. Er waren veel meer mensen die een opvallend grote inzet hebben geleverd. Dat heeft twee oorzaken. Ten eerste spraken we een relatief geïnteresseerde groep mensen aan. Dat laatste blijkt wel uit de antwoorden op de eerste vraag van de enquête: meer dan de helft van de deelnemers praat graag over politiek. Ten tweede hadden we een stok achter de deur. Leerlingen die normaal afgehaakt waren, hadden van ons extra motivatie gekregen om toch mee te denken. Ze konden namelijk punten voor hun cijfer scoren.

Desondanks zijn de resultaten positief. 40% vond debatteren over de maatschappij leuk, 50% vond de ingediende plannen goed en 80%(!) was te spreken over het niveau van de discussie. De meerderheid van de bezoekers vond het leuk op de Digitale Denktank en hield er duidelijk een goed gevoel aan over.

Verschillende typen bezoekersWe kunnen dus concluderen dat over het algemeen de bezoekers tevreden waren. Er zijn verschillende types bezoekers aan wier behoeften we in verschillende mate hebben voldaan. Onze vervolgvraag is: wie is er tevreden of ontevreden en waarom? En zouden zij ook tevreden of ontevreden zijn in de hypothetische situatie?

Om die vragen te beantwoorden, onderscheiden we drie typen gebruikers: zware gebruikers, lichte gebruikers en spookgebruikers.

Zware gebruikers: Er zijn veel factoren die meegerekend kunnen worden bij het classificeren van een gebruiker als ‘zwaar’, zoals aantal berichten, gemiddelde aantal woorden, feedbacksaldo, enzovoort. Van de honderdvijftig gebruikers classificeren wij er 15 als ‘zwaar’. Zij hebben bij elkaar opgeteld 358 reacties geschreven. Dat is ongeveer de helft van alle reacties en plannen. Ons is opgevallen dat geen van alle zware gebruikers zich beperkt heeft tot een bepaald gebied. Over elk onderwerp hadden zij wel iets te zeggen. Om over alles mee te praten moet je ook alles bijhouden. Uit persoonlijke gesprekken met deze gebruikers blijkt dat zij inderdaad het merendeel van de gesprekken volgen en dus dagelijks veel tijd hebben gestopt in het ‘bijlezen’.

ConclusieVoorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

64

Dit gedrag baart ons zorgen. Allereerst kost dit veel tijd en is het dus moeilijk vol te houden. We willen graag mensen op de lange termijn betrekken, dat gaat niet als zij alles willen lezen. Ten tweede zou dit in de hypothetische, grootschalige situatie niet kunnen. Er zouden dan duizend keer zoveel mensen meedoen als aan ons prototype, dus ook duizend keer zoveel gesprekken gevoerd worden. Hoe de succesvolste gebruikers onze Digitale Denktank hebben gebruikt, zou niet mogelijk zijn in een denktank met veel meer gebruikers.

Lichte gebruikers: In de ervaring ‘Het enthousiaste meisje’ schreven we al over een veelgehoorde klacht: ‘information overload’. Enthousiaste mensen voelden zich overweldigd door het aantal gesprekken dat gevoerd werd. Ze wilden overal over meepraten, alles lezen, maar konden daar de tijd niet voor vinden. Wij tellen 35 gebruikers als ‘licht’. Zij lieten samen 248 berichten achter. Er waren dus meer dan twee keer zoveel ‘lichte’ gebruikers dan zware gebruikers. Zoals we al zagen bij de ‘90-9-1’-regel is dit bij grote websites een negenvoud.Op reguliere sites is het relatieve verschil tussen het aantal zware en lichte gebruikers groter. Wij denken dat er weinig lichte gebruikers waren omdat het niet zo leuk was om lichte gebruiker te zijn. Het is best lastig om je te mengen in een lopende discussie, of om elke keer weer op zoek te gaan naar het gesprek waar je de vorige keer in meepraatte.

Spookgebruikers: De overige 100 gebruikers waren gebruikers die enkel kwamen om hun cijfer op te hogen en snel weer gingen. Zij deden vaak mee aan één of twee discussies met een paar sterke bijdrages, om daarna van het toneel te verdwijnen. Zij hebben een belangrijke rol gespeeld bij het ‘vullen’ van de denktank, want bij elkaar hebben ze toch veel berichten geschreven. Dat tweederde van de gebruikers weinig heeft gedaan op de denktank klinkt deprimerend, maar ook hier verwijzen we graag naar de ‘90-9-1’-regel: het is normaal dat negen op de tien bezoekers passief blijven. Bij ons waren dat er ‘maar’ twee op de drie.Spookgebruikers klaagden over dezelfde problemen als de lichte gebruikers. Zij hadden echter niet de tijd en motivatie om toch actie te ondernemen.

Het openingsscherm van de denktank presenteert de gebruiker met een overzicht van alles wat er gebeurt. Daarnaast hebben we onderaan het scherm een overzicht van de meest recente bijdrages. Hierdoor hebben we bij gebruikers de behoefte gewekt om alles bij te houden, om overal meteen bij te zijn. Sommige gebruikers waren bereid om overal bij te blijven. Het was mogelijk om dat te doen omdat er maar honderdvijftig gebruikers meededen aan ons experiment. Lichte gebruikers en een aantal spookgebruikers uitten tegenover ons hun frustratie dat het te snel ging en dat ze daardoor zijn afgehaakt.Op een Digitale Denktank op nationaal niveau zou het vele malen sneller gaan en veel meer tekst geproduceerd worden. Iedereen zou vervallen in de frustratie van de lichte gebruiker. Dit zou het succes van de denktank kunnen belemmeren.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

65

We kunnen concluderen dat gebruikers zeer tevreden zijn over belangrijke aspecten van de Digitale Denktank. Men had het over het algemeen naar zijn zin en was tevreden over het niveau van het gesprek. Het grootste euvel was de interface die de gebruiker overstelpte met informatie. Hierdoor zijn er helaas velen afgehaakt. Voor een deel hadden we dit verwacht. Door gebrek aan mankracht hebben we de (hoewel aan veel aanpassingen onderworpen) interface gebruikt van het standaardpakket waar wij voor gekozen hebben. Dit is de interface van een normaal webforum, terwijl ons gebruik alles behalve normaal was. Er zou een drastisch herontwerp nodig zijn van de gehele website om het gebruiksvriendelijk te maken. De nadruk zou niet langer moeten liggen op het geven van een overzicht van alle gesprekken, maar op het begeleiden van de gebruiker zelf naar de gesprekken die hij interessant vindt. Slimme suggesties van gebruikers zijn een abonnement kunnen nemen via email zodat je betrokken blijft bij de discussie, een manier om discussies gemakkelijk samen te vatten en het gemakkelijk kunnen delen van een gesprek met vrienden over Hyves of Facebook.

Wikipedia en Google hebben manieren gevonden om zeeën van informatie bevaarbaar te maken voor reguliere gebruikers. Sterker nog: jaarlijks verbeteren ze hun websites om ze nog gebruiksvriendelijker te maken.57 Het is dus mogelijk, maar dit valt (helaas) ver buiten de grenzen van ons onderzoek. Wij schatten in dat onze interface goed werkt met een groep met maximaal tweehonderd mensen.

- Wat is het niveau van de discussie op de Digitale Denktank?

Het hoofddoel van de Digitale Denktank was natuurlijk niet om het bezoekers naar hun zin te maken, maar vooral een zeer productieve omgeving te bouwen. Daarom kijken we naar het niveau van de discussie. Wij onderscheiden twee ‘typen’ niveau: het niveau van vorm en niveau van inhoud. Bij het maken van beleid moeten alle argumenten goed en redelijk gecommuniceerd kunnen worden. Dat is het niveau van vorm. Niveau in inhoud definiëren we als de complexiteit en kwaliteit van de gebrachte argumenten.

Met de vorm van de discussie was het goed gesteld in onze denktank. De discussie in ons onderzoek was altijd redelijk. Zelfs bij discussies over de gevoeligste onderwerpen, zoals over het integratieprobleem,58 bleef men redelijk. Dat terwijl er keiharde argumenten over tafel gingen. Je zou kunnen denken dat deze redelijkheid het gevolg is dat veel van de leerlingen elkaar kenden. Wij denken dat dit een rol heeft gespeeld, maar niet een beslissende. Dat leiden we af aan de reacties op de enkele onredelijke reactie die we hebben gezien. In het plan over orgaandonatie maakte een jongen een denigrerende opmerking over gelovigen die potentieel schade zouden kunnen ondervinden van het plan. Voor we het wisten was de reactie rood en uit de discussie verdwenen. Niemand was aardig voor hem.Wij voelen ons nu gesterkt in onze inschatting dat Nederlanders prima met elkaar kunnen discussiëren. Die ene relschopper die de discussie onderuit probeert te

57 http://www.google.com/instant/

58 http://www.digitaledenktank.org/viewtopic.php?f=6&t=10

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

66

halen wordt genadeloos afgestraft met negatieve beoordelingen.

Het antwoord mag positief zijn, ook bij deze deelvraag moeten we wat kritische nuances aanbrengen. De discussie verliep namelijk niet vlekkeloos, onder andere door onze opzet. Wij hebben vooraf geen eisen gesteld aan de vorm van reacties en plannen. Het resultaat was een gebrek aan structuur binnen de discussie en een informele sfeer. Sommige gesprekken lazen als een MSN-gesprek door het grote aantal korte, rommelig geschreven reacties. Plannen waren vaak onduidelijk, waardoor de discussie vaak al begon in een nevel van onduidelijkheid.Enkele gebruikers gaven het goede voorbeeld. Zij schreven heldere stukken met inleiding, middenstuk en conclusie en gelabelde argumenten. Verder namen zij de tijd om hun argumenten stap voor stap uit te leggen en expliciet te koppelen aan argumenten van anderen. Eén zo’n heldere reactie bracht vaak veel rust en duidelijkheid in de discussie, zelfs als het tot op dat punt chaotisch was verlopen. Het waren in onze ogen ook altijd de langere reacties die de discussie naar nieuwe hoogtes tilden. Korte reacties zijn over het algemeen veel minder doordacht en genuanceerd. Bij lange reacties nam men ook nog de tijd om de argumenten te staven met bronnen, terwijl de claims in korte reacties vaak ongefundeerd bleven.

De bezoekers hadden dus de beste intenties, maar wij hebben ook het belang geleerd van stijlnormen in discussies. Voor de uiteindelijke denktank zou een strakke etiquette opgesteld moeten worden, om de orde te bewaken. Wat ons betreft zouden korte, slecht gespelde reacties zonder bronvermelding direct verwijderd mogen worden. Dit klinkt misschien hard, maar in een discussie over onderwerpen als immigratie achten wij helderheid en nuance essentieel.

Het niveau van de inhoud op de Digitale Denktank was, zoals wij hadden verwacht, niet om van de daken over te schreeuwen. De denktank is gebouwd om diverse informatie perspectieven te verzamelen, maar onze testgroep bestond enkel uit scholieren. Niemand heeft gestudeerd of een baan waaruit kennis geput kan worden. Het waren mensen van dezelfde leeftijd, met dezelfde opleiding. Dat was een beperking waardoor het niveau van de discussie het niveau van de gemiddelde les Nederlands nauwelijks ontsteeg.

We hebben echter wel gezien wat we wilden zien in dit onderzoek. De diversiteit in de groep was misschien klein, maar hij was er wel. Sociaal-economische achtergrond en de woonplaats van leerlingen verschillen bijvoorbeeld wel. We zagen op die schaal de gewenste specialisatie optreden. Het beste voorbeeld hiervan is Karina, die we eerder noemden in de ervaring “De luilak”. Karina is van Poolse a#omst en gebruikte haar unieke kennis en ervaringen in discussies over immigratie en de Europese Unie. Dit voegde een nieuwe dimensie toe aan die discussies. Voor zover specialisatie mogelijk was, hebben we specialisatie gezien. Dit kunnen wij bij een grootschalige versie van de Digitale Denktank dus ook terugzien en daarover zijn we zeer tevreden. Niet geheel verrassend liepen de discussies die dicht bij het hart van de scholier liggen het best. De denktank “Onderwijs” en plannen over bijvoorbeeld orgaandonatie trokken veel aandacht en goede ideeën.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

67

Als mensen menen iets toe kunnen voegen, dan doen ze dat. Dat strookte ook volledig met onze verwachtingen. Wij hadden ook verwacht dat als denkers niets wisten van een onderwerp, ze er geen commentaar op zouden leveren. Dat is ons echter vies tegengevallen. Zoals we beschreven in de ervaring “De expert” gingen slecht geïnformeerde denkers ongefundeerde claims maken over dingen waar ze duidelijk niet veel van wisten. Als iemand met verstand van zaken de boel grondig recht zet, wordt dat geaccepteerd. Ongefundeerde claims worden misschien weerlegd, maar hebben al wel schade aangericht. Het kan zijn dat in de uiteindelijke denktank dit nauwelijks voorkomt omdat er dan veel meer experts zijn die ongefundeerde claims afschieten, maar daar kunnen we nu niet met zekerheid uitspraken over doen.

- Scheidt ons beoordelingssysteem het kaf van het koren?

Om te zorgen dat de denktank geen ideeëndump zou worden, hebben wij mechanieken ontwikkeld waardoor dit forum voor ideeën zichzelf ‘schoonmaakt’. Is het ons gelukt om het kaf van het koren te scheiden?

We hebben geprobeerd de plannen en de reacties te filteren. In het geval van de plannen was het een succes en in het geval van reacties minder.

Na het gesprek met Robert Gaal hebben we de plannen het sociaal object gemaakt. We hebben plannen op drie manieren gepresenteerd aan de gebruiker: aan de hand van het aantal ondersteuners, welke plannen het actiefst zijn en door gebruikers met de namen van populaire gebruikers te interesseren. Wij hebben geconcludeerd dat dit zeer effectief is geweest. Goede plannen kwamen consistent bovendrijven, terwijl het snel stil werd rondom slecht onderbouwde plannen.

Ons systeem om reacties te filteren was minder succesvol. Het fundamentele idee is prima en als het werkte, dan werkte het goed. De best onderbouwde en gefundeerde reacties werden groen. Geen enkele groene reactie vonden wij onterecht. Groene reacties vielen mooi op in de pagina. De hoeveelheid feedback per reactie was echter veel kleiner dan gedacht. Een groene reactie was in het prototype een uitzondering en rode reacties zijn maar twee keer voorgekomen. We hebben niet kunnen achterhalen waarom gebruikers elkaar zo weinig feedback gaven. We hebben in de loop van de maand de knoppen zelfs groter en gekleurd gemaakt, omdat mensen op het internet sneller klikken op grote, gekleurde knoppen (al helemaal op knoppen met de twee opvallendste kleuren: groen en rood). Op de denktank hebben wij geen veranderingen weten op te merken door deze verandering. Wij schatten in dat op de hypothetische denktank er meer feedback gegeven zou worden. Er zouden relatief veel meer mensen ‘meekijken’ volgens de ‘90-9-1’-regel, die het beste opgaat voor grote websites. Het lijkt ons dat veel Nederlanders kritisch zouden kijken naar een belangrijk wetsvoorstel. Deze hypothese kunnen we natuurlijk niet staven met gegevens uit dit onderzoek.We staan nog steeds achter het idee dat we het kaf van het koren kunnen scheiden. Ons systeem voor plannen was een succes. Het idee achter reacties was fundamenteel goed, maar de implementatie was op deze schaal niet succesvol.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

68

- Zouden de ingediende plannen bruikbaar zijn in de hypothetische situatie?

Het grootste deel van de ingediende plannen was bruikbaar, maar niet alles. Een aantal plannen bevatte slechts een ruwe schets van het plan van de maker, waaraan veel informatie ontbrak. Vaak ontbraken heldere definities. Zo wilde een denker in de Onderwijs denktank het onderwijs verplicht “digitaliseren”. Hij maakte echter nergens duidelijk wat hij precies bedoelde met “digitaliseren”. Uit persoonlijke gesprekken die wij hebben gehad blijkt dat de schrijvers in zo’n geval precies weten wat ze bedoelen, maar ze het niet expliciet maken.We hadden het eerder al over ‘moderaten op stijl’ in de reacties en hiervoor geldt hetzelfde. We hadden richtlijnen op moeten stellen voor het indienen van plannen. Wij menen dat dan een zeer groot deel van de plannen bruikbaar had kunnen zijn.

- Wat voor invloed had ons beloningssysteem op het gebruik van de de Digitale Denktank?

Wij zijn heel blij dat we geluisterd hebben naar Robert Gaal en Pawel Pachnieuwski. Het implementeren van ons beloningssysteem is een groot succes gebleken. Onze twee hypotheses zijn allebei waar gemaakt: vaste gebruikers gingen waarde hechten aan hun succes op de denktank en gebruikers reageerden sterk op de feedback van anderen.

We beschreven in de ervaring “De dictator” al dat gebruiker Matthijs de moeite heeft gedaan om ons een email te sturen over zijn onvrede dat een nieuweling zomaar een rang had gekregen. Het ging hem persoonlijk aan. Feedbacksaldo’s en rangen kregen ook voor ons als gebruikers grote waarde. Wij hebben productieve denkers binnen school gefeliciteerd met hun rang en vonden een stukje trots bij die leerlingen.Voor ons voelde het persoonlijke als een spel bovenop een ander spel, het laatgenoemde spel het forum van de denktank zijnde. Wij achten het gevaarlijk als zo’n “meta”-spel belangrijker wordt dan het doel van de denktank, maar in ons prototype gingen die juist prachtig samen. Met het enthousiasme van denkers die wij hebben gesproken in het achterhoofd, durven wij te stellen dat de productiefste gebruikers onder andere zo productief waren door dit systeem.

Niet alle gebruikers deden het meteen goed op de Digitale Denktank. Sommigen werden kritisch benaderd. Meerdere gebruikers, zoals Ruben, begonnen met een slecht saldo als straf voor hun weinig constructieve reacties. We schreven over hem in de ervaring “De luilak”. Ruben schreef eerst trots onder ieder bericht dat hij het laagste feedbacksaldo had van de hele denktank. Of die trots nou echt was of niet, hij was zich dus zeker bewust van zijn ‘status’. De vorm en toon van zijn reacties zijn zeker veranderd door de maand heen, in positieve zin. Hetzelfde zagen wij bij andere gebruikers gebeuren. Het ‘metaspel’ van de denktank heeft gebruikers in de juiste richting gestuurd.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

69

Er is één aspect van het beloningssysteem van ons prototype dat wij zouden veranderen. Zoals we al beschreven in de ervaring “Dilemma van de rangen” vonden we dat de rangen in ons systeem sommige personen niet op waarde konden schatten. Zo bereikte Matthijs bijna de hoogste rang, terwijl zijn feedbacksaldo lager was dan het aantal geplaatste bijdrages. Dat betekent dat zijn bijdragen per stuk weinig meerwaarde hebben. Wim steeg niet in rang omdat hij het minimumaantal berichten voor ‘Kamerlid’ niet had gehaald, dus bleef hij een ‘Burgemeester’. Dat terwijl ieder van zijn berichten (soms extreem) uitgebreid en doordacht was. Wij zouden rangen in de volgende iteratie op een andere manier berekenen, waarbij het aantal reacties minder zwaar telt en er meer andere factoren meegerekend worden.

- Kunnen we moderne communicatietechnologie gebruiken om het democratisch proces te verbeteren?

De parlementaire democratie heeft Nederland de laatste eeuwen veel goeds gebracht. Of we nou thuis zijn, op school, op werk of waar dan ook: elk moment profiteren we van de welvaart en stabiliteit die de democratie ons landje heeft gebracht. We waarderen het grote succes, maar durven ook kritisch te zijn. We zien het falen van dit model dagelijks op het nieuws en in de krant. De probleemstelling waarmee we dit werkstuk begonnen, schreef zichzelf. We hebben nauwelijks hoeven zoeken naar bronnen om de probleemstelling mee te onderbouwen: ze dienden zichzelf dagelijks aan op tv en in de krant.

Onze open hoofdvraag was het startschot van een zoektocht: wat ontbreekt er aan het huidige model en hoe kan dat gat gevuld worden?

In “Theorie” hebben we gekeken naar de kunst van het nemen van ingewikkelde beslissingen. Een goede beslissing kan alleen genomen worden als alle beschikbare informatie eerlijk gewogen wordt. Dat is echter onmogelijk voor een individu. Ieder mens zit vast in zijn eigen subjectieve kader van de werkelijkheid. Ieder mens zit verankerd in zijn cultuur, zijn tijdsgeest, zijn woonplaats, zijn opvoeding, enzovoort. We vragen nu enkele honderden politici elke dag het onmogelijke: om boven de eigen situatie uit te stijgen. Dat proberen ze vaak met verve, maar hoeveel dossiers je ook leest en hoeveel gesprekken je ook voert, je kunt nooit ontsnappen aan je menselijke beperkingen.Kortom: het nemen van goede beslissingen maken kan niet toevertrouwd worden aan enkele ‘decision makers’ binnen de maatschappij. Zeker niet als de groep ‘beslissers’ zo’n beperkte diversiteit kent.

In de probleemstelling en theorie hebben we de gebreken gevonden waar we naar op zoek waren. Ten eerste: elke politicus is gekleurd. Als we onze bronnen mogen geloven, laten veel politici politieke belangen zwaarder wegen dan inhoudelijke argumenten. Ten tweede: al zouden politici volledig handelen naar inhoud, dan zijn ze nog niet in staat de perfecte beslissing te nemen. Ze hebben niet de bovenmenselijke kracht om boven hun subjectiviteit en hun gebrek aan kennis en ervaring uit te stijgen. De diversiteit aan informatie en denkkaders waarop de

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

70

stemmen in de Tweede Kamer gebaseerd worden, is erg klein.

Hoe pak je die gebreken aan? Het eerste gebrek komt voort uit de sociale opzet van de politiek. Ons land wordt bestuurd door een netwerk van politici, journalisten en bestuurders die relaties onderhouden en vaak van rol wisselen. Wij hebben getracht een systeem te bouwen waar argumenten centraal staan en waar die argumenten niet gekoppeld zijn aan de status van de spreker of politieke belangen.Het tweede probleem is lastiger. Ons doel is een systeem waar alle argumenten zo objectief gewogen worden als mogelijk is door de mens. Een zo wetenschappelijk mogelijke aanpak van besluitvorming. Maar wij weten zelf ook dat ieder mens beperkt wordt door subjectiviteit. Of de mens en de maatschappij kunnen ontsnappen aan hun inherente subjectiviteit valt te betwisten. Die vraag laten we over aan de filosofen. Wij proberen in ieder geval zo dicht mogelijk bij objectiviteit te komen door elk stuk informatie uit elk perspectief te bezichtigen. Niet alleen die van de politicus, maar ook die van de wijkbewoner, de politieagent, de migrant, de winkelier en al die anderen die vanuit hun specifieke ervaring een relevant perspectief hebben op het probleem. Alle argumenten moeten in een zo breed mogelijk denkkader geplaatst worden, willen we een zo goed mogelijke beslissing maken.

De Digitale DenktankDit is ons ideaal. Het vertalen van (utopische) theorie naar praktijk is lastig. Wij hebben het onderzoek daarnaar op ons genomen. Wij zijn in staat geweest om dit onderzoek te doen door de toegankelijkheid van moderne technologie. We hebben met onze beperkte middelen een model gebouwd van ons ideaal, de Digitale Denktank, en hebben dat model getest. Voor deze stap in ons onderzoek hebben we onze hoofdvraag aangepast: “zou de Digitale Denktank met succes de Tweede Kamer kunnen ondersteunen in haar wetgevende functie?”

We kunnen het antwoord hierop niet anders beginnen dan met het benadrukken van de beperkingen van ons onderzoek. Ons prototype Digitale Denktank voldeed aan onze mininumeisen en niet meer. Het is, technisch gezien, niet veel meer dan een webforum met enkele aanpassingen erin ‘gehackt’ door een onervaren programmeur. Dat terwijl het doeleinde van de denktank heel anders is dan dat van een webforum. Dit wisten we toen we met het onderzoek begonnen. Wij zijn er echter ook van overtuigd dat wij met ons prototype sociale mechanieken hebben kunnen onderzoeken die essentieel zijn voor het succes van de denktank.

Zoals in de antwoorden op de deelvragen al naar voren komt, barstte ons prototype zowat uit elkaar tijdens ons kleine experiment. De hoeveelheid informatie die honderdvijftig gebruikers produceerden kon nauwelijks overzichtelijk gemaakt worden met onze middelen. Dat heeft het gebruik van de denktank bemoeilijkt, waardoor verschillende denkers vroegtijdig zijn afgehaakt.De Digitale Denktank zou in de hypothetische situatie kunnen rekenen op een veelvoud aan gebruikers en reacties. Een website bouwen die daartegen bestand is, lijkt onmogelijk. Wikipedia, YouTube, Flickr en Quora zijn echter het bewijs van het tegendeel, al blijft het wel een grote uitdaging. Het is mogelijk, maar niet deel

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

71

van ons onderzoek.Een andere beperking is onze testgroep. Die is namelijk relatief homogeen: allemaal adolescenten van het Utrechts Stedelijk Gymnasium. Diversiteit staat in onze theorie centraal, maar was in onze proef moeilijk te realiseren. Er zijn wel verschillende culturen en achtergronden, maar niet verschillende expertises door werk of onderwijs.

MechanismenWat hebben we dan wél kunnen aantonen? Beleid maken over het internet met een groot aantal mensen is nog nooit gedaan. Alle fundamentele mechanismen zijn onbewezen. Met ons prototype zijn we wel in staat om belangrijke vragen te beantwoorden. Zo was het vooraf nog maar de vraag of zoveel mensen in redelijkheid met elkaar konden communiceren. Het idee waar de denktank op gebouwd is, is nogal controversieel. Is de massa wel slimmer dan een groep experts?

Al vanaf de eerste dag zijn wij verbaasd door het enthousiasme, de redelijkheid en het denkniveau die onze deelnemers hebben gedemonstreerd in ons experiment. De opzet van de denktank heeft het beste in de betrokken leerlingen en ander bezoekers naar boven gehaald.

Allereerst het enthousiasme. Ons idee dat er mensen zijn die streven naar een betere maatschappij, voor henzelf en voor anderen, is bevestigd. De intrinsieke motivatie die gebruikers hebben getoond bij het delen en bespreken van argumenten is indrukwekkend en inspirerend. De inzet van denkers onderling inspireerde elkaar, gesteund door de positieve feedback van ons beloningssysteem. Uit onze enquête blijkt dat de meeste denkers plezier hadden in hun werk en zich productief voelde.

Ten tweede hun redelijkheid. We hebben voor ons onderzoek veel gediscussieerd met mensen die ervan overtuigd waren dat relschoppers onze utopie met de grond gelijk zouden maken. In debat in de politiek en in het dagelijks leven, worden verbale discussies vaak gegijzeld door emoties. In de denktank was de discussie niet alleen redelijk, maar ook constructief. Ieder gesprek is een puzzel waarbij gebruikers hun eigen stukje toevoegen. De enkele lolbroeken die een zinloos plan of beledigende reactie plaatsten, werden direct aangepakt door de gemeenschap. Wij vonden de gemeenschap altijd rechtvaardig in zijn oordeel. In onze ervaring verlopen mondelinge discussies vaak rommelig, omdat er in een vliegensvlug tempo krachtige reacties elkaar moeten volgen, waardoor een uitgebreide argumentatie en structuur vaak ontbreken. Op schrift kan je de tijd nemen om je formulering te overwegen, de opzet van je betoog te veranderen en helder te denken. Je kunt ook gemakkelijker voortbouwen op de argumentatie van anderen. Dat bracht rust en redelijkheid in de discussie.

Ten derde was er het niveau van de discussie. We moeten bij het trekken van een conclusie compenseren voor de beperkte poel van diverse kennis binnen onze groep denkers. De verschillende standpunten in de groep werden wel tegenover elkaar gezet. We zagen gebruikers zich specialiseren voor zover dat mogelijk was. Mensen

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

72

voegden toe wat ze wisten, waar het nodig was. Vaak vulden ze hun bestaande kennis ook nog eens aan met bronnen, een ander voordeel van discussiëren met behulp van schrift.

We zijn zeer enthousiast over de denktank als medium om complexe beslissingen te nemen. De Digitale Denktank is een omgeving die doordacht en divers denken aanmoedigt en waar relschoppers makkelijk verwijderd worden. Discussies ontwikkelen zich over een langere tijd en ieder argument kan getoetst worden door een groot aantal breinen, zonder dat daarbij wordt beoordeeld op de sociale status van degene die het argument inbrengt. Gebruikers voelen zich gewaardeerd en beleven plezier aan het deel zijn van een grotere zoektocht naar een betere maatschappij.

Wij beantwoorden onze hoofdvraag “zou de Digitale Denktank met succes de Tweede Kamer kunnen ondersteunen in haar wetgevende functie?” met een voorzichtig “ja”, maar niet in de vorm het bestaande prototype. Hoewel het een ‘work in progress’ is, kunnen we de Digitale Denktank zoals die op kleine schaal door ons is ontwikkeld en getest al een succes noemen.

Voorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

73

Ons prototype mag niet klaar zijn voor grootschalige implementatie, maar wij zijn van mening dat zelfs de huidige versie het proces van het nemen van complexe beslissingen zou kunnen verbeteren in veel organisaties. Gemeenteraden, kleine en middelgrote bedrijven, scholen en veel andere organisaties staan wekelijks voor lastige beslissingen. Zelfs een overzichtelijke organisatie als een school zou kunnen profiteren van het bij elkaar brengen van de ideeën van schoolleiding, leraar, ouder en leerling.Het zou niet alleen goed zijn om alle eerder genoemde redenen die we getoetst hebben in dit werkstuk, maar ook omdat het überhaupt goed is om een centraal forum te hebben in een organisatie. Een plek waar mensen zich in alle rust kunnen uiten als het hen uitkomt. Nu worden sommige medewerkers in bedrijven van elkaar gescheiden door lagen bureaucratie en de Digitale Denktank is een plek waar ideeën uit verschillende bedrijfstakken en verschillende lagen gedeeld kunnen worden. Een plek waar alles direct gedocumenteerd staat, zodat het later terug te vinden is.

Wij denken dat het concept zeer flexibel is en op verschillende manieren toegevoegde waarde kan hebben. Het hoeft niet alleen gebruikt te worden voor fel debat, maar kan ook gebruikt worden om informatie te verzamelen bij werknemers of klanten. Divisies die verantwoordelijk zijn voor innovatie kunnen ideeën of nieuws documenteren en collectief de waarde van de informatie bepalen door het feedbacksysteem.

Het systeem is ook makkelijk aan te passen. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat een bedrijfsleiding wel diverse perspectieven wil zien, maar zelf het beleid wil bepalen. Zij kunnen de Vote-stap verwijderen uit het proces. In een kleine groep collega’s kan negatieve feedback vervelend overkomen. Door de open opzet van het systeem kan het rode duimpje zo verwijderd worden.

De enige grens waar we steeds tegen opbotsen is het maximum aantal deelnemers. Dat ligt niet aan de sociale mechanismen waar de denktank op draait (sterker nog: die werken waarschijnlijk beter met een grotere groep gebruikers), maar hoe we de informatie presenteren aan de gebruiker om een ‘information overload’ te voorkomen. Wij zijn ongelofelijk benieuwd naar de oplossing van dit probleem en zouden ons daar op storten, als wij de middelen en de tijd hadden. We hopen binnenkort door te kunnen werken aan de Digitale Denktank. Wij zijn er meer dan ooit van overtuigd dat deze manier van beleid maken een einde kan maken aan het politieke toneelspel en de schreeuwerige media, waarover wij ons aan het begin van dit werkstuk beklaagden. We zullen dan eindelijk een redelijke en genuanceerde discussie kunnen voeren over de problemen van onze tijd.

DiscussieVoorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

74

Het bedenken, bouwen en testen van de Digitale Denktank is een hele kluif geweest. We hebben veel hooi op onze vork genomen, meer dan we hadden gedacht dat er op zou passen. Dat was soms zwaar, maar terugkijkend op ons onderzoek hadden we het niet anders gewild.

Het introduceren van een nieuw wetgevend politiek orgaan zou veel verstrekkende gevolgen hebben. Gevolgen die nauwelijks te overzien zijn, zeker niet voor drie scholieren die klussen aan hun profielwerkstuk maken. Toch hebben we maandenlang gelezen, gedacht en geschreven over de problemen van de maatschappij en hoe ons project, hoe bescheiden ook, kan bijdragen aan een oplossingsrichting die nog weinig aandacht heeft gekregen. We hebben het niet alleen bij denken willen laten, maar ook een concrete poging willen doen om deze denkbeelden te verwezenlijken door een instrument te bouwen waarmee we deze ideeën in de praktijk kunnen brengen.

We wisten vooraf dat de testversie van de denktank bij lange na niet zou voldoen aan onze idealen. Het was vaak een gevecht tussen Menno Schellekens, de architect, en Menno Braam, de aannemer, over wat we konden realiseren. In alleen al het technische onderdeel van het project zijn honderd uren van Menno Braam gaan zitten, die hij vooral heeft gemaakt tijdens vakantiedagen. Het was voor hem vaak een kwestie van al doende leren, van vallen en opstaan.

Een verrassende ervaring is dat er ongelofelijk veel disciplines zijn komen kijken bij het opzetten van een dergelijk project. Wij hebben ons onder andere verdiept in de epistemologie tijdens onze zoektocht naar de juiste manier om complexe beslissingen te nemen, hadden een uitstapje nodig in de wiskundige statistiek om de Vote-stap te ontwikkelen en moesten op stap naar Amsterdam om te leren over het ontwerp van sociale omgevingen op het internet. Wij hebben genoten van deze kans om zoveel te leren over onverwachte onderwerpen als deel van onze queeste naar een betere maatschappij.

Het onderzoek aan de hand van ons prototype is misschien afgesloten, maar de Digitale Denktank is nog niet voltooid. Dit project is zo omvattend dat het de vraag is of we klaar waren geweest indien we een paar extra jaar de tijd en een team programmeurs ter onze beschikking hadden gehad. Of het te ambitieus was om dit op ons te nemen als profielwerkstuk laten we over aan u, de lezer. We hopen dat we voor u aangetoond hebben dat ons huidige politieke bestel niet een eindpunt is. Dat we moderne gereedschappen aan kunnen grijpen om belangrijke maatschappelijke problemen in hun volle context in kaart te brengen en aan te pakken. Wij zijn in ieder geval trots dat we een eerste stap hebben gezet.

Menno Braam, Menno Sche!ekens en Matthijs Vermeer

NawoordVoorwoord

Inhoudsopgave

Inleiding

Probleemstelling

Theorie achter de denktank

Wat is de Digitale

Denktank?

Praktijk

Resultaten

Conclusie

Discussie

Nawoord

pagina

75

Hier nog eenmaal de lijst van alle geraadpleegde bronnen voor het maken van dit werkstuk, op volgorde van verschijning in het werkstuk.

1 Hauben, M. (16 januari 2010). What is a Netizen?. Geraadpleegd op http://www.columbia.edu/~hauben/text/WhatIsNetizen.html

2 Terdiman, D. (15 december 2005). Study: Wikipedia as accurate as Britannica. Geraadpleegd op http://news.cnet.com/Study-Wikipedia-as-accurate-as-Britannica/2100-1038_3-5997332.html

3 BBC News (15 december 2005). Wikipedia survives research test. Geraadpleegd op http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/4530930.stm

4 Wales, J. (5 januari 2011). The Daily Show with Jon Stewart (19:15). Geraadpleegd op http://www.thedailyshow.com/full-episodes/wed-january-5-2011-jimmy-wales

5 Sheppard, Z. (19 september 2010). 5000000000. Geraadpleegd op http://blog.flickr.net/en/2010/09/19/5000000000/

6 BBC News (17 november 2010). How to explore Mars and have fun. Geraadpleegd op http://news.bbc.co.uk/2/hi/8364865.stm

7 Luyendijk, J. (2010). Je hebt het niet van mij, maar... (1e druk). Amsterdam, Nederland: Uitgeverij Podium.

8 Otjes, S. (6 januari 2011). Ik heb het niet van Joris Luyendijk, maar.... Geraadpleegd op http://www.geencommentaar.nl/2011/01/06/ik-heb-het-niet-van-joris-luyendijk-maar/

9 Sap, J. (19 januari 2011). Weg met de politiek van branie zonder brein. Geraadpleegd op http://tweedekamer.groenlinks.nl/node/60099

10 Driessen, C. (12 oktober 2010). Dit is pas representatief !. Geraadpleegd op http://www.depers.nl/binnenland/516290/Dit-is-pas-representatief.html

11 Parre, H. van der (7 november 2010). Te weinig kamerleden uit Gelderland en Noord-Brabant. Geraadpleegd op http://nos.nl/artikel/196711-te-weinig-kamerleden-uit-gelderland-en-noordbrabant.html

12 Bronzwaer, S. (14 september 2010). Psycholoog: Hirsch Ba$in zit mis met verbod op geweldgames. Geraadpleegd op http://www.nrc.nl/binnenland/article2619180.ece/Psycholoog_Hirsch_Ballin_zit_mis_met_verbod_op_geweldgames

13 Hemert, J. van (11 januari 2011). Mijn persoonlijke mening. Geraadpleegd op http://jessicavanhemert.blogspot.com/2011/01/mijn-persoonlijke-mening.html

Bronnenlijst

LogboekMenno B.

Logboek Menno S.

LogboekMatthijs

Presentatieclusters

maatschappijwetenschap

pen

Bijlagen

pagina

01

14 Hartmans, R. (juli 2008). Het nut van de kloof tussen politiek en burger. Geraadpleegd op http://www.veenmagazines.nl/00/mt/nl/521/artikel/25493/Het_nut_van_de_kloof_tussen_politiek_en_burger.html

15 http://www.stemwijzer.nl/

16 NOS Nieuws (8 mei 2010). Kieskompas: Stemwijzer is misleidend. Geraadpleegd op http://nos.nl/artikel/155913-kieskompasstemwijzer-is-misleidend.html

17 Geurtsen, R. (8 mei 2010). ‘Stemwijzer’ niet betrouwbaar. Geraadpleegd op http://www.joop.nl/politiek/detail/artikel/stemwijzer_niet_betrouwbaar/

18 Willems, M. (24 mei 2010). Debat: Optreden Cohen gekraakt, premier valt Rutte aan. Geraadpleegd op http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Politiek/266425/Debat-Optreden-Cohen-gekraakt-premier-valt-Rutte-aan.htm?rss=true

19 Bagehot: A plague on their House (januari 2011). The economist, p. 25. Tevens beschikbaar op http://www.economist.com/node/17797360

20 Winnet, R. (5 februari 2010). More than half op MPs guilty of over-claiming expenses. Geraadpleegd op http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/mps-expenses/7161198/More-than-half-of-MPs-guilty-of-over-claiming-expenses.html

21 De pers (9 juni 2010). Tegenva$ende opkomst verkiezingen. Geraadpleegd op http://www.depers.nl/binnenland/485881/Tegenvallende-opkomst.html

22 Wikimedia Foundation, Inc. (18 januari 2011). Taalfilosofie. Geraadpleegd op http://nl.wikipedia.org/wiki/Taalfilosofie

23 Openbaar Ministerie Nederland (z.d.). Verkeersveiligheid kan altijd beter. Geraadpleegd op http://www.jaarberichtom.nl/jaarverslag-2009/typeinfo.cijf/aDU1030_Verkeersveiligheid-kan-altijd-beter.aspx

24 Collins, J. (2001). Good to great: Why some companies make the leap... And others don’t (3e druk)(Londen, Engeland: Little, Brown Book Group): p. 25.

25 Collins, J. (2001). Good to great: Why some companies make the leap... And others don’t (3e druk)(Londen, Engeland: Little, Brown Book Group): p. 63.

26 Surowiecki, J. (2004). The wisdom of crowds: Why the many are smarter than the few and how co$ective wisdom shapes business, economies, societies and nations (4e druk)(Sydney, Australië: Random House Group Limited): p. 32.

27 Surowiecki, J. (2004). The wisdom of crowds: Why the many are smarter than the few and how co$ective wisdom shapes business, economies, societies and nations (4e druk)(Sydney, Australië: Random House Group Limited): p. 83.28 VVD Afdeling Eindhoven (30 november 2010). Fred Teeven gaat uit op Stratumseind.

Bronnenlijst

LogboekMenno B.

Logboek Menno S.

LogboekMatthijs

Presentatieclusters

maatschappijwetenschap

pen

pagina

02

Geraadpleegd op http://www.vvd-eindhoven.nl/archief/1-archief/215-fred-teeven-bij-uit-met-ouders

29 http://www.90-9-1.com/

30 Wikimedia Foundation, Inc. (17 januari 2011). Wikipedia. Geraadpleegd http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia

31 http://www.digid.nl/

33 Walpole, R.E. (1982). Introduction to statistics (3e druk)(New York, Amerika: Macmillan Publishing): p. 217.

34 Bolkestein, F. (z.d.). Wie de vorm beheerst, is de inhoud meester. Geraadpleegd op http://www.onzetaal.nl/dossier/overtuigen/bolkestein.php

35 Kloet, L. & Renkema, J. & Wijk, C. van (z.d.). Waarom foutloos schrijven? Het effect van taalfouten op tekstwaardering, imago en overtuigingskracht. Geraadpleegd op http://

arno.uvt.nl/show.cgi?fid=49119

36 Framing (z.d.). Geraadpleegd op http://framing.behaviouralfinance.net/

37 Lakoff, G. (12 september 2004). Framing the debate: It’s a$ GOP. Geraadpleegd op

http://www.commondreams.org/views04/0912-20.htm

38 http://www.wordpress.org

39 Brito, M. (1 maart 1010). 3 Tips for managing a social media community. Geraadpleegd

op http://www.socialmediaexaminer.com/3-tips-for-managing-a-social-media-community/

40 http://wakoopa.com/

41 http://social.wakoopa.com/

42 http://lovemybrand.com/

43 U.S. National Library of Medicine (25 maart 1980). Name and identity.

Geraadpleegd op http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/719086744 http://www.paypal.com/

45 http://www.phpbb.com/

46 Wikimedia Foundation, Inc. (26 november 2010). Functionalism (Architecture). Geraadpleegd op http://en.wikipedia.org/wiki/Functionalism_(architecture)47 http://www.apple.com/

Bronnenlijst

LogboekMenno B.

Logboek Menno S.

LogboekMatthijs

Presentatieclusters

maatschappijwetenschap

pen

pagina

03

48 Nielsen, J. (6 mei 2008). How little do users read?. Geraadpleegd op http://www.useit.com/alertbox/percent-text-read.html

49 Google Analytics (12 juli 2008). Length of visit vs. average time on site. Geraadpleegd op http://www.google.com/support/forum/p/Google%20Analytics/thread?

tid=3b934a858fc8%46&hl=en

50 Google Answers (21 april 2004). Length of website visit less than 10 seconds.

Geraadpleegd op http://answers.google.com/answers/threadview/id/333933.html

51 http://www.usgym.nl/

52 http://www.symbaloo.com/

53 Postmedia News (29 januari 2009). Youths rule Internet, but elderly making gains:

study. Geraadpleegd op http://www.canada.com/life/story.html?id=1231474

54 http://digitaledenktank.org/viewtopic.php?f=7&t=54

55 http://digitaledenktank.org/viewtopic.php?f=13&t=25

56 http://digitaledenktank.org/viewtopic.php?f=10&t=66

57 http://www.google.com/instant/

58 http://www.digitaledenktank.org/viewtopic.php?f=6&t=10

Bronnenlijst

LogboekMenno B.

Logboek Menno S.

LogboekMatthijs

Presentatieclusters

maatschappijwetenschap

pen

pagina

04

Bronnenlijst

LogboekMenno B.

Logboek Menno S.

LogboekMatthijs

Presentatieclusters

maatschappijwetenschap

pen

pagina

05

Datum Tijd Verrichte werkzaamheden24-7-2010 3 uur Wordpress geïnstalleerd en thema's geïnstalleerd. Hoop

gedaan, weinig bereikt omdat Wordpress nieuw voor me was.

25-7-2010 1,5 uur Verder gegaan. IntenseDebate als plugin geïnstalleerd. Hard mijn best gedaan het werkend te krijgen. Had problemen met design.

7-8-2010 5 uur Na een tijdje niets gedaan te hebben, maar wel een beetje nagedacht, nog even met Wordpress aan de gang gegaan, maar toen toch maar besloten dat Wordpress weg moest. Besloten dat we het met forum software gingen proberen.PHPBB als software gekozen. Gedownload, geïnstalleerd en geconfigureerd. Vervolgens veel tijd besteed aan het leren kennen van de software en de mogelijkheden om aanpassingen te doen verkend.

8-8-2010 5 uur Met nieuwe motivatie door het bezoek van de Menno Schellekens verder gegaan met PHPBB. De mod 'Evaluate Topics' gedownload en met veel moeite geïnstalleerd. Bleek niet te zijn wat we zochten.

14-8-2010 8 uur Weer weekend. Een tijd gezocht op internet en een nieuwe mod gevonden: "Thanks for post". Een systeem waarmee gebruikers elkaar kunnen bedanken voor berichten. Geïnstalleerd, maar ik had problemen met mijn theme. Thema was niet gemaakt om aan te passen. Toen maar opnieuw phpbb gedownload(alles opnieuw geïnstalleerd) en mod geinstalleerd. Duurde erg lang voordat ik doorhad dat ik de "thumbs up" button alleen zou zien als ik niet mijn eigen berichten aan het bekijken was...

15-8-2010 8 uur Verder gegaan met mod. Nu eindelijk echt zelf code schrijven. Ik heb de complete source code van 'thanks for posts' onder handen genomen en een functie toegevoegd waarmee ook negatieve feedback achtergelaten kan worden. Veel problemen met SQL tables die niet werkten op de manier die ik gewend was.

21-8-2010 1 uur Deadline 1. Ik was een end, maar uit onze interviews is nieuwe kennis naar voren gekomen. Het systeem moet anders. Veel tijd aan verkeerde dingen besteed dus, maar ook een hoop geleerd hoop ik…

1-9-2010 1,5 uur Alle gegevens van andere computer weer naar mijn laptop verplaatst en op laptop gezorgd voor een goede development omgeving.Nieuw logo van Matthijs gekregen en op site gezet. Ziet er niet zo goed uit. Matthijs feedback gegeven.

8-9-2010 3 uur Eindelijk weer tijd. Begonnen met ombouwen van systeem naar de nieuwe methode. Eerste deel was makkelijk. Gebruikers kunnen nu een plan ondersteunen. Nu volgt er nog een moeilijk stuk waarbij ik veel code moet schrijven.

18-9-2010 2 uur Twee uurtjes gewerkt aan comment systeem. Er is nu in de code een verschil tussen het eerste bericht en de rest van de berichten. Het eerste bericht (plan) kan ondersteund worden, de rest van de berichten krijgen een rating ( + / - ). Alleen dat laatste is nog niet af. Moet nog geregistreerd en verwerkt worden in de database.

19-9-2010 4 uur Alles wordt goed verwerkt. De tellers werken e.d. Alleen de percentages kloppen nog niet.

Bronnenlijst

LogboekMenno B.

Logboek Menno S.

LogboekMatthijs

Presentatieclusters

maatschappijwetenschap

pen

pagina

06

22-9-2010 1 uur Gesprek met meneer Gabreëls gehad en nieuwe puntjes van aandacht gekregen. In profiel van gebruikers moet meer informatie komen mbt feedback gegeven/ontvangen.

26-9-2010 0,5 uur Probleemstelling van Matthijs gecheckt. 30-9-2010 1 uur Had 4 tussenuren. Laptop mee naar school en eventjes

gewerkt aan de verschillende rangen binnen de denktank met hulp van Menno Schellekens.

4-10-2010 2 uur Aan feedback overzicht in profiel gewerkt. In het profieloverzicht staat nu ook hoeveel plannen de desbetreffende persoon ondersteunt.

5-10-2010 2 uur Aan ranking systeem gewerkt. Heb kolom toegevoegd waarin feedback saldo opgegeven kan worden. Daarnaast alle variabelen ingesteld, database veranderd. Nu zie ik dat ik een foutje heb gemaakt. Moet allemaal net ietsje anders. Dat doe ik vanavond misschien, of anders morgen

6-10-2010 2 uur Verder aan ranking systeem. Dingetje van gisteren gefixt en heel veel moeite gehad met fatal errors door functions die ik redeclarede per ongeluk… Paar tests gedaan, en het werkt nog niet helemaal naar behoren… Geen idee wat het probleem is, maar nu ga ik slapen.

9-10-2010 3,5 uur Weer verder aan ranking systeem. Eindelijk bedacht hoe ik de topics beoordeel. Dat kostte tijd, maar het is gelukt. Verder nieuwe functie gemaakt die de beoordeling per bericht telt. Dat ga ik later nodig hebben. Verder kleine dingetjes gefixt rondom de database.

9-10-2010 3 uur Even gegeten en weer verder… Site online gezet op www.digitaledenktank.org. Toen kwam er weer een aantal bugs naar boven, die heb ik gefixt. Menno S rechten gegeven op forum en toen verder met toplist. Maar dat lukt nog niet zo goed…

16-10-2010

4 uur Ben begonnen met het controleren van de Topic rating. Was nodig, want er zat een foutje in. Nu wordt ook 0% weergegeven als er alleen maar negatieve feedback is. Toen verder met de Post Rating. Heb het anders gepositioneerd en een kleurtje meegegeven afhankelijk van positief/negatief/0. Had een beetje ruzie met preg_match en strpos()... Uiteindelijk simpel gefixt met logisch nadenken.

17-10-2010

3 uur Databasefoutje gemaakt. Probleem met verkeerde instellingen in databasekolom. Bedankt Menno S voor het invullen van de ranks en het aanwijzen van de bug. 's Avonds heb ik eindelijk de backgrounds bij posts gefixt. Nu krijgt een bericht op basis van de score van dat bericht een bepaald kleurtje. Systeem zo gemaakt dat ik het snel af kan maken deze week. Ik vind het er goed uit zien.

18-10-2010

5 uur Weer bezig met de kleuren van berichten. Kleurtjes van berichten werken nu best goed. Nu is het volgende doel om berichten ook achtergrondkleur te geven op basis van de rang van de poster.

2,5 uur Kleuren zijn vervelend. Snapte het stylesheet systeem niet zo goed. Verder gewerkt aan kleuren bij rangen dus.

Bronnenlijst

LogboekMenno B.

Logboek Menno S.

LogboekMatthijs

Presentatieclusters

maatschappijwetenschap

pen

pagina

07

19-10-2010

8 uur Weer een hele dag bezig… Stomme deadlines… Ik krijg het maar niet voor elkaar om ranks een achtergrondkleur mee te geven. Dat komt voornamelijk omdat het systeem helemaal niet zo bedoeld is. Feedback zit helemaal niet in het idee van de makers van de software. Uiteindelijk een vrij slimme manier bedacht om een klein probleempje op te lossen... Maar het grote probleem bestaat nog steeds.

20-10-2010

3 uur We gaan weer vrolijk verder met de feedback. Vandaag belde Menno S met de mededelingen dat we toch geen achtergrondkleur wilden op basis van rank… Maar hij had wel gelijk… Moest wat ik al gemaakt ombouwen zodat alleen de namen een kleurtje kregen. Gelukkig was alles niet voor niets geweest.

21-10-201 2,5 uur Gisteravond in bed een goed idee gekregen. Ik ga in het administratorpaneel bij de ranks een kolom maken met kleur. Zo wordt ook het kleurensysteem makkelijk aan te passen. Dit ging vrij makkelijk. Nu kan je een kleurcode invullen bij de rang. Het werkt alleen nog niet geweldig.

22-10-2010

3 uur Verder met op alle plekken de goede kleur laten zien. Door een nieuwe functie kan ik vrij gemakkelijk overal de rank van een willekeurig persoon ophalen. Dit helpt enorm. Verder bezig geweest met knoppen die Menno S aanlevert. Niets is makkelijk, want ook hiermee ben ik vrij veel tijd kwijt. Maar het einde lijkt in zicht...

23-10-2010

5 uurVerder met knoppen en uiterlijk van site.

24-10-2010

3 uurNog eventjes verder aan uiterlijk en rangen.

30-10-2010

7 uur Rangen werken nu naar behoren, alleen nu nog overal goed laten zien…

31-2010 4 uur Verder met op alle plekken goed de rangen laten zien. 2-11-2010 2 uur Verder met design. 5-11-2010 4 uur Puntjes op de i. Header is nu mooier gepositioneerd.

Verder nog wat bugs uit de code gehaald.6-11-2010 3 uur Laatste check. Alles staat goed op de server. We zijn er

eindelijk klaar voor.22-12-2010

10 uurPWS Marathon. Veel aan verslag gedaan.

23-12-2010

10 uurPWS Marathon. Nog meer aan verslag gedaan.

24-12-2010

8 uur PWS Marathon. Nog meer gedaan. Helaas nog lang niet af…

Vanaf 8 november tot 31 januari

Ik heb nog heel erg veel tijd in het verslag en bijhouden van de site gestopt. Dit heb ik echter niet goed bijgehouden.

Bronnenlijst

LogboekMenno B.

Logboek Menno S.

LogboekMatthijs

Presentatieclusters

maatschappijwetenschap

pen

pagina

08

Datum Tijd Plaats Verrichte werkzaamheden OpmerkingenWeek 11 van 2010

3 uur School Gewerkt aan plan van aanpak Na overleg met docent veranderd van onderwerp

September 2010

4 uur School en thuis

Gewerkt aan proefversie denktank

Oktober 2010 11 uur Thuis Schrijven

19-12-2010 1 uur Thuis Gewerkt aan hoofdstuk “Theorie”

22-12-2010 10 uur Thuis Gewerkt aan hoofdstuk “Praktijk” “Marathon” van drie dagen gehouden met Menno en Matthijs

23-12-2010 10 uur Thuis Gewerkt aan hoofdstukken “Probleemstelling” en “Praktijk”

24-12-2010 10 uur Thuis Gewerkt aan bronvermelding en hoofdstukken “Theorie” en “Conclusie”

Week 1-4 van 2011

10 uur Thuis Gewerkt aan overgebleven teksten, “Conclusie” afgeschreven

29 januari & 30 januari

10 uur Thuis Laatste keren de uiteindelijke tekst doorgelezen en gecorrigeerd

21 juni 2010 3 uur Thuis Gesprek met Menno Braam over de technische problemen

13 augustus 2010

2 uur Amsterdam

Interview Pawel Pachniewski

12 augustus 2 uur Amsterdam

Interview Robert Gaal

5 oktober 5 uur School “Iteraties” geschreven

4 november -12 november

7,5 uur School Presentaties denktank voor 5 clusters

22 november - 28 november

10 uur Thuis Theorie geschreven

25 oktober -31 oktober

8 uur Thuis Bijgedragen aan laatste stappen denktank, visueel ontwerp

Bronnenlijst

LogboekMenno B.

Logboek Menno S.

LogboekMatthijs

Presentatieclusters

maatschappijwetenschap

pen

pagina

09

Datum Tijd Plaats Verrichte werkzaamheden

Opmerkingen

Week 11 van 2010

2 uur School Gewerkt aan plan van aanpak

Na overleg met docent veranderd van onderwerp

Week 25-35 van 2010

9 uur Thuis Interviews Robert en Pawel getranscribeerd en verwerkt in PWS

Augustus 2010

3 uur Huis Menno Braam

Menno Braam geholpen met ontwerpen website

September 2010

5 uur School en thuis

Gewerkt aan hoofdstuk “Probleemstelling”

Oktober 2010

4 uur Thuis Gewerkt aan vormgeving Digitale Denktank

Eind oktober 2010

1 uur School Presentatie gehouden voor vijfde klas, cluster maatschappijwetenschappen

19-12-2010 1 uur Thuis Gewerkt aan hoofdstuk “Probleemstelling”

22-12-2010 10 uur Huis Menno Schellekens

Gewerkt aan vormgeving en hoofdstuk “Resultaten”

“Marathon” van drie dagen gehouden met Menno en Menno

23-12-2010 11 uur Huis Menno Schellekens

Gewerkt aan hoofdstukken “Probleemstelling” en “Praktijk”

24-12-2010 11 uur Huis Menno Schellekens

Gewerkt aan bronvermelding en hoofdstukken “Theorie” en “Resultaten”

Eind december 2010

7 uur Thuis Gewerkt aan bronvermelding, gewerkt aan alle hoofdstukken en nagekeken stukken Menno Schelleksn

Week 1-4 van 2011

8 uur Thuis Gewerkt aan bronvermelding en nagekeken geschreven stukken van Menno Schellekens

Week 4-5 van 2011

9 uur Thuis Gewerkt aan bronvermelding, vormgeving en algemene verzorging PWS

31-01-2011 5 uur Thuis Aanpassen paginanummering en gewerkt aan vormgeving