Erfgoededucatie

Ervaren en betekenis geven

Carla van Boxtel

Digitaal Erfgoedconferentie, 7-8 december 2010, Rotterdam

Ambities erfgoedinstellingen

Meer begrip en waardering opbrengen voor de eigen cultuur en die van een ander

Leerlingen voelen zich sneller thuis in hun omgeving

Leerlingen leren over de belangrijkste historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis

Het ontwikkelt hun identiteitsbesefStimuleert het historisch bewustzijn

Leerlingen zullen zich meer verantwoordelijk voelen voor het behoud van erfgoed

Leerlingen leren over het leven in de middeleeuwen

Leerlingen krijgen een beter beeld van wat een archief is en doet

Erfgoedlessen

Wat en hoe leren leerlingen?

Globaliserende en multiculturele samenleving

entrance narratives•belangstelling•kennis•ervaring•opvattingen

leeruit- komsten

•vakspecifieke kennis /

vaardigheden•burgerschaps-

vorming•persoonlijke ontwikkeling

Leren met en over erfgoed

Erfgoed is een sociaal-cultureel en continu proces van selectie en betekenisgeving gerelateerd aan onze steeds veranderende oriëntatie op de toekomst

leerprocessen•beleven/ervaren

•betekenis geven in interactie met erfgoed

en met anderen•reflecteren

NWO onderzoek Heritage Education*

*Maria Grever, Carla van Boxtel, Stephan Klein, Geerte Savenije,

Pieter de Bruijn, 2009-2014, Erasmus Universiteit Rotterdam

Doel: theoretisch kader + benchmarks

Onderzoek naar:

•opvattingen en ervaringen educatieve medewerkers bij erfgoedinstellingen en leraren

•kenmerken educatief materiaal van erfgoed-instellingen in Nederland en UK

•Entrance narratives, ervaringen en leeruitkomsten van leerlingen in primair en voortgezet onderwijs

Thema’s in het onderzoek

Erfgoed m.b.t.

•christianisering Nederland

•slavernijverleden van Nederland

•Tweede Wereldoorlog

Leeruitkomsten

• Vakspecifieke kennis en vaardigheden

> bijvoorbeeld historische kennis en vaardigheden: – een concreter en rijker beeld van historische verschijnselen– inzicht in processen van verandering en continuïteit– historisch denken en redeneren: bv. contextualiseren– interesse in geschiedenis

Leeruitkomsten

• Burgerschapsvorming en persoonlijke ontwikkeling

> Inzicht in de betekenis en waarde van erfgoed voor jezelf en voor anderen:– zicht op wie je zelf bent, hoe je zo geworden bent, wat je gelooft

en de moeite waard vindt – betrokkenheid voelen bij en verantwoordelijk gedragen t.a.v.

erfgoed– belangstelling en respect voor anderen, andere culturen, religies

en etnische groepen, de omgeving en de natuur– gedeeld historisch-cultureel referentiekader; versterken gevoel

van verbondenheid / thuis voelen

Leerprocessen

Welke ervaringen zijn kenmerkend voor erfgoedlessen?

Leerervaringen:

ervaringen die verrijkend en transformatief zijn

•de leerling ziet/kan/vindt iets anders

(interesse, kennis, vaardigheden, opvattingen)

Ervaringen: het verleden als nabij

ervaren

Kracht van• het verhaal• concrete objecten• het authentieke• het visuele• (na)doen

ondersteunt inleving, voorstellingsvermogen, nieuwgierigheid draagt daarmee bij aan historische kennis en inzichten

Wanneer leerlingen in aanraking komen met erfgoed kunnen ze:

• zicht krijgen op de historische betekenis van het erfgoed

• zich bewust worden van het bijzondere van een bepaalde locatie

• zicht krijgen op de betekenis voor het collectief geheugen

• persoonlijk betekenis toekennen

Ervaringen: Inzicht in de betekenis / waarde van erfgoed

Leren over het slavernijverleden

Een casestudy naar de entrance narratives en ervaringen

van leerlingen in een erfgoedproject

Geerte Savenije

Digitaal Erfgoedconferentie, 7-8 december 2010, Rotterdam

Interviews met individuele lln

Vragenlijst

Interviews met individuele lln

VragenlijstVragenlijst Vragenlijst

Video-opname groepjes van 3

Video-opname groepjes van 3

Video-opname groepjes van 3

Afsluitende lesVoorbereidende les Museumles

Entrance narratives

Vragenlijst en interview vooraf:

• Kennis, herinneringen, gevoelens, beelden, associaties, vragen (mindmap)

• Interesse in het onderwerp (thermometer)• Ideeën over de betekenis en waarde van

erfgoed, en redenen voor het bewaren van erfgoed (stellingen)

Voormeting Vera

• Vragenlijst: – Oneens met de stelling dat voorwerpen en verhalen

van de slavernij bewaard zouden moeten worden omdat ze bij Nederland horen

• Interview:– “Ik vind die voorwerpen niet bij Nederland horen. Ik

zie hier geen... ja ik dacht ook, hier werken geen slaven in Nederland en ja ik zie geen voorwerpen die bij Nederland... zie ik gewoon helemaal niks voor me, voorwerpen die bij Nederland...”

Leerprocessen

Groepswerk tijdens de lessen:

• Hoe beïnvloeden de entrance narratives het werk van de lln?

• Wat ervaren de lln tijdens de lessen?• Hoe communiceren en onderhandelen lln hun

perspectieven?

Fragment uit groepsopdracht ‘Eigen tentoonstelling maken’

• Renske: ik vind die [Verhalen van Nederlandse families over slavernij] eigenlijk belangrijk, maar ik kan niet uitleggen waarom

• Vera: omdat de slavernij heel veel met Nederland te maken had, ja Nederland had eigenlijk heel

veel slaven• Renske: oh?

• Vera: Ja zoals in de eh

Nederlandse Antillen

Tekening: Wim Euverman

Leeruitkomsten

• Vragenlijsten en interviews achteraf:

• Zijn entrance narratives van lln veranderd?• Welke houding hebben lln t.o.v. het erfgoed? In

hoeverre voelen ze zich ermee verbonden?• Kijken lln nu anders naar perspectieven van

anderen? Gaan ze er anders mee om?

Nameting Vera

• Vragenlijst: – Eens met de stelling dat voorwerpen en verhalen van

de slavernij bewaard zouden moeten worden omdat ze bij Nederland horen

• Interview:– “Ja schepen enzo en dat was zeg maar ook in

Nederland, ja, en dus ja die Nederlanders hadden ook zeg maar allemaal voorwerpen, van kettingen enzo dus en schepen, dus ja, het hoort gewoon bij Nederland”

Fragment bezoek tentoonstelling

Uit nagesprek met Vera:

• I: Bij het museumbezoek heb je opgeschreven ‘medelevend’, met wie leefde je toen mee?

• Vera: Ja gewoon met de slaven, ook vooral de vrouwenslaven, die gewoon kinderen moesten krijgen als slaaf, dat vond ik echt erg

• I: Ja. Die mevrouw in het museum gebruikte jou ook als voorbeeld hè, wat vond je daarvan?

• Vera: Ja dat vond ik ook ja, ehm, ik dacht wel meteen aan hoe het was in die tijd. Ik denk nee nee niet zo vroeg, zo vroeg kinderen

Aandachtspunten

Bij de presentatie van erfgoed kan sprake zijn van presentismeuitgevonden traditiesonderliggende commerciële of politieke doeleneen dominant perspectiefemotiesDaarom is de relatie met historische denk- en redeneerwijzen belangrijk: in de tijd plaatsen/historisch perspectief hanteren, kritisch beschouwen en multiperspectiviteit

> Welke balans is nodig in de constructie van nabijheid en afstand ten opzichte van het verleden?

Welke balans is nodig in zintuiglijke activiteiten, affectieve, cognitieve en reflectieve processen?

Spanningsveld

• Enerzijds

wens dat erfgoededucatiebijdraagt aan ‘je thuisvoelen’, gedeelde kennis / collectieve herinnering, burgerschap, sociale cohesie

• Anderzijds: vanuit dynamische opvatting van erfgoed past geen essentialistisch verhaal, waardenoverdracht en opleggen van identiteiten

in de pluriformer wordendesamenleving neemt ook de diversiteit van kennis, interesses en attitudes ten aanzien van erfgoed toe

Aandachtspunten

• Hoeveel ruimte is er tijdens de erfgoedlessen voor exploreren, dialoog en multiperspectiviteit?

• In welke mate hou je rekening met / benut je verschillende ‘entrance narratives’ bij leerlingen?

Voor meer informatie ziewww.onderzoekerfgoededucatie.nl

vanboxtel@fhk.eur.nl

savenije@fhk.eur.nl

Recent artikel: Carla van Boxtel, Pieter de Bruijn, Maria Grever, Stephan Klein en Geerte Savenije

(2010). Dicht bij het verleden. Wat kunnen erfgoedlessen bijdragen aan het leren van geschiedenis? Kleio, 7,18-23.