Dak en Bouw najaar 2010

1

OPINIE EN IDEEVORMING VOOR MANAGEMENT -3- NAJAAR 2010

Brinkman en Wientjes: nú meedoen aan energie effi ciency kost minder >8

InterfaceFLOR bespaart 433 miljoen dollar door integratie duurzaamheid >16

Christiaan Huygens College: terugverdientijd NDA Energiedak® hooguit 3 tot 4 jaar >46

D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 02 D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 03

Vuurlinie

FEITEN ZWART OP WIT

ROCKWOOL STEENWOL ISONBRANDBAAR EN DRAAGTNOOIT BIJ AAN DE UITBREIDINGVAN EEN BRAND

Rockwool steenwol valt in de hoogste Euro-

klasse omdat steenwol geen enkele bijdrage

levert aan branduitbreiding.

Rockwool steenwol veroorzaakt geen

brandende druppels en levert nauwelijks

bijdrage aan rookontwikkeling. Bovendien

veroorzaakt Rockwool steenwol nooit een

fl ash-over.

Hulpverleners kunnen hun taak veiliger

uitvoeren.

Vuurlinie 220x275.indd 1 05-11-2009 10:17:32

Veilig op hoogte zonder compromis

Marketing partner

Nederland | Duitsland | Engeland | Australië | België | www.eurosafesolutions.com

Eurosafe Solutions biedt valbeveiliging zonder compromis. Met een nauwkeurige situatie-analyse, advies en ontwerp op maat,

uitvoering door onze eigen teams en specialisten met de beste materialen op de markt, geleverd door onze toonaangevende

partner Latchways. En ook in het natraject zorgen we voor veiligheid. Dit door instructie en training zodat de gebruikers van het

systeem veilig te werk kunnen gaan. Meer weten?

Bel 038 - 467 19 10 voor informatie, een advies óf deelname aan één van onze seminars.

ADviSErEn OntwErpEn inStALLErEn trAiningEn inSpEctErEn

ColofonDak+Bouw 3 - najaar 2010 Opinie en ideevorming voor managers betrokken bij bouwprocessen: vastgoed-management, woning-corporaties, architecten en ontwerpbureaus, (bouw)adviesbureaus, instellingen, aannemers B&U, facility management, overheden, professionals, leveranciers en fabrikanten in het dakensegment. Verantwoordelijke uitgeverNederlandse Dakdekkers Associatie (NDA) BVPostbus 1224 1300 BE AlmereBezoekadres: Randstad 20-02 1314 BA AlmereT: 036 530 44 90 F: 036 530 45 05Dirk LahuisE: [email protected] RedactieBO did it! Bridging Ideas That MatterBeurs-WTC Postbus 30010 3001 DA RotterdamT: 010 205 1930 F: 010 205 1938Jan Oeij (hoofdredacteur)E: [email protected] M: 06 533 93 996Roland van der Hoek (technisch redacteur)E: [email protected] M: 06 515 17 087Medewerkers: Eric Bakker, Janny van den Berg, Annet Delfgaauw, Jos Lichtenberg, Helen Stenfert Kroese, Els ZwaanPatricia van Boven (bladmanager) E: [email protected]: 06 113 20 808 Vormgeving‘t Hart Communicatie, HoogvlietDick Bos DrukwerkPrintvisie, Rotterdam Advertentie-exploitatieNederlandse Dakdekkers Associatie (NDA) BVEls Zwaan E: [email protected] samenwerking met BO did it! Bridging Ideas That MatterPatricia van BovenE: [email protected] M: 06 113 20 808 VerschijningsfrequentieMinimaal drie keer per kalenderjaar Oplage Minimaal 12.000 exemplaren

I N H O U D

8

16

22

42

16

20

22

29

30

36

46

42

8 Nederland heeft een achterstand op het gebied van duurzame energie, maar misschien is dat wel ons voordeel.

Altijd de hoofdrolTroelstra & de Vries BV dakproducten, Postbus 2, 8650 AA IJlst, Telefoon 0515 53 30 00, [email protected]

Member of the Soprema group

Duurzaam bouwen is geen beperking, maar biedt nieuwe creatieve kansen. Met name als het om dakbedekking gaat.

Deeluitmakend van de toonaangevende en wereldwijd opererende Soprema groep reikt Troelstra & de Vries u een wereld

aan nieuwe mogelijkheden aan. Variërend van dakbedekking die CO2 absorbeert tot dakbedekking waarmee energie

opgewekt kan worden. Zo wordt een plat dak een winstgevende energiebron. Maar het kan ook een plek worden om te

sporten of te recreëren. Want ook daarvoor heeft Troelstra & de Vries producten. Kortom: wat Troelstra & de Vries betreft,

kunt u helemaal uit uw (groene) dak gaan. Kijk voor meer info op troelstra-devries.nl, of bel: 0515 53 30 00.

‘n Wereld aan duurzame daksystemen met Troelstra & de Vries

AQUADEREEen gebruiksklare, koud verwerk-bare bitumen emulsie die geheel oplossingsmiddelvrij is.

Een daktuin of een sportveld op het dak? Het wordt mogelijk met Sopranature.

Een wit SopraStar dak refl ecteert zonlicht en warmte, waardoor het energieverbruik in een ge-bouw met 10 tot 50% afneemt.

Elk plat dak wordt een bron van groene stroom met SopraSolar dakbedekking met geïntegreerde fotovoltaïsche cellen.

Unieke dakbedekking die door toevoeging van olivijn granulaat jarenlang CO2 absorbeert.

De dakrol die CO2 absorbeert

Altijd de hoofdrol

DUURZAAM EVENWICHT

De omslag naar duurzame energie is niet afhankelijk van techniek, maar van fi nanciering. “Het zit niet in de techniek, want die is in voldoende mate voorhanden. Wat we nodig hebben, is volume. De terugverdientijd van een duurzaamheidinvestering in 10 woningen is langer dan bij 100 woningen of 1000 woningen. Maar ja, Neder-land is een land van ‘elke straat zijn eigen kerk’, dus het is lastig om volume te creëren. Dak+Bouw spreekt Elco Brinkman, voorzitter van de werkgeversorganisatie Bouwend Nederland en Bernard Wientjes, voorzitter van de werkgeversvereniging VNO-NCW.

InterfaceFLOR bespaarde sinds 1994 ruim 433 miljoen dollar. Verduurzaming is geïntegreerd in het gehele bedrijfsproces. Er is geen aparte afdeling voor. Iedere medewerker wordt opgeleid en getraind in duurzaam-heid. Lindsey Parnell (53), Chief Executive Offi cer en President van InterfaceFLOR in Europa, Midden Oosten, Afrika en India openbaart zijn aanpak.

Het passiefhuis wordt intussen wereldwijd erkend als een probleemoplosser voor het energievraagstuk.

Ronald Prins, directeur van de Dienst Milieu en Bouw-toezicht (DMB) gemeente Amsterdam: We zijn voor-stander van begroeide daken. De reden? De grachten! Bij veel regen stijgt altijd het water in de grachten.

Lichtenberg opinieert! Kastanjes.

Floriade 2012 als boegbeeld en katalysator van duurzaamheid. Dak + Bouw vraagt landschapsarchitect John Boon (41), de hoofdontwerper van de Floriade 2012 naar de stand van zaken.

NDA-partners als Duurzaam Collectief! op vakbeurs Energie2010 te Den Bosch: Samenhang en beschikbaar-heid technische materialen voor verduurzaming

Van Kopenhagen naar Mexico. Waar steken wij energie in?

Bewezen Resultaat: Joost Helms, wethouder van de gemeente Eindhoven met de portefeuille duurzaamheid en directeur Martin van den Berg van het Christiaan Huygens College: Op de energienota van de school, de sporthal en nog aan te sluiten woningen kan na de ingebruikname van de school jaarlijks maar liefst 130.000 euro worden bespaard. Afgezet tegen de inves-tering is de terugverdientijd van het NDA Energiedak® hooguit 3 tot 4 jaar. Duurzaamheid is geld verdienen.

HEADLINES Black & Decker: Consument kan zelf warmteverlies meten

• Flanders Expo verhuurt zijn dak aan exploitant van zonnepanelen • Den Haag boort naar aardwarmte op diepte van 2 km

N A J A A R 2 0 1 0D A K + B O U W 5

UITGELICHT OP 6+7 door Dirk Lahuis

Schuivende panelen worden het meest gebruikt in de toneelwereld. Het zijn verplaatsbare scheidingswanden, bedoeld om in een hand-omdraai een toneeldecor te wijzigen.

In de jaren tachtig van de vorige eeuw was ‘Schuivende panelen’ de naam van een rapport van de PvdA over de vraag hoe de partij weer kon gaan groeien na een hevige verkiezings-nederlaag.

Tegenwoordig wordt de term ‘schuivende panelen’ vrijwel uitsluitend nog gebruikt in oproepen tot strategische veranderingen binnen een bedrijf of organisatie. Kortgeleden is er echter een nieuwe betekenis bij gekomen. De afgelopen maanden zijn er berichten geweest (ik las ze in Cobouw) van daken die bezweken.

Deze incidenten gebruik ik als opstapje voor enkele minder plezierige ervaringen die onze leden de afgelopen tijd hebben gehad met ingekochte producten die niet voldeden aan de functionele eisen die men eraan mag stellen. De dakdekker werd erop aangesproken, hoewel de producent/leverancier was tekortgeschoten. Het wordt dus hoog tijd, dat in die verhouding de panelen gaan verschuiven. Er verschuift op dit moment veel in de dakdekkerwereld. Opdrachtgevers schuiven op naar prestatie-gerichte aanbestedingen. Aannemers verschui-ven naar juridische gedragingen. De betere dakdekkers (waaronder de NDA-leden) worden totaalaanbieders. En de fabrikanten ver-schuiven van productaanbieders naar systeem-aanbieders. In de praktijk blijkt echter, dat veel fabrikanten te weinig hun primaire verant-woordelijkheid nemen voor een goed ‘gereed product’. Bij sommige bedrijven is de tijd van idee tot markt te kort: het product is onvol-groeid. En de dakdekker zit met de brokken.

Ik pleit daarom voor meer risicoanalyse en -management. Te weinig wordt beseft, dat risicoanalyse en -management in rap tempo belangrijker worden. In dat opzicht zijn de panelen flink aan het verschuiven.

Iedereen in de bouwketen moet daarom na-denken over zijn positie en verantwoordelijk-heid in de keten. De samenwerking moet herijkt worden en de risico’s moeten goed geanaly-seerd worden. Daarmee is een wereld te winnen.

Ing. Dirk Lahuis is directeur van de Nederlandse Dakdekkers Associatie (NDA) te Almere.

Schuivende panelen

Per jaar wordt er in Nederland meer dan 20 miljoen vierkante meters platte daken gelegd. Dit zijn nieuwbouw- en renovatieprojecten, die natuurlijk worden gemaakt voor het tegenhouden van water. NDA herkent echter de mogelijkheden het enorm beschikbare oppervlak van deze platte daken op een duurzame manier te (her) ontwikkelen. Door middel van een krachtige kennis-sessie bekijken wij de verschillende mogelijkheden, die er binnen het NDA Duurzaam Dak Concept geboden worden.

Derbigum doet dakenbranche versteld staan

Eerste plantaardige dakbaan ter wereld

Dakbanenfabrikant Derbigum heeft geschiedenis geschreven met de presentatie van de allereerste plantaardige dakbaan ter wereld: de Derbipure. En het eerste product met de nieuwe Derbipure technologie. De wereldprimeur wordt door de producent in de markt gezet als een volwaardig ecologisch alternatief voor bitumineuze dakbedekkingen. De baan, voor platte daken, is gemaakt op basis van plantaardige oliën en harsen. De ontwikkeling heeft twee jaar geduurd. Derbigum deed dat in de eigen laboratoria. De nieuwe dakbaan is voorzien van een witte toplaag, die de passieve eigenschap heeft om de onderliggende ruimten te koelen. De witte toplaag kan tot 76% van de zonnestralen weerkaatsen. Dat kan onder het plat dak leiden tot een temperatuur-vermindering van vijf graden en meer.

Cradle-to-cradle Bij de officiële presentatie maakte productmanager Stefan Theunis bekend, dat voor het nieuwe product het cradle-to-cradle-certificaat is aangevraagd. Dat gebeurde bij het Environmental Protection Encouragement Agency (EPEA), dat deze certificaten toekent. “Met andere woorden: dit product is volledig samengesteld uit natuurlijke en hernieuwbare grondstoffen. Het is voor de volle 100% recyclebaar”, aldus Theunis. De aanvraag voor het certificaat is op dit moment in behandeling bij het EPEA.

Een van de leden van het eigen Derbipure-ontwikkelingsteam, R&D-specialist liquide producten dr. ir. Hans Aerts over de samenstelling van Derbipure: “Een van de Derbipure-componenten is een rest-fractie die overblijft na het distilleren van plantaardige oliën. Een andere component is een restfractie na de verwerking van hars (van dennenbomen) tot papier. Beide substanties hebben uitstekende eigenschappen voor waterdichting. Verder worden tijdens het fabricageproces natuur-lijke vulstoffen aan het product toegevoegd, zoals calciumcarbonaat (krijt) en polymeren.”

Commercie De directeur van Derbigum Nederland, Ben Sengers, maakt duidelijk, dat Derbigum al meer dan vijf jaar een intensieve ‘groen-strategie’ heeft. “We laten geen kans onbenut om deze strategie door te trekken naar ieder aspect van onze bedrijfscultuur”, meldde hij. Hij verheelde niet, dat Derbigum met deze aanpak graag ook wil verdienen: “Onze strategie zou geen enkel nut hebben, als we de economische rentabiliteit niet permanent in overweging zouden nemen. De keuze voor toekomstgerichte innovatie is uiteraard ook ingegeven door de commerciële opportuniteiten die eraan verbonden zijn. Gelukkig mochten we tijdens de crisis van de voorbije maanden al vaststellen, dat ons ecologisch productengamma zijn vruchten afwerpt”, aldus de heer Sengers.

Innovatief Derbigum Nederland is een dochtermaatschappij van de Belgische onderneming Derbigum, dat sinds 1932 bestaat als fabrikant van waterdichtingsproducten voor daken en andere platte opper-vlakken. Het bedrijf investeert fors in vernieuwende producten voor duurzaam bouwen en energie-beheer. In 2008 kreeg Derbigum de ‘Best Innovator Award’ van België. In datzelfde jaar beloonde de Europese Commissie Derbigum met de EMAS Award voor continue inzet voor milieubehoud.

De groep telt drie productielocaties: twee in België (Lot en Perwez) en een in de VS (Kansas City). Derbigum heeft wereldwijd in totaal 380 werknemers.

Een raam als zonnepaneel Onderzoekers hebben een nieuwe zonne-cel ontwikkeld die eenvoudig via een spuittechniek aangebracht kan worden op verschillende oppervlakken, waar-onder glas. De unieke spray, die nano-deeltjes bevat, is ontwikkeld door het Noorse bedrijf EnSol in samenwerking met de universiteit van Leicester. “Een basisconcept is al gedemonstreerd”, zei een woordvoerder van de firma onlangs in de Britse krant Daily Mail. “De samenwerking met de universiteit moet de technologie verder verfijnen.”

De spray kan aangebracht worden op verschillende oppervlakken, zoals muren, maar dankzij de transparantie

Hangars met zonnecellen en taxibaan met ledlicht: Luchthaven verder op de groene toer

Rotterdam The Hague Airport gaat in de komende jaren een aantal hangars bouwen die mogelijk van zonnecellen worden voorzien voor het opwekken van energie. Het is een van de klimaat-maatregelen die momenteel in onder-zoek zijn en waarmee de Rotterdamse luchthaven verder op de ‘groene toer’ wil gaan.

Zo wordt ook bekeken of de terminal en andere kantoor- en bedrijfspanden op het terrein met een gezamenlijk warmte- en koudeopslag kunnen worden verwarmd en gekoeld.

Volgens woordvoerster Désirée Breed-veld van Rotterdam The Hague Airport passen de maatregelen in de huidige ontwikkeling van de luchthaven. “En in ons streven om zoveel mogelijk op alternatieve manieren energie op te wekken.”

Bij de te bouwen hangars wordt gedacht aan zonnecellen die in folie zijn aangebracht. “Zonnepanelen zijn te zwaar om op de daken te plaatsen. Hangars zijn niet meer dan garages voor vliegtuigen”, legt Breedveld uit. De luchthaven is al een tijd bezig om initiatieven te ontplooien om te voldoen aan de doelen van het Rotterdam Climate Initiative (RCI), het gemeentelijk klimaatprogramma.

Zo werden eerder onder meer zonnecellen geplaatst op het dak van de terminal en kwamen er zonneboilers voor de warm-watervoorziening. Ook werd een elektrisch voertuig aangeschaft voor de technische dienst.

Daarnaast zijn er concrete maatregelen in uitvoering. Zo worden de huidige monitors bij de gates en de incheckbalies vervangen door energiezuinige exem-plaren en is de luchthaven druk doende om ledverlichting aan te brengen in de terminal én op de taxibaan.

Uitnodiging gratis bijwonen van kennissessie Duurzaam en Energie Efficiënt Ontwikkelen van Daken

De volgende herkenbare thema’s komen hierbij aan bod: Energie, Water, Materi-alen, luchtkwaliteit en CO2 emissie reductie, Landgebruik en ecologie en Gezondheid, akoestiek en veiligheid. De NDA nodigt u van harte uit om de mogelijkheden voor het duurzaam ontwikkelen van daken te onderzoeken. Hierbij zullen de laatste ontwikkelingen en de meest innovatieve systemen met u worden besproken. Stuur een email naar [email protected] en u ontvangt een persoonlijke uitnodiging.

ook op het glas van de ramen. “Op die manier kunnen vensters stroom opwekken”, zegt Chris Binns van de universiteit van Leicester. Omdat een deel van het licht geabsor-beerd wordt om energie op te wekken, wordt het glas iets donkerder. Volgens Binns kan de coating al aangebracht worden tijdens het productieproces van bouwmaterialen zoals dakpannen. “Het kan zelfs op het dak van auto’s om de accu’s op te laden”, zegt hij. “Omdat de dunne coating aangebracht kan worden op grote oppervlakken, kan het veel goedkoper worden dan de bestaande systemen.”

N A J A A R 2 0 1 0D A K + B O U W 9

C O V E R I N T E R V I E W

Omslag naarduurzame

energie niet

afhankelijkvan techniek,maar van

financiering.

Mr. drs. Elco Brinkman (62) is voorzitter van de werkgeversorganisatie Bouwend

Nederland, die 5000 grote en kleine bouwbedrijven verenigt.

Mr. Bernard Wientjes (67) is voorzitter van de werkgeversvereniging VNO-NCW en qualitate qua vicevoorzitter van de SER. Bij VNO-NCW zijn 160 brancheorganisaties aangesloten, die

115.000 bedrijven vertegenwoordigen.

Mr. drs. Elco Brinkman en mr. Bernard Wientjes

Verduurzamen: leren van gemaakte fouten> “Nederland heeft een achterstandop het gebied van duurzame energie, maar misschien is dat wel ons voor-deel. Dan kunnen we tijdig overscha-kelen op iets anders, bijvoorbeeld biobased economy”, zegt Bernard Wientjes. “Het is te zot voor woorden dat er in ons land zo veel energie-keurmerken zijn. De mensen zien door de bomen het bos niet meer. Als we daar nou ’s één keur van maakten? Dát schept duidelijkheid”, zegt Elco Brinkman. De beide gespreks-partners, elk voorzitter van een beeldbepalende werkgeversorgani-satie, maken zich in het interview met Dak+Bouw op verschillende manieren druk over duurzaamheid. Ze hebben het hier vooral over duur-zame energie en over CO2-besparing. Mr. drs. Elco Brinkman (62) is voor-zitter van de werkgeversorganisatie Bouwend Nederland, die 5000 grote en kleine bouwbedrijven verenigt. Mr. Bernard Wientjes (67) is voorzitter van de werkgeversvereniging VNO-NCW en qualitate qua vicevoorzitter van de SER. Bij VNO-NCW zijn 160 brancheorganisaties aangesloten, die 115.000 bedrijven vertegenwoordigen.

Ze verbazen zich, dat de CO2-reductie-resultaten bij auto’s zo aansprekend zijn, terwijl de doorbraken zich nooit hebben voorgedaan op dat ándere gebied waar veel te winnen is: de bouw.

Wientjes: “Waarom zijn bijvoorbeeld die energielabels nooit landelijk uit-gerold? Het is niet moeilijk, maar het is nooit goed aangepakt. Investeringen om huizen in energie-opzicht up-to-date te maken,

verdienen zich binnen 5 tot 10 jaar terug. De burger begrijpt dat. Het is dus een kwestie van financiering. Het geld verdien je vrij eenvoudig terug door de lagere energiereke-ningen. Ik heb genoeg van zulke projecten gezien. Toch zet Nederland er niet op in.”

Brinkman bevestigt dat verhaal. De omslag naar duurzame energie is niet afhankelijk van techniek, maar van financiering. “Het zit niet in de techniek, want die is in voldoende mate voorhanden. Wat we nodig hebben, is volume. De terugverdien-tijd van een duurzaamheidinveste-ring in 10 woningen is langer dan bij 100 woningen of 1000 woningen. Maar ja, Nederland is een land van ‘elke straat zijn eigen kerk’, dus het is lastig om volume te creëren. Voorbeelden en ideeën genoeg, maar ze zijn allemaal te geïsoleerd, te losstaand.”

Paraplucontract. Beide heren hebben dagelijks met duurzame ont-wikkeling te maken op grond van het duurzaamheidakkoord dat drie jaar geleden werd gesloten tussen het toenmalige kabinet en de drie centrale ondernemingsorganisaties. Het bedrijfsleven zegde daarbij toe, dat het de ‘2020-afspraken’ die in Brussel waren gemaakt, zou uitvoe-ren. Het bedrijfsleven verbindt zich serieus aan de gang te gaan met energiebesparing. De overheid zegt toe dat het level playing field van bedrijven niet in gevaar zal komen. Later werd dit paraplucontract uit-gewerkt in overeenkomsten voor de afzonderlijke bedrijfstakken.

Nu de uitvoeringsfase is aangebro-ken, vallen vooral Brinkman diverse aspecten op: “Ten eerste is er veel techniek beschikbaar, ook voor de daken, zoals onder meer energiebe-sparing door dakdekking, energie-winning op het dak en andere extra functies van de daken. Ten tweede bespeur ik onwennigheid hierover bij de gebruikers van de panden. En ten slotte zie ik, dat er in Den Haag een zekere verslaving is ontstaan aan algemene abstracte doeleinden. Min 20% CO2-uitstoot in 2020. Wie snapt dat nou, als je geen bèta bent? ‘Wat betekent dat nou voor mij persoonlijk?’, vraagt de burger zich terecht af.”

Focus. Het gesprek komt op de vraag, op welke duurzame energie Nederland dan zal moeten focus-sen. Er zijn diverse mogelijkheden, maar ervaringen in het buitenland houden een waarschuwing in. Wientjes: “Spanje gaat stoppen met het grootschalig subsidiëren van zonne-energie. >

Duurzaamheid: voorbeelden en ideeën genoeg, maar ze zijn allemaal te geïsoleerd, te losstaand.

We moeten ons eens afvragen, of we via gelijkstroomkabels (die kennen nauwelijks energieverlies onderweg, in tegenstelling tot wisselstroomkabels) geen elektriciteit moeten gaan betrekken uit Noorwegen. Eén kabel ligt er al. Noorwegen heeft genoeg energie over, uit windmolenparken en uit stromend water. We kunnen dat goedkoop importeren.

N A J A A R 2 0 1 0D A K + B O U W 10 N A J A A R 2 0 1 0D A K + B O U W 11

Denemarken gaat deels stoppen met de subsidiëring van windenergie. En dat terwijl Denemarken zo’n beetje het land is, dat de windenergie heeft uitgevonden. Dat soort ontwikkelin-gen moeten ons aan het denken zetten. We moeten niet de fouten van anderen maken. De vraag is daarom: moeten wij het niet ergens anders zoeken? Misschien zijn wij wel zeer geschikt voor biobased economy. Er zijn in ons land al hoopgevende voorbeelden van succesvolle toe-passing. Grootschalig windenergie opwekken op zee is heel duur. We moeten ons eens afvragen, of we via gelijkstroomkabels (die kennen nauwelijks energieverlies onderweg, in tegenstelling tot wisselstroom-kabels) geen elektriciteit moeten gaan betrekken uit Noorwegen. Eén kabel ligt er al. Noorwegen heeft genoeg energie over, uit windmolen-parken en uit stromend water. We kunnen dat goedkoop importeren.”

“Er wordt ook gestudeerd op het leggen van gelijkstroomkabels vanuit Afrika naar hier, om stroom te ver-voeren die in de Sahara wordt opgewekt met enorme photovoltaï-sche-installaties. Oók weinig stroom-verlies onderweg.”

Bewoond. Dit soort import van duurzame elektra ontslaat de Neder-landse samenleving echter niet van de plicht om ook na te denken over de verwarming van onze gebouwen. Als de CO2-emissies terug moeten, moet ook die verwarming anders.

Brinkman en Wientjes zijn het vrijwel eens over ‘de manier waarop’, maar ze zien één grote hobbel: de woningen zijn bewoond. “Je vraagt nogal wat van de bewoners, als hun huis energie efficiënt moet worden ge-maakt. Installeren in een bewoonde woning is moeilijk. Het geeft overlast. Aan de andere kant: kijk eens naar de komst van ‘de kabel’ in Nederland. Het werd grootschalig, per wijk, uit-gerold. En de mensen kregen duidelijk te horen: als je nú meedoet, kost het minder. Wil je láter alsnog aanslui-ten, dan kost het drie keer zo veel. Bij het aardgas is het destijds ook ongeveer zo gegaan. En iedereen zit op de kabel en aan het aardgas.”

Brinkman: “Daaruit is af te leiden, dat de burgers wel willen, als er maar prikkels zijn. Corporaties willen graag hun oude woningen verhuur-baar houden. Dan moeten ze fors kunnen investeren. Dat willen ze graag. Maar dan moet je in één keer bijvoorbeeld 1000 woningen kunnen aanpakken. Dat zet zoden aan de dijk. Dan heb je ook in één klap die enorme energiebesparing en die CO2-reductie. Het kán. Doe het dan ook. Verduurzamen en energiebe-sparing zijn geen luxe, het is noodzaak.”

Politie te paard. Particuliere woningbezitters moeten op een andere manier ‘warm’ gemaakt worden, bijvoorbeeld met overheids-tegemoetkomingen. Die zouden kunnen zijn: (rijks)belastingfacili-

teiten en bonus-malus bij de over-drachtsbelasting. Ook de tijdelijke btw-verlaging werkt goed uit op onderhoud.

“Zestig procent van de huishoudens woont in een eigen woning. Die moeten dus allemaal individuele arrangementen sluiten. Sinds kort zijn we daarover weer in overleg met de banken. Dat heeft zin, nu er meer zekerheid is over de hypotheekrente-aftrek”, aldus Brinkman.

“Huurders en eigenaren hebben, ten aanzien van de CO2-reductie, dezelfde belangen. De politiek hoeft niet met politie te paard bij de burgerij langs te gaan, maar ze kan wél uitluiden dat investeringen in energievrien-delijkheid belangrijk zijn en dat daarmee de woningvoorraad als ge-heel op een hoger plan wordt

gebracht. Een woning is voor iedereen in Nederland het belangrijkste in zijn/haar leven. Iedereen wil een dak boven zijn hoofd. Dan mag er toch wel een dubbeltje bij? Ik vind van wel, maar corporaties lopen hier tegen weigerachtigheid van de huurders aan, want een renovatie kost geld en die investering wordt doorberekend in de huur.”

Wientjes: “Ja, maar het verdient zichzelf tóch terug. Het energiever-bruik kan bij in een gerenoveerde woning tot 80% omlaag. Dat geld komt dus vrij voor de huurder. De huurverhoging wordt dus gecom-penseerd door een lagere energie-rekening. Daar moeten dus goede deals over te maken zijn. Die zijn mogelijk, als er maar een goed overheidsprogramma voor komt.”

Van gat naar gat rijden

“Volgens het regeerakkoord gaat er nu zelfs gekort worden op het onderhoud van de

wegen. De rekening wordt op die manier doorgeschoven naar de toekomst.

Tot die tijd zullen we op lokale en provinciale wegen steeds vaker

van gat naar gat rijden.”

(Elco Brinkman in een reactie op de bezuinigingen in het regeerakkoord 2010)

Bernard Wientjes: “Het regeerakkoord toont wel veel belangstelling voor duurzaamheid. Er staan in elk geval goede kaders in, hoewel ze zijn vervat in korte zinnen. Maar het komt aan op de uitvoering. VNO-NCW wil samen met sociale partners, natuur- en milieuorganisaties en andere NGO’s een bijdrage leveren aan een aanpak ter bevorde-ring van duurzaam ondernemen. Daarom vindt VNO-NCW dat het kabinet duurzaam-heid tot topprioriteit moet verheffen en moet komen met een structurele innovatieaanpak voor duurzaamheid. Zo ontstaan kansen voor economische groei en werkgelegenheid. Ondernemers zijn als geen ander in staat om een duurzame ontwikkeling dichterbij te brengen.”

Succesvolle duurzaamheidinnovaties

“VNO-NCW is voorstander van stapsgewijze innovatie, zodat de prijs-kwaliteitverhouding

zich gedurende de looptijd kan verbeteren. Bedrijven zijn op dit moment terughoudend

als het gaat om dure eerste investeringen. Ondersteunende financieringsconstructies

kunnen hen over de drempel trekken. Maar belangrijker is een sterke regie en organisatie,

en het verbinden van publieke en private ontwikkeling en onderzoek (R&D).

Dit kan namelijk succesvolle duurzaamheid-innovaties opleveren.”

(Bernard Wientjes over innovatie en langetermijn-visie benodigd voor de ontwikkeling van

duurzame energie)


De overheid zou dus de kar moeten trekken en/of het goede voorbeeld moeten geven?Wientjes: “Dat is niet zo moeilijk. Met weinig inspanningen kan de overheid al een flink aantal projecten een zetje in de goede richting geven. Veel ziekenhuizen en verpleeg- en rusthuizen staan op het punt om te gaan renoveren of uitbreiden. Dat is goed voor de bouwwereld en volstrekt risicoloos voor de overheid.

Het enige wat die ziekenhuizen en tehuizen nodig hebben, is een bankga-rantie.” Maar toch zitten die bouwop-drachten nog in de pijplijn, door stroperig overheidsgedrag. Zo’n soort gebrek aan vertrouwen bespeurt Wientjes ook bij het overheidsvoornemen tot duurzaam inkopen. “Het is een uitstekende gedachte om als rijksoverheid het goede voor-beeld te geven. Volgens mij kun je dat voornemen echter op één A4’tje kwijt: ‘Bij het inkopen houden we zo veel mogelijk rekening met duurzame productie en duurzaam gebruik van elk product’. Maar dat was kennelijk te veel gevraagd. Senter Novem heeft voor elk product dat de overheid duurzaam wil inkopen, een beschrijving gemaakt. Ik heb dat document in mijn kast liggen. Ik kan het u laten zien: 1000 pagina’s! Dat is natuurlijk absurd. Dat wijst op een ernstig gebrek aan vertrouwen. Je kunt het de ambtenaren niet eens kwalijk nemen. De politiek moet wijzer zijn.”

Hoe ziet de economische toekomst van Nederland eruit?Brinkman: “Het vertrouwen begint terug te komen. Er komen weer vragen

bij onze leden over ‘wat kost dat?’. De tijdelijke btw-verlaging helpt daarbij. Maar toch is Bouwend Nederland somber. De bij ons aangesloten bedrij-ven zijn dit jaar 20.000 mensen van hun vaste staf kwijtgeraakt. Dat is 11%!”

Wientjes: “Ik ben optimistisch, dat het gauw weer gaat lopen in de bouwnij-verheid. Anders dan in Spanje of Engeland hebben wij niet te veel huizen gebouwd. Die landen hebben tomeloos doorgebouwd. Daarom is daar de crisis nog veel erger. Bij ons is ook de koopkracht nauwelijks gedaald en onze werkloosheid (5%) is de laagste van Europa. Dat geeft zicht op een goede uitweg uit de crisis.”

Wat is het belangrijkste duurzaam-heidadvies dat u aan de samenleving wilt geven?Wientjes: “Gebruik de kansen die er zijn, zoals bijvoorbeeld de biobased economie”. Brinkman: “Investeren loont!” <

Elco Brinkman: “De 3,2 miljoen woningen en de bedrijfshallen en kleine kantoren uit de

wederopbouwperiode zijn niet meer van deze tijd. Je kunt ze niet meer opknappen met

alleen maar een lik verf. Beheer en exploita-tie zullen daarbij steeds belangrijker worden

en in handen worden gelegd van specialis-ten. Mensen willen vandaag ontzorgd

worden om zich te kunnen concentreren op dingen die ze echt willen doen. Daarbij denk ik dat het laagste-prijsdenken geleidelijk zijn glans gaat verliezen. Iedereen begrijpt, dat je

voor de laagste prijs op den duur niet het beste product krijgt.”

H E A D L I N E SHeijmans bereikt hoogste trede van Prestatieladder van ProRail

Bouwconcern Heijmans heeft als een van de eerste grote infra-aannemers van ons land de hoogste trede van de CO2-Prestatieladder bereikt.

De Prestatieladder is een instrument waarmee spoorbeheerder ProRail aannemers wil aanzetten tot een duur-zamere bedrijfsvoering. Het behalen van niveau 5 (het hoogste niveau) geeft recht op 10% fictieve korting bij aanbe-stedingen van ProRail. Dat vergroot de kans op gunning.

Voor het behalen van niveau 5 van de Prestatieladder moet een aannemer aan-tonen, maatregelen te hebben genomen die tot een daadwerkelijke verlaging van de CO2-uitstoot hebben geleid. Hierbij wordt niet alleen naar de eigen bedrijfs-voering gekeken, maar ook naar de CO2-reductie in de gehele keten. Om aan deze eisen te voldoen, heeft Heijmans de CO2-emissie inzichtelijk gemaakt, reductiedoelstellingen gefor-muleerd en initiatieven genomen om deze doelstellingen te behalen. Ook is ereen uitgebreid energiereductieprogram-ma opgezet.

Deze en andere maatregelen hebben ertoe geleid, dat Heijmans Infra de ab-solute CO2-uitstoot het afgelopen jaar met meer dan 10% heeft gereduceerd.

Heijmans verlangt onder meer van zijn A-leveranciers, dat ze jaarlijks een CO2-footprint maken en deze verstrek-ken aan Heijmans (inmiddels hebben al 350 A-aanbieders van Heijmans een CO2-footprint van 2009 aangeleverd).

Heijmans wil toonaangevend zijn op het gebied van duurzaamheid. Dat geldt niet alleen voor Infra, maar ook voor de andere activiteiten (vastgoed, woning-bouw, utiliteitsbouw en techniek). Het Duurzaamheidverslag 2009 gaat hier gedetailleerd op in.

wordt geopend, is volledig geïntegreerd, dus onzichtbaar.

BIK GlassLight is een thermisch gescheiden aluminiumframe, met een U-waarde (isolatie) van 1,2 W/m²K. Hierdoor past dit product binnen de duurzame bouwnorm van vandaag de dag. Het is ook verkrijgbaar als renovatieproduct.

Meer informatie op: www.BIK-nl.com/GlassLight

Een van de recente toevoegingen aan het assortiment van BIK Lichtkoepels en Lichtstraten is de vlakglasoplossing GlassLight. Het product heeft een hoge isolatiewaarde en een strakke vorm-geving. Het is een alternatief voor de traditionele lichtkoepel. Het installatie-gemak is groot.

BIK GlassLight is een vlak, glazen dak-raam. Voor een optimale afwatering heeft het een minimale hellingshoek van 3 graden en is het glas vlak verlijmd. Het mechanisme waarmee het raam

BIK brengt vlak alternatief voor lichtkoepel

Luchthaven Eelde wordt ook groener

De provincie Drenthe heeft een Europese subsidie binnengehaald voor de ontwik-keling van energiebesparende en milieu-vriendelijke technieken op Groningen Airport Eelde.

Het project, waarin de luchthaven nauw zal samenwerken met buitenlandse regionale luchthavens, wordt uitgevoerd onder de naam Green Sustainable Airports (GSA). De subsidie bedraagt 500.000 euro. Groningen Airport Eelde is inmiddels gestart met een aantal duurzame projecten. Zo worden op de Drentse luchthaven glijvluchten geïntro-duceerd. Bij deze manier van aanvliegen wordt met verminderd motorvermogen gevlogen. Daarnaast wil de luchthaven ‘vergroenen’ door het gebruik van

duurzame brandstoffen en het afvangen van CO2 door het planten van meer bomen.

De luchthaven wil ook de verlenging van de start- en landingsbaan op een duur-zame manier tot stand brengen. Zo worden de vervoersbewegingen voor de aanleg van de baanverlenging tot een minimum beperkt en alternatieve grondstoffen gebruikt die minder milieu-belastend zijn. In september kwamen alle partners in het project Green Sustainable Airports (GSA) in Eelde bijeen voor een ‘kick-off meeting’.

De deelnemende luchthavens komen uit Nederland, Noorwegen, Denemarken, Engeland, België en Duitsland.


Met IsoBouw staat u op jarenlang vertrouwen.

IsoBouw brengt nieuwe ideeën in praktijk.

Met het nieuwe TOP-assortiment voor platte daken.

www.isobouw.nl/platdak

Door steeds goed naar u te luisteren, komt IsoBouw telkens met doordachte,

innovatieve oplossingen. Die zorgen ervoor dat u makkelijker, sneller en voor deliger

kunt werken. Zo bent u met ons TOP-assortiment verzekerd van de beste oplossing

voor alle gangbare daksystemen. De 26 product variant en zijn afgestemd op uw

specifi eke eisen ten aanzien van de gewenste kwaliteit, druksterkte, afdichtings- en

bevestigingsmethode. Met het TOP-assortiment heeft u dus altijd een passend

kwaliteitsproduct met een scherpe prijs. Meer weten over onze innovaties?

Kijk op onze website of maak een afspraak: 0493-49 81 11.

jarenlang vertrouwen.

Met het nieuwe TOP-assortiment voor platte daken.

VE

RNIEUWD

AS

SO RT I MENT

Vlak_Dak+Bouw_220x275.indd 1 16-06-10 09:18


K W A L I T E I T E N T E C H N I E K

17

S Y N E R G I E

Wereldwijde tapijttegelproducent in Scherpenzeel werkt al

vijftien jaar aan unieke ambitie:

Volledig duurzaam ondernemen en zelfs een her-

stellende bijdrage leveren aan het milieu.

InterfaceFLOR drukt duurzaamheid uit in miljoenen-besparingen

> “Veel ondernemers zien de ver-duurzaming van hun productieproces als een kostenpost. Maar op de lan-gere termijn is dat absoluut onjuist. Duurzaamheid is kostenbesparend én winstgevend. Dat bewijst ons bedrijf.”

Tapijttegelfabrikant InterfaceFLOR in Scherpenzeel is wereldleider in de productie van tapijttegels. Maar het bedrijf is ook op een andere manier koploper: op het terrein van indus-triële duurzaamheid.

Al vijftien jaar wordt gewerkt aan een eigen programma (Mission Zero), dat erin voorziet dat alle productie- en verkoopvestigingen van Interface Inc. in de hele wereld in het jaar 2020 nul negatieve impact meer hebben op het milieu. Het bedrijf is, volgens eigen cijfers, al een eind op weg naar dat einddoel.

Er is echter nóg een unicum. Interface Inc. is een van de eerste bedrijven die erin slaagt, de voordelen van zijn duurzaamheidinspanningen in geld uit te drukken. “We zeggen niet alleen dat duurzaamheid winst oplevert, we tonen het ook aan”, aldus Lindsey Parnell (53), Chief Executive Officer en President van InterfaceFLOR in Europa, Midden Oosten, Afrika en India.

“Sinds de start van ons duurzaam-heidprogramma, zo’n vijftien jaar geleden, hebben we 433 miljoen dollar bespaard op het afvoeren en storten van productieafval.”De tapijttegelfabrikant houdt wereldwijd nauwkeurig bij, welke

milieubesparingen worden geboekt om in 2020 op nul uit te komen. Het gebruik van fossiele brandstoffen is al gedaald met 60%, de CO

2-uitstoot met 44%, het waterverbruik met 80% en de afvoer van afval naar stortplaatsen met 80%.

Gegrepen. Het streven naar duurzaamheid bij InterfaceFLOR is een gevolg van het feit, dat directeur Ray Anderson van Interface Inc. in de jaren negentig werd gegrepen door de dreigende uitputting van grondstoffen en fossiele brandstoffen. In zijn visie zou dat de bedrijvigheid van InterfaceFLOR (en van alle andere industrieën in de wereld uiteraard) op den duur ernstig kunnen bedreigen. Daarom wierp hij zich, als een der eerste industriëlen in dewereld, op het ontwikkelen van duurzame productiemethodes. Hij verwoordde ze allemaal in zijn boek ‘Confessions of a Radical Industrialist’.

InterfaceFLOR behoort tot het Amerikaanse concern Interface Inc. (Atlanta, Georgia), dat op dit moment op vijf continenten productiefaci-liteiten heeft. In Nederland heeft Interface in de jaren tachtig Heuga FLOR overgenomen. De produc-tievestigingen in Europa staan in Nederland (Scherpenzeel), Engeland en Noord-Ierland. De Europese, Afrikaanse en Midden-Oostenmarkt wordt vanuit Nederland bediend.

Geldverslindend. Onze gespreks-partner Lindsey Parnell is van geboorte Engelsman. Hij raakte bij InterfaceFLOR betrokken als leiding-gevende, toen Interface Inc. in

de jaren negentig in Engeland zijn vloerbedekkingbedrijf overnam. “In die periode werd het klimaat-thema nog beschouwd als geldver-slindend, ook door mij. Plotseling moest ik, in opdracht van Ray Anderson, bij InterfaceFLOR gaan nadenken over duurzaamheid. Ik moest minder materiaal gaan ge-bruiken, zuiniger omspringen met water en energie, minder CO2 uit-stoten en minder afval produceren. En het moest nog winstgevend zijn ook. Ik heb me vaak afgevraagd, hoe dát moest.”

Toch was hij overtuigd van het nut van alle duurzaamheidinspannin-gen: “Ik zag ook wel, dat 68% van al onze broeikasgas-emissies afkom-stig was van de grondstoffen die we gebruikten. Dat bleek uit de levens-cyclusanalyses (LCA’s) die we ge-

bruikten voor het vaststellen van onze carbon footprints. Zulke percentages kun je niet negeren. Uiteindelijk dreef dat ons ertoe, om te gaan praten met onze leveran-ciers. Daarbij werd steeds de vraag op tafel gelegd, hoe we ervoor konden zorgen dat hun grondstoffen en onze producten uiteindelijk meer recyclebare bestanddelen zouden gaan bevatten. Anders gezegd: we hebben hen gevraagd om hulp bij onze missie: een impact op het milieu van nul en zelfs een herstellende bijdrage”, aldus Parnell.

Geen discussie meer. Zo rond2005 bespeurde hij verandering inde Europese markt, met name onder facility managers, ontwerpers, aan-nemers, architecten en constructeurs. “Maar ook onze klanten gingen erin mee. >

Duurzaamheid is het hart van alles wat we doen. We hebben er geen aparte afdeling voor, integendeel, het is geïntegreerd in het gehele bedrijfsproces. Iedere medewerker van ons wordt opgeleid en getraind in duurzaamheid.

Lindsey Parnell (53), Chief Executive Officer en President van InterfaceFLOR in Europa, Midden Oosten, Afrika en India: “We zeggen niet alleen dat duurzaamheid winst oplevert, we tonen het ook aan. Sinds de start van ons duurzaamheidprogramma, zo’n vijftien jaar geleden, hebben we 433 miljoen dollar bespaard op het afvoeren en storten van productieafval.”

D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 018 D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 019 EcoTherm b.v. Postbus 198, 7100 AD Winterswijk, Lorentzstraat 1, 7102 JH Winterswijktel.: +31 (0)543 54 32 10, fax: +31 (0)543 53 08 44, www.ecotherm.nl, e-mail: [email protected]

Groendaken met het hoogste rendement per m²

ECOTHERM® TOPLINE® levert het hoogste rendement per m2. Door de hoge drukvastheid en het lichte gewicht zijn ze ook nog eens zeer geschikt voor toepassing bij groendaken.

Vier goede redenen voor groendaken:• Veel steden geven subsidie • Compensatie van CO2-uitstoot• Duurzaam en daardoor minder snel aan vervanging toe• Trekken meer planten diersoorten aan

ET adv groendaken 220x275mm.indd 1 04-05-2009 10:15:48

Verduurzamen. Je moet er niet alleen

over praten, je moet het ook doen. En je moet als CEO dapper genoeg zijn

om tegenwind te trotseren, om kritiek

te blijven horen en om vragen te blijven

beantwoorden. Een CEO moet

duurzaamheid niet delegeren: hij moet het

zélf doen!

Klimaatverandering was geen discussie meer. Er werd voor waar aangenomen, dat die inderdaad bestond. Intussen is duurzaamheid het hart van alles wat we doen. We hebben er geen aparte afdeling voor, integendeel, het is geïntegreerd in het gehele bedrijfsproces. Iedere medewerker van ons wordt opgeleid en getraind in duurzaamheid.

Daarvoor hanteren we drie niveaus: niveau 1 voor iedereen, niveau 2 voor de dieper geïnteresseerden, niveau 3 voor wat wij ‘de ambassadeurs’ noemen. We hoeven niemand te pushen. Iedereen vindt duurzaam-heid een goede zaak.”

Winstgevendheid-op- termijn. Toch is duurzaam denken en handelen in het bedrijfsleven geen kwestie van één directieoekaze. “Er zijn veel ceo’s die verordonneren ‘vanaf vandaag zijn we duurzaam’ en dan verder nooit meer naar het proces op- of omkijken. Maar zo werkt het niet. Als je jezelf serieus wilt nemen, moet je blijven tam-boereren. Je moet er niet alleen over praten, je moet het ook doen. En jemoet als ceo dapper genoeg zijn om tegenwind te trotseren, om kritiekte blijven horen en om vragen te blijven beantwoorden. Een ceo moet duurzaamheid niet delegeren: hij

Het besef van jonge mensen in de maatschappij Lindsey Parnell, Chief Executive Officer en President van InterfaceFLOR in Europa, Midden Oosten, Afrika en India: “Vooral de jeugd is erg geïnteresseerd in het thema duurzaamheid. De jeugd heeft het wel gehad met de American dream (zo veel mogelijk geld, bezit, auto’s, huizen, luxe), is mijn ervaring. Onder Amerikaanse jongeren zie ik het besef groeien, dat zo’n leven niet meer sociaal wenselijk is.

Velen van hen willen niet per se een groot sala-ris, ze vinden een goed sociaal leven minstens zo belangrijk. Vaak wordt ik door jonge mensen gevraagd wat ik onder verduurzaming versta. Ik omschrijf duurzaamheid dan duidelijk in de vorm van de beste definitie die ik ooit gehoord heb: het gedrag om nu te nemen wat de samen-leving nodig heeft, zonder de behoeften van de toekomstige samenleving in gevaar te brengen. Zonder duurzaam handelen leg je immers een zware hypotheek op de wereld van morgen, uit-sluitend voor de behoeften van vandaag. Dat dóé je niet. Je brengt geen schade toe aan de toekomst. Integendeel, het is ieders plicht om het heden te verpanden aan de toekomst.”

moet het zélf doen. Zijn grootsteperspectief is het enthousiast maken van zijn personeel, stukje bij beetje, stapje voor stapje. En dan moet hijóók nog het evenwicht vinden tussen duurzaamheid en winstgevendheid-op-termijn.

De boodschap is dus eigenlijk: think ahead, denk vooruit. Alleen dán blijf je een ander voor”, licht Parnell toe.

“Alleen óproepen tot duurzaamheid is voor bedrijfsleiders niet genoeg. Je moet leidinggeven door voorbeel-den. Medewerkers moeten aange-moedigd worden om toe te leven naar een bedrijfscultuur, waarin duurzaamheid ieders verantwoor-delijkheid is en waarin duurzaam-heid elke bedrijfsbeslissing stuurt.”<

D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 020

Europese passiefhuis nu op alle continenten

De achterliggende ideële ge-dachte van het passiefhuis is

het vertragen van de uitputting van de gas- en olie-

reserves van onze aardbol.

> “Het passiefhuis wordt intussen wereldwijd erkend als een probleem-oplosser voor het energievraagstuk.”

Dat is het oordeel van professor dr. Wolfgang Feist, hoogleraar bouw-fysica aan de universiteit van Innsbruck (Oostenrijk) en weten-schappelijk directeur van het Passivhaus Instituut in Darmstadt (Duitsland).

“Het probleem is wereldomvattend, de duurzame oplossingen komen eigenlijk te laat. Maar het passiefhuis is zeker een antwoord op de twee grootste problemen in de bouw, namelijk a) hoe worden we onaf-hankelijk van fossiele importenergie en b) hoe brengen we de uitstoot van broeikasgassen tot verwaarloosbare proporties terug. De duurzame op-lossingen die hiervoor bedacht worden, dienen gemeen te hebben, dat ze de meerderheid van de burgerij kunnen overtuigen, motiveren en activeren. Het passiefhuis valt in die categorie”, aldus professor Feist.

Isolatie. De essentie van een passiefhuis is zijn ver doorgevoerde isolatie (K-waarde: 15) en zijn ex-treme luchtdichtheid (n50 < 0,6/h). Vooral door de extreme luchtdicht-heid is in een passiefhuis grote aandacht nodig voor het binnenklimaat. In Nederland wordt dat hier en daar ter discussie gesteld.

Een K-waarde van 15 betekent, dat het huis (elektrisch) te verwarmen is met 15kWh per m2 per jaar. Dat kost hooguit enkele honderden euro’s per jaar aan energie. In een passiefhuis gebruiken óók de boiler, de kookplaat, de wasdroger, de vaatwasser, de ventilatie, de tele-

visie en de computer stroom, maar alle energie die door die apparatuur wordt omgezet in warmte, draagt ook bij aan de verwarming van het passiefhuis.

De achterliggende ideële gedachte van het passiefhuis is het vertragen van de uitputting van de gas- en oliereserves van onze aardbol.

Zweden. Het concept van hetpassiefhuis werd in de jaren negen-tig ontwikkeld in Zweden, door professor Bo Adamson van de universiteit van Lund. Het werd in Midden-Europa op de kaart gezet door professor Feist.

Aanvankelijk richtte de ‘ideologie’ van het passiefhuis zich op nieuw-bouwwoningen voor particulieren, maar ook op de nieuwbouw van scholen, kindercrèches, bejaarden-huizen en bedrijfsgebouwen. Veel voorbeeldprojecten zijn opgeleverd, veelal met financiële steun van overheden.

Sinds het jaar 2000 zijn ook veel woningcorporaties en gemeentelijke woningbedrijven wakker geworden. Zij tonen grote belangstelling om hun bestaande woningvoorraad om te vormen tot passiefhuizen. In Duitsland (Berlijn, Frankfurt, Lud-wigshafen) zijn intussen al groot-schalige projecten opgeleverd.

Volgens professor Feist is dit jaar het aantal van 20.000 passiefhuizen in de wereld gepasseerd. “De meeste daarvan, zo’n 13.000, staan in Duits-land. Zwitserland, Oostenrijk en Zweden volgen op enige afstand. In Europa is de passiefhuisstandaard ook geaccepteerd in Nederland,

België en Engeland. Intussen zijn er ook al voorbeeldprojecten opgeleverd in Canada, Japan en China.” Promotiemaand. De maand november 2010 moet wereldwijd een enorme promotie te zien geven van het passiefhuis-concept. Aan bewoners en gebruikers van alle passiefhuizen in de wereld is ge-vraagd om hun woning of bedrijf open te stellen op de zogenaamd Passive House Days, van 12 tot en met 14 november 2010. Dat is een nieuw initiatief van de intussen opge-richte International Passive House Association. Opzet is, belangstellen-den kennis te laten maken met het fenomeen passiefhuis.

Onderscheidingen. De resul-taten van dit nieuwe initiatief zullenaan de orde komen op de 15e Inter-

nationale Passiefhuis Conferentie, die eind mei 2011 in Innsbruck wordt gehouden. Daar staat de actuele stand van zaken inzake het passief-huis-in-de-wereld op de agenda. Ook worden veel nieuwe projecten en inzichten besproken.

Op de conferentie van dit jaar (Dresden, eind mei 2010) kregen twee eigenaren van grote woning-complexen een onderscheiding toegekend voor hun verantwoorde ombouw van honderden woningen tot passiefhuis. Het ging om ABG Frankfurt Holding (Frankfurt) en GAG (Ludwigshaven).

Roosendaal. Overigens hebben de grote ombouwprojecten (van ‘gewone’ woningen naar passief-huizen) intussen ook Nederland bereikt. De woningcorporatie Aramis/

O R I Ë N T A T I E

AlleeWonen (Roosendaal en Breda) werkt in de wijk De Kroeven in Roosendaal aan de renovatie van 133 huurwoningen. Dat gebeurt door gevels, daken en ramen op innova-tieve wijze te voorzien van prefab-elementen die de huizen energiearm en luchtdicht maken.

De bewoners kunnen in hun huis blijven wonen. De totale renovatie per huis duurt vijf dagen. Alleen op de vijfde dag is het huis ‘open’. Het complete project duurt tot maart 2011. <

VLUTTERSCATALOGUS.NLSPECIALIST VOOR DAKDEKKERS

Vlutters Dakmaterialen BVLeeuwarden - Oldenzaal - GroningenPostbus 325 7570 AH OldenzaalTel. 0541 - 57 30 00Fax 0541 - 57 30 01www.vluttersdakmaterialen.nl

Compleet assortiment dakdekkersgereedschap van

andrukrol tot inkzettang, uit voorraad leverbaar.

Bestellen via webshop = 24 uur per dag bestellen.

Vandaag besteld, morgen in huis!

A Z

Aramis AlleeWonen uit Roosendaal vormt samen met Singelveste AlleeWonen de wooncorporatie AlleeWonen. Een corporatie met ongeveer 20.000 verhuureenheden in Breda en Roosendaal. De organisatie staat voor goed wonen en leven, met aandacht voor leefbaarheid, woonlasten, woonkwaliteit en gebiedsontwikkeling, maatschappelijk vastgoed en dienstverlening. Duurzaamheid en energiebesparing zijn twee van de speerpunten. Met de renovatie van complex 505/506 Kroeven worden 264 woningen volgens de ‘passiefhuis’-methode getransformeerd.


E C O N O M I E

> Slechts weinigen weten het, maar Amsterdam is een van de duur-zaamste steden van de wereld. De hoofdstad scoort de afgelopen jaren onafgebroken goed op de ‘groene’ ladders. De laatste maanden van 2009 waren in dat opzicht helemáál succesvolle oogsttijd.

Amsterdam eindigde als vierde in de strijd om de Green Capital Awards (van de Europese Unie). Stockholm was winnaar. Op de European Green City Index (van The Economist) ein-digde de stad als vijfde. Ook op het wereldwijde podium doet Amster-dam het goed. Een vijfde plaats was de eindklassering in de Smart City

Worldwide (van Forbes Magazine). De achtste plaats werd behaald in de Global Power City Index (van The Examiner). De conclusie mag zijn, dat Amsterdam hoog reikt in de vele duurzaamheidlijstjes (Europees en wereldwijd).

Amsterdam staat nationaal al jaren bekend om haar gemeentelijke duurzaamheidstrategie en de manier waarop milieubeleid wordt ingezet en gerealiseerd in een compacte stedelijke omgeving. Amsterdam is een van de weinige gemeenten, nationaal en internationaal, die sinds 2005 een duurzaamheidslag maakt conform het bedrijfsleven.

“Voortbouwend op het duurzame fundament van de afgelopen jaren zijn we zo’n drie jaar geleden aan de slag gegaan met het vorm geven aan onze klimaatambitie”, vertelt topambtenaar Ronald Prins (49), directeur van de Dienst Milieu en Bouwtoezicht (DMB).“GroenLinks - wethouder Marijke Vos richtte een klimaatbureau op, fourneerde een budget van 3 miljoen euro en daarmee zijn we echt aan de slag gegaan. We hebben een energiescan laten maken voor de hele stad, om vast te stellen waar ingrijpen mogelijk en nodig was om de CO

2-uitstoot te verlagen. Het resultaat van die scan is de basis geworden van onze energiestrategie. We zitten nu in een fase van het uitnutten van de inmiddels vergaarde kennis en van het rendabel inzetten daarvan, als duidelijk onderdeel van het gemeentelijk beleid. Zo is er een

Ronald Prins, directeur van de Dienst Milieu en Bouwtoezicht (DMB) gemeente Amsterdam

Daken hebben een warme plek in ons hart

Duurzaamheidbeleid: Er is veel bereidheid in

de markt, maar het ontbreekt aan consistentie bij de

rijksoverheid.

fonds gevormd van 60 miljoen voor rendabele projecten op het gebied van Klimaat en Energie.”

Voorbeeldinitiatieven. In denabije toekomst wordt bouwen aanstrenge duurzaamheidregels ge-bonden. Vanaf 2015 mag er uitslui-tend nog 100% klimaatneutraal gebouwd worden. Dat houdt in: nieuwe gebouwen mogen geen CO2 meer uitstoten en ze moeten voor de helft in de eigen energiebehoefte voorzien. Het industrieel bedrijven-terrein Buiksloterham ís al duur-zaam ontworpen. Het wordt op dit moment aangelegd.

Een bijzondere rol in de energie-voorziening speelt de afvalverbran-der in Amsterdam-Westpoort (zie kader). De installatie zorgt voor de schone stroom, waarop het Open-baar Vervoer in de hoofdstad (tram, metro) draait. “En het kost de burger niks méér”, stelt Prins enthousiast.

Green Wheels is een partner uit het bedrijfsleven waarmee wordt samen-gewerkt: zij experimenteren samen met de gemeente met de inzet van elektrische auto’s.

Begroeide daken. Bijzondere aandacht heeft de Dienst Milieu en Bouwtoezicht (DMB) voor de daken in de hoofdstad. “Daken hebben eenwarme plek in ons hart”, licht Prins toe. “We zijn voorstander van be-groeide daken. De reden? De grach-ten! Bij veel regen stijgt altijd het water in de grachten.

Als het waterpeil stijgt, is dat niet zo erg voor de grachten, maar wél voor de schepen. Die kunnen dan niet meer onder de bruggen door. Grachten kunnen wel 20 tot 40 cm méér water hebben, maar de scheepvaart niet. Begroeide daken houden hemelwater vast, dus dan

stijgt het water in de grachten min-der snel. Dat is winst.”

Ook stelt Amsterdam pogingen in het werk om daken te voorzien van zonnepanelen voor de stroom-voorziening. De Dienst Wonen Zorg en Samenleving spant zich in om huurders (en hun huisbazen, de corporaties) te helpen bij energie-investeringen, zodat ze bijvoorbeeld over tien jaar (bijna) ‘gratis’ energie hebben. Men probeert daarbij ook de particuliere woningeigenaren te bereiken. “Een beetje zachte dwang wordt daarbij niet uitgesloten, niet bij huurders en niet bij eigenaren. Ideologie alléén is niet genoeg”, licht Prins toe. “Uiteindelijk levert het alle partijen winst op.”

Samen met de gemeente en met Europa zijn veel partijen actief, onder andere Liander. Onder de noemer Amsterdam Smart City wordt gewerkt aan 12 pilot projecten. De voorbeeldprojecten lopen uiteen van het plaatsen van ‘slimme’ ener-giemeters tot het bevorderen van de Utrechtsestraat tot de duurzaamste straat ter wereld. >

In duurzaamheid doet Amsterdam het vooral

internationaal goed.

Stad warmt zich met afval

Het Afval Energie Bedrijf (AEB) in het westelijk havengebied van de hoofd-stad is op dit moment de meest geavanceerde afval-verbrander ter wereld. De vrijkomende afvalenergie wordt op effectieve wijze omgezet in stadswarmte en duurzame elektriciteit. De hypermoderne installatie is speciaal hiervoor gebouwd. Tram en metro in Amster-dam rijden ook al op de schone energie van het AEB.

Ronald Prins

Afval Energie Bedrijf

N A J A A R 2 0 1 0 D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 025

Intentie regionalisering in 2012. Prins hoopt dat de stad Am-sterdam inzake duurzame inves-teringen een betrouwbare partner is en blijft voor zijn inwoners en voor het lokale bedrijfsleven. “Met ingang van 2012 hebben we de intentie een regiodienst te vormen met Velsen, inclusief IJmuiden, Haarlemmermeer, Zaanstad, Schip-hol, de haven van Amsterdam en de provincie Noord-Holland. Haal-baarheidsonderzoek vindt op dit moment plaats. De beslissing wordt begin 2011 genomen”, aldus Prins.

Op landelijk niveau zijn er veel on-zekerheden. “Om een goed duur-zaamheidbeleid te voeren is een politiek bestendig klimaat nodig.

Er is veel bereidheid in de markt, maar het ontbreekt aan consisten-tie bij de rijksoverheid. In Duitsland bijvoorbeeld bestaat veel meer ver-trouwen in de bondsregering.

Daar is langdurig een consistent beleid gevoerd. Financiers kunnen daarop bouwen en mensen met goede ideeën kunnen daar hun business op vastleggen. Dát is wat we hier ook nodig hebben. Er zijn nu al talloze ‘groene’ investeerders in ons land, die hier hun geld wil-len wegzetten, maar die hun geld niet kwijt kunnen omdat er niet genoeg goede projecten zijn. De rol van de landelijke politiek wordt in de komende kabinetsperiode dus vreselijk cruciaal.” <

Duurzame lessen uit renovatie

Gebouw De Bazel aan de Vijzelstraat in Amsterdam is sinds 2007 in

gebruik als stadsarchief. Na een grondige verbouwing en ingrijpende installatietechnische vernieuwingen is het gebouw (een rijksmonument)

geschikt gemaakt voor opslag van de archieven. Het resultaat van de renovatie was, dat het pand het

energielabel A heeft gekregen. Het voert te ver om alle energiebespa-

rende maatregelen hier op te sommen. Belangrijk is, dat de ge-

meente Amsterdam veel heeft geleerd van de duurzame renovatie.

Een van de voornaamste lessen was, dat energiezuinigheid niet wordt

bereikt door technische toevoegingen op een ontwerp, maar

door integratie van die toevoegingen in het

ontwerp en het ontwerpproces.

“Dat vraagt om een nieuwe manier van

ontwerpen, denken en besluitvorming.

Bij het ontwerp van bijvoorbeeld de centrale

markthal op het Food Center in Amsterdam-West zijn de ambities

verhoogd naar volledige klimaatneutraliteit.

Door de inzet van het gehele ontwerpteam

is deze hogere ambitie haalbaar gebleken”,

aldus de gemeente Amsterdam.

Active houseHet huis van de toekomst in Aarhus is een zogenaamd ‘active house’, waarmee bedoeld wordt dat het meer energie aan-maakt dan het verbruikt, dit gecombi-neerd met een goed binnenklimaat. De partners in dit Deense initiatief zijn Velux en Velfac. Het huis werd gebouwd om kennis op te doen over hoe hoog-waardige bouwmaterialen, technologie en bewonersbehoeften het best op elkaar afgestemd kunnen worden in het toe-komstige leven van alledag. Het initiatief (ook bekend onder de naam ‘Home for Life’) is gebaseerd op nieuwe producten, nieuwe technologieën en een serie prototypes, die hier voor het eerst waren samengebracht in een unieke combinatie, teneinde ze voor het eerst gedurende lange tijd in de praktijk uit te testen.

Het gezin dat de woning een jaar bewoonde, was zorgvuldig uitgekozen. De vader van het gezin is ingenieur, hij werkt bij de Velux Group en de gezins-leden zijn allen zeer geïnteresseerd in innovatieve ontwikkelingen.

Opgetogen Bij Velux in Denemarken reageert project-directeur Lone Feifer opgetogen op de eerste resultaten van de bewoning van het huis van de toekomst. “Het experi-ment heeft ons een duidelijke indicatie gegeven, dat we in 2020 active houses als standaard kunnen bouwen. We zijn door een waardevol leerproces gegaan,

dat ons unieke gegevens en ervaringen heeft gebracht.”

Het project Home for Life is overigens ruimer van opzet dan deze ene gezins-woning in Denemarken. Er zijn in Europa nog 5 andere woongebouwen gereali-seerd. Een ervan staat ook in Denemar-ken, de andere staan in Engeland, Duitsland (2) en Frankrijk. De opzet van die experimenten is dezelfde als in Aarhus: het opdoen van kennis en ervaring over het toekomstig wonen.

EU streng vanaf 2020 Alle bovengenoemde huizen zijn gebouwd door Velux, als onderdeel van het project Model Home 2020. De woonpanden zijn (nu al) gebouwd volgens de duurzaam-heidseisen die de EU in 2020 gaat stellen aan nieuwe woongebouwen. Velux is een verklaard voorstander van de bouw van active houses.

Het hele project is (in het Engels) te bekijken op de wetenswaardige website www.velux.com/modelhome2020.

De eerste resultaten van het wonen in een ‘huis van de toekomst’ zijn bekend. Een Deens gezin dat een jaar lang in Aarhus in zo’n huis woonde, is weer terug naar de eigen woning.

De initiatiefnemers van het ‘huis van de toekomst’ gaan nu de overdaad aan verzamelde praktijkgegevens verwerken. De conclusies worden gebruikt voor het bouwen van huizen na het cruciale jaar 2020.

De voorlopige ervaringen van het gezin Simonsen (vader, moeder, drie kinderen) zijn intussen al wel bekend. Zo ver-bruikten de vijf gezinsleden meer energie dan vooraf was gecalculeerd. Dat kwam door een verkeerd gebruik van de kamer-thermostaat. Wie die thermostaat op de voorgeschreven manier gebruikt, kan zijn energieverbruik superlaag houden. Opmerkelijk was voorts, dat óók het energieverbruik voor verwarming hoger was dan gedacht, zelfs een factor twee. Het digitale controleysteem moet daartoe nog verbeterd worden.

Het controlesysteem, centraal opgehangen in de woning, was een soort verzamel-plaats voor de bewoners (de eerste rap-porten spreken van ‘een gezinsattractie’), maar het bleek ook een energieslurpertje. De fabrikant van de apparatuur heeft wel een idee, hoe dat te verhelpen is. De familie Simonsen vond het binnen-klimaat in het ‘huis van de toekomst’ meer dan voortreffelijk. Dat gold ook voor de lichtinval in de woning.

Om praktijkervaringen te verzamelen van futuristisch wonen:

Gezin Simonsen woonde een jaar in geavanceerdste huis van Europa

H E A D L I N E S

Ronald Prins: Uiteindelijk levert het alle partijen winst op

‘Zonneveld’ voorziet in energie van camping

Camping De Klepperstee in Ouddorp (Goeree-Overflakkee) gaat 5000 vier-kante meter zonnepanelen aanleggen in een aanpalend natuurgebied. Daarmee voorziet het recreatiebedrijf volledig in zijn eigen energiebehoefte. Met de gemeente en de provincie is daarover deze zomer overeenstemming bereikt, na veel heen-en-weergepraat.Het ‘zonneveld’ van De Klepperstee is onderdeel van een omvangrijk pro-gramma van kwaliteitsverbetering. Van de 1120 standplaatsen wil de camping er ruim 360 verkassen naar een naastgelegen natuurgebied. Door deze ‘verdunning’ kunnen de stand-plaatsen op het huidige kampeerterrein groter worden gemaakt.

Het plan voorziet verder in een centraal gebouw met hotel en winkels en een groepskampeerterrein.


Profi ne Nederland biedt u de absolute garantie voor

een keuze uit de juiste producten met de hoogste

mate van duurzaamheid. Ons ervaren team van

specialisten (M/V) zal u daar graag bij adviseren

en begeleiden.

Duurzaamheid in daken begint bij profi ne.

Kijk op www.proofsdaken.nl

PROOFS PROGRESS (FPO)de meest milieuvriendelijke dakbedekking van 2011!

(In wit, grijs en zwart)

PROOFS PREMIUM (PVC) uniek met als eerste de standaarddikte van 1,8mm!

PROOFS POWER VOOR ENERGIE UIT PLATTE DAKEN

WIJ

ZIJN AL

MEER DAN 40 JAAR UW BETROUWBARE PART

NER!

SINDS1969

INNOVATIE

2010!

101781 Profine - AD Dak en Bouw NOV10.indd 1 03-11-10 14:30

D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 029

L I C H T E N B E R G O P I N I E E R T !

Landelijk dekkend professioneel netwerk van 20 dakdekkersbedrijven verenigd in de Nederlandse Dakdekkers Associatie (NDA)• ALMERE Van Venrooy West B.V. • T 036 - 536 47 58 • www.vanvenrooy.nl • APELDOORN Van Venrooy Dakbedekking • T 055 - 543 04 30 • www.vanvenrooy.nl • BEST Schiebroek Dakbedekkingen Best B.V. • T 0499 - 37 31 26 • www.schiebroek.nl • BREDA Bitasco Contracting B.V. • T 076 - 57 21 020 • www.bitasco-contracting.nl • DORDRECHT Rosmalen Dakbedekkingen B.V. • T 024 - 64 14 412 • www.rosmalenbv.nl • GOES Lukasse Dakbedekkingen Goes B.V. • T 0113 - 27 01 01 • www.lukasse.nl • HEM Schadenberg Dakwerken B.V. • T 0228 - 54 12 25 • www.schadenberg.nl • ’S-HERTOGENBOSCH Rudde Dakbedekking Den Bosch B.V. • T 073 - 644 73 49 • www.rudde.nl • HOOGEVEEN Van Venrooy Dakbedekking • T 0528 - 26 87 31 • www.vanvenrooy.nl • LEEUWARDEN Olster Dakwerken Noord • T 058 - 216 33 49 • www.olster.nl • MAASTRICHT Schiebroek Dakbedekkingen Maastricht B.V. • T 043 - 362 56 00 • www.schiebroek.nl • NIEUWERKERK A/D IJSSEL Voormolen Dakbedekkingen B.V. • T 0180 - 320 400 • www.voormolen-dakbedekkingen.nl • NIJVERDAL Rudde Dakbedekking B.V. • T 0548 - 61 89 55 • www.rudde.nl • ROTTERDAM Cazdak B.V. • T 010 - 432 01 22 • www.cazdak.nl • ROTTERDAM Bitasco Contracting B.V. • T 010 - 415 55 67 • www.bitasco-contracting.nl • STEENWIJK Olster Dakwerken B.V. • T 0521 - 53 50 10 • www.olster.nl • TYNAARLO Eurodak B.V. • T 0592 - 61 43 44 • www.eurodak.nl • WEERT Dakdekkersbedrijf Verkoelen Weert B.V. • T 0495 - 54 30 00 • www.verkoelen.nl • WINTERSWIJK Kwerreveld Dakbedekkingen B.V. • T 0543 - 51 34 64

• www.kwerreveld.nl • WIJCHEN Rosmalen Dakbedekkingen B.V. • T 024 - 64 14 412 • www.rosmalenbv.nl

De Nederlandse Dakdekkers Associatie (NDA) heeft de afgelopen jaren vele vernieuwende activiteiten in de markt gezet. Daarmee wordt de voortrekkersfunctie van de organisatie onderstreept. De NDA-leden bieden deze concepten met succes bij hun opdrachtgevers aan.

Nieuwsgierig naar wat wij voor u als woningcorporatie of vastgoed-eigenaar kunnen betekenen? Bel 036 530 44 90 of stuur een mail naar [email protected]

Randstad 20-02Postbus 1224, 1300 BA AlmereT 036 530 44 90F 036 530 45 05www.nda.nl

Enkele van die concepten zijn:• NDA Duurzaam Dak Concept• NDA Energiedak®• Dakbehoud Nederland• Het Duurzaam Collectief!• Het Trefpunt van Daktechniek• Het Dak/Informatie- en Adviescentrum

Kennis en praktijkervaringsinds 1981

HEM

ALMERE

NIEUWERKERK A/D IJSSEL

ROTTERDAM

DORDRECHT WIJCHEN

WINTERSWIJK

BREDA

GOES

WEERT

MAASTRICHT

BEST

’S-HERTOGENBOSCH

APELDOORN

NIJVERDAL

HOOGEVEEN

LEEUWARDEN

STEENWIJK

TYNAARLO

NDA DKenBW-170510-def.indd 1 17-05-2010 13:12:45

Voorafgaande aan een lezing in het prachtige Belgische Brugge werd mij onlangs door de moderator als introductie gevraagd, of duurzaamheid nu een evolutie of een revolutie is. Zonder na te denken riep ik overtuigd het tweede.

Ik weet ook zeker dat als wij over twintig jaar terugkijken dat we dan deze tijd als revolutionair zullen betitelen. In de 18e eeuw waren de toen levenden zich immers ook niet bewust dat ze onderdeel van een industriële revolutie waren.

Sterker nog, ik denk dat we nu met meer revoluties tegelijk hebben te maken. Niets blijft wat het is. De ICT-revolutie is nog niet ten einde, of we zitten alweer in een duurzaamheidrevolutie. En er volgen er meer. Denk maar aan vergrijzing en krimp.

Nu opeens lopen we tegen de muren van materiaal- en energieschaarste aan en dat is toch merkwaardig want waarschuwde de Club van Rome ons eind 60’er jaren al niet? Kennelijk heeft het tijd nodig. Vijf jaar gele-den werd ik zo ongeveer weggehoond als ik riep dat flexibiliteit, ook een vooraanstaand duurzaamheidelement, belangrijk zou worden. Nu smeken beleggers en ontwikkelaars, die al jaren met leegstand in de kantorensec-tor kampen, om oplossingen. Vijf jaar geleden was die leegstand er ook al, maar plotseling realiseren beleggers zich dat ze er met een tienjarig huur-contract niet zijn. Na die tien jaar is de kans immers groot dat de huidige huurder zich weer naar een volgend nieuw te bouwen kantoorgebouw laat weglokken. Zo verworden kantoren tot wegwerpartikelen en dat is niet goed voor het milieu, kan ik u mededelen.

Toch verwonder ik mij regelmatig over de gelatenheid waarmee de meer-derheid het nog steeds over zich heen laat komen. De klok tikt door, denk ik dan, en onze ‘2020’-doelstellingen komen in gevaar, om over die voor 2011 nog maar niet te spreken. Op 1 januari aanstaande gaat de EPC-eis van 0,8 naar 0,6. Ik vind het prachtig, die duimschroevenaandraaierij. Menigeen die nu nog fluitend rondloopt, zal over een paar maanden radeloos zijn. Ken-nelijk is er een top 10% die voorgaat in de verandering, terwijl de andere 90% niet uit de hangmat te krijgen is. Tot voor kort kon het allemaal, maar het is nu afgelopen. De ontwikkelingen gingen nooit zo snel. Alles accele-reert. De luilakken gaan nog lelijk op de koffie komen.

Is dat erg? Ach, ik denk het niet. Als je het nu nog niet door hebt, is het ook een kwestie van eigen schuld, dikke bult denk ik dan. Het wordt trouwens ook wel eens tijd dat de innovators een keer vorstelijk worden beloond. Juist zij halen nu de kastanjes uit het vuur.

Kastanjes

Professor dr.ir. Jos Lichtenberg is hoogleraar Product-ontwikkeling aan de TU Eindhoven. Hij is tevens als Inno-Expert actief in de bouw om or-ganisaties met een innovatie- of duur-zaamheidambitie te ondersteunen. Daarnaast is hij onder andere voor-zitter van de stich-ting Slimbouwen en hoofd-redacteur van BouwIQ



Floriade 2012: Boegbeeld en katalysator van duurzaamheid

Er wordt nog altijd veel te traditioneel en te gemak-

zuchtig gedacht. Vaak wordt er nog té vanzelfsprekend bi-

tumen op een dak gelegd. Men mag best wel wat

creatiever zijn. De investe-ring is wellicht hoger, maar

die wordt snel en gemakkelijk terugverdiend.

> De Floriade van 2012 in Venlo moet hét praktijkvoorbeeld in de wereld worden van de cradle-to-cradle-filosofie. Alle leveranciers worden maximaal uitgedaagd om duurzaam te produceren.

“De bedoeling is, dat de Floriade 2012 model staat voor wat cradle-to-cradle tot nu toe heeft opgeleverd. Maar daar mag het niet bij blijven, want dan zou de Floriade slechts een toonzaal worden. Onze aanpak moet vooral een vliegwiel zijn. Het moet aanjagen. Bedrijven en scholen moeten zélf gaan zoeken naar nieuwe vormen van duurzaam-heid. Ze worden aangemoedigd om duurzaamheid te gaan ademen in hun dagelijkse bezigheden. Dát is de achterliggende ambitie van de Floriade in Venlo, die op deze wijze óók een platform wordt voor creative industries.”

Aan het woord is landschapsarchitect John Boon (41), de hoofdontwerper van de Floriade 2012. Hij is werkzaam bij de internationale advies-, ontwerpen ingenieursonderneming ARCADIS, die de opdracht heeft gekregen om de wereldtuinbouwtentoonstelling te ontwerpen en te realiseren. “Dagelijks melden zich hier leveranciers die hun producten willen verkopen. Wij vragen dan eerst: hoe zit het met duurzaamheid? Meestal is het dan even stil, en vertrekt men met stille trom. Maar veel van die leveranciers komen naderhand terug met mede-delingen als ‘we willen toch graag leveren, we hebben over cradle-to-cradle nagedacht en we hebben intern het volgende uitgedacht.”

Anders gezegd: “Aspirant-leveran-ciers gaan aan de slag met cradle-to-cradle. Onze aanpak daagt uit. Het fungeert als een vliegwiel. En dat is de opzet.” Floriade-Venlo-principles. De duurzaamheiduitgangspunten die de regio Venlo voor de Floriade 2012 op papier heeft gezet, staan inmiddels (in goed Engels) bekend als de ‘Floriade-Venlo-principles’. In het kort komt het erop neer, dat de organisatoren van de Floriade zich laten inspireren door de beginselen van cradle-to-cradle (C2C), als motor voor innovatie. John Boon legt uit, wat daar zoal bij komt kijken: “We gaan uit van wat hier van nature voorkomt. Ontzag voor de omgeving dus. Verder houden we bodem, lucht en water schoon. Kunstmest gebrui-ken we bij voorkeur niet, compost en gerecycled groenafval wel. Een betere vegetatie valt ook te bereiken door het aanbrengen van bepaalde schimmels en door het bodemle-ven te stimuleren. Wij noemen dat bodembiologie.”

Maar C2C-toepassing beperkt zich niet tot de materialen. “We proberen het op het niveau van de gebieds-ontwikkeling te trekken. We kijken dan eerst op procesniveau, bijvoor-beeld bij het afvalwater, afvalstromen (vast afval), regenwater en energie. Voor regenwater hebben we een ge-sloten circuit ontworpen: het hemel-water wordt direct geïnfiltreerd en gebufferd. Binnen de permanente ge-bouwen wordt gedacht aan een grijs-watersysteem. De bedenkers van de C2C-filosofie, William McDonough

en Michael Braungart, zijn hier ge-weest en ze vonden het óók bijzon-der interessant.”

Overigens lukt het de Floriade niet, om in 2012 voor de volle honderd procent C2C te opereren. “Nee, daar moeten we reëel in zijn. Volledig op zonne-energie draaien is nét iets te veel gevraagd. En ook bij sommige materiaalgebruik zijn we nog niet volledig C2C. De stand van de tech-niek is nog niet zover. Desondanks hoop ik dat we een voorbeeld worden voor de wereld”, aldus Boon, “dat we kunnen laten zien dat duurzaam-heid ook leuk en mooi kan zijn.”

Er zijn intussen zelfs al C2C-park-banken ontworpen en geleverd. “Je ziet het hier aan de lopende band gebeuren: de producent probeert functionaliteit, esthetiek én duur-zaamheid te integreren. En dat was de bedoeling. De Venlo Floriade 2012 is zodoende ook een katalysator.”

In eigen huis. John Boon (Mas-ter of Landscape Architecture) is als hoofdontwerper van de Floriade 2012 in zijn element. Hij studeerde in het verleden aan de (toenmalige)

Rijks Hogeschool voor Tuin- en Landschapsinrichting in Boskoop en later aan de Academie voor Bouw-kunst in Amsterdam. Sinds zes jaar werkt hij als landschapsarchitect bij ingenieursbureau ARCADIS.

“Hét voordeel van werken bij ARCADIS (wereldwijd 15.000 medewerkers, van wie 3000 in Nederland) is de omvang van het bedrijf. “We hebben alle disciplines in eigen huis op de werkterreinen milieu, ruimte, mobi-liteit, water en gebouwen. Voor de Floriade 2012 kan ik alle relevante informatie bij mijn collega’s halen van archeologie, water, ecologie en duurzaamheid tot de kennis over de verkeersafwikkeling. Zo kan ik in eigen huis een integraal plan maken. Duurzaamheid zit bij ARCADIS intussen in de genen. De komende jaren krijgt dat zelfs nog nadruk-kelijker vorm, nu wij wereldwijd het maatschappelijk verantwoord ondernemen tot integraal onderdeel hebben gemaakt van onze werkme-thode: Sustainability by Design®.”

Elke tien jaar. De Floriade 2012 is een van de officiële wereldten-toonstellingen die onder auspiciën

van het Bureau International des Expositions (BIE), gevestigd in Parijs, gehouden wordt. Deze intergouver-nementele instelling ‘bewaakt’ de selectie, kalender en organisatie van de diverse wereldtentoonstellingen. 2012 Is, na tien jaar, weer het jaar van de wereldtuinbouwtentoon-stelling Floriade, waarvoor de regio Venlo zich aanmeldde, en ‘won’.

Tuinbouw is overigens een breed begrip. Daaronder vallen niet uit-sluitend groente en fruit, maar ook bomen, bloemen, planten, bollen en zaden.

De deelnemende bedrijven en landen moeten zich bij de bouw van hun paviljoens en bij de samenstel-ling van hun presentaties houden aan het centrale thema ‘Living Nature’, maar ook aan één van de vijf subthema’s:

1) Environment (woon- en werkomgeving);2) Green Engine (tuinbouwketen en duurzaamheid);3) Relax & Heal (geestelijk en lichamelijk welzijn);4) Education & Innovation (kennis en ontwikkeling);5) World Show Stage (kunst en cultuur).

Daken? Men zou veronderstellen, dat het met zo’n ruime taakop-dracht eenvoudig is, ook gebruik te maken van de duurzaamheidfunc-ties van daken, vooral platte daken. Maar dat valt tegen. Met enige spijt in de stem stelt John vast: “Over de gebouwen ga ik helaas niet. >

Landschapsarchitect John Boon: Aspirant-leveranciers gaan aan de slag met cradle-to-cradle. Onze aanpak daagt uit. Het fungeert als een vliegwiel.

D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 032 N A J A A R 2 0 1 0D A K + B O U W 32

TrefpunT van DakTechniekHet permanente expositiecentrum in Almere is te bezoeken op afspraak. Veel dakadviezen zijn daar aanschouwelijk gemaakt. Zonnepanelen, energiedaken, begroeide daken: alle nieuwe ontwikkelingen als het gaat om de duurzame en economische gebruiksfuncties van het dak worden er getoond, tegelijk met alle traditionele producten en technieken. De technische expositie in het Trefpunt van Daktechniek is opgebouwd in samenwerking met producenten en leveranciers.

Het Dak/Informatie- en Adviescentrum sinds 1987: adviseurs in toepasbare economische duurzaamheid Het Dak/Informatie- en Adviescentrum in Almere is sinds 1987 pionier als dakadvies- en kennis ontwikkelingscentrum. Het ontwikkelde een verregaande specialisatie op het gebied van toepasbare economische duurzaamheid op daken.

Dak/Informatie- en Adviescentrum • Randstad 20-02 • Postbus 1010 • 1300 BA AlmereT 036 530 49 50 • F 036 530 42 72 • [email protected]

Voor de adviseurs van het Dak/Informatie- en Adviescentrum is het platte en lichthellende dak het vertrekpunt voor het verduur-zamingsproces van vastgoed. De kennis omtrent de actuele ontwikkelingen uit zich dagelijks in adviezen over verschillende vormen van toepasbare econo-mische duurzaamheid. Dit heeft onder andere betrekking op energiedaken, zonnepanelen, groendaksystemen en/of wind-energie.

ObjecTief en OnafhankelijkDe volstrekt objectieve en

onafhankelijke adviezen hebben betrekking op renovatie en nieuw-bouw projecten, maar onze adviseurs voeren ook specialis-tische schade-onderzoeken uit. Het Dak/Informatie- en Advies-centrum wordt vaak betrokken bij het opstellen van meerjaren-ramingen voor dakonderhoud.

Drie kernaDviesThema’sDe drie voornaamste thema’s

voor de adviseurs van het Dak/Informatie- en Adviescentrum zijn dan ook:• Dakadvisering, op het gebied

van nieuwbouw en renovatie. Specialistisch onderzoek op het gebied van bouwfysica, windbelasting, veiligheid (RI&E) en wateraccumulatie.

• Duurzaamheid en Energie Efficiency advies op daken, binnen de herkenbare thema’s van BREEAM en als partner van NDA Duurzaam Dak Concept.

• Kennisoverdracht vanuit het kennis- expertisecentrum Trefpunt van Daktechniek te Almere.

kennissessies: afspraak?Met grote regelmaat worden in

Almere of op locatie kennissessiesgegeven over onderhoud, beheer van vastgoed, toepasbare duur-zaamheid en energie efficiency veelal in opdracht van vastgoed-eigenaren, woningcorporaties en (semi)overheidsdiensten.

U kunt hiervoor telefonisch met ons contact opnemen: 036 530 4950.

Adv NDA-090410.indd 2 13-04-2010 08:50:42

Wonderwall: groene muur voor binnen en buiten

Op de Floriade 2012 in Venlo zal in de architec-tuur onder meer de Wonderwall te zien zijn, in diverse stadia van ontwikkeling.

De Wonderwall vormt een uitbreiding op de daktuinen waar Copijn veel ervaring mee heeft. Verticale vegetatie is in opmars omdat met een beperkt vloeroppervlak veel groen gerealiseerd kan worden en onbenutte wanden een nieuwe bestemming krijgen. De Wonderwall is een vegetatiewand: groeiplaat-planten worden in- gebracht in de inkepingen van het buitenste doek. De Wonderwall kan op iedere achterwand ge-monteerd worden. De muur is in de openlucht in twee tot drie groeiseizoenen ‘vol groen’, binnen zelfs al in één seizoen.

Architectenbureau VenhoevenCS kwam bij Copijn met de vraag om mee te denken over een groen gebouw, Sportplaza Mercator. De buurt wilde graag een groen gebouw aan de kop van het Rembrandtpark en geen stevige, harde ar-chitectuur. Geïnspireerd door de spraakmakende beelden van Patrick Blanc heeft Copijn zijn ideeën voor verticale begroeiing ontwikkeld tot de Copijn Wonderwall.

Elke tien jaar

De Floriade is een wereldtuinbouwtentoonstelling die iedere 10 jaar in Nederland plaatsvindt.

Voor het laatst in 2002 in de Haarlemmermeer en in 2012 voor het eerst buiten de Randstad

namelijk in Venlo. Dat laatste maakte het bestuur van de Nederlandse Tuinbouwraad in

december 2004 bekend. Deelnemers zijn landen, bedrijven en overheden. Er worden

90 binnenlandse deelnemers verwacht en vele tientallen buitenlandse.

De oppervlakte van de Floriade 2012 is 66 hectare. Daarvan is 40 hectare

tentoonstellingsterrein. Ruim 7000 m2 is overdekt. De Floriade 2012 is te vinden in het centrum van Greenport Venlo. Een greenport is een nationale mainport op het gebied van

tuinbouwgelieerde bedrijven, organisaties en instellingen. Greenport Venlo is

een van de vijf Nederlandse greenports.

De Wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade wordt sinds 1960 in de regel elke tien jaar

gehouden: 1960 Rotterdam, 1972 Amsterdam, 1982 Amsterdam, 1992 Zoetermeer,

2002 Haarlemmermeer en 2012 Venlo.

“De techniek voor duurzame dak-aanleg is intussen voorhanden, maar veel opdrachtgevers en architecten denken gewoon nog niet echt na over duurzaamheid. Ze vinden het lastig. Misschien is het onze moder-nistische traditie; dat we nog te veel bezig zijn met vorm en functie en minder met duurzaamheid. Het duurzaamheidprincipe vraagt dat je even iets anders denkt. Dat je nieuwe invalshoeken kiest.”

Niemand ontkomt daaraan, meent Boon tenslotte: “Linksom of rechts-om, iedereen moet uiteindelijk tóch mee in het duurzaamheiddenken. Over twintig jaar kun je geen gebouw meer ontwikkelen waarin de duur-zaamheid niet is meegenomen.” <

Het zou prachtig zijn, als stad en landschap hier een symbiose zouden aangaan. Dat die twee dichter bij elkaar gebracht zouden worden. Dan zijn groene daken natuurlijk fantas-tisch, onder meer voor hemelwater-opvang in de openbare ruimte. Ik hoop dat de architecten van de kantoor-gebouwen, die hier vanaf 2013 zullen komen, dat thema oppakken. Als ik elders kijk gaat dat vaak niet goed. De bouw is er kennelijk nog niet aan toe. Er wordt nog altijd veel te tradi-tioneel en te gemakzuchtig gedacht. Vaak wordt er nog té vanzelfsprekend bitumen op een dak gelegd. Men mag best wel wat creatiever zijn. De in-vestering is wellicht hoger, maar die wordt snel en gemakkelijk terugver-diend. Dat lijdt geen twijfel.”

D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 0

DAKbehoud-adv-200x125.indd 2 02-11-2010 08:07:38

Zie ook de uitnodigingen in dit blad!

Vak

beu

rs V

akb

eurs

Vak

beu

rs V

akb

eurs

Vak

beu

rs

Vakb

eurs V

akbeu

rs Vakb

eurs V

akbeu

rs Vakb

eurs

Dak_Bouw1_1_juli2010_letterc.indd 1 29-10-2010 11:19:23

OG_Anz_Retention_NL_neu.fh11 28.02.2008 10:48 Uhr Seite 1

Probedruck

C M Y CM MY CY CMY K

Woonvisie Ridderkerk bespaart ruim 38.000 KwH per jaar Door het aanbrengen van PE dampremmer, PIR isolatie met een minimaleRc van 5, tweelaags dakbedekkingsysteem met reflec-terende dakbedekking, Solar Amorfe silicium Thin film panelen creëert Woonvisie een opbrengst van ruim 38.000 KwH per jaar aan energielasten bij het project Margrietstraat te Ridderkerk. (van Zanten Bouw BV, Vlaardingen Dhondt Stedenbouw en Architectuur, Breda)


P E R S P E C T I E F

> “Vorig jaar hebben we gezegd wat we allemaal zouden wíllen. Dit jaar hebben we laten zien, wat we allemaal kúnnen.”

Dat is de conclusie van Roland van der Hoek van de Nederlandse Dakdekkers Associatie (NDA) in een terugblik op de vakbeurs Energie2010 in Den Bosch in oktober 2010. De NDA was daar initiatiefnemer van het samenbrengen en verbinden van een groot aantal toonaangevende deelnemers in het zogenaamde Duurzaam Collectief !

“Dit jaar hebben we op de beurs en dus aan de bezoekers getoond, hoe we de daad bij het woord voegen. Dat spreekt hen aan. De mensen gaan nu eenmaal graag mee in het succes van de innovaties die we binnen NDA tot stand hebben gebracht. Daar komt natuurlijk bij, dat het besef steeds verder door-dringt, dat de wereld zijn energie het best duurzaam kan opwekken. In dat opzicht blijft het niet bij ideeën. We zien dat ook opdracht-gevers gaandeweg beslissingen gaan nemen en daartoe actief op zoek gaan naar partners. Natuurlijk wordt de transitie naar duurzaam-heid beïnvloed door economische aspecten (‘Nog te duur’, horen we vaak), maar er komt een moment dat investeringen in duurzame energie héél erg voor de hand lig-gen. En dan heb ik het nog niet eens over zonnepanelen en ener-giedaken, maar bijvoorbeeld wél

over de meest eenvoudige vorm van energiebesparing: isoleren. Ook dat vermindert de energievraag van gebouwen.”

Op de beurs Energie2010 werd op het Dak & Energieplein van de NDA een model getoond van het NDA Energiedak dat onder andere op het nieuwe Christiaan Huygens Col-lege in Eindhoven (nog voor 2011 in gebruik - redactie) is gelegd.

“Het NDA Energiedak onttrekt warmte aan de dakconstructie waar-door aanzienlijke afkoeling van het dakoppervlak ontstaat. Dit heeft een bijzonder gunstig effect op het rendement van het flexibele amorfe PV systeem dat op het dakbedek-kingsysteem is aangebracht” aldus Van der Hoek. “Immers: als zonne-panelen stroom maken, ontstaat er warmte die samen met de warmte van de zon, significante verminde-ring van het PV rendement oplevert. Door deze geaccumuleerde warmte te laden in het NDA Energiedak is er sprake van een hogere warmte opbrengst en een aanzienlijke vermindering van het rendements-verlies van het PV systeem. Dus de twee systemen versterken elkaar en zorgen ervoor dat het terugver-dienmodel er anders uitziet dan bij een opzichzelfstaand enkelvoudig systeem.”

Onderlinge versterking. Dieonderlinge versterking deed zich ook voor door het gezamenlijk optrekken

van de Duurzaam Collectief!- partners op deze vakbeurs Energie2010.

De beursbezoekers kwamen met al-lerlei vragen bij de standhouders en als een vraag niet te beantwoorden was, werden de bezoekers keurig in contact gebracht met een andere DuurzaamCollectief!- partner op het Dak & Energieplein’. “Volkomen logisch” oordelen de be-drijven. “Heel erg gemakkelijk om relevante informatie te verkrijgen”, zegt de bezoeker.

Voor Rudde Dakbedekking was Ener-gie2010 een thuiswedstrijd. Rudde is immers (ook) gevestigd in Den Bosch. Commercieel manager Pieter van Wijk spreekt van ‘een mooie beurs met mooie prospects’. Hij was uitermate tevreden over het niveau. Hem viel ook op, dat het onderwerp duurzaamheid steeds toeganke-lijker wordt. “Ook op deze beurs hebben we gemerkt, dat er steeds gemakkelijker over valt te praten. Steeds meer mensen beheersen het thema. En we denken dat ook de bereidheid tot duurzame inves-teringen nu echt aan het groeien is. Ook voor het door ons geïnitieerde SpaceDak, doorontwikkeld met NDA, bestond erg veel belangstel-ling. SpaceDak is bijvoorbeeld zeer geschikt voor renovatie van bestaande zwembaden en sport-hallen.” Over het NDA Duurzaam Dak Concept zegt hij: “Het is eigenlijk de vertaling van verduurzaming. Het valt steeds eenvoudiger uit te leggen aan vastgoedeigenaren en woningcorporaties.”

Hype is voorbij. De groeiende kennis over duurzaamheid in de bouwwas accountmanager Mark Hendriks van EcoTherm ook al opgevallen. “Het bewustzijn is ook dit jaar weer groter. De bezoekers komen zeer ge-richt met veelal behoorlijk wat kennis in huis. Het thema duurzaamheid wordt steeds actueler. De hype is voorbij. Nu zie je het kennisniveau

NDA-partners als Duurzaam Collectief! op vakbeurs Energie2010 te Den Bosch

Samenhang en beschikbaar-heid technische materialen voor verduurzaming

We zien dat ook opdracht-gevers gaandeweg beslissingen gaan nemen en daartoe actief

op zoek gaan naar partners

stijgen. Wij grijpen de beurs aan omte laten zien, wat er allemaal aan combinaties is te maken van ónze systemen met producten van een ander. Dat is het belangrijkste doel van deze presentatie hier op Energie 2010.”

Rosmalen Dakbedekkingen is het daar helemaal mee eens. “De bezoe-kers vinden het bijster interessant om de zien welke mogelijkheden er zijn om ‘iets’ te doen met daken. Het is immers de vergeten vijfde gevel, die meervoudig gebruikt kan worden. En dat verhaal komt hier goed over”, aldus Eric Kersbergen van Rosmalen Dakbedekkingen.

Bij Troelstra & De Vries is men ook overtuigd van dit Duurzaam Collectief!- concept. “Concurrenten worden collega’s. Dat is een goede uitstraling naar bezoekers”, zegt commercieel directeur Leo Hoekstra.

Eenzelfde geluid laten sales & marke-ting director Ger Mol en general manager Rick Andrée Wiltens van RAW Solar Panels horen. “Wij geloven erg in dit soort initia-tieven. Je staat allemaal in je eigen kracht. Dan is het goed om een gezamenlijk pakket aan te bieden.”

RAW is van oorsprong een grond-stoffengroothandel en -importeur met zo’n twintig jaar businesservaring in China. Sinds enkele jaren levert het bedrijf ook zonnepanelen en ledverlichting van hoge kwaliteit, die het zelf in China laat maken. Op Energie2010 kreeg RAW vooral veel bezoek van adviesbureaus. “Er kwamen ook veel gemeente-mensen over de vloer. Duurzaamheid is bij het rijk dan wel een onderge-schoven kind, maar veel gemeenten zijn desondanks op eigen kosten aan de slag. We zijn blij, dat we hun iets te vertellen hebben.” >

Energie2010: groot aantal ‘eerste keer bezoekers’

De driedaagse vakbeurs Energie2010 in de Brabanthallen in Den Bosch heeft niet minder dan 10.000 bezoekers ge-trokken. Dat was bijna veertig procent meer dan vorig jaar. De beursorganisa-tie dankt dat succes voor een deel aan de beurzen ‘Milieu’ en ‘Surface’ die op dat moment ook in de Brabanthallen werden gehouden. Er was veel onder-linge uitwisseling van bezoekers.

“Het slim omgaan met energiebehoeften staat bij veel bedrijven hoog op de agenda”, aldus beursmanager Heleen van der Meer.

“Het bewijs hiervoor wordt geleverd door het grote aantal ‘eerste keer bezoe-kers’ van Energie 2010, namelijk 63%, én het grote aantal mensen dat nú al zegt, volgend jaar weer te komen: 88%.

De duurzaamheidmarkt staat nog in de kinderschoenen, maar de mogelijk-heden tot energie- en kostenbesparingen nemen toe met de ontwikkeling van nieuwe technologieën. Onze vakbeurs Energie wil daarvoor een platform blijven.”


Bij Troelstra & de Vries was onder de bezoekers veel interesse in de solar-systemen, de witte dakbedekking ende dakpan met zonnecel. “Het verhaal over de subsidie voor solartechnieken is in Nederland een taai verhaal. Maar we hebben op deze beurs toch veel werk voor de komende periode gegenereerd”, aldus commercieel directeur Leo Hoekstra.

Ontbreken subsidies. Sales manager Dick Oosting van DerbigumEnergies roert dezelfde trom: “De industrie in Nederland krijg nog altijdveel te weinig gelegenheid om zonne-energie toe te passen, bij het ont-breken van degelijke en duurzame rijkssubsidies.” Over Energie2010 is hij uiterst tevreden: “Weer meer bezoek. Dus weer meer informatie naar nieuwe bezoekers.” Veel vragen in de stand hadden betrekking op de terugverdientijd van de witte dakbedekking (Brite) van Derbigum. (Over een wereldprimeur van Derbigum: zie kader elders). Over Duurzaam Collectief! zegt hij: “Alle partners denken diepgaand over duurzaamheid en kwaliteit. Dat stralen we allemaal uit. Dat is best wel bijzonder. Of eigenlijk: uniek. We worden allemaal steeds volwas-sener in het uitdragen van concep-ten. Zo versterken we elkaar. En zo versterken we ook de informatie-voorziening aan de markt.”

Eenzelfde ervaring had dakbanen-producent Nebiprofa, waar account manager trade Jurgen van Leliveld had gemerkt dat zijn bezoekers vooral op zoek waren naar systemen met energiebesparende capaciteiten. Dat sloot goed aan bij de inhoud van de Nebiprofa-stand. “We proberen hier dit jaar interesse te wekken voor dunne pur-isolatie met een hoge Rc-waarde én voor solarsystemen op de dakbedekking.”

Ook Eric Vercauteren, rayonmana-ger vlakdak Zuid-Nederland van IsoBouw had gemerkt, dat veel vragen en opmerkingen van zijn bezoekers betrekking hadden op hogere Rc-waarden. “Maar ook de milieuvrien-delijkheid van producten en de mogelijkheden tot recycling kwamen steeds terug in de gesprekken. Op de beurs zijn weliswaar weinig bezoekers uit de vlakdakdoelgroep, maar we krijgen toch veel aandacht. Dat is óók plezierig.”

Dat vonden ook productmanager Judith Versloot en Bart de Weger, eindverantwoordelijke bij profine Nederland. “Wij staan niet vaak op beurzen, maar we zijn op Energie- 2010 blij verrast. Het aantal bezoe-kers én hun kwaliteit hebben onze verwachtingen meer dan overtroffen. We hebben in korte tijd veel mensen gesproken. Dan weet je ook weer een beetje beter, wat er leeft in de markt. Daarop kunnen wij ons dan weer aanpassen.” Profine levert onder andere kunststof kozijnen, deuren en dakbanen.

Ook bij Rockwool Benelux staat de onderlinge samenwerking hoog in het vaandel. “Duurzaam Collectief! is een goed initiatief en een goed concept. Deze gezamenlijkheid spreekt ons zeer aan”, aldus Account-manager Voorschrijvers Dennis Kilsdonk. “Ik hoop dat dit doorgezet kan worden. Wij willen volgend jaar wéér op deze beurs staan. Je merkt dat iedereen op zoek is naar oplos-singen en/of verbeteringen om de toekomst in te vullen.”

Henk Vlijm, algemeen directeur van Optigroen (leverancier van groen-daksystemen), wil ook volgend jaar wel weer naar deze Energie-vakbeurs. “Het is een leuke beurs. We hebben weer veel verbaasde blikken veroor-

zaakt vanwege ons solar-groendak. Een groendak met zonnepanelen: dat verwacht men niet op zo’n beurs te zien. Men is verrast dat het toch kan. Veel bezoekers willen weten: wat doet een groendak voor de CO

2-reductie, fijnstofbinding en water-retentie? Toon het eens aan, zeggen ze dan. Nou dat kan hier. En dat werkt goed.”

Eenvoud van het product.Alexander Schiebroek van SolarTech zegt, dat hij alleen maar blije mensen uit zijn stand heeft zien vertrekken. “Ze reageren op de eenvoud van ons product. Ze zien het en ze raken over-tuigd.” Het bestaan van SolarTech hangt nauw samen met het NDA Energiedak. SolarTech is opgericht door André Schiebroek en energiead-viseur Volantis, met het doel om alle materialen en adviezen voor het NDA Energiedak te leveren aan de NDA-bedrijven en haar relaties. SolarTech verzorgt ook trainingen, opleidingen, lobbywerk, verkoopondersteuning en technische ondersteuning. “We zijn een soort backoffice om het NDA Energiedak zo snel mogelijk over Nederland uit te rollen.”

Het bedrijf DonQi van Robert Snijder produceert kleine windturbines voor op daken. Ook vorig jaar was DonQi op de Energie-vakbeurs, maar het product is intussen zodanig geperfectioneerd, dat de windmolens nu de wereld over kunnen. En dat gaat goed. Ook de zaken op de beurs Energie2010 gingen uitstekend voor DonQi. “Het heeft me erg verrast”, aldus Robert. “Ik heb het zo druk, dat ik van achteren al niet meer weet dat ik van voren leef. Het is gigantisch. We gaan er alles aan doen om al die gesprekken om te zetten in orders.” <

Olster legt witte dakbanen op ziekenhuis

Ook bij dakbanenimporteur profine Nederland begint men de groeiende belangstelling voor witte dakbanen te merken. Het product Proofs Climate White wordt steeds vaker voorgeschre-ven door de architecten.

Aanleiding daartoe zijn het esthetische uiterlijk van een witte pvc-dakbaan, maar ook de verkoelende invloed op het binnenklimaat onder het dak.

Volgens profine Nederland is de 1,5 mm dikke, witte pvc-dakbaan momenteel erg in trek bij veel vaste afnemers van profine.

Een van die vaste relaties is Olster Dakwerken uit Steenwijk, al meer dan zestien jaar. Bert Timmer van het dakdekkerbedrijf vertelt in een Proofs-publicatie: “We promoten dit materiaal bij onze klanten en met succes, zo blijkt. Daar hoeven we niet eens veel voor te doen. Blijkbaar zijn onze argumenten sterk genoeg. Bovendien wil de klant het allerbeste en dat kunnen we ze hiermee bieden.”

De heer Timmer vertelt ook, dat enkele grote klanten intussen met de witte Proofs-dakbaan in zee zijn gegaan, in overleg met de architect. Een van die klanten is een ziekenhuis in Leeuwarden, een andere is een grote rijschoolhouder, ook in Leeuwarden.

“De reacties op het nieuwe materiaal zijn zeer positief, vooral omdat de koelte direct voelbaar is. Zo kan soms een airco worden uitgespaard. Bovendien zijn witte pvc-banen beter voor het milieu.”

Zwembad Neptunus in Klazienaveen: energielabel A++ landelijke primeur

Het zwembad Neptunus in Klazienaveen (gem. Emmen) is voorzien van de nieuwste technieken op het gebied van waterverwarming, ventilatie en energie-opwekking. Door deze aanpak heeft het zwembad onlangs het energielabel A++ toegekend gekregen. Het is daarmee het eerste bestaande zwembad in Nederland met het energielabel A++.Volgens de gemeente Emmen is het gas-verbruik met 75% verminderd. De investeringen worden binnen vijf jaar terugverdiend. In 2006 moest de cv-ketel van zwembad Neptunus vervangen worden. Daarop werd besloten de gehele energiehuishouding van het zwembad onder de loep te nemen. Dat gebeurde door DWA Installatie- en Energieadvies.Vanaf 2007 is gewerkt aan het energie-zuiniger maken van het zwembad. Hiervoor zijn onder andere de volgende maatregelen genomen:

• Duurzame warmteopwekking door twee gasabsorptiewarmtepompen en een omgebouwd verwarmingssysteem (onttrekken van warmte aan de buitenlucht);

• De pompen zijn vervangen door zeer energiezuinige toerengeregelde magneetpompen;

• Alle leidingen zijn geïsoleerd;• Warmteterugwinning uit zwembad-

afvalwater door een bufferkelder en een warmteterugwinnings-unit (Aqua-cord);

• Zonnepanelen voor duurzame stroomopwekking;

• Zonnecollectoren met een zonneboiler en een extra aansluiting op het badwater voor duurzame verwarming van bad- en douchewater;

• Extra hoogrendementboiler voor zonloze dagen.

Tijdens de vakbeurs Energie 2010, medio oktober in Den Bosch, is het nieuwe bureau Dream gelanceerd. Het bureau afficheert zich als regisseurs van duur-zame energieprojecten in gebiedsont-wikkelingen. Het is gevestigd te Bode-graven. De rol van Dream is om ge-meenten en (markt)partijen bij elkaar te brengen teneinde in een samenwerkings-verband energievoorzieningen te rea-liseren. Vanwege het complexe karakter van deze processen en de veelheid aan

partijen is een regisserende aanpak vaak noodzakelijk. Dream poogt ver vooruit te kijken en zich te richten op toekomstige generaties die gelijke rechten hebben op comfort en energie. De huidige generatie is aangewezen om hiervoor zorg te dragen, aldus de missie van Dream.

Bureau Dream is een ‘satelliet’ van DWA Installatie- en Energieadvies te Bodegraven. Dream woont in bij DWA.

Meer informatie op: www.dwa-dream.nl

Dream wordt wakker

H E A D L I N E S

D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 040

DERBIGUM NEDERLAND B.V.Olof Palmestr. 18 – Postbus 237 – 2600 AE Delft Tel.: 015/215 40 00 – Fax: 015/215 40 11 [email protected] – www.derbigum.nl www.derbisolar.nl – www.nen6050.nl

Ecologische (r)evolutie bij DERBIGUM®

DERBIGUM: Naast bewezen duurzame producten (durability), ook duurzame levenscyclusanalyses (sustainability).

DERBIBRITE NT® de passieve koeler

DERBISOLAR® duurzame energie

door fl exibele fotovoltaïsche

zonnecellen

DERBICLEAN NT®

Biologisch afbreekbaar reinigingsproduct

DERBIGUM NT® &

DERBICOAT NT®

Toplaag en onderlaag op basis van gerecycled materiaal o.a. uit oude dakbanen

DERBIBOND NT®

Milieuvriendelijke koudlijm zonder solventen

Energie-besparingsanalyseEnergie-opleveringsanalyse

Milieucertifi caat CO2 - emissie reductieDakadvies met werkomschrijving

Recycling oude dakbanen

www.derbigum.nl/d+b

www.roval.nl

De nieuwe Roval-Solokraal® én de Roval-Kraal® zorgen niet alleen voor een fraaie afwerking, maar geven elk gebouw toegevoegde waarde in duurzaamheid, functionaliteit en esthetisch opzicht. De enkelvoudige Roval-Solokraal® wordt direct op bitumineuze dakbedekkingen gemonteerd. De geïntegreerde EPDM-afdichtingsband garandeert een perfecte aansluiting op de dakrand. De Roval-Kraal®, die vooral in de woningbouw wordt toegepast, oogt door het ronde vooraanzicht als een traditionele kraallijst en ademt een tijdloze sfeer. Roval’s aluminium kraaltrimmen koppelen een grote ontwerpvrijheid aan een hoog afwerkingsniveau.

Kraaltrimmen geven gebouw extra allure

99005012 adv200x125Klang DakBouw1 1 9-3-2010 9:17:32

Van Roij Fasteners Europe bvJan Tooropstraat 165753 DK DeurneTel. +31 (0)493 315 885www.vanroijfasteners.nl

Een bevestiging van kwaliteit!!

Specialist in bevestigingssystemenvoor uw vlakke dak en gevelTechniek op het hoogste niveauWat wij voor u kunnen verzorgen: Vrijblijvend advies Windlastberekening Afschotisolatie berekeningen Pull-out tests Praktijkdemonstraties Toolbox meetingen

Onze productenvoldoen aan:CE MarkeringETAG 006FM-Approval

G R O O T I N D A G L I C H T O P L O S S I N G E N

BIK R 1600 , de n ieuwe generat i e ops tanden

Met de R1600 brengt BIK een nieuwe generatie opstanden in de markt. Deze kunststof opstand is zeer gemakkelijk te verwerken met zowel warme als koude kleefsystemen en heeft een zeer hoge hittebestendig-heid (brandklasse c). De uitsparing aan de onderkant van de opstand zorgt ervoor dat de dagkantafwerking eenvoudig en snel te realiseren is.

Met een U-waarde van 0.2 W/m2K, de optimale lichten zichtopbrengst, strakke vormgeving en de lage prijs past dit product binnen de -duurzame- bouwnorm van vandaag.

Wilt u advies over de toepassing van de R1600 in uw project? U kunt ons altijd bellen T: 0226 366 100.

www.bik-nl.com

D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 0


42 43 N A J A A R 2 0 1 0D A K + B O U W 43 42


Van Kopenhagen naar Mexico

Waar steken wij energie in?> Bijna een jaar na de klimaattop COP15 in Kopenhagen, staat de COP16-conferentie in het Mexi-caanse Cancún voor de deur. In de periode van 29 november tot 10 december zal blijken of de daar verzamelde landen tot bindende afspraken kunnen komen over het tegengaan van klimaatverandering en de vermindering van de uit-stoot van broeikasgassen.

De ‘voorronde’ voor Cancún vond plaats van 4 tot en met 9 oktober in de Chinese stad Tianjin. In het slot-communiqué staat dat tijdens deze Tianjin-conferentie de basis is gelegd voor bindende afspraken. Gaat dat inderdaad lukken? Wordt Cancún (zie kader) het toneel van de ‘grande finale’ als vervolg op de Deense klimaattop? Hier leest u het derde en laatste artikel in de serie: Van Kopenhagen naar Mexico.

Roerige tijden. Een willekeurige greep uit het krantennieuws van de afgelopen twee maanden laat zien dat het roerige tijden zijn. Berichten over een wereldwijde economische recessie en financiële crisis beheer-sen het nieuws. Maar ook de steeds feller oplaaiende handelsoorlog tus-sen de wereldmachten China en de Verenigde Staten en het nieuws over China’s exportbeperking van zeldzame metalen krijgen aandacht in de media. Die exportbeperking dreigt de verdere opmars van de schone-energie-industrie en de productie van consumentenelektro-nica en hybride auto’s te torpederen. Elektronicagigant Japan heeft in september al de gevolgen ervan ondervonden: toen draaide China de exportkraan van deze metalen naar Japan dicht.

Dan het nieuws dat president Obama zijn wetsvoorstel voor de American Clean Energy and Security Act in de Senaat zag stranden. En het bericht dat Maria van der Hoeven in de laatste week voor haar vertrek als minister van Economische Zaken een streep heeft gezet door de rekening van de schone-energiesector in Nederland (zie kader).

Tot slot het bericht dat op 14 oktober jongstleden ‘zonnepaus’ Hermann Scheer is overleden (zie kader).

Klimaatverandering, toenemende schaarste van grondstoffen en fossiele brandstoffen. Gespannen handelsbetrekkingen tussen groot-machten. Japan gedupeerd door exportstop van zeldzame metalen. Klimaat- en energiewetgeving waar een streep door is gezet. Klimaat-ruzie in Brussel tussen de Europese staalindustrie en Eurocommissaris

Hedegaard over de toewijzing van gratis rechten voor CO

2-uitstoot.

Zal de UNFCCC-assemblee er in Cancún in slagen een juridisch bindend klimaatakkoord te presen-teren op de slotdag als de zaken er zo voorstaan in de wereld?

Oog voor de toekomst. Sinds de klimaattop in Kopenhagen zijn de kaarten meermalen herschud door politieke en economische ont-wikkelingen. De vraag is hoe ze nu in Cancún uitgespeeld zullen worden. Welke lobby zal het sterkst blijken? De klimaat- of de antiklimaatlobby? De rijke industrielanden of de derde-wereldlanden? In de verklaring die Patricia Espi-nosa Cantellano, Mexico’s minister van Buitenlandse Zaken en tevens voorzitter van de klimaatconferentie in Cancún, op de slotdag in Tian-jin aflegde, gaf ze aan dat vooral de meest kwetsbare, arme landen gebaat zijn bij een goed klimaatak-koord. Maar wie heeft welke kaar-ten in handen? Een overzicht van het speelveld. Enerzijds de wereldwijde lobby van de mijnbouwindustrie, oliemaat-schappijen, petrochemische en chemische industrie; ze hebben veel in de melk te brokkelen. Voeg daar-aan toe de regeringen van economi-sche grootmachten en de financiële wereld van handelsbeurzen en banken. Tegenover die machtige groep spelers staat de eveneens wereld-wijde lobby van voorstanders van decentrale energieopwekking, na-tuur- en milieuorganisaties, NGO’s, klimaatwetenschappers, visionairs, beleidsmakers en politici, Cradle-to-Cradle en Fairtrade-adepten.

Maar ook vertegenwoordigers van de opkomende schone-energie- en transportindustrie.

Is te voorkomen dat er een belangen-strijd tussen de gevestigde en de nieuwe en duurzame economische orde ontbrandt? Ziet de assemblee in Cancún kans de spelers tot een akkoord te bewegen? Bij iedere ‘strijd’ draait het om winnaars en verliezers, om mensen, macht en middelen. Meeste stemmen gelden; geld maakt macht. En: wie de meeste middelen heeft, maakt de dienst uit. Een krappe meerderheid van 51% betekent echter dat 49% eerder tegen- dan mee zal werken. Tenzij beide partijen inzetten op win-win vanwege een collectief partijen overstijgend belang. Zoals een goed klimaatakkoord in Cancún?

Naar win-win. In de slotver-klaring van de Tianjin-conferentie staat:

‘Als klimaatfinanciering en overdracht van technologie duizenden dorpen van efficiënte zonnefornuizen en licht kunnen voorzien, dan daalt niet alleen de CO2- emissie. Het komt ook de gezondheid van de kinderen ten goede. Het verlicht de werklast van vrouwen en gezinnen kunnen ook ’s avonds praten, lezen en schrijven. Het gaat om heuse mensen, die de kans moeten krijgen om zich van een veilige, stabiele en duurzame toekomst te verzekeren’.

Laten we uitgaan van het optimale scenario: de slotverklaring van Cancún spreekt van een unanieme ratificatie van het nieuwe klimaat-verdrag ter vervanging van het

Kyoto-protocol. Alle deelnemende landen hebben het akkoord onder-tekend en juridisch bindend verklaard, ook China en de Verenigde Staten. Alle lichten staan op groen voor win-win.

Daarop voortbordurend kan het scenario zich als volgt ontwikkelen: de gevestigde en nieuwe orde slaan de handen ineen en ontwikkelen samen duurzame oplossingen. Voor het voedselprobleem en de armoede in derdewereldlanden. Voor wereld-wijde energievoorziening uit schone bronnen, zoals wind, zon, aard-warmte, getijden, biomassa.

Voor klimaatverandering en milieu-vervuiling. Ze delen hun kennis in wereldomvattende, open source platforms. >

Voorrangsregeling geschrapt

‘Uit voorzorg’ heeft voormalig minister van Economische Zaken Maria van der Hoeven

de voorrangsregeling uit de nieuwe Gas- en Elektriciteitswet laten schrappen, omdat de

Europese richtlijnen geen duidelijkheid geven over dit voorrangsbeginsel.

Zonne- en windenergie krijgen dus geen voorrang meer op het elektriciteitsnet als er

een overschot aan energie is. Van der Hoeven gaf de voorkeur aan het

gelijkheidsbeginsel: alle partijen in de energiemarkt verdienen een

gelijke behandeling.

Daar valt natuurlijk alles voor te zeggen, maar is dat ook daadwerkelijk het geval?

Hoe zit het dan met de subsidies die verleend worden voor de bouw van nieuwe

kolencentrales? En waar kunnen grote zonne- en windenergieprojecten hun energie

kwijt bij een energieoverschot? Welke financier is dan nog bereid

in dergelijke projecten te investeren?

Duitse ‘Zonnepaus’ overleden

Op 14 oktober jongstleden overleed Hermann Scheer, een prominent SPD-politicus die de geuzennaam ‘zonnepaus’ droeg. Scheer heeft zich vanaf de jaren ’80 van de vorige eeuw volledig ingezet voor de schone-energielobby. Volgens Scheer speelt decentrale opwekking van energie een belangrijke rol in de transitie naar een duurzame samenleving en toekomstige economische ontwikkeling. Scheer heeft de basis gelegd voor de Duitse feed-in wet die het voorrangsbeginsel voor schone energie boven ‘grijze’ stroom wettelijk verplicht stelt.

De feed-in wet op hoofdlijnen:• op het energienet heeft schone energie voorrang boven ‘grijze’ energie;• wie decentraal opgewekte energie aan het net levert, weet zich verzekerd van een vast afnametarief en een minimumopbrengst, dus kan op grond daarvan investeerders of financiers aantrekken;• openeinderegeling: budgettaire tegenvallers hebben geen invloed op toekomstige inkomsten van schone-energieleveranciers.

Parkeren op daken

Dankzij Zoontjens.

In de stedelijke omgeving zijn extra ruimte,

licht en buitenlucht eenvoudig beschikbaar.

Dankzij de parkeerdak-, valbeveiliging- en

dakbestratingssystemen van Zoontjens.

Steden worden mooier, parkeerproblemen

verminderen en stedelijke planning wordt

flexibeler door onze complete, beproefde

systemen met verzekerde garantie. Voor

onderhoudsvriendelijke en slijtvaste daken,

uitvoerig te belasten en met een levens-

duurverwachting van meer dan 30 jaar.

Zoontjens maakt daken leefbaar.

www.zoontjens.nl

OOK ADVIEZEN OVER PRAKTISCH TOEPASBARE ECONOMISCHE DUURZAAMHEIDHet Dak/Informatie- en Adviescentrum is in 1987 opgericht door de Nederlandse Dakdekkers Associatie (NDA) en is al sinds die tijd pionier als advies- en kennisontwikkelingscentrum als het gaat om dakbedekkingsconstructies en daksystemen. Het ontwikkelde een verregaande specialisatie op het gebied van toepasbare economische duurzaamheid in vastgoed.

Het Trefpunt van Daktechniek sinds 1987: actuele gebruiksmogelijk-heden duurzame functies van het dakIn het Trefpunt van Daktechniek in Almere kijken architecten, vastgoeddeskundigen, aannemers, woningcorporaties, bouw-adviseurs en studenten dagelijks hun ogen uit bij de actuele gebruiksmogelijkheden van het platte en lichthellende dak.

Alle nieuwe systemen en technieken gerelateerd aan het dak zijn in Almere samengebracht om bouwprofessionals doelgericht inzicht te geven. Want ‘zien’ laat immers geen vraag open! Zonnepanelen, energiedaken, begroeide daken: alle nieuwe ontwikkelingen als het gaat om de duurzame gebruiksfuncties van het dak worden er getoond, tegelijk met alle traditionele producten en tech-nieken. De technische expositie van het Trefpunt van Daktechniek is opgebouwd in samenwerking met producenten en leveranciers. Die participanten zijn vaak marktleider op hun vakgebied.

Het Trefpunt van Daktechniek heeft daardoor de functie van een ‘kennis- en expertisebank’ voor daken-bouwers en voor eenieder die iets met bouwen te maken heeft als het gaat om daken vanuit een technisch, economisch, energie effi ciënt en praktisch duurzaam perspectief. Alle opbouwvormen van platte en lichthellende daken worden er getoond, maar ook alle isolatie- en dak bedekkingsmaterialen. Verrassend vinden bezoekers altijd de voor-beelddaken gelegen boven op het kenniscentrum.

Nederlandse Dakdekkers Associatie (NDA)Randstad 20-02Postbus 10101300 BA AlmereT 036 530 49 50F 036 530 42 72E [email protected]

Anjo B.V., 0251 229 323, www.anjo.nl • Bik Bouwprodukten B.V., 0226 366 161, www.bik-nl.com • Dakbehoud Nederland, 0800 25 23 46, www.dakbehoud.nl • Derbigum Nederland B.V., 015 215 4000, www.derbigum.nl • EcoTherm B.V., 0543 543 210, www.ecotherm.nl • Eurosafe Solutions B.V., 038 467 1910, www.eurosafesolutions.com • Frerikswerken Raalte B.V., 0572 352 223, www.frerikswerken.nl • IsoBouw Systems B.V., 0493 498 111, www.isobouw.nl • Nebiprofa B.V., 0168 409 309, www.nebiprofa.nl • NDA Duurzaam Dak Concept, 036 530 4490, www.ndaduurzaamdak.nl • NDA Energiedak, 036 530 4490, www.energiedak.nl • Nederlandse Dakdekkers Associatie (NDA), 036 530 4490, www.nda.nl • PDT Group, 072 535 3000, www.pdt-group.com • Profi ne Nederland B.V., 0418 651 717, www.profi ne-nederland.nl • Rockwool Benelux B.V., 0475 353 635, www.rockwool.nl • Roval Aluminium B.V., 0492 561 050, www.roval.nl • Van Roij Fasteners B.V., 0493 315 885, www.vanroijfasteners.nl • Shell Nederland LPG B.V., 0485 335 222, www.shell.nl • SpaceDaken, 0548 61 89 55, www.spacedak.eu • Single-Ply Systems, 073 648 4300, www.singleply.nl • Stichting Erkenningsregeling Certifi catie Instelling / Dakmerk, 030 606 1117, www.dakmerk.nl • Troelstra & de Vries B.V., 0515 533 000, www.troelstra-devries.nl • Van Wylick, Isolerende Mortels B.V., 0413 294 755, www.vanwylick.nl • Vlutters Handelsonderneming B.V., 0541 573 000, www.vlutters.nl • Zoontjens Beton B.V., 013 537 9379, www.zoontjens.nl

Adv NDA-090410.indd 1 13-04-2010 08:48:55

De weg naar COP16 in Cancún

De klimaatconferentie in Cancún is een vervolg op eerdere conferenties die successievelijk in Rio de Janeiro (1992), Berlijn (1995), op Bali (2007), in Poznan (2008) en Kopenhagen (2009) zijn gehouden. Een kort overzicht van de belangrijkste data en doelen.

1992: Onder verantwoordelijkheid van de Verenigde Naties wordt tijdens de wereldtop in Rio de Janeiro het Klimaatverdrag (UNFCCC: United Nations Framework Convention on Cli-mate Change) afgesloten en ondertekend. Doel is de emissie van broeikasgassen terug te dringen en opwarming van het klimaat te voorkomen.

1994: Het Klimaatverdrag treedt in werking. Sinds 1994 hebben 191 van de 194 aangesloten UNFCCC-leden dit raamverdrag ondertekend en geratificeerd.

1995: In Berlijn vindt de eerste Conference of Parties (COP1) plaats.

1997: Tijdens COP3, de klimaattop in Kyoto, wordt het Kyoto-protocol opgesteld. Dit protocol valt onder het Klimaatverdrag en regelt de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen.

2009: Tijdens de klimaattop in Kopenhagen (COP15) wordt onderhandeld over de inhoud van een nieuw internationaal klimaatverdrag ter vervanging van het Kyoto-protocol. Een juridisch bindend akkoord blijft echter uit. Het nieuwe verdrag moet in 2012 in werking treden en voorzien in concrete doelstellingen voor 2020 om opwarming van het klimaat tegen te gaan. Over dit verdrag zal in 2010 in Cancún verder onderhandeld worden.

2010: Van 29 november tot 9 december wordt in Cancún (Mexico) COP16 (de zestiende Conference of the Parties) gehouden.

De Verenigde Naties beleggen een topconferentie over een eerlijker verdeling van zeldzame metalen en schaarser wordende grondstof-fen. Om zodoende prijsopdrijving te voorkomen en geen spaak in het wiel te steken van de opkomende schone wind- en solarindustrie. Immers, geen zonne-industrie zon-der zeldzame metalen uit China.

Regeringsleiders, wetenschappers en ondernemers vormen duurzame coalities die mens, macht en middelen in zich verenigen. Energiemaat-schappijen, multinationals en banken onderscheiden zich door hun ‘groene’ imago en beleid dat maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel heeft. Stelt u zich eens voor dat er zich inderdaad een transitie in het denken voltrekt die uiteindelijk zal leiden naar win-win. Profiteert iedereen daar dan van mee?

Het goede nieuws. Veel be-richtgeving legt het accent op slecht nieuws. De kloof tussen arm en rijk wordt alleen maar groter. Doem-scenaristen voorspellen dat de

wereld slechts na een aanhoudende serie ernstige klimaatrampen tot inkeer zal komen. Alleen vanuit de as zou de wereld als een feniks kunnen herrijzen.

Angst is een slechte drijfveer; laten we dan liever kijken naar scenario’s die getuigen van hoop, creativiteit en inspiratie. Zoals te putten valt uit twee nieuwe publicaties. Gunter Pauli presenteert in ‘The Blue Economy’ baanbrekende oplossingen om de schaarste aan zeldzame metalen en fossiele brandstoffen te kun-nen verhelpen. In ‘Nieuwe energie: Nederland na het fossiele tijdperk’ pleit Anne-Marie Rakhorst ervoor om binnen 25 jaar onafhankelijk te zijn van fossiele brandstoffen. Aan de hand van inspirerende voorbeel-den laat ze zien dat dit daadwerke-lijk te realiseren is. Beide auteurs staan bij wijze van spreken voor ‘het goede nieuws’ in deze roerige tijden en zetten in op win-win. Economie en ecologie staan daarbij niet op gespannen voet; welzijn van mens en milieu staat centraal. <

N A J A A R 2 0 1 0D A K + B O U W 46

Christiaan Huygens College te Eindhoven in gebruik

Schoolvoorbeeld van duurzaamheid> Eind november 2010 wordt in Eind-hoven hét ‘schoolvoorbeeld’ van duurzame bouwtechniek in gebruik genomen. Het gaat om de nieuwbouw van het vmbo van het Christiaan Huygens College aan de Botenlaan. De lichtstad is daarmee het lichtend voorbeeld van CO2-neutraal ont-werpen en van duurzame-ener-gieopwekking. Zowat alle nieuwe technieken zijn in het vrijwel vol-tooide schoolgebouw samengebracht.

Een van de onderdelen is het zoge-naamde NDA Energiedak®, oor-spronkelijk bedacht door Schiebroek Dakbedekkingen te Best, lid van de NDA en verder doorontwikkeld met de NDA-bedrijven. Op de platte daken van het schoolgebouw wordt energie gewonnen via pv-zonnecellen die in de dakbedekkingfolie is geïn-tegreerd. Het ministerie van Econo-mische Zaken heeft het gehele pro-ject via SenterNovem gewaardeerd met 8 ton subsidie.

Binnen in de school is voorts een geavanceerd verlichtingssysteem van Philips aangebracht, dat vier

verschillende soorten licht kent, dat (mits correct ingezet) de concen-tratie onder leerlingen en docenten aantoonbaar vergroot. Ook op andere scholen in ons land zijn daarmee al eminente resultaten geboekt.

“Alle innovaties zijn overigens gericht op het belang van leerlingen en lesgevenden. We moeten bij de nieuwbouw van een school immers nooit vergeten, waar het in de kern om gaat. Het onderwijs is die kern. Het schoolgebouw is slechts de schil daaromheen”, aldus directeur Martin van den Berg van het Chris-tiaan Huygens College.

Terugverdientijd 3 tot 4 jaar. Opmerkelijk genoeg is het verwarmen van de school niet het probleem, wél het koelen. “Wie op energie wil besparen, komt uitein-delijk uit bij een CO2-vrij gebouw. Om dat te bereiken, moet de school goed geïsoleerd zijn. Dat is hier ookgebeurd. Zelfs zodanig, dat de leer-lingen met hun lichaamswarmte de klas ‘warm stoken’. In zo’n situatiemoeten luchtverversing en lucht-

koeling perfect in orde zijn. Ze moeten direct reageren op ver-anderingen.”

“Daarom wordt de lucht geforceerd behandeld, overigens zonder ge-bruikmaking van gas, want dat is er over twintig jaar niet meer. Onze (elektrische) installatie bevindt zich buiten het schoolgebouw. Daarmee wordt de school gekoeld. De warmte die daarbij vrijkomt, leveren we aan een naburige sporthal, die daarmee verwarmd wordt. Die stookt dus gratis. Als we het goed doen, slaan we de warmte die we ’s zomers op het dak verzamelen op in de schoot van Moeder Aarde, op zo’n 70 tot 80 meter diepte, en ’s winters onttrekken we die weer aan de aarde. Zo werkt het NDA Energiedak®. Zo werkt duurzaam energiegebruik. Op de energienota van de school, de sport-hal en nog aan te sluiten woningen kunnen wij na de ingebruikname van de school jaarlijks 130.000 euro besparen. Afgezet tegen de investe-ring is de terugverdientijd van het Energiedak® hooguit 3 tot 4 jaar”, aldus de heer Van den Berg. “Duurzaamheid is óók ondernemend zijn en ondernemend denken.”

Geld verdienen. Het behoeft overigens geen verwondering te wekken, dat het Christiaan Huygens College uitgerekend in Eindhoven staat. De lichtstad (en omgeving) heeft zich de afgelopen decennia opgewerkt als regio waar duurzaam-

heid big business is. “We hebben hier veel power en veel potentieel. Hier zitten de écht grote jongens”, aldus wethouder Joost Helms (VVD). Hij heeft in het college van B en W diverse portefeuilles. Duurzaamheid is er één van.

Als voormalig ondernemer is hij erg gericht op kansgericht denken. Daarom zegt hij over duurzaamheid: “Je kunt er geld mee verdienen. Het barst in Eindhoven van de onderne-mingen die dat weten en die daar-naar leven.” In zijn visie heeft de motivering achter het thema duurzaamheid de afgelopen jaren een interessante ontwikkeling doorgemaakt: “Eerst was het: ik loop voorop, ik ben pionier, ik ben mijn concurrenten te vlug af. Nu zie je dat al die bedrijven een stap vooruit maken en duurzaamheid intussen beschouwen als een businessmodel: er is geld mee te verdienen.”

Over het groeiend belang van duur-zaamheid in het economisch leven gebruikt hij de volgende metafoor: “We spreken veel over duurzaam-heid, maar we staan nog maar aan het begin. We hebben geen idéé van wat ons nog te wachten staat. We staan met onze rug naar de golf toe en zo dadelijk worden we door die golf overspoeld. Dat is geen doem-scenario, integendeel, dat schept kansen. En die moeten we grijpen! Dát is mijn oproep.” >

Prijs voor duurzaam ontwerp

Een voorbeeld van het uitponden van het fenomeen duurzaamheid in Eindhoven is de toekenning van een

gemeentelijke prijs voor duurzaamheid tijdens de jaarlijkse

Dutch Design Week. “We hebben de DDA Design &

Duurzaamheid Prijs ingesteld”, aldus wethouder Helms.

“Ik mag zelf voorzitter van de jury

zijn en de prijs uitreiken.”

Dat gebeurde op 23 oktober 2010. DWARS ontwerp won de prijs met het ontwerp Pipe Bottles, karaffen

en flessen in de vorm van koppelstukken van waterleidingen.

“Zo proberen we op allerlei vlakken

het begrip duurzaamheid uit te dragen.”

“Op de energienota van de school, de sporthal en nog aan te sluiten woningen kunnen wij na de ingebruikname van de school jaarlijks 130.000 euro besparen.”

Directeur Martin van den Berg van het Christiaan Huygens

College (links op de foto) en Joost Helms, wethouder

gemeente Eindhoven met onder andere portefeuille

duurzaamheid: Duurzaamheid is óók ondernemend zijn en

ondernemend denken. NDA Energiedak®

ondersteunt ‘nul energie’ en ‘nul CO2’.

Een impressie van de aanleg van het NDA Energiedak® op het Christiaan Huygens College in Eindhoven.

B E W E Z E N R E S U L T A A T

D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 0


48 D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 049 48

Actie tot 2035. De gemeente Eindhoven heeft een actieprogramma om in het jaar 2035 energieneutraal te zijn, exclusief verkeer en vervoer. Tien jaar later moeten ook verkeer en vervoer in de gemeente energie-neutraal zijn.

De gemeente spreekt niet meer over CO2. “Wij gebruiken uitsluitend nog de term energieneutraal. Dat is het duidelijkst.

Dan weet iedereen, wat de bedoeling is. En dan pakken we in één moeite toch onze CO2-verplichtingen mee.”

En het mission statement van Eind-hoven over duurzaamheid? Wethouder Helms: “Duurzaamheid moet de standaard worden in het gehele gemeentelijk handelen. Wij vinden dat een heel natuurlijke stap. Het is zaak dat alle inwoners van Eindhoven dat besef kweken.” <

Duurzaamheidcentrum in lichttoren van Philips

De gemeente Eindhoven heeft dit na-jaar het duurzaamheidcentrum ICSE

binnengehaald. Het ‘International Center for Sustainable Excellence’(ICSE) opende op 7 september 2010 zijn deuren.

Meer dan 50 nationale en internatio-nale bedrijven, organisaties en kennis-instellingen werken er samen aan een

duurzame samenleving.Het ICSE is behalve kennis- en voor-

lichtingscentrum ook een laboratorium waar nieuwe technieken, producten

en materialen uitgeprobeerd worden. Bezoekers vinden er dan ook voorbeelden van cradle-to-cradle (C2C), biomimicry, ecological footprint en The Natural Step.

Het ICSE is gehuisvest op de hele eerste etage van de Philips Lichttoren

in het centrum van Eindhoven, op een vloeroppervlak van zo’n 3700 m².

Het initiatief voor het ICSE werd genomen door enkele stichtingen en de

gemeente Eindhoven. Meer informatie op: www.icse.nl

Bio-energiecentrale Tongelreep

Watertoren Bussum voorlopig duurzaamste kantoor van Nederland

Het duurzaamste kantoorgebouw van Nederland staat voorlopig in Bussum. Dat beweren de initiatiefnemers na de verbouwing van de oude watertoren (met glazen paviljoen) aan de Bussumer-grintweg, dicht bij het NS-station Bussum-Zuid. Gebouw en aanbouw zijn volledig energie- en CO2-neutraal.

Die initiatiefnemers zijn het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (Nibe) en Vocus Architecten. Beide bedrijven hebben hun intrek genomen in een deel van het complex. Het project, dat dit jaar gereedkwam, is intussen overgedragen aan de grootste huurder, accountantskantoor Meeuwsen Ten Hoopen, die het pand als eindgebruiker duurzaam gebruikt. Zo is er bijvoorbeeld cradle-to-cradle-vloerbedekking ont-wikkeld, speciaal voor dit kantoor.

Windmolen op dakHet pand heeft geen gasaansluiting. Energie wordt geheel zelf opgewekt (met een windmolen op het dak van de watertoren en pv-cellen op het grasdak van het naastgelegen paviljoen). Wat men eventueel tekortkomt aan energie, wordt opgewekt via bio-warmte-krachtkoppeling. ‘Bio’ slaat op het ge-bruik van gebruikt frituurvet als brandstof. Die olie is van plantaardige oorsprong. De warmte wordt gebruikt voor koeling van het gebouw, door middel van een absorptiekoelmachine. Het hele pand wordt zodoende verwarmd en gekoeld door bio-wkk.

Geen rioolBijzonder is verder, dat er geen riool-aansluiting is. Al het afvalwater, inclusief fecaliën, wordt in eigen huis gezuiverd in een helofytenfilter. Het gezuiverde water wordt hergebruikt voor toiletspoeling.

Breeam-NL Nieuwbouw: eerste oplevercertificaat door DGBC uitgereikt

De Dutch Green Building Council (DGBC) heeft in oktober 2010 tijdens de Nationale Staalbouwdag het allereerste oplever-certificaat van ‘Breeam-NL Nieuwbouw’ uitgereikt. Dat is hét keurmerk voor de beoordeling van de duurzaamheidpres-tatie van nieuwe gebouwen in Nederland. De gelukkige ontvanger was Warehouses De Pauw Nederland (WDP), die eerder dit jaar (in april en juni) ook al twee ontwerpcertificaten mocht ontvangen. Het allereerste oplevercertificaat heeft betrekking op het door WDP ontwikkelde en gebouwde distributiecentrum voor Kühne + Nagel in Tilburg.

Een Breeam-NL Nieuwbouw oplever-certificaat wordt toegekend aan een daadwerkelijk neergezet gebouw en is permanent geldig. Dit in tegenstelling tot een ontwerpcertificaat. Dat wordt namelijk toegekend aan een gebouwont-werp (dat er dus meestal nog niet fysiek is). Een ontwerpcertificaat is niet permanent geldig, maar verloopt als het gebouw is opgeleverd. Breeam-NL Nieuw-bouw is een schema om de duurzaam-heidprestatie van gebouwen te bepalen. Breeam staat voor Building Research Establishment Environmental Assessment Method en werd oorspronkelijk ontwikkeld en geïntroduceerd door de Engelse onderzoeksinstantie Building Research Establishment (BRE). De toevoeging NL maakt duidelijk dat het hier om de Nederlandse versie gaat. De DGBC is de exclusieve eigenaar van alle Breeam-NL schema’s en de officiële vertegenwoordiger van de BRE in Nederland.

De Dutch Green Building Council (DGBC) ontwikkelt en beheert keurmerken voor de beoordeling van Nederlandse gebouwen en gebieden op hun duurzaamheidpresta-ties. Daarnaast traint DGBC professionals om de beoordelingen te kunnen uitvoeren. Verder onderneemt DGBC een veelvoud aan acties, allemaal gericht op het ver-duurzamen van de bebouwde omgeving. Meer informatie op: www.dgbc.nl

uitverkocht te zijn. In de hoofdhal van het beurscomplex is 10.000 m2 stand-ruimte beschikbaar. InterSOLUTION wordt voor het eerst in de hoofdhal van Flanders Expo gehouden.

Nadere informatie op: www.intersolution.be

Zonne-energiebeurs Vlaanderen gaat ‘als een zonnetje’

Eind januari 2011 wordt in Gent (België) opnieuw de internationale vakbeurs voor zonne-energie InterSOLUTION gehouden. De beurs duurt drie dagen: 27, 28 en 29 januari. Plaats van handeling is weer de Flanders Expo in de Belgische stad.

Alle grote spelers op deze markt, inclusief zo’n 35 nieuwe exposanten, hebben zich al ingeschreven. Opval-lend is, dat de meeste exposanten hun stand aanzienlijk vergroten ten opzichte van voorgaande jaren. De organisatie verwacht voor het eind van het jaar

Grootste duurzame project van Nederland

Den Haag boort naar aardwarmte op diepte van 2 km

In Den Haag is het boorwerk achter de rug voor het grootste aardwarmteproject van ons land. De boorinstallatie maakte gaten tot 2 km diepte. Daar is het grondwater zodanig heet, dat het kan worden opgepompt om woningen en bedrijven te verwarmen. Een tweede boorgat is bestemd om het gebruikte, afgekoelde aardwater weer terug te pompen naar 2 km diepte. In totaal worden ruim 4000 bestaande en toekomstige woningen en 20.000 m2 bedrijfsruimte in Den Haag Zuidwest verwarmd met deze aardwarmte. De bronnen werden afzonderlijk geboord en elke boring vond in stappen plaats. Er werd geboord tot een bepaalde diepte, waarna de put werd voorzien van een casing en werd gecementeerd. Vervolgens werd tot de volgende diepte geboord en werden de stappen herhaald. Het boren en testen van de twee bronnen duurde gemiddeld twee keer 40 dagen.Gemeente Den Haag, energiebedrijven Eneco en E.on Benelux en woningcorpo-raties Staedion, Vestia en Haag Wonen hebben de krachten gebundeld en Aard-warmte Den Haag vof opgericht voor dit unieke en duurzame aardwarmte-project.

Den Haag is de eerste stad in Nederland waar aardwarmte op deze grote schaal wordt toegepast. Op jaarbasis scheelt dat 5000 ton CO2-uitstoot.

Dat is 70 procent minder dan bij traditionele verwarming. Gemeente Den Haag wil in 2040 CO2-neutraal zijn.

IsoBouw introduceert een decoratieve én luchtdichte binnenisolatie SlimFix® Deco is de naam van een nieuw gepatenteerd binnenisolatiesysteem toe-pasbaar bij het na-isoleren van hellende daken tussen de gordingen aan de bin-nenzijde van het dak. Fabrikant IsoBouw Systems stelt dat dankzij de decoratieve SlimFix® Deco isolatieplaten en de ge-patenteerde Deco Klik- en Naadprofielen een zolder in slechts 3 handelingen wordt voorzien van een isolerend en esthetisch afgewerkt plafond. Naast hun decoratieve functie zorgen de profielen ervoor dat de constructie luchtdicht wordt afgesloten. Dit laatste is belangrijk omdat luchtkieren tot warmteverlies kunnen leiden. Het realiseren van een luchtdichte aansluiting is normaliter een zeer lastige opgave. SlimFix® Deco in combinatie met het Deco-profielsys-teem lost dit probleem moeiteloos en zonder extra handelingen op.

SlimFix® Deco is leverbaar in de standaardlengte van 1300 mm of op specificatie van 1000 t/m 1600 mm lengte. De breedte is standaard 1020 mm of indien gewenst ook te verkrijgen in een breedte van 510 mm. Er zijn 2 versies verkrijgbaar: Platen met een Rc-waarde van 2,5 (SlimFix® Deco 2.5) en van 3.0 (SlimFix® Deco 3.0). Meer informatie: www.isobouw.nl/SlimFixDeco

H E A D L I N E S


de energie-uitgaven te verlagen. De warmteverliesmeter (de TLD100) is verkrijgbaar bij doe-het-zelfzaken en bouwmarkten. De adviesprijs is 55 euro.

De meeste warmte ontsnapt uit een woning via daken en zolders (30%) en via muren (25%). Door het aanbrengen van isolatie kan veel geld worden bespaard. De warmteverliesmeter van Black&Decker biedt hierbij uitkomst.

Het apparaat heeft een infraroodsensor die via een gekleurd licht een verande-ring in temperatuur aangeeft. Door het groene licht wordt eerst aangegeven wat de referentietemperatuur in een ruimte is. Vervolgens kleurt het licht blauw op de plek waar de temperatuur lager ligt dan de referentietemperatuur. Op die plek gaat warmte verloren en is het dus kouder dan in de rest van de ruimte (bijvoorbeeld door kieren en scheuren in de muur).Omgekeerd kan de warmteverliesmeter ook kou meten. Bij gebruik van bijvoorbeeld airconditioning kan kou verloren gaan. Ook dat spoort het apparaat op, op dezelfde wijze.

Voor meer informatie: www.blackand-decker.nl.

HSL deels over op zonne-energie

Op het dak van de 3,4 kilometer lange spoorwegtunnel ter hoogte van het Belgische Brasschaat, waar onder andere de hogesnelheidstrein doorheen rijdt, komen 16.000 zonnepanelen.

De Belgische spoorbeheerder Infrabel neemt de energie af die daarmee wordt gewonnen. De energie wordt onder meer gebruikt om gewone en hogesnelheids-treinen van stroom te voorzien. Dat meldde Infrabel deze zomer. Het project is een samenwerking tussen Infrabel, de bedrijven Solar Power Systems en Enfinity en de financiers Finea en Ika.

De tunnel is oorspronkelijk aangelegd als milieumaatregel tegen overlast, maar krijgt er nu een extra functie bij. De tunnel wordt inmiddels ook wel de ‘zonnetunnel’ genoemd. Onder andere de HSL van Amsterdam naar Parijs rijdt erdoorheen.

Flanders Expo verhuurt zijn dak aan exploitant van zonnepanelen

Sinds enkele maanden ligt op het dak van het beurscentrum Flanders Expo in Gent maar liefst 53.000 vierkante meter zonnepanelen. Dat is zowat de oppervlakte van acht voetbalvelden. Het is de grootste oppervlakte op een beurscomplex in België. Als de zon schijnt, is de installatie goed voor een productie van 1,5 miljoen kilowattuur per jaar. Dat is de hoeveel-heid stroom die 454 gezinnen jaarlijks verbruiken. ‘Voor ons is dat genoeg om aan zeventig procent van onze behoeften te voldoen’, zegt Dirk Van Roy, zaak-voerder van Artexis, uitbater van Flanders Expo.

Het zonnepanelenveld op de acht hallen van Flanders Expo is dan ook immens. In totaal is 53.000 vierkante meter bedekt met zogenoemde fotovoltaïsche cellen. Het zijn geen klassieke panelen, maar een soort matten die over de daken zijn uitgerold. In nauwelijks zes weken tijd werd alles geïnstalleerd. Verantwoordelijke voor dat huzarenstukje is Patrick Decuyper van een bedrijf uit Gent. Hij werd twee weken eerder nog verkozen tot beste jonge ondernemer ter wereld. Hij is met zijn zonnepanelen stilaan de wereld aan het veroveren. Met zijn bedrijf Enfinity heeft hij het gat in de markt ontdekt.

“Het concept is eenvoudig: we huren daken om er zonnepanelen op te plaatsen”, legt Decuyper uit. “Gedurende twintig jaar staan we voor het onderhoud in. De eigenaar van het dak kan bij ons tegen een goedkope prijs groene elektriciteit kopen. Het overschot van de productie leveren we terug aan het openbare elektriciteitsnet.” Iedereen tevreden dus! Enfinity heeft ruimte om zonnepanelen te plaatsen en genereert inkomsten uit de verkoop van elektriciteit. Het bedrijf waar de zonnepanelen staan, hoeft zich niet meer te bekommeren om zijn dak en krijgt goedkopere elektriciteit. Enfinity -opgericht in Gent, maar onder-tussen verhuisd naar Waregem- is nog maar vier jaar geleden begonnen, maar heeft ondertussen al projecten in negentien landen in de hele wereld. Er werken tweehonderd mensen. Met zijn 53.000 vierkante meter is Flanders Expo een van de grotere installaties die het bedrijf nu heeft opgesteld. Kende het be-drijf in 2008 een omzet van 83 miljoen euro, in 2009 was dat méér dan twee-honderd miljoen.

Volgens Decuyper moet de echte ‘boom’ inzake de zonnepanelen nog komen. “Binnen twee tot vijf jaar zal zonne-energie goedkoper zijn dan gewone elektriciteit”, gaat Decuyper voort. “In het zuiden van Europa is dat nu al het geval. Als het hier ook zover komt, wil iedereen zonnepa-nelen op zijn dak plaatsen.”

Bureaucratische obstakels bij aanleg pv-projecten in kaart gebracht

Sinds enkele maanden is een database in de lucht voor het wegnemen van bureau-cratische obstakels bij de aanleg van fotovoltaïsche projecten. Deze PV Legal database geeft marktspelers en beleids-makers een gedetailleerd inzicht in be-staande knelpunten en geeft voorbeelden van ‘best practices’. Het is de grootste en uitgebreidste online database in zijn soort ter wereld.

Om de database te ‘vullen’ is in 12 EU-landen zes maanden lang onderzoek gedaan naar de barrières bij de aanleg van pv-projecten. De EU financierde daarin mee. In elk land is onderzoek verricht naar ambtelijke procedures in de drie belangrijkste marktsegmenten, te weten: a) kleine systemen op woningen, b) klein- tot middengrootschalige systemen op commerciële gebouwen en c) middelgrote tot grote systemen, geplaatst in het veld. Voor elk van de segmenten zijn de ambtelijke processen voor het ontwikkelen van een PV-project in kaart gebracht en in detail beschreven, inclusief informatie over de doorlooptijd, wachttijd en wettelijke/administratieve kosten van elk der processen. Het PV Legal Project wordt uitgevoerd door 13 nationale brancheorganisaties en de Europese overkoepelende organisatie. Een Nederlandse ‘tak’ is daar niet bij. Wél wordt samengewerkt met Holland Solar. Dat is de branchevereniging voor zonne-energie in Nederland. De branchevereniging telt ruim 85 leden, van producenten tot leveranciers, van architecten tot adviseurs.

Nadere informatie op: www.pvlegal.eu/database.html

Nederland doet mee in nieuw opgerichte Active House Alliance

In Kopenhagen is onlangs de Active House Alliance opgericht. Doelstelling van de nieuwe organisatie is het verspreiden van kennis en ervaring omtrent zogenaamde ‘active houses’: gebouwen die meer energie produceren dan ze verbruiken. De alliantie werd enkele maanden geleden in het leven ge-roepen tijdens een conferentie van meer dan 50 vertegenwoordigers uit de bouw-branche en onderzoeksinstituten uit negen Europese landen (waaronder Nederland). Een van de belangrijkste drijfveren voor professionals om deel te nemen aan de oprichting van de nieuwe internationale alliantie is, dat vanaf 2020 alle nieuwe gebouwen in Europa energie- en CO2-neutraal moeten worden opgeleverd.

De internationale Velux-organisatie onder-steunt de visies van de Active House Alliance. Dat blijkt onder meer uit de

woorden van Michel Kalis, commercieel directeur van Velux Nederland: “Wij voelen, als onderdeel van de bouwmate-rialenbranche, een verantwoordelijkheid om de ontwikkeling van gebouwen te ondersteunen. Dat kan zorgen voor een vermindering van het totale energiever-bruik, maar levert ook een bijdrage aan een gezond binnenklimaat en een posi-tieve bijdrage aan ons milieu.”

Voor meer informatie over de Active House Alliance: www.activehouse.info.

Nieuwe vinding van Black&Decker:

Consument kan zelf warmteverlies meten

Black&Decker heeft in oktober 2010 een apparaat op de markt gebracht, waarmee de consument zelf tochtgaten (en andere plekken waar warmte verloren gaat) kan detecteren. Zo kan worden vastgesteld, waar een huis extra geïsoleerd zou moeten worden en waar niet. Dat kan een besparing opleveren tot honderden euro’s per jaar.

Ook in kantoren, opslagplaatsen en andere bedrijfspanden komt de warmteverliesmeter goed van pas om

H E A D L I N E S

Meestoken biomassa in energiecen-trale: Essent kan naar 50%

Essent heeft een succesvolle test uitge-voerd op de Amercentrale met de ‘meestook’ van meer dan 50 procent biomassa. Tijdens de test werd steenkool vervangen door houtpallets (bio-coal) voor de productie van duurzame stroom. Het is wereldwijd voor het eerst dat een centrale die van oorsprong draait op fossiele brandstof, op deze schaal over-schakelt op duurzame brandstof.De test heeft aangetoond dat 50 procent biomassa technisch mogelijk is, gedurende korte termijn. Om de 30 procent continue meestook van biomassa (van nu) te ver-hogen naar 50 procent (in 2015), is nog een aantal nieuwe investeringen nodig. Die zullen naar verwachting de komende jaren uitgevoerd worden. Essent produceert sinds 2001 duurzame energie door grootschalige meestook van biomassa. De Amercentrale in Geertrui-denberg is op dit moment al de grootste biomassacentrale van Europa: 30 procent van de gebruikte brandstoffen om groene energie op te wekken, is al duurzaam. Met het grootschalig meestoken van biomassa levert Essent een belangrijke bijdrage aan de in Europees verband af-gesproken doelstellingen om elektriciteit duurzaam op te wekken. Essent heeft 900.000 Groene Stroomklanten en is daarmee marktleider in groene energie in Nederland.

D A K + B O U W N A J A A R 2 0 1 052

NDA is initiatiefnemer van NDA Duurzaam Dak Concept,

een beproefde formule.

Randstad 20-02 Postbus 12241300 BE Almere Tel. 036 530 4490Fax 036 530 4505E-mail: [email protected]

www.ndaduurzaamdak.nl

Nu bij beleidsmakers, opdrachtgevers, vastgoedeigenaren en

investeerders het begrip duurzame ontwikkeling opschuift

naar de top van de agenda blijkt de Nederlandse Dakdekkers

Associatie (NDA) hen met het NDA Duurzaam Dak Concept

op maat te bedienen met een systematiek dat een enorme

besparing van energiekosten oplevert. Het brengt duurzaam-

heid in de praktijk in alle fases van het bouwen beheerproces.

Bovendien verbindt de NDA zich actief aan de werking

van het concept. De NDA is een van de weinige organisaties

die duurzaamheid op het dak integraal - lokaal en landelijk

opererend - kan faciliteren en daarmee vastgoedeconomen

en deskundigen ondersteunt op het gebied van kennis- en

praktijkexpertise als het om het dak en toepasbare duurzame

ontwikkeling gaat. In het verspreiden van kennis en ervaring

omtrent deze ‘actieve daken’ hebben de NDA en haar

aan gesloten bedrijven sinds 1981 een leidende rol in ons land.

Brengt duurzaamheid daadwerkelijk in praktijk: Christiaan Huygens College Eindhoven realiseert een totale besparing in energiekosten van maar liefst 130.000 euro per jaar

Het Christiaan Huygens College in Eindhoven is de standaard voor de school van morgen Thomas Rau

De eerste CO2-neutrale en energie leverende school van Nederland wordt eind 2010 opgeleverd. De besparing in energiekosten is mede gerealiseerd dankzij toepassing van het NDA Energiedak, een substantieel en beproefd element van het NDA Duurzaam Dak Concept. KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP: www.rau.eu ofhttp://rau.eu/2009/04/eerste-co2-neutrale-en-energie-leverende-school-van-nederland/

Dak en Bouw najaar 2010

Documents

Transcript of Dak en Bouw najaar 2010