DE Conferentie 2005 F. Huysmans

Het bereik van het verleden

Wie zijn de gebruikers van digitaal erfgoed?

Frank Huysmans

Sociaal en Cultureel Planbureau Den Haag

Bibliotheekwetenschap Universiteit van Amsterdam

Oud en nieuw

traditie versus moderniteit Nederlandse cultuur: fascinatie voor het

nieuwe; weinig affiniteit met het bestaande

het bestaande is weerbarstiger dan we denken

het verleden in de toekomst digitalisering: nieuwe mogelijkheden om

erfgoed te ontsluiten en presenteren

maar: wie zitten erop te wachten, en wat willen deze mensen te weten komen?

Aanbod en vraag

vraagzijde: wie zit waarop te wachten? behoefte aan kennis over de gebruiker

welke gebruikersprofielen?

welke gebruikers zoeken waar welke informatie?

onderzoeksproject ‘klik naar het verleden’ kwantitatief, grootschalig: gebruikersprofielen

kwalitatief, kleinschalig: zoekstrategieën

Internettoegang en -gebruik thuis

snelle verspreiding van internettoegang 1998: 16 procent – 2004: 73 procent

jongeren beter geoutilleerd dan ouderen

mannen (iets) beter dan vrouwen

hoger opgeleiden beter dan lager opgeleiden

alle cijfers internet: statline.cbs.nl

Personen met internetaansluiting thuis, naar sekse, 1998-2004 (in % )

16

26

45

56

6468

73

18

29

48

59

6771

76

14

24

42

53

6166

70

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

allen mannen vrouwen

Personen met internetaansluiting thuis, naar leeftijdsgroep, 1998-2004 (in % )

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

0-11 jaar

12-17 jaar

18-24 jaar

25-34 jaar

35-44 jaar

45-54 jaar

55-64 jaar

65-74 jaar

75 jaar en ouder


breedbandtoegang 2002: kwart van de Nederlanders; 2004:

de helft

ook hier scherpe verschillen naar leeftijd

Personen met breedband-internetaansluiting thuis, naar leeftijdsgroep, 1998-2004 (in % van degenen met internetaansluiting)

26

3438

23 2427

17

11 11

36

4953

3135

39

23

17 17

51

67 67

51 49

56

33

20 21

0

10

20

30

40

50

60

70

80

allen 12-17 jaar 18-24 jaar 25-34 jaar 35-44 jaar 45-54 jaar 55-64 jaar 65-74 jaar 75 jaar enouder

2002 2003 2004


dagelijks gebruik stijging van 27 naar 37 procent in twee jaar

duidelijke verschillen naar sekse, leeftijd en opleidingsniveau

trends zijn conform verschillen in toegang

Personen die dagelijks gebruikmaken van internet, naar sekse, 2002-2004 (in %)

27

34

20

32

39

24

37

44

30

0

10

20

30

40

50

allen mannen vrouwen

2002 2003 2004

Personen die dagelijks gebruikmaken van internet, naar leeftijdsgroep, 2002-2004 (in % )

35 37

26 2825

19 18 19

4246

32 30 2825

21

14

52 50

39 3734

28

1914

0

10

20

30

40

50

60

12-17jaar

18-24jaar

25-34jaar

35-44jaar

45-54jaar

55-64jaar

65-74jaar

75 jaaren ouder

2002 2003 2004

Personen die dagelijks gebruikmaken van internet, naar opleidingsniveau, 2002-2004 (in %)

1915

1924

33

1921 23

28

37

13

2325

32

45

0

10

20

30

40

50

basisonderwijs vbo mavo havo,vwo,mbo hbo, universiteit

2002 2003 2004

Belangstelling voor erfgoed

resumé internet is het domein van mannen,

jongeren en hoger opgeleiden

geldt dit ook voor cultureel erfgoed?

eerst: trends in belangstelling ‘Cultuurminnaars & cultuurmijders’

bezoek van erfgoedinstellingen

vrijwilligerswerk, lidmaatschap heemkundekringen

Bezoek of deelname aan instellingen en verenigingen voor cultureel erfgoed, bevolking vanaf 6 jaar (in %)

0

10

20

30

40

50

60

1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003

monumenten

musea

archeologie

historischevereniging,vrijwilligerswerk

archieven


sinds 1995: belangstelling groeiend Ribbens (2002): eigenlijk al vanaf 1945

stijging in belangstelling waarneembaar

wie lopen voorop? kinderen en scholieren; opvoeding en educatie

jongere ouderen: 50-64 jaar; 65+ in opkomst

hoger opgeleiden

vrouwen bij bezoek, mannen bij deelname


en digitaal erfgoed? naar sekse en opleiding lopen patronen

voor internetgebruik en erfgoed-belangstelling grotendeels parallel

maar: naar leeftijd juist grotendeels niet!

dwingt je af te vragen: voor wie digitaliseer je het erfgoed, en in welke vorm?

Digitaal erfgoed: gebruikersprofielen

negen profielen in erfgoedbelangstelling Nederlandse bevolking 6+ langs statistische

weg ingedeeld in negen groepen

vijf groepen met daadwerkelijke erfgoed-belangstelling

vier groepen: incidentele of geen belangstelling


vijf groepen (1/3 deel bevolking) allrounders: 4% bevolking (600.000 mensen)

kunstminnaars: 7% (1.050.000)

verenigingsleden: 6% (900.000)

verzamelaars: 8% (1.200.000)

snuffelaars: 8% (1.200.000)

overige vier kinderen op gezinsuitje; dagjesmensen; lezers;

non-actieven


1) allrounders (4%) erfgoedbreed zeer actief

meerdere bezoeken, vereniging, verzamelen

digitaal erfgoed: sterk actief

tweederde man

jongere/middelbare leeftijd

hoge opleiding en inkomen

studenten, werkenden

westers allochtoon


2) kunstminnaars (7%) voorliefde voor kunstmusea

bezoeken wel museumsites, rest nauwelijks

m/v-verhouding gelijk

verder zelfde profiel als allrounders


3) verenigingsleden (6%) leden vereniging cultuurbehoud

weinig gebruik digitaal erfgoed, maar wel erfgoedbreed

zeer hoog opgeleid, inkomen iets hoger

gepensioneerden (m/v)

autochtoon, minder verstedelijkte gebieden


4) verzamelaars (8%) verzamelen van objecten met historische

waarde

bezoeken musea en monumenten

digitaal erfgoed: verwaarloosbaar

vutters en gepensioneerden (m/v)

opleiding iets boven, inkomen iets onder gemiddeld


5) snuffelaars (8%) zeer vertrouwd met internet, bescheiden

interesse in erfgoed

deze groep bevat tweederde van de erfgoed-internetters

jongeren: scholieren en studenten

volwassenen: hoge opleiding en inkomen

vgl. potentieel publiek van archieven (Van Dijken en Stroeker 2003)


digitaal erfgoedgebruik naar profielen

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

websites musea bezocht websites monumenten, archeologie of archieven

bezocht

Op internet gezocht naariets dat met vroeger te

maken heeft

Contact via internet metanderen over iets dat met

vroeger te maken heeft

Allrounders

Kunstminnaars

Verenigingsleden

Verzamelaars

Snuffelaars

Zoekstrategieën

plaats van internet in informatiezoeken focusgroepgesprekken met de vijf

profielgroepen

internet is eerste bron die men raadpleegt

dient als oriëntatiepunt voor verdere zoektocht in archieven, musea, heemkundekringen, bibliotheken etc.

daarnaast: op de hoogte blijven van ontwikkelingen in erfgoedsector via nieuwsbrieven

Zoekstrategieën

specifieke ‘gratificaties’ het ‘ontdekken’ (kunstminnaars en

snuffelaars)

amusement: vrij surfen (35-)

verzamelen cultuurtoeristische informatie: trips voorbereiden op internet

transacties: cultuurreizen boeken, culturele uitjes plannen, boeken aanschaffen

alleen onder de zeer actieven (allrounders, verenigingsleden, verzamelaars) komt zelf verspreiden van informatie voor

Zoekstrategieën

waardering internet - pluspunten gemak: thuis, luie stoel

snelheid

24-uurs beschikbaarheid, wereldwijd en schier oneindig aanbod

nieuwe mogelijkheden

geen censuur of filter

veelzijdigheid

actualiteit

Zoekstrategieën

waardering internet - minpunten onoverzichtelijkheid

zonder zoeken filtervaardigheden raak je de weg kwijt

oppervlakkige informatie waarvan de betrouwbaarheid moeilijk is in te schatten

beperkte ontsluiting van bronnen

veranderlijkheid van de informatie bemoeilijkt verwijzen naar bronnen

Conclusies en aanbevelingen

welke informatie voor welke groepen? ouderen zijn het meest erfgoed-minded,

jongeren het meest internet-minded

aanbieden van verschillende informatie voor verschillende doelgroepen ligt daarmee voor de hand

verenigingsleden en verzamelaars moeten nog voor internet worden gewonnen

internet is startpunt voor zoektocht; hiermee rekening houden in info-aanbod

op de hoogte komen en blijven vindt men belangrijker dan delen van informatie

Meer informatie

bw. scp.nl - [email protected]

Cultuurminnaars & cultuurmijders

DE Conferentie 2005 F. Huysmans

Documents

Transcript of DE Conferentie 2005 F. Huysmans