Namen en identiteit

Doreen Gerritzen

Meertens Instituut

Amsterdam

Naamtheorie

• Namen zijn bijzondere woorden

• De verschillen tussen eigennamen en soortnamen

• De rol van betekenis

Functionele aspecten

• Eigennamen onderscheiden leden van dezelfde soort, ze identificeren.

• Eigennamen geven uitdrukking aan de individualiteit van het benoemde, ze verschaffen identiteit.

De rol van betekenis

• Etymologische betekenis

• Lexicale betekenis

• Associatieve betekenis

Welke betekenis?

• “Een naam heeft geen betekenis.”

Stelling proefschrift Gildemacher 1993

• Etymologische, lexicale of associatieve betekenis?

Etymologische betekenis

• Alle eigennamen hebben in principe een etymologische betekenis.

• Ze hebben hun oorsprong in de ‘gewone’ woordenschat.

Is Lotte een kerel?

• Lotte < Charlotte < Charles • Charles: Franse vorm van Karel

• Karel: Germaanse naam, verwant met kerel

• Het woord kerel: oorspronkelijk ‘vrije man (niet van adel)’

Lexicale betekenis

• “De betekenis waarmee het in de woordenboeken omschreven wordt, of zou moeten worden” (Van Dale 1992, bij lexicaal).

• Bij namen is lexicale betekenis niet of nauwelijks aanwezig.

Associatieve betekenis

• Etymologische betekenis is meestal vervaagd.

• Lexicale betekenis ontbreekt (vrijwel).

• Veel ruimte voor associatieve betekenis bij naamgeving en naamgebruik.

Ruimte voor uw associaties

• Voornamen van kinderen geboren in de jaren ’80 en ’90

• Geclusterd op basis van naamgeving binnen gezinnen (Bloothooft 2001)

• Subculturen

Lang en Amerikaans

• Ashley, Cyntia, Esmeralda, Kimberley, Melanie, Priscilla, Tiffany

• Bradley, Damian, Franklin, Jeffrey, Mitchel, Rodney, Wesley

Frans en Nederlands

• Annemijn, Florentine, Frédérique, Marie-Louise, Quirine

• Arnout, Diederik, Hugo, Laurens, Maurits, Reinout

Kort en Nederlands (hip)

• Anne, Eva, Floor, Lieke, Maartje, Pleun

• Bram, Giel, Job, Koen, Siem, Thijs

Lang en Nederlands (niet zo hip)

• Annemieke, Caroline, Elise, Heleen, Lisette, Marleen, Pauline

• Casper, Emiel, Jochem, Maarten, Michiel, Steven, Wouter

Natuurnamen

• Aster, Fleur, Jasmijn, Madelief, Mirthe, Viola

Friese namen

• Aukje, Jitske, Sjoukje, Wietske

• Bauke, Douwe, Hidde, Onno, Ruurd

Traditioneel (zuidelijk)

• Adriana, Cornelia, Geertruida, Johanna, Margaretha, Petronella, Wilhelmina

• Anthonie, Franciscus, Gerardus, Joseph, Marinus, Paulus, Rudolf

Traditioneel (noordelijk)

• Antje, Elske, Gerritdina, Janna, Margriet, Trijntje, Willemijntje

• Aart, Bert, Derk, Harm, Jan, Klaas, Teunis

Marokkanen

• Aicha, Farida, Halima, Ikram, Kaoutar, Maryam, Sana, Youssra

• Abderrahim, Ahmed, Fouad, Jamal, Noureddine, Salim, Yassin

Turken

• Emine, Fatma, Hatice, Meryem, Rabia, Rukiye, Zehra

• Abdullah, Ahmet, Furkan, Mehmet, Mustafa, Osman, Ramazan

Van groepsgedrag naar distinctiedrift

• Aantal verschillende namen is enorm toegenomen.

• Oorzaken: variatie op bestaande namen, ontlening en immigratie

Immigratie

• Marokkanen en Turken (hierboven)

• Surinamers: heterogeen

• Meisjes: Chi-Wing, Mbarka, Shariefagatoen, Wirashniedebie

• Jongens: Hu-Yuan, Evbakoaro, Isamawemale, Ravindrapretap

Spelling (en ontlening)

• Moniek, Kyara (< Chiara), Denice, Anoek

• Maikel en Maik, Youp, Jeffry

• Youp: ‘We help you’ + p

Engelse namen (meisjes)

• Aivy (< Ivy), Djody (< Jody), Eepril (< April), Nensi (< Nancy), Frencis (< Francis), Kerrin (< Karin), Melleny (< Melanie), Reechel (< Rachel), Steffanie (< Stephanie), Suewellen/Zuellen (< Sue-Ellen)

Engelse namen (jongens)

• Bendjamin/Bensjamin/Bentjamin (< Benjamin), Djim (< Jim), Entenie/Entheny (< Antony/Anthony), Johnathan (< Jonathan), Kwincy (< Quincy), Olliver (< Olliver), Saimon (< Simon), Stenly (< Stanley), Thommas (< Thomas), Wiljam (< William)

Franse namen

• Charlott/Sjarlot/Sjarlotte (< Charlotte), Marjet/Marjette (< Mariette), Mirei (< Mireille), Shantal (< Chantal), Simoon (< Simone)

• Antwan (< Antoine), Charrel/Sjarrel (< Charles), Marsel (< Marcel), Matjeu (< Mattieu)

Italiaanse namen

• Ciara/Cyara/Kiara/Kyara/Qiara (< Chiara)

• Franchesco (< Francesco), Ciovanni/Diovanie/Djovani/Djovanie/ Djovanni/Geovanni/Govanni/Govanny/ Jiovani/Joevanni/Joevanny/Jovanni/ Jovannie/Jovanny (< Giovanni), Martcello (< Marcello)

Variatie in de uitgang

• Laura, Lauren, Laurie, Laurien, Laurentia, Laure, Laurine, Lauri, Laurina, Laureen, Laurence, Laury, Laurette, Lauraine, Lauryn, Lauretta, Laurèl, Lauranne, Lauret, Laurissa, Laurentina, Laurianne, Laurentine, Laurencia, Laurian, Laurena, Laurelle, Lauressa, Laurance, Laurel, Laureanne, Laurijn, Laurin, Laurisa, Laurinde, Laurenske, Laurey, Lauriane, Laurieke, Laurène, Laureline, Laurinda, Lauran, Laurean, Laurenza, Laurèn, Laurene, Laurensia, Lauriana, Laurora, Lauree, Laurenne, Laurense, Laurentien, Lauriene, Laurynn, Laurèle, Laurah, Laureine, Laurelin, Laurensa, Laurenzia, Laurice, Lauré, Laurée, Laurain, Laurana, Lauranna, Laurea, Laurella, Laurenthia, Laurha, Lauriann, Laurika, Lauriska, Laurit, Laurita, Lauriën, Lauriëtte, Laurraine

Tot slot

• Namen zijn een bestanddeel van onze individuele en collectieve identiteit.

• Voornamen lenen zich goed om dit te illustreren.