DAILA LAMA: EEN WERELDVERANDERAAR

DIT WORDT DE EEUW VAN DE VREDE

14 15

GOUD

WAARD

De vorige eeuw was gericht op

economie, de nieuwe generaties zullen zich

vooral bezighouden met ‘awareness’ oftewel

bewustzijn.ZIJNE HEILIGHEID DE VEERTIENDE DALAI LAMA BRACHT IN MEI

EEN DRIEDAAGS BEZOEK AAN NEDERLAND. IN EEN BOMVOL

SPORTPALEIS AHOY VERTELT HIJ OVER DE BASISBEGINSELEN

VAN HET BOEDDHISME. MET ALS BELANGRIJKSTE LES: “NEEM

DE LESSEN VAN BOEDDHA NIET ZOMAAR AAN, MAAR

ONDERZOEK ZE.”

Het geroezemoes van 11.000 mensen verstomt op het moment dat

de dalai lama het podium betreedt. Met een ontspannen en vrolijke

blik begroet hij zijn publiek. Op het kleurrijke podium nestelt hij

zich in de lotushouding op de stoel. Zijn vitale en frisse blik

verbloemt zijn leeftijd. Achtenzeventig jaar geleden werd hij in

Tibet geboren, waarvandaan hij in 1959, op zijn vierentwintigste,

moest vluchtten naar India voor de Chinese troepen. Tot op de dag

van vandaag reist hij onvermoeibaar de wereld rond om de

Tibetaanse zaak onder de aandacht te brengen en om religieuze

harmonie en compassie te promoten. Voor zijn inzet kreeg hij

precies 25 jaar geleden de Nobelprijs voor de Vrede. Ook in de Ahoy

spreekt hij zich uit voor compassie en mededogen: Waar ik ook ga,

wie ik ook ontmoet, we zijn allemaal hetzelfde. Alle zeven miljard

mensen op deze aarde willen tenslotte gelukkig worden. Bij alle

religies en in alle culturen willen we toch innerlijke vrede? Het is echt

nodig dat we een gevoel van eenheid creëren met die zeven miljard.

Dit staat los van religie. Om een betere wereld te verwezenlijken

moeten we daarom allemaal, jong en oud, niet als inwoners van dit

of dat land, niet als aanhangers van dit of dat geloof, maar gewoon

als leden van deze grote familie van zeven miljard mensen hier met

visie, met moed en met optimisme naar streven.

Realiteit onderzoeken

Een lachsalvo ontstaat als hij zijn oranje BOS-pet opzet die hij had

gekregen van de Boeddhistische Omroep. Dit dient als bescherming

van zijn ogen tegen de felle lichten. Het is een grappig gezicht, zo’n

fel oranje sportieve pet bij deze spirituele leider. Hij lacht: We

hoeven niet zo formeel te zijn. Boeddhistische lessen geven gewoon

uitleg over de realiteit van onze geest en emoties. En vervolgens

"Alle grote wereldgodsdiensten

hebben ondanks verschillen in filosofie en

opvattingen, dezelfde potentie om tot

innerlijke vrede te leiden door de

beoefening van liefde, tolerantie en vergevingsgezindheid."

17

over de vraag hoe we onze geest kunnen aanpakken. De dalai lama

waarschuwt ervoor te veel in alleen rituelen te vervallen. Het is heel

gemakkelijk om regelmatig met elkaar op muziekinstrumenten te

spelen en te chanten (religieuze gezangen). Het gaat om de realiteit,

de emotie, en dus de praktijk. Van zijn vierde tot zijn

vierentwintigste heeft hij enorm veel ceremonies gedaan en hij

zegt er nu ‘fed up’ van te zijn: We moeten niet te veel bezig zijn met

oppervlakkige dingen. Anders wordt het bijna entertainment. We

zoeken naar een manier om met menselijke intelligentie onze

houding en gedachten te transformeren. Belangrijk is hierbij te

onderzoeken wat een (spiritueel)leider zegt. We moeten vooral

onze logica gebruiken en niet zomaar accepteren wat ik zeg.

Onderzoek of het klopt en ga ermee experimenteren. Realiteit

onderzoeken is essentieel in het boeddhisme.

Religieuze harmonie

Een ander commitment dat hij heeft, draait om religieuze harmonie.

Hij kijkt daarom vooral naar de basis van alle religies. Alle grote

wereldgodsdiensten hebben ondanks verschillen in filosofie en

opvattingen, dezelfde potentie om tot innerlijke vrede te leiden

door de beoefening van liefde, tolerantie en vergevingsgezindheid.

Alle grote religieuze tradities vormen een belangrijke hulp voor de

mensheid. Tegelijkertijd zijn een miljard mensen niet gelovig. Zij

willen ook een gelukkig leven leiden. Met elkaar moeten we de

menselijke waarden bevorderen.

Dit komt voort uit zelfzuchtigheid. We blijven maar graaien en

dan wordt het destructief. Een ander voorbeeld is het idee dat

boosheid een soort van uitlaatklep is van spanningen.

Sommigen zijn ervan overtuigd dat geweld hun problemen kan

oplossen. Dat is onwetendheid. Geweld leidt tot

tegengeweld. Het creëert altijd weer nieuwe

woede en haat. Zo zit je in een vicieuze cirkel. Ik

zie het als een soort onwetendheid van de

wet van causaliteit. Deze onwetendheid

zorgt voor een zelfzuchtige instelling. Het is

belangrijk in te zien dat onze vijand ook

maar relatief is en dat iemand door vele

factoren een vijand wordt. Zodra je ziet dat jij

zelf ook een factor bent in het lijden, kan je

werken aan verandering. Kijk om je heen. Kijk naar

wat er nu voor problemen in de wereld zijn:

natuurrampen, oorlogen, financiële crisis. Dit zijn allemaal

problemen die we als mensheid zelf creëren. Vanaf het

moment dat we de ultieme werkelijkheid gaan doorzien,

neemt de kracht tot inhaligheid af. Als gevolg daarvan zal een

strikte scheiding tussen ‘wij en zij’ of ‘ik en de ander’ afnemen.

Het voornaamste wapen waarmee we onwetendheid kunnen

verslaan, is de wijsheid om de ultieme werkelijkheid te

doorzien. Dat noemen we ‘shunyata’.

Wetenschap

De dalai lama kiest zorgvuldig zijn woorden en wisselt het Engels en

het Tibetaans met elkaar af. De vertaalster schrijft driftig mee op het

podium en geeft haar vertaling zodra de dalai lama is uitgesproken.

Een taak die veel waardering krijgt van de spirituele leider.

Al vindt hij de zachte toon soms iets te bescheiden voor

haar goede werk. Met een blos op haar wangen

hervat ze haar werk, als de dalai lama verder gaat

met zijn betoog. Hij vertelt over de vele dialogen

die hij de afgelopen dertig jaar voerde met

wetenschappers. Niet over religies maar over

moderne wetenschap. Kwantumfysici hebben

veel kennis over materie. Geest en emoties zijn

weer het vakgebied van medische en

hersenwetenschappers. Ik hecht veel waarde aan hun

kennis over en verklaringen van de geest. Zo zien we zowel

in het boeddhisme als in de wetenschap dat de ware verstoorders

van vrede niet de wapens zijn, of lichamelijke ziektes, maar dat het

voortkomt uit de groeiende innerlijke onvrede. Mensen roepen van

alles over wereldvrede. Maar vrede kan alleen maar komen via

innerlijke vrede. Niet andere mensen en ook niet de technologie

verstoren deze innerlijke vrede. Volgens de dalai lama ligt het aan

bepaalde emoties in onszelf. We hebben te veel zorgen, te veel

boosheid, te veel stress. Deze emoties vreten aan ons

Afhankelijkheid

Het boeddhisme onderscheidt zich volgens de dalai lama van

andere religies, doordat het niet gelooft in een Schepper. Uniek in

het boeddhisme is bovendien dat het niet gelooft in een

onafhankelijk zelf. Het boeddhisme gaat ervan uit dat er niet zoiets

is als een ziel. Alles en iedereen is afhankelijk van elkaar en is met

elkaar verbonden. In de eerste lessen van Boeddha kijk je naar de

situatie waarin je je bevindt. Wat is de basis van ons lijden en

duurzaam geluk? Alleen als je de situatie begrijpt waar je je in

bevindt, ga je begrijpen waarom je lijdt of juist gelukkig bent. Komt

het door jezelf? Door anderen of door beiden? Het komt niet zonder

reden tot stand, alles staat in onderlinge afhankelijkheid. Meestal

komt ons lijden door omstandigheden die we zelf creëren. Het

beste wapen tegen lijden en onwetendheid is begrip van onderlinge

afhankelijkheid.

Onwetendheid

Niemand wil lijden. Toch gebeurt het. Waarom? Volgens de dalai

lama is onwetendheid dus de grootste oorzaak. Als voorbeeld

noemt hij het streven naar materiële rijkdom. Mensen denken

vaak dat als je meer geld hebt, dat alles goed is. Daarom willen

mensen steeds meer geld verdienen. Dit is een bepaalde vorm van

onwetendheid. De ware bron van geluk ligt in een rustige geest en

dus in onszelf. Toch besteden we daar weinig aandacht aan. We

grijpen naar materiele dingen die zorgen voor onafhankelijkheid.

"De dalai lama waarschuwt ervoor te veel in alleen rituelen te vervallen. Het gaat om de realiteit, de emotie, en dus de praktijk."

immuunsysteem, en leiden uiteindelijk tot ziekte. Er zijn twee soorten

emoties: destructieve en constructieve. Het bewustzijn hiervan is van

belang voor een gezond lichaam, dit zorgt weer voor gezonde gezinnen

en dus een gezonde samenleving. Uiteindelijk krijg je een gezonde

mensheid, oftewel een gelukkige wereld.

Wat is realiteit?

De dalai lama raakt maar niet uitgesproken over de wetenschap. Zonder

ook maar iets op papier te hebben staan, deelt hij al zijn kennis. Het

publiek luistert ademloos toe. We hebben allemaal geleerd hoe dingen

horen te zijn. Maar wat zie je nu eigenlijk echt? Hij kijkt vragend de zaal in,

maar krijgt geen reactie. Dan wijst hij op het kopje dat naast hem staat

en stelt het publiek de vraag wat er verder is dan kleur, materie en vorm.

Als je het stap voor stap gaat reduceren tot atomen en nog kleiner, dan

ontdek je dat er op een gegeven moment geen materie is. Dus dingen in

de materie bestaan objectief gezien niet. Daarom zitten de kwantumfysici

een beetje met een dilemma: Wat is eigenlijk realiteit op het vlak van

materie? Uiteindelijk is de realiteit slechts een benaming. Kwantumfysica

is in feite een soort eerste stap in de uitleg over ‘Leegte’. Als je de externe

wereld op deze manier analyseert, bestaat alleen de mentale geest.

Awareness

Aan het einde van de lezing komt hij toch weer terug op onze kennis en

onze manier van denken Tenslotte begint wijsheid met goede educatie.

Daarom pleit de dalai lama voor een verandering in het onderwijs. Het is

tijd om een nieuwe manier van denken te vinden over spiritualiteit en

ethiek, die verder reikt dan religie alleen. Hij wil meer educatie met

morele waarden waar iedereen iets mee kan. We moeten werken aan

een seculiere ethiek. Een mens moet niet streven naar het goede omdat

een hogere macht dat van hem vraagt, maar omdat hij zélf overtuigd is

van de noodzaak van goed handelen. Het is zijn of haar eigen

verantwoordelijkheid. De vorige eeuw was gericht op economie, de

nieuwe generaties zullen zich vooral bezighouden met ‘awareness’

oftewel bewustzijn. Niet door gebeden, maar door actie. Dankzij goede

discussies en meer begrip voor elkaars ideeën zal er een betere wereld

ontstaan. Dit wordt de eeuw van de vrede.

18 19

TEK

ST:

BO

NN

IE V

AN

DO

OR

N

FOTO

'S: M

AA

RTJ

E VA

N G

ESTE

L

Het is tijd om een nieuwe manier

van denken te vinden over spiritualiteit en ethiek, die

verder reikt dan religie alleen.

De ware bron van geluk ligt in een rustige geest en dus in onszelf.