Dag van de Architectuur zondag 9.10dagvandearchitectuur.be/_files/Knack-weekend-Dag... ·...

1

Dag van de Architectuurzondag 9.10.11

www.dagvandearchitectuur.be

3

Het Vlaams Architectuurinstituut wil met de geselecteerde gebouwen en locaties duurzaamheid ruimer bekijken dan de puur technische kwesties waartoe het dikwijls wordt herleid. En pleit zo voor een mentaliteitswijziging die ons aanzet crea-tiever en zuiniger om te gaan met onze leefomgeving. In het vlugschrift ‘Dierbaar is duurzaam’ dat het VAi naar aanleiding van deze Dag zal publiceren, noemen ze architec-ten de “eerste bemiddelaars” om te komen tot een duurzame samenleving. Want ze moeten complexe kwesties als het energieprobleem, de demografische veranderingen, het mobili-teitsvraagstuk én de omgang met het culturele erfgoed vertalen naar ruimtelijke antwoorden. Omdat de ruimtelijke kwaliteit essentieel is in de levenskwaliteit, moet je deze vertaling doen met de grootst mogelijke zorg en aandacht. Deze aandacht manifesteert zich bijvoorbeeld in de participatieve processen bij stadsvernieuwing, zoals in Gent en Antwerpen.

Als minister van zowel Cultuur als Leefmilieu en Natuur steun ik deze aanpak volledig. Zowel de oproep uit het vlugschrift als het voor u geselecteerde programma van deze Dag van de Architectuur, sluit naadloos aan bij drie kernpunten uit mijn beleidsnota : duurzaam beleid voeren, eco-cultuur initiëren en daarbij participatie en diversiteit als motoren voor vernieuwing inzetten. Deze doelstellingen zijn ook bouwstenen binnen het toekomstproject Vlaanderen in Actie. Met dit plan willen we Vlaanderen tegen 2020 naar de top vijf van Europese regio’s leiden. Zeven doorbraken moeten dat verwezenlijken, de concrete doelstellingen liggen vast in het Pact 2020. Ik wil hier twee doorbraken beklemtonen: ‘Groen en dynamisch steden-gewest’ moet van Vlaanderen een groene en milieuvriendelijke regio maken waar het aangenaam wonen is, en de doorbraak ‘Warme samenleving’ wil van Vlaanderen een nog meer soli-daire en open regio maken.

Ik ben erg blij dat we vanuit verschillende hoeken en disciplines aan dezelfde doelstellingen kunnen werken, om uiteindelijk een gemeenschap te vormen die letterlijk en figuurlijk kwali-tatieve ruimte biedt aan iedereen. Ik ben ervan overtuigd dat onze ontwerpers hierin sleutelfiguren zijn. Deze Dag van de Architectuur biedt ons alvast een knappe inkijk.Ik wens u vandaag bijzonder veel inzicht en uitzicht doorheen de architectuur, die zoals de Franse priester Ernest Dimnet schreef, van alle kunsten het traagst maar het meest zeker op onze ziel speelt.

Joke Schauvliege, Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur & Cultuur

Beste architectuur-liefhebber,

De Dag van de Archi-tectuur 2011 belooft opnieuw een bijzon-dere ontdekkings-tocht te worden langs talloze voorbeeld-projecten en nieuwe stadsontwikkelingen op verschillende lo-caties in Vlaanderen. Niet in het minst om-wille van de uitda-gende invalshoek op een gekend thema: duurzaamheid.

VOORWOORD

Den Bell, Antwerpen, DMT Architecten i.s.m. Styfhals & partners © Stad Antwerpen

4

PRAKTISCHEINFOOp zondag 9 oktober kan je tijdens de Dag van de Architectuur van 10u tot 18u individueel of met een gids opengestelde gebou-wen bezoeken of een stadsrondleiding volgen langs verschillende architectuurprojecten en stadsontwikkelingen. De rondleidingen en tours worden gegeven door de architect zelf of een deskundige architectuurgids. Vooraf kan je info verkrijgen of reserveren via de website www.dagvandearchitectuur.be.

Indien een rondleiding of een tour volzet is, proberen we een extra rondleiding te organiseren. Surf naar www.dagvandearchitectuur.be voor de meest actuele informatie.

InfopuntIn elke stad is er een centraal infopunt. Hier kan je op de Dag van de Architectuur alle informatie krijgen over het programma, de gidsbeur-ten in de gebouwen en de tours in een stad of regio. Stadsplannen kan je downloaden op www.dagvandearchitectuur.be en zijn verkrijgbaar op de infopunten.

Opengestelde gebouwenOpengestelde gebouwen zijn vrij toegankelijk van 10u tot 18u. Uitzonderingen staan expliciet vermeld bij de informatie over het gebouw. De gidsbeurten in de opengestelde gebouwen starten om 14u, 15u en 16u en zijn gratis, tenzij anders aangegeven. Reserveren is aangewezen via www.dagvandearchitectuur.be of 03 242 89 65. Als je op voorhand reserveert ben je zeker van je plaats.

Stadsrondleidingen en toursVoor een stadsrondleiding of bustour is reserveren verplicht via www.dagvandearchitectuur.be of 03 242 89 65. Een wandeling / fietstocht kost 8 Euro, een bustour 15 Euro, tenzij anders aangegeven. Op de dag zelf kan je enkel op de infopunten informeren of er nog plaats is.Voor fietstochten spring je op je eigen fiets of maak je gebruik van lokale fietsverhuur. De organisatoren van de Dag van de Architectuur verhuren zelf geen fietsen.

Meer architectuurNaast het programma van de Dag van de Architectuur kan je tal van boeiende architectuuractiviteiten meemaken: lezingen, debatten, tentoonstellingen, rondleidingen, reizen, … In dit magazine vind je een selectie van deze activiteiten. Op www.dagvandearchitectuur.be vind je een uitgebreide architec-tuurkalender. Voor meer info verwijzen we naar de website van de organisator van de activiteit.

deSingel, Antwerpen © Stéphane Beel Architecten© Eline R

ToegankelijkheidAlle gebouwen zijn goed toegankelijk voor rolstoelgebruikers tenzij anders vermeld. indien nodig kan je een beroep doen op een VAi-host.

BetalenJe kan online reserveren en betalen met creditcard of bancontact. Online betalen is gratis. Indien je niet online betaalt wordt een administratiekost van 1 Euro per ticket aangerekend.

Surf voor extra infoHet magazine beperkt zich tot de basisinformatie. Op www.dagvan-dearchitectuur.be vind je gedetailleerde info over alle opengestel-de gebouwen en rondleidingen. Bij elk gebouw of activiteit vind je op de site een uitgebreide beschrijving, een plannetje, de bereikbaar-heid met openbaar vervoer en slimme links naar andere interessante projecten uit het programma.

5

INHOUD

ANTWERPEN 14De stad is de meest duurzame vorm van samenleven

TURNHOUT 19Periscoop

GENK/HASSELT 22Architecturale bi-pool

GENT 32Bouwen aan stedelijkheid

SINT NIKLAAS 38

LEUVEN 40Studentenstad 2.0

DE KUST/OOSTENDE 48Stadsregio met landschapsparken

BRUGGE 52Hedendaagse architectuur als historische noodzaak

56 Oktober is maand vande architectuur

PROVINCIE ANTWERPEN

PROVINCIE LIMBURG

PROVINCIE OOST- VLAANDEREN

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN

BRUSSEL-WALLONIË

THEMADUURZAAM-HEIDArchitectuur die blijft

THEMAPARTICIPATIEArchitectuur metiedereen

THEMAGROEPS -WO NING -BOUWGezocht:trendbreuk voorcollectief wonen

Organisatie en coördinatie Dag van de ArchitectuurVlaams Architectuurinstituut (VAi)Jan Van Rijswijcklaan 1552018 [email protected]

Directeur: Christoph GrafeProjectleider: Stefan SifferRedactie: Stefan Siffer, Egon Verleye, Tine VerschaeveAuteur: Egon VerleyeWebsite: Monsieur Moiré Grafische vormgeving: Monsieur MoiréTekening cover: Walter Warton, Pieces of deSingelCommunicatie: Tine Verschaeve

Regionale organisatieProvincie Antwerpen: Ar-Tur vzw, cityLabo/Antwerpen Averechts vzw, Stad Antwerpen, Vlaams Architectuur-instituut vzwProvincie Limburg: Architectuurwijzer vzwProvincie Oost-Vlaanderen: Stad Gent (Dienst Monumentenzorg en architectuur, AG-SOB), WARP vzw, Provincie Vlaams-Brabant: Stad en architectuur vzwProvincie West-Vlaanderen: Archipel vzw, Coördinatiepunt Duurzaam Kustbeheer Provincie West-Vlaanderen, Oostende Werft vzw, SWAN vzw

Thematisch partnerscityLabo/Antwerpen Averechts, Coördinatiepunt Duurzaam Kust-beheer Provincie West-Vlaanderen, Departement Leefmilieu Natuur en Energie en Team Duurzame Ontwikkeling Vlaamse Overheid, Lijnstad E19, Ruimte voor infrastruc-tuur, Onderzoeksgroep ArcK PHL, VMSW

Met de financiële en/of logistieke steun vanAfdeling Kunsten en Departement Leefmilieu Natuur en Energie van de Vlaamse Overheid, Nationale Loterij, Orde van Architecten Vlaamse Raad, DEXIA, ODS, Armstrong Plafonds, Bureau Bouwtechniek, Goedhart Repro, Atlas Reizen/Art Travel

Met de promotionele steun vanWeekend Knack , A+ , Kanaal Z, Trends, Radio 2 , Uit in Vlaanderen , Cobra, Archined, NAV, Livios

9 29 45

8

“HET IS EEN ILLUSIE OM TE DENKEN DAT DE VRAAGSTUKKEN VAN ONZE TIJD –SCHAARSTE, VERVUILING, DE EINDIGHEID VAN DE GROND-STOFFEN– OPGELOST KUNNEN WORDEN MET TECHNISCH VERNUFT ALLEEN.” Christoph Grafe

KENDALL, Antwerpen, Stramien architecten © Evelien Boonen

9

directeur van het Vlaams Architectuurinstituut, is pleitbezorger van deze stelling. Hij staat dan ook kritisch tegenover het gratuit gebruik van de term ‘duurzaamheid’: “Het is een toverwoord ge-worden waarmee we ons onvermogen bezweren fundamenteel na te denken over hoe onze leefwijze zou moeten veranderen.” Het is duidelijk dat Grafe zich prioritair wil focussen op een veel omvangrijker en urgenter probleem dan het ‘ecologische gevaar’. De nakende bevolkingsexplosie verdient volgens hem een prominentere plaats op de agenda. Volgens Grafe is de huidige technologische aanpak één van kort-stondig actionisme en wordt het tijd om een ruimer gezichtsveld te belichten; “Het is een illusie om te denken dat de vraagstukken van onze tijd –schaarste, vervuiling, de eindig-heid van de grondstoffen– opgelost kunnen worden met tech-nisch vernuft alleen.”

Waar moet duurzaamheid dan wel over gaan? Volgens Grafe is er dringend nood aan een drastische mentaliteitswijziging:

THEMADUURZAAMHEID

ARCHITEC TUUR DIE BLIJFT

Christoph Grafe, directeur van het VAi (Vlaams Architectuurinstituut) en Denis Dujardin, landschapsarchitect en docent stedenbouw, pleiten voor een culturele benadering van het begrip ‘duurzaamheid’. Zij beschouwen de duurzaamheidsge-dachte ruimer dan een puur technologische revolutie en willen naar een mentali-teitswijziging die ons aanzet creatiever en zuiniger om te gaan met onze leefom-geving. Door Egon Verleye >

Duurzaamheid is een begrip dat overal te pas en te onpas opduikt. Media, politici en wetenschappers proberen ons ervan te overtuigen dat het belangrijk is om duurzamer te gaan bouwen. Maar wat houdt dit ‘duurzaam bouwen’ juist in? De indruk bestaat dat het er vooral op neer komt om zoveel moge-lijk te investeren in duurzame bouwmaterialen en alternatieve energievoorzieningen. Architectuurtheoretici en stedenbouw-kundigen staan eerder sceptisch tegenover deze ‘geïsoleerde’, materiële obsessie voor ‘groener bouwen’.

> Mentaliteitswijziging

Binnen de academische wereld en onderzoeksgroepen voor duurzaam bouwen gaan er steeds meer stemmen op om de focus op de technische, materiële invalshoek van duurzaam-heid te nuanceren en meer de aandacht te vestigen op het sociale en culturele aspect van duurzaamheid. Christoph Grafe,

10

“Gebouwen en steden waarmee we ons emotioneel verbin-den –waarvan we houden– zijn de beste vorm van duurzame leefomgeving.” beweert Grafe. Een passiefhuis waarin je je niet lekker voelt heeft geen toekomst. Architecturale kwaliteit is geen kwestie van een (luxueuze) saus over het functionele bouwwerk. Het is een basisvoorwaarde om te komen tot duur-zame steden.

Ook Dujardin deelt die mening; “Een plek is pas duurzaam wanneer ze gekoesterd wordt.” Bij het ontwikkelen van steden-bouwkundige projecten is het volgens hem belangrijk om te ontwerpen vanuit zogenaamde ‘punten’ in plaats van ‘lijnen’. “Deze punten kunnen verschillende vormen aannemen. Bij het IGLO-project (2005, D. Dujardin ism Technum, Linkeroever Antwerpen, stedenbouwkundig project met als doel verschil-lende generaties dichter bij elkaar te brengen) is dit ‘punt’ een straat, die als rode draad doorheen de wijk mensen tot ontmoe-tingen brengt. Eigenlijk heeft deze straat meer weg van een plein, waaraan allerlei sociale componenten gekoppeld zijn.”

Het beste voorbeeld van duurzame stadsontwikkeling is volgens Denis Dujardin de aanwezigheid van pleinen: “Pleinen zijn eigenlijk de basis voor stedenbouwkundige kwaliteit. Het zijn in feite plaatsen waar mensen voortdurend –gewild en ongewild– elkaar ontmoeten. Ze vormen een concentratie van open ruimte en bebouwing die perfect samengaat.” Pleinen kunnen volgens Dujardin beschouwd worden als ‘dierbare punten’ in het landschap.

Doordat ze geworteld zijn in onze gemeenschappelijke geschiedenis en een forum bieden voor sociale en culturele ont-moetingen, zijn pleinen volgens Dujardin uitermate duurzaam en gelden ze als voorbeeld voor woonvormen op macro - en mi-croniveau. Hij concludeert: “Als stedenbouwkundig ontwerper moet je op een manier te werk gaan waarbij je het centrale en het dierbare –naar analogie met een plein– kan bewerkstelligen op een hedendaagse manier.”

Is dergelijke emotionele verknochtheid aan een plek of gebouw –met het oog op duurzaam bouwen– ook mogelijk bij nieuwbouwprojecten? Het antwoord van Dujardin is resoluut ja! “Je kan nieuwe plaatsen zodanig inrichten dat mensen er gehecht aan raken.” Hij vermeldt hierbij het belang van de zogenaamde ‘omgevingspsychologie’, een manier om de ruimte en gebruikers te benaderen die volgens hem te weinig aan bod komt bij opleidingen Architectuur & Stedenbouw. “Men moet jonge architecten en stedenbouwkundigen leren nadenken over het begrip ruimte: hoe ervaren mensen een ruimte, hoe worden ruimtes beleefd en vooral, hoe reageert de psyche op een ruimte.”

THEMADUURZAAMHEID

“Duurzaamheid vereist een heruitvinding van onze demo-cratie. Deze moet zich baseren op nieuwe sociale contracten tussen geëmancipeerde burgers onderling met de overheid, waarin individuele verworvenheden en gemeenschappelijke belangen een nieuw evenwicht vinden. Dit zal zijn weerslag vinden in de richting van de leefomgeving.” De kiem voor deze culturele verandering ligt volgens Grafe bij de herinrichting van onze leefomgeving; “Een duurzame cultuur van wonen kan niet bestaan zonder een goed ontwikkelde cultuur van bouwen.”

Dit laatste impliceert dus dat er in eerste instantie bij de bouwheren van vandaag een mentaliteitswijziging moet plaatsvinden. Denis Dujardin, landschapsarchitect en gastdo-cent landschap en stedenbouw aan diverse hogescholen, ziet hier een grote rol weggelegd voor projectontwikkelaars: “Je zou deze bezielers van de verkavelingcultuur moeten overtuigen om af te stappen van dat ‘hyperindividualistisch bouwen’ dat nu gangbaar is bij grote projecten.”

Projectontwikkelaars moeten, volgens Dujardin, beginnen inzien dat alternatieve woontypologieën als groepswoning-bouw en meervoudig wonen de toekomst zijn voor een overbe-volkt cultuurlandschap. Hij benadrukt dat het hierbij belang-rijk is de gebruikers ervan te overtuigen dat deze alternatieven geen verlies aan privacy inhouden. “Project ontwikkelaars moe-ten inzien dat ze door het bouwen van een geconcentreerde, identificeerbare publieke ruimte een win-winsituatie kunnen creëren voor de woonkwaliteit van dat individuele wonen. Mij lijkt het dat wanneer mensen zich kunnen identificeren met een bepaalde wijk dit bijdraagt tot de levenskwaliteit.”

> Dierbaar is duurzaam

Impliceert voorgaande redenering dat we vanaf nu met een schone lei van voor af aan moeten beginnen? Neen. Zonder dat we er veel aan moeten doen zijn gelukkig heel wat gebouwen en stedelijke ontwikkelingen reeds duurzaam. Stedenbouw met de sloophamer is geen oplossing om te komen tot duurzaam wonen en bouwen. Het potentieel van het bestaand patrimo-nium moet gemaximaliseerd worden en aangevuld met nieuwe architecturale ingrepen. De wisselwerking tussen het onroe-rend erfgoed en innovatieve architectuur moet de leefbaar-heid van de gebouwde ruimte garanderen voor de huidige en toekomstige generaties. Een gelijkaardige dialectiek is nodig tussen de bebouwde en open ruimte. Op die manier is natuur-behoud steeds een vorm van landschapsarchitectuur.Grafe en Dujardin leggen allebei de nadruk op de emotionele en mentale waarde die gebruikers aan gebouwen, omgevingen, landschappen koppelen.

“JE KAN NIEUWE PLAATSEN ZODANIG INRICH-TEN DAT MENSEN ER GEHECHT AAN RAKEN.” Denis Dujardin

11

“GEBOUWEN EN STEDEN WAARMEE WE ONS EMOTIONEEL VERBINDEN –WAARVAN WE HOUDEN– ZIJN DE BESTE VORM VAN DUUR-ZAME LEEFOMGEVING.” Christoph Grafe

AntwerpenKENDALL, van pakhuis naar duurzame kantooromgeving

Met de realisatie van ‘de KEN-DALL’ bewijst bouwheer SD WORX dat duurzaam bouwen en herbestemming hand in hand gaan. Het voormalige 19de eeuwse stapelhuis is door het ontwerp van architectenbureau Stramien en het advies van stu-diebureau Cenergie omgevormd tot een energiezuinig kantoor-gebouw. Met de combinatie van allerhande passieve technieken en van een lucht dichte geïsoleer-de schil aan de binnenzijde van het gebouw, is ‘de KENDALL’ een toonbeeld voor milieuvriendelijk verbouwen.

KENDALL kantoorgebouw, 2010

Giststraat, 2000 AntwerpenArch Stramien cvba (Architec- tuur en Ruimtelijke Planning), i.s.m. Cenergie cvba (duurzaam bouwen)

OPENGESTELDEGEBOUWEN

Sint NiklaasVoorbeeld voor moderne uitvaartcentra: Crematorium Heimolen

Claus & Kaan Architecten laat met Heimolen zien dat moderne, minimalistische architectuur een perfect opvangnet kan zijn voor menselijke emoties.

Bij een crematorium denk je misschien niet meteen aan ‘duurzaamheid’, maar Heimolen bewijst dat het één het ander niet hoeft uit te sluiten. Zo beschikt het gebouw over een warmtewisselaar, die ervoor zorgt dat de warmte van de ver-brandingsovens herbruikt wordt. Daarnaast heeft het complex een eigen waterfiltersysteem dat aangesloten is op het open watersysteem van de vijvers op de begraafplaats.

Ovengebouw en ontvangstgebouw, 2008

Waasmunsterse Steenweg 9100 Sint niklaasArch Claus & Kaan Architecten

• Reservatie verplicht

GentOpen Leercentrum op de campus van Gent

De basis van een duurzaam ontwerp is steeds de inplanting en oriëntatie. Deze werd voor het Open Leercentrum grotendeels bepaald door de inschake-ling in het masterplan van de campus Schoonmeersen van de Hogeschool Gent. De zuidelijke gevel is voornamelijk massief opgebouwd met relatief kleine glaspartijen. Alle andere gevels zijn beglaasd in functie van maxi-maal daglicht. De binnengevel, die zuidwaarts gericht is, wordt beschermd tegen oververhit-ting door de membraancon-structie en de aanplanting van de bomen op de dakterrassen die in de zomer een extra filter vormen. Bijkomend zijn speciale technieken gebruikt in functie van regenwaterrecuperatie, dag-lichtsturing van de verlichting. Er werd geopteerd om geen koeling te voorzien, maar met het ventilatiesysteem kan een beperkte nachtkoeling worden gerealiseerd.

Open Leercentrum, 2009

Schoonmeersstraat 9000 GentArch Baro & SumProject

Kust, OostendeKrekengebied

In het krekengebied worden heel wat veranderingen doorgevoerd. 630 ha wordt heringericht om de natuur en het milieu te beschermen. De stad Oostende werkt daarvoor samen met de Vlaamse Landmaatschappij. Er komt meer ruimte voor fietsers en wandelaars en de natuur kan er opnieuw rustig op haar plooi komen.

Het krekengebied omvat een vijftal gebieden in Oostende en Oudenburg. Het betreft de Zwaanhoek, de Grote en Kleine Keignaert, het gebied met de Zoutekreek, Sluiskreek en Straatkreek, de Kleiputten van Snaaskerke en het toekom-stige stadsrandbos tussen de Grintweg en de A10. Veel van de gronden zijn volgens het gewest-plan natuurgebied, maar kennen momenteel geen natuurbeheer. Op termijn moeten deze gronden effectief ingericht en beheerd worden als natuurgebied. Het natuurinrichtingsproject zal die overgang begeleiden.

RONDLEIDINGEN

Open Leercentrum Gent, Sum Project © Stad Gent

INFO EN RESERVATIE WWW.DAGVANDEARCHITECTUUR.BE

12


De stad Oostende zal het stads-randbos verder aanleggen. Het is de bedoeling dat een zone van 150 ha langzamerhand omge-vormd wordt tot bos. Hier en daar zijn open plekken met riet, water en graslandjes voorzien. Het bos zal een ideale plek zijn om de drukte van de stad te ontvluchten. Er komt ook een wandel- en fietspad. De privacy van de omliggende woningen wordt zoveel mogelijk gerespec-teerd.

Fietstocht• Plaats: De Lange Schuur, Stuiverstraat

599, 8400 Oostende

• Tijdstip: 14u

• Duur: 2u

• Prijs: 8 Euro

• www.vlm.be

Ruimtelijke omgeving Duin en Zee & Fort NapoleonDuin en Zee heeft enerzijds een gebouwencomplex en anderzijds een attractieve buitenomgeving door haar ligging midden in de duinen en vlak bij zee en strand. Bij het uitvoeren van de omge-vingswerken lag de nadruk op de symbiose tussen jeugd en groen, met als doel natuurherstel en het behoud van open ruimte voor spelende kinderen.

Vlaanderen zet sterk in op duurzaam wonen en bouwen. Eind 2004 startte de Vlaamse overheid het transitieproces duurzaam wonen en bouwen op om een fundamentele verandering (transitie) op gang te brengen naar een manier van wonen en bouwen die beantwoordt aan de principes van duurzame ontwikkeling. Twee doelstellingen stonden daarbij centraal: een langetermijnvisie ontwikkelen met het vizier op 2030, en een breed maatschappelijk vernieuwingsnetwerk opzetten. Dit jaar volgden nog twee nieuwe initiatieven die de transformatie van Vlaanderen naar een Groen en Dynamisch Stedengewest - een ambitie die werd geformuleerd in het plan Vlaanderen in Actie - mee moeten bevorderen. Begin maart ondertekenden minister-president Kris Pee-ters en de vijf Vlaamse provincies een samenwerkingsovereenkomst voor de ondersteuning van vijf provinciale steunpunten duurzaam wo-nen en bouwen. Deze steunpunten zullen in hun provincie uitgroeien tot de gespreks- en adviespartner inzake duurzaam wonen en bouwen voor een zo breed mogelijke doelgroep. Op korte termijn zal de Vlaamse Regering ook een Vlaamse maatstaf voor duurzaam wonen en bouwen goedkeuren. Dit instrument zal het referentiekader worden voor duurzaam wonen en bouwen in Vlaanderen.De Vlaamse overheid wil ondertussen uiteraard ook het goede voorbeeld geven via concrete realisaties in haar eigen gebouwen. Zo werd een handleiding opgesteld met een geïntegreerde waarderings-methode voor de eigen kantoorgebouwen. Deze referentiegids, die in december 2010 geactualiseerd werd, maakt het mogelijk kantoor-gebouwen te beoordelen op het vlak van duurzaamheid. De Vlaamse overheid heeft al enkele voorbeeldkantoorgebouwen gerealiseerd: zo is er onder meer het Centraal besturingsgebouw voor het Dijle- en Zennebekken in Leuven van de Vlaamse Milieumaatschappij, dat ge-bouwd werd conform de passiefhuisstandaard en met veel aandacht voor het water- en materialengebruik. En heel recent werd in Leuven ook het ambitieuze Vlaams Administratief Centrum (VAC) in gebruik genomen, dat de maximale score behaalt volgens de handleiding kantoorgebouwen.Daarnaast hebben ook de sociale huisvestingsmaatschappijen al bewezen dat zij een voortrekkersrol spelen, en ook bij scholenbouw en in de zorgsector worden grote inspanningen geleverd voor duurzaam wonen en bouwen. De Vlaamse overheid zal dit najaar een staalkaart presenteren van enkele vooruitstrevende realisaties via een voorbeeldenboek dat de eigen goede praktijken in de kijker zet. Bedoeling is om duurzaam wo-nen en bouwen meer bekendheid te geven. Naast publieke gebouwen, wordt in de publicatie ook sterk de nadruk gelegd op het woon- en verblijfsaspect via projecten in de sociale huisvesting, de zorgsector en toeristische verblijfscentra. Alle aspecten van duurzaamheid wor-den belicht aan de hand van een tiental reportages van zowel nieuw-bouwprojecten als herbestemmingen van bestaand patrimonium.

Voor meer info over bovenstaande initiatieven kan u mailen naar [email protected]

Aansluitend wordt het Fort Napoleon bezocht. In 1995 werd de eerst fase van de restauratie uitgevoerd onder leiding van in-genieur Wim Van der Schueren. De tweede fase werd begeleid door de architecten Govaert en Vanhoutte.

Wandeling• Plaats: Oostende -Fortstraat 128

• Tijdstip: 14u-15u-16u

• Duur: 1u

• Prijs: 5 Euro

• www.fortnapoleon.be

• www.dekustkijktverder.be

Leefbare haven ZeebruggeDoel van dit project is zoveel mogelijk de hinder vanuit de haven van Zeebrugge, op de omliggende dorpen te vermin-deren en te dempen. Dit gebeurt door ondermeer door tal van landschappelijke ingrepen.Neem deel aan een fietstocht en ontdek hoe een havengebied ook een landschappelijke meer-waarde te bieden heeft.

Fietstocht langsheen verschillen-de kleinere projecten waar tel-kens de landschappelijke impact van de haven werd aangepakt.

Fietstocht• Plaats: Zeedijk 68, Knokke-Heist

(ter hoogte van Natuurreservaat Baai

Van Heist)

• Tijdstip: 14u

• Duur: 2u

• Prijs: 8 Euro


THEMADUURZAAMHEID

Nieuwe publicatie Naar een groen en dynamisch stedengewest

Duurzaam wonen & bouwen, Team DO (DAR, Afd. Stafdienst van de Vlaamse Regering)

Fort Napoleon, Oostende, Architectuurburo Govaert & Vanhoutte © Stefan Dewickere

13

Een specifiek aspect dat in de komende jaren aandacht moet krijgen is de invulling van de wens naar een duurzamere architectuur en stedenbouw. Vandaag wordt het duurzaam-heidsbegrip vaak zuiver bouwtechnisch benaderd, zij het in de vorm van experimenten met passiefhuizen, zij het door de toepassing van gesofisticeerde technologieën in grotere gebouwen. Ondertussen bestaat er een reëel gevaar dat de wens om het eigen huis gereed te maken voor de toekomst door het volledig in te pakken in dikke isolerende lagen, het aanzien van de steden en het landschap in de komende jaren volledig gaat veranderen. De ontwikkelingen in andere Europese landen doen vermoeden dat dit op termijn ook in Vlaanderen zicht-baar zal zijn in bouwkundige aanpassingen aan privéhuizen, maar waarschijnlijk ook aan openbare gebouwen. Het is zaak om hierop nu te anticiperen.

Het initiëren van een geïnformeerd publiek debat over de mogelijke gevolgen van deze ontwikkeling voor de cultuur van het bouwen moet één van de belangrijke taken voor het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) zijn. Het is ook een uitdaging om-dat de wens naar een bouwkundige aanpassing van het eigen huis diep geworteld is in een land waar het kleinschalige eigen woningbezit dominant is. Het gaat hier niet alleen om ecologi-sche, maar ook om sociale duurzaamheid.

Christoph Grafe,Directeur VAi

Dit is een fragment uit het vlugschrift rond culturele duurzaamheid (auteur

Christoph Grafe), dat gelanceerd wordt tijdens de uitreiking van de cultuurprijs

voor architectuur op zaterdag 8 oktober 2011.

VIBE (Vlaams Instituut voor Bio-ecologisch Bouwen en Wonen

Duurzaam bouwen is goed, biologisch bouwen is beter

Naar een duurzame cultuur van het bouwen

Uitreiking Cultuurprijs Architectuur 2010-2011Vlaams minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege reikt op zaterdag 8 oktober de Cultuurprijs van de Architectuur uit. De Vlaamse Gemeenschap heeft een traditie in het uitreiken van Cultuurprijzen. Het zijn kwaliteitslabels en de overheid wil daarmee blijk geven van erkenning voor het culturele belang van het werk van de laureaten. Bovendien zijn het stimuli van de verschillende cultuurdisciplines en verhogen ze het culturele bewustzijn.Vanaf het seizoen 2010-2011 zetten de Vlaamse Cultuurprijzen ‘nieuwe stijl’ de verschillende sectoren meer in de kijker. Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege besliste daarom vanaf het seizoen 2010-2011 de prijzen op een sectorevenement uit te reiken. De Cultuurprijs voor Architectuur wordt uitgereikt op de vooravond van de Dag van de Architectuur.

• Datum: zaterdag, 8 oktober 2011 om 20u

• Organisator: Vlaams Ministerie van Cultuur, Jeugd, Sport en Media.

• Locatie: deSingel, internationale kunstcampus

• Adres: Desguinlei 25, 2018 Antwerpen

• www.vai.be of www.cultuurprijzen.be

Najaarscampagne van VIBEIn 1981 werd het Genootschap voor Gezond Bouwen en Wonen, de voorloper van VIBE, opgericht. 30 jaar later is het bio-ecologisch bou-wen actueler dan ooit. De 30ste verjaardag wordt daarom gevierd met een campagne die het hele najaar zal inpalmen. Verspreid over de herfst biedt VIBE een ruime waaier aan cursussen, vormingen en studiedagen aan. Zoals elk jaar zal VIBE ook aanwezig zijn op beurzen als Passive House (Brussel, 12-13 september) en Hout & Groen Wonen (Antwerpen, 19-20 november) en is er ook een bio-ecologische VIBE-tour tijdens de Ecobouwers Opendeur van BBL (5-6 & 11-13 november ).

www.vibe.be

PRESENTATIE VLUGSCHRIFT DIERBAARIS DUURZAAM

14

DE STAD IS DE MEEST DUURZAME VORM VAN SAMENLEVEN

PROVINCIE ANTWERPENANTWERPEN

Antwerps stadsbouwmeester Kristiaan Borret is ervan overtuigd dat wonen in ’t Stad meer kwaliteiten te bieden heeft dan een ‘energiezuinige’ villa op het plat-teland. Samen met Borret werpt het VAi een blik op de stedenbouwkundige ont-wikkelingen van de ‘koekenstad’. Een stad waar volgens de stadsbouwmeester al-ternatieve woonvormen, meervoudig ruimtegebruik en participatie steeds meer aandacht krijgen.

Kristiaan Borret, ondertussen bezig aan zijn tweede ambts-termijn als Antwerps stadsbouwmeester, heeft ‘duurzame stadsbeleving in Antwerpen’ als voornaamste streefdoel op zijn agenda staan. Het hanteren van een ruim assortiment aan energiezuinige, technische ingrepen beschouwt hij hierbij niet als alles zaligmakend. De stadsbouwmeester legt de nadruk op de misvatting die vandaag heerst rond ‘duurzaam bouwen’, en verwijst hiervoor naar het natuurlijke duurzaamheidvoordeel van een stad. Borret: “We zitten momenteel –door regelgeving, subsidies en fiscale mechanismen– in een situatie waarbij men met de bouw van een passiefbouw-villa aan de rand van de stad (met twee auto’s voor de deur die dagelijks moeten uitrukken om op het werk te geraken) naar energieverbruik beter beloond wordt dan bijvoorbeeld met het vernieuwen van een rijhuis in Borgerhout waarbij heel de week de auto niet wordt gebruikt.”

Dat Antwerpen met deze visie op duurzaamheid en mobili-teit hoog inzet bewijst volgens Borret een project als het Groen Kwartier (door Beel & Achtergael Architecten, i.s.m. 360 Ar-chitecten en Huiswerk Architecten), gelegen op het terrein van het voormalig militair hospitaal, vlakbij Berchem-station. “Het Groen Kwartier is een stedelijk project dat zeer goed inspeelt op een evolutie waarbij we het gebruik van de wagen beperken tot het absolute minimum.” Niet alleen duurzame mobiliteit staat in dit project centraal, er wordt ook ingespeeld op de alsmaar toenemende diversiteit in onze maatschappij. Zo voorziet het Groen Kwartier verschillende woontypologieën, gaande van chique lofts en ruime gezinswoningen tot sociale woningen met een collectief karakter. Borret merkt hierbij op: “Belangrijk bij projecten met een sociale mix is dat de architecturale kwali-teit bij de verschillende woonvolumes dezelfde is.”

’t Eilandje © AG Stadsplanning

Waar vroeger de haven zich onttrok van de stad zien we nu de ontplooi ing van het stedelijk weefsel van de 21ste eeuw.

15

gaan zij voldoende gelegenheid hebben om alternatieve woon-typologieën te integreren”, aldus een overtuigde Borret.

> ‘De schoonste parking van Europa’

De grootste stedenbouwkundige transformatie zal zich tussen Noord en Zuid afspelen. Om de stad te beschermen tegen overstromingen bij uitzonderlijke stormtij ondergaan de Scheldekaaien, waar vandaag ondermeer de ‘schoonste parking van Europa’ ligt, binnenkort een drastische opwaarde-ring. De waterkeringsmuur gewoon verhogen tot 2m25 boven de blauwe steen is geen optie want dat zou het zicht op kaai en rivier vernietigen. Kaaivlakken, grashellingen, bomen en een ondergrondse parking zullen de verhoogde waterkering inpassen in een nieuw beeld voor de Scheldekaaien als uithang-bord van Antwerpen. Naar een kopie van de reeds bestaande Europese ‘Waterfront-projecten’ wil Borret echter niet gaan: “Bij dergelijke projecten werd dikwijls geopteerd voor een vol-ledige herdefiniëring van de plek. Wij willen te allen tijde de charme van de kaaien bewaren. Vandaag is het een plaats waar allerhande activiteiten spontaan ontstaan, en dat willen we juist aanmoedigen.”

In deze grote stedenbouwkundige uitdaging voorziet de Antwerps stadsbouwmeester ook een plaats voor de stem van de burger en gebruiker van deze ruimte. Daar waar met Park Spoor Noord (Studio Associato Secchi-Viganò ism Meertens & Steffens, Buro Kromwijk en Iris Consulting) een goede aanzet werd gegeven voor een duurzame participatiepolitiek, wil Borret nog veel verder gaan. “Participatie is meer dan commu-nicatie. Ik pleit voor nog meer inspraak, maar op een vroeger moment. Er moet van bij het voortraject (dus voor dat er nog maar iets op papier staat) naar de mening van de toekomstige gebruikers gevraagd worden.” Borret benadrukt wel dat het stadsbestuur de resultaten van inspraak moet afwegen en kun-nen motiveren om een andersluidend standpunt in te nemen.

Als antwoord op de vraag hoe hij de toekomstige ontwik-keling van Antwerpen ziet, benadrukt Borret nogmaals het be-lang van de toekomstige verdichting volgens een noord-zuidas langs de Schelde. Daarnaast ziet hij een enorme uitdaging voor Antwerpen op vlak van verkeersinfrastructuur en mobiliteit, met een herdefiniëring van de stedelijke publieke ruimte als belangrijk gevolg. Borret: “Eigenlijk is Antwerpen zich opnieuw aan het uitvinden. We evolueren naar een nieuwe invulling van reeds bestaande stadsdelen, wat op zich heel duurzaam is.” (EV)

Een interessant gegeven als je weet dat 25% van het Groen Kwartier bestaat uit sociale huisvesting.

> Antwerpen terug aan de Schelde

Als je kijkt naar wat Antwerpen op stedenbouwkundig gebied van plan is, is het Groen Kwartier nog een beschei-den project. Het Antwerpse stadsbestuur wil met een groot ruimtelijk structuurplan de relatie tussen de stad en het water herstellen. “Het is een duidelijke visie om Antwerpen verder te ontwikkelen langs de Schelde. Door de veranderingen op de zogenaamde noord zuidas willen we afstand nemen van het stereotiepe concentrische model dat alsmaar verder uitdeint in de open ruimte”, stelt Borret.

Deze noord-zuidas krijgt vorm door drie grote steden-bouwkundige projecten.

Eerst en vooral wordt er verder gewerkt aan de hele ont-wikkeling rond ’t Eilandje. Nu deze nieuwe ‘hotspot’ stilaan tot volle wasdom komt door prominente bouwwerken als het MAS (Neutelings Riedijk Architecten) en de London Tower (Conix Architects), wordt het volgens Borret tijd om Antwerpen-Noord verder te verkennen.

“Met de geplande ontwikkeling rond de Cadixwijk en de aanleg van een nieuw park aan de ‘Droogdokken’, in de ‘bocht’ van de Schelde, schuiven we nog meer op naar het Noorden.”

Het ‘Nieuw Zuid’ en ‘Petroleum Zuid’ voorzien eveneens een stedelijke uitbreiding in de andere richting. Het opval-lendste project is uiteraard het geplande voetbalstadium, dat de twee Antwerpse voetbalploegen onder één dak zal brengen. Daarnaast is er op het ‘Nieuw Zuid’ een belangrijke oppor-tuniteit om aan duurzame wijkontwikkeling te doen. Deze geplande stadsontwikkeling zal een belangrijke meerwaarde bieden bij de Antwerpse kandidatuur voor de ‘Green Capital of Europe - Award’.

Als Antwerps stadsbouwmeester ziet Borret in de stad een kentering in de relatie tussen de publieke - en private ruimte-beleving. Hij wil daar dan ook op inspelen: “Er duiken meer en meer particuliere initiatieven op waarbij oude fabriekspanden, grote herenhuizen en binnengebieden worden omgevormd tot collectieve woonfaciliteiten. De moderne Antwerpenaar wil weg van het ‘huisje, tuintje in de stad’- idee.”

Borret is daarom op zoek naar manieren om dergelijke ini-tiatieven te beantwoorden met concrete bouwplannen.“Het team stadsbouwmeester is bezig om architecten en ont-wikkelaars te stimuleren om nieuwe vormen van samenwonen en collectief ruimtegebruik te verkennen. Op het ‘Nieuw Zuid’

“DE MODERNE ANTWERPENAAR WIL WEG VAN HET ‘HUISJE, TUINTJE IN DE STAD’- IDEE.”Kristiaan Borret

“EIGENLIJK IS ANTWERPEN ZICH OPNIEUW AAN HET UITVINDEN. WE EVOLUEREN NAAR EEN NIEUWE INVULLING VAN REEDS BESTAANDE STADSDELEN, WAT OP ZICH HEEL DUURZAAM IS.” Kristiaan Borret

16

INFO EN RESERVATIE WWW.DAGVANDEARCHITECTUUR.BEPROVINCIE ANTWERPENANTWERPEN

OPENGESTELDEGEBOUWEN INANTWERPEN

1FelixarchiefHet 19de eeuwse Sint-Felix-pakhuis kreeg een ingrijpende renovatie en biedt sinds 2006 onderdak aan het Antwerpse stadsarchief. Blikvanger is een 70m lange lichtstraat door het gebouw die de verbinding vormt tussen de historische binnenstad en het Eilandje. Op het gelijk-vloers is er een nieuwe tentoon-stellingsruimte over stadsver-nieuwingsprojecten.

Stadsarchief, 2006

Oude Leeuwenrui 292000 AntwerpenArch Robbrecht & Daem Architecten

2 Centraal StationHet Centraal Station werd in juni van dit jaar bekroond als één van de zes hoofdwinnaars van de Europa Nostra Awards, de EU-prijzen voor buitengewoon cultureel erfgoed. De jury prees de geslaagde omschakeling van een terminusstation naar een station met doorgaand verkeer en “het gelijktijdige herstel van het monumentale stationsge-bouw in zijn vroegere luister”.

Station, 2008

Koningin Astridplein 27 2000 AntwerpenArch Jacques Voncke

• Rondleidingen om 14u – 15u – 16u

• Prijs: 5 Euro


3 Den BellDeze ‘ivoren’ telecomtoren uit de jaren 1960 herbergt vandaag allerhande openbare stadsdien-sten en staat door middel van een publiek plein meer dan ooit in verbinding met zijn omgeving.

Kantoorgebouw, 2009

Francis Wellensplein 2018 AntwerpenArch DMT Architecten i.s.m. Styfhals & PartnersFoto: Stad Antwerpen


4deSingelDe nieuwbouw van Beel is voor vele automobilisten een vast ge-geven op de ring van Antwerpen geworden. Tijdens de Dag van de Architectuur kan je ook een kijkje nemen binnenin deze 12.000m² grote culturele mastodont.Hier bevinden zich ook de kanto-ren van het VAi.

Internationale kunstcampus, 2010

Desguinlei 25 2018 AntwerpenArch Stéphane Beel ArchitectenFoto: Eline R

5 Groen KwartierEen 19de-eeuws militair hos-pitaal wordt omgetoverd tot een groene woonoase van 7ha, middenin de stad. Kazerne-gebouwen worden herbestemd tot chique lofts, appartementen en sociale woningen.

Woonbuurt, 2005-2015

Hoek Marialei – Boomgaard-straat, 2018 AntwerpenArch Beel & Achtergael, 360 Architecten, Huiswerk Achitecten

6 Jeugdherberg PulcinellaVincent Van Duysen Architects creëerde met dit semipublieke gebouw aan een nieuw plein, een originele verzamelplaats voor de jeugd. VVD is er in geslaagd een goed evenwicht te vinden tussen geborgenheid en openheid, een dualiteit die past bij een jeugd-herberg.

Jeugdherberg, 2011

Bogaardplein, 2000 AntwerpenArch Vincent Van Duysen ArchitectenFoto: Vincent Van Duysen Architects

7 KENDALL-kantoorgebouwMet de combinatie van aller-hande passieve technieken en de aanbrenging van een luchtdichte geïsoleerde schil aan de binnen-zijde van het gebouw, is ‘de KENDALL’ een toonbeeld voor milieuvriendelijk verbouwen.

Kantoorgebouw, 2010

Giststraat, 2000 AntwerpenArch Stramien

8 London TowerDe toren van Conix Architecten gaat door zijn ontwerp en strate-gische inplanting de dialoog aan met het plaatselijke stedelijke landschap. Door middel van een publieke doorgang en een geplande fietsen loopbrug zal de London Tower, samen met het MAS en Park Spoor Noord, zorgen voor een verdere ontwikkeling van de noordelijke ‘toegangspoort’ van de stad.

Kantoorgebouw & woongebouw, 2010

Londenstraat, 2000 AntwerpenArch Conix ArchitectenFoto: Bram Goots


9 MAS (Museum Aan de Stroom)Het MAS is veruit het meest besproken gebouw van het voor-bije jaar, en kan dus ook tijdens de Dag van de Architectuur niet ontbreken. Ontdek dit nieuwe Antwerpse oriëntatiepunt op eigen houtje of schrijf je in voor een architectuurrondleiding met gids.

Museum, 2010

Hanzestedenplaats 1 2000 AntwerpenArch Neutelings Riedijk ArchitectenFoto: Filip Dujardin


10Schermenhuis Bourla - kantoren ToneelhuisWat vroeger een depot voor decors was, herbergt vandaag transparante kantoorruimtes. De verticale structuur, die nodig was om de enorme decors te stocke-ren, bleef bewaard en zorgt voor een unieke ruimtebeleving.

Kantoorgebouw, 2007

Orgelstraat 7, 2000 AntwerpenArch Architecten De Vylder Vinck TaillieuFoto: Filip Dujardin

• Rondleidingen om 14u – 15u – 16u


9

17

3

4

1010

68

12

11

11ParkloodsDe historisch waardevolle ‘Werkplaats Diesel Tractie’ werd herbestemd tot multifunctionele expohal, kantoren voor logistieke ondersteuning, horecazaak, ‘buurtsportloods’ en nieuw-bouwsporthal.

Utiliteitsgebouw, 2007

Viaduct-Dam, 2060 AntwerpenArch Verdickt & Verdickt ArchitectenFoto: Ian Coomans


12The CabinEen voormalige ‘brug’ van een schippersboot gaat de confron-tatie aan met een 19de-eeuwse herenwoning. Dit ‘objet trouvé’ vindt zijn nieuwe rustplaats op het dak en biedt de bezoeker een uniek uitzicht op de Antwerpse skyline.

Winkel / Woning, 2011

Volkstraat 58, 2000 AntwerpenArch Import - Export architectureFoto: Import Export


18


14De Ronde van ‘t EilandjeDeze fietstocht brengt het verhaal van een verdwenen wereldhaven, ineen notedop. Maar dit is evengoed het verhaal van een heroplevendestadswijk, waarin maritiem erf-goed een belangrijke rol speelt.

Fietstocht• Plaats: Oude Leeuwenrui 29,

2000 Antwerpen

• Tijdstip: 10u of 14u

• Duur: 2u

• Prijs: 8 Euro


15Groen KwartierWandelend debat

Het VAi organiseert in samen-werking met CityLabo/Antwer-pen op de Dag van de Architec-tuur een ‘wandelend debat’ in het Groen Kwartier. De deelne-mers krijgen de mogelijkheid om samen met projectleider Philip Rubbens (WILMA & Vanhaerents), architect Guy Van Seters (Beel & Achtergael), architect Erik Wieërs (Huiswerk Architecten), AG VESPA, AG Stadsplanning en Kristof Boving (historisch specialist van de site) te reflecteren en debatteren over het project. Voor meer info: zie thema Participatie.

Wandeling• Plaats: op de hoek van Boomgaardstraat -

Marialei, 2600 Antwerpen

• Tijdstip: 10u en 14u

• Duur: 2u

• Prijs: 8 Euro


16LuchtbalHet noorden van Luchtbal heeft de karakteristieken van een tuinwijk, met laagbouw, veel grondgebonden woningen met voor- en achtertuinen en een amorf stratenpatroon. In deze tuinwijk kocht AG VESPA 10 hoekpanden die aan renovatie toe waren. AG VESPA realiseert hier 28 aantrekkelijke en betaal-bare wooneenheden met tuin of ruim terras.

Wandeling• Plaats: Luchtbal, 2030 Antwerpen

• Wat: wandeling gronden pandenbeleid

AG Vespa

• Tijdstip: 13u30

• Duur: 1,5u

• Prijs: 8 Euro


17Antwerpen NoordAG VESPA kocht de afgelopen jaren een aantal verwaarloosde en leegstaande panden aan op het De Coninckplein en omge-ving. Deze aankopen kaderen in de totaalvisie van de stad Antwerpen om de omgeving van het De Coninckplein aantrekkelijk te maken. De panden werden afgebroken en vervangen door nieuwbouwprojecten. Door de realisatie van woningen voor de middenklasse wil de stad het thema ‘kwalitatief stedelijk wonen’ in de wijk introduceren en ondersteunen.

Wandeling• Plaats: Noord, Antwerpen

• Wandeling gronden pandenbeleid AG

Vespa

• Tijdstip: 13u

• Duur: 1,5u

• Prijs: 8 Euro


RONDLEIDINGEN IN ANTWERPEN

MEERARCHITECTUURIN ANTWERPEN

PROVINCIE ANTWERPENANTWERPEN

18SchipperskwartierHet Schipperskwartier is de laatste jaren geëvolueerd van een buurt die voornamelijk gekend was voor prostitutie naar een aantrekkelijke, volkse wijk waar het leuk is om te wonen en te werken. Er kwamen woningen voor jonge gezinnen, gezellige winkels en cafés. AG VESPA speelt mee een voortrekkersrol in de vernieuwing en ontwikke-ling van de wijk.

Wandeling• Plaats: Falconplein, 2000 Antwerpen

• Tijdstip: 13u30

• Duur: 1,5u

• Prijs: 8 Euro


19Expeditie E19

Bustour• Plaats: vertrek deSingel, Desguinlei 25,

2018 Antwerpen

• Tijdstip: 9u & 14u

• Duur: 3u

• Prijs: 15 Euro


(zie ook p. 21)

20Ontspoord groen - park Spoor NoordOntspoord groen slingert zich doorheen het park, langs ravot-tende waterratjes en families met picknickmanden. Het gerecupe-reerde industriële spoorerfgoed wordt eveneens uitgebreid onder de loep genomen, met als kers op de taart: de opgeknapte watertorens.Foto: Stijn Bollaert

Wandeling• Plaats: Dam Station, Damplein

2060 Antwerpen

• Tijdstip: 14u

• Duur: 2u

• Prijs: 8 Euro


20

20

Cultuurprijs ArchitectuurUitreiking Cultuurprijs voor Architectuur door minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur Joke Schauvliege.

• Plaats: deSingel, Desguinlei 25,

2018 Antwerpen

• Datum: 8 oktober 2011

• Tijdstip: 20u

• www.vai.be www.cultuurprijzen.be

(zie ook p. 13)

Nieuw depot Museum Plantin-MoretusHet museum toont de ontwer-pen voor het nieuwe depot, van de hand van architectenbureau NoA, dat de architectuur-wedstrijd won.

• Plaats: Museum Plantin-Moretus,

Vrijdagmarkt 22-23, 2000 Antwerpen


• Tijdstip: 10 tot 17 uur

• www.museumplantinmoretus.be

19

PROVINCIE ANTWERPENTURNHOUT

Rubens als ArchitectVanaf 10 september 2011 loopt in het Rubenshuis in Antwerpen ‘Palazzo Rubens. De meester als architect’. Het is de eerste tentoonstelling die is gewijd aan Rubens’ bemoeienissen met architectuur. U ontdekt er waardevolle architectuurboeken uit de bibliotheek van Rubens en topwerken van Michelangelo, Van Dyck, Jordaens, Giulio Romano en van Rubens zelf.

Tentoonstelling• Plaats: Rubenshuis, Wapper 9-11,

2000 Antwerpen

• Datum: 1.09.2011 tot 11.12.2011

• www.rubenshuis.be

www.palazzorubens.be

Wonen in de stad Kom ‘wonen in de stad’ ontdek-ken, een dag waarbij fiere Antwerpenaars u graag binnenlaten in hun gerenoveerde woning.

Op zaterdag 8 oktober vertel-len enkele bewoners zelf hoe zij hun huis vonden, wat ze ermee deden en hoe zij het leven in de stad ervaren. Een buurtbewoner leidt de wandelaars naar de verschillende deelnemende wo-ningen, staat stil bij de vele leuke plekjes onderweg en vertelt ondertussen over het leven in dit deel van de stad.

• Plaats: in verschillende delen van de stad


• Tijdstip: vanaf 13u

• www.antwerpen.be

Infolijn 03 22 11 333

Op de Dag van de Architectuur wordt de Periscoop plechtig ingehuldigd. De artistieke interventie van archi-tect/kunstenaar Emilio Lopez-Menchero kan je bezoeken in de watertoren in het centrum van Turnhout. Deze watertoren is een beschermd monument en is momenteel niet meer in gebruik. Het is de ideale plek om ongezien het omringende landschap af te speuren op zoek naar de zo gegeerde architectuur. We gaan ook de confrontatie aan tussen de historische kwaliteitsvolle architectuur en de ontbrekende hedendaagse architectuur en reflecteren over de rol van oude en moderne monumenten in een later leven. Het project sluit tevens aan bij het hoofdthema ‘Randland-Hartland’ dat Turnhout in 2012 als cultuurstad van Vlaanderen zal uitdragen. In heel 2012 zal de installatie te bezoeken zijn tijdens de openingsuren van het Watertorenfestival. Illustratie: Emilio Lopez-Menchero

Inhuldiging• Plaats: Watertoren, Warandestraat, 2300 Turnhout


• Tijdstip: 10u.

• www.ar-tur.be

www.turnhout2012.be

Periscoop

20

september

> 22.09.2011Opening expo architecten De Vylder Vinck Taillieu met lezing Tony Fretton (VK)

november

> 29.11.2011Opening, expo en debatJonge makers denkers dromers, pt-architecten

op dinsdagen Hoe maken we Europa?Een reeks lezingen van architecten en schrijversover architectuurcultuur, georganiseerd in samen-werking met Artesis Hogeschool.

Alle info en nog veel meer ook op onze sprankelende nieuwe websites: www.vai.be en www.dagvandearchitectuur.be

Kom ook kijken, struinen, lezen of studeren in de nieuwe leeszaal van deSingel.

Vlaams ArchitectuurinstituutDesguinlei 252018 AntwerpenT +32 (0)3 242 89 [email protected]

oktober

> 04.10.2011Expo en debatJonge makers denkers dromers, io-architecten

> 06.10.2011 Opening leeszaal kunstcampus

> 08.10.2011Uitreiking cultuurprijs architectuur 2010–2011Presentatie vlugschrift dierbaar is duurzaam

> 09.10.2011Dag van de architectuur, overal in Vlaanderen

Architectuur hier !

21

Wie dacht dat de autosnelweg geen plek is voor architectuur heeft het mis. Twee pas afgestudeerde architecten, Thomas Cattryse en Simon De Waepenaere, nodigen je uit op een architecturaal-antro-pologische ontdekkingsreis naar een plek die we allemaal beweren te kennen: de E19.

De Vlaamse ruimtelijke context wordt gekenmerkt door een bijzonder dicht netwerk aan infrastructuur van wegen, snelwegen, kanalen en spoorwegen. Het infrastructuurproject is hier bepaald door de logica van de ingenieur, abstract en efficiënt. De ruimtelijke context komt daarbij op de tweede plaats. Nochtans is sinds enkele jaren, onder stimultans van de vorige Vlaams Bouwmeester, hernieuwde aandacht voor het infrastructuurproject als ontwerpopgave. Toch zijn er bij de huidige ontwerpmatige houding enkele kanttekeningen te plaatsen. Vaak lijken de ontwerpen voorbij te gaan aan de vraag - maar ook het potentieel - van infrastructuur binnen de hedendaagse maatschappij.

Een bustour neemt je mee op de E19 in een expeditie vanaf de Antwerpse Ring tot het logistiek centrum Hazeldonk aan de Belgisch-Nederlandse grens. Onderweg wordt je ondergedompeld in een wereld van ‘non-places’. Snelwegparkings, treinstations en andere, op het eerste zicht weinig betekenisvolle plekken, vormen het toneel voor een ‘multisensorische beleving’. Op een vijftal kenmerkende locaties stappen we uit en brengen we een bezoek aan de ‘lijnstad E19’. Voor-

Expeditie E19Op architectuursafari in een hernieuwde ‘lijnstad’.

drachten, filmfragmenten en muziek maken je wegwijs in de complexe ‘snelwegcultuur’. Cattryse en De Waepenaere willen met deze tour de aandacht vestigen op het potentieel die dit infrastructuurnetwerk kent. Ze zien de E19 als een staalkaart van de ruimtelijke ‘types’ die kenmerkend zijn voor de ‘netwerkstad’. De strook van ‘non-places’ beschouwen ze als strategische plekken die voor ontwerpers een architecturale en stedenbouwkundige uitdaging zijn.

Schrijf je in voor deze unieke architectuursafari en wees verbaasd over ongekende architecturale en stedenbouwkundige uitdagingen op één van de belangrijkste assen van West-Europa.

Bustour• Plaats: parking van ‘deSingel’, Desguinlei 25, 2018 Antwerpen

• Tijdstip: De bus rijdt 2 maal uit, één keer om 9u en één keer om 14u.

De expeditie legt ongeveer 90km af

• Duur: 3 u

• Prijs 15 Euro

• www.dagvandearchitectuur.be


Expeditie E19 kadert binnen het project ‘Lijnstad E19. Ruimte voor infrastructuur’

ism Labo Stedenbouw, UGent.

E19 © Robin Geyns

22


ARCHITEC TURALE BI-POOL

PROVINCIE LIMBURGGENKHASSELT

Genk en Hasselt slaan steeds meer de handen in elkaar om kwalitatief hoogstaan-de architectuur en kunst in de provincie Limburg te stimuleren. Een evolutie die ondermeer door Jo Berben, architect (a2o-architecten) en docent aan het depar-tement Architectuur van de Provinciale Hogeschool Limburg, met enthousiasme wordt onthaald. “Je kan vandaag spreken van een culturele as, die start in Kunsten-centrum Z33 in Hasselt, en helemaal wordt doorgetrokken tot in C-Mine in Genk.”

Hasselt en Genk kennen van oudsher een rivaliteit waarbij men elkaar de loef wil afsteken. Terwijl deze wedloop in de po-litieke arena sporadisch het nodige stof doet opwaaien, groeien de Limburgse steden op vlak van kunst en architectuur alsmaar dichter naar elkaar.

“Het is ooit anders geweest”, zegt Jo Berben, wanneer hij het heeft over de architecturale kruisbestuiving tussen Genk en Hasselt. Vroeger hadden beide steden hun eigen politieke én architecturale agenda, wat dikwijls resulteerde in een archi-tectuur die in grote mate beantwoordde aan het imago en de economische activiteit van elke stad. Volgens Berben was het Hasselt dat als eerste het roer heeft

omgegooid, naar een meer innovatieve architectuur en stads-ontwikkeling. “Hasselt kende vroeger een hoog ‘Anton Pieck-gehalte’ dat gekenmerkt werd door brave, behoudsgezinde architectuur. De laatste decennia merk je dat de stad dit juk heeft afgeworpen en er een frisse architecturale wind waait. Concreet krijgt dit gestalte in een nieuwe infrastructuur en pleinen, creatieve inbreidingsprojecten en grote openbare bouwprojecten.

Maar Genk is deze ‘achterstand’ vandaag ruimschoots aan het inhalen. De stad trekt hiervoor enerzijds de kaart van ‘inbreiding’ met als doel het centrum te herwaarderen. Daarnaast beschikt Genk over een zeer interessante periferie

“VOOR HASSELT EN GENK IS HET VOORAL VAN BELANG OM ZICH NIET TE WILLEN SPIEGELEN AAN GROTE STEDEN ALS ANTWERPEN, GENT EN BRUSSEL.” Jo Berben

C-Mine, Cultuurcentrum Genk, 51N4E, © Stad Genk

23

waar zich voormalige industriële sites bevinden met een enorm potentieel. Berben wijst hierbij op het ruimtelijk voordeel dat Genk heeft ten opzichte van Hasselt, dat over minder speel-ruimte beschikt door de hogere graad van verdichting. “Genk is momenteel heel sterk bezig met deze uitgebreide complexen een duurzame herbestemming te geven.” Het beste product van dit beleid is uiteraard de site C-Mine, dat tevens ruimte voorziet voor andere projecten. Voor Jo Berben zijn de mooiste ‘subprojecten’ die hieruit zijn voorgekomen de gloednieuwe MAD-faculty (Bogdan & Van Broeck Architects) en het nieuwe cultuurcentrum (51N4E).

Berben heeft het over een zogenaamde ‘bi-pool’ wanneer hij refereert naar de culturele en architecturale brug die wordt geslagen tussen Genk en Hasselt. De rivaliteit van vroeger heeft plaatsgemaakt voor een vruchtbare samenwerking. “Je kan zelfs spreken van een culturele as, die start in Kunstencentrum Z33 (Hasselt) en helemaal wordt doorgetrokken tot in C-Mine (Genk)”, aldus een overtuigde Berben. Een ‘architecturale bi-pool’ die niet alleen zorgt voor onderlinge kruisbestuiving, maar ook een positieve invloed uitoefent op het hele gebied tussen Genk en Hasselt. Kleinere nabijgelegen steden lijken de vruchten te plukken van deze artistieke en architecturale boost. Berben: “Een goed voorbeeld is Tongeren, dat met de uit-breiding van het Gallo-Romeins museum (architectenbureau De Gregorio & Partners) een museale parel heeft neergezet.”

Ook op stedenbouwkundig niveau is er sprake van een kentering. Limburgse steden kiezen meer en meer voor een duurzame stadsontwikkeling. Volgens Berben merk je dat zowel in de grotere als in de kleinere steden zoals Sint-Truiden of Lommel. Er is een grotere neiging is tot ‘inbreiding’. “Men stopt bijvoorbeeld met het verder verkavelen van tussenruim-tes. Je merkt opnieuw een aanzuigkracht van de stad, waarbij mobiliteit – en het zuinig omspringen met die mobiliteit – een grotere rol gaat spelen.”

Voorbeelden hiervan zijn de toenemende ontwikkelingen rond stations. Als voorbeeld geldt het stationsgebied in Hasselt (masterplan van WEST8). De levenskwaliteit wordt er bevor-derd door de integratie van een nieuw gerechtsgebouw (een samenwerking van het Duitse bureau Mayer met de Vlaamse bureaus Lens en a2o-architecten), een nieuwe groene zone en de bouw van een groepswoningbouwproject –aan de overzijde van het spoor in Runkst.

> Limburg schrijft eigen architectuurverhaal

Op de vraag wat de voornaamste ontwikkelingen zullen zijn in het Limburg van de nabije toekomst, legt Berben de nadruk op drie grootschalige projecten. De realisatie van de site ‘Waterschei’ in Genk, een deel van het Thor Park, zal volgens de architect, een economische en architecturale impuls geven aan de regio. “Als ik zie welke on-derwijsnetten en architecten hieraan meewerken, dan kunnen daar alleen maar mooie gebouwen uit komen.”

Niet alleen in het onderwijs zitten er grote projecten aan te komen, ook in de Limburgse gezondheidszorg zijn er, in het kader van de centralisatie en samenwerking, heel wat bouw-plannen.

Een derde interessante ontwikkeling zijn de sites aan het station en de kanaalkom in Hasselt. Berben: “Nieuwe vormen en woon-werktypologieën worden hier ontwikkeld. Deze sites bepalen mee de ruimtelijke en economische toekomst van de stad.”

> Euregio Maas-Rijn

Daarnaast vestigt hij de aandacht op de verdere culturele en wetenschappelijke uitwisselingen in de zogenaamde ‘Euregio Maas-Rijn’. Concreet gaat het om een grensoverschrijdende samenwerking in het gebied rond de zeshoek Hasselt-Maas-tricht-Luik-Aken-Heerlen-Eupen. Het stimuleren van crossna-tionale contacten op gebied van architectuur is een reactie op de dominante positie van de zogenaamde ‘ruit’ van Vlaanderen (Antwerpen-Brussel-Gent-Leuven), waar Limburg buiten valt. Berben verwijst onder meer naar de euregionale samenwerking rond architectuur, met als voornaamste product de EAP (Eure-gionale Architectuur Prijs). Die prijs wordt jaarlijks uitgereikt door door Schunk in Heerlen (NL). “Vanuit het hoger onderwijs in Limburg en vanuit lokale organisaties zoals Architectuur-wijzer gaat er bijzonder veel aandacht naar de ontwikkelingen rond de euregiozone”, constateert Berben.

Verder is het volgens Berben vooral cruciaal dat Limburg verder ontwikkelt conform haar schaal: “Voor Hasselt en Genk is het vooral van belang om zich niet te willen spiegelen aan grote steden als Antwerpen, Gent en Brussel.

Kleinere steden zoals Bilzen, Neerpelt en Sint Truiden moe-ten op hun beurt onafhankelijk kunnen ontwikkelen, zonder daarvoor Hasselt en Genk te willen bijtreden. Het is belangrijk dat Limburg haar eigen architectuurverhaal schrijft.” (EV)

“JE MERKT OPNIEUW EEN AANZUIGKRACHT VAN DE STAD, WAARBIJ MOBILITEIT –EN HET ZUINIG OMSPRINGEN MET DIE MOBILITEIT– EEN GROTERE ROL GAAT SPELEN.” Jo Berben

24

INFO EN RESERVATIE WWW.DAGVANDEARCHITECTUUR.BEPROVINCIE LIMBURGGENK

OPENGESTELDEGEBOUWEN IN GENK

1Stadsbibliotheek Vasconi Associés Architectes koos voor een glazen aanzicht en verschillende verdiepingen die gelegen zijn rond een atrium, waar ontmoeting centraal staat.

Bibliotheek, 2008

Stadsplein 3, 3600 GenkArch TV Vasconi – Aries – Gedas

2StockmansblauwHet voormalige metaalatelier vormt vandaag de creatieve thuishaven van porseleinkunste-naar Piet Stockmans.

Kunstatelier, 2009

C-Mine 100, 3600 GenkArch Team Herman van Meer – Architecten & Co

3C-Mine CultuurcentrumDit gerenoveerde mijnencom-plex wil innovatief en creatief talent aantrekken vanuit het artistieke milieu en vanuit de bedrijfssector. De fabriek met haar machinekamers werd in ere hersteld en geeft toegang tot de ‘Mine Experience’.

Cultuurcentrum, 2010

C-Mine 10, 3600 GenkArch 51N4EFoto: Stad Genk

4CarbonEen hotel als ode aan het roem-rijke mijnverleden van Genk. Opgevat als een ‘gesamtkunst-werk’ vormt het een ultieme designbeleving.

Hotel, 2008

Europalaan 38, 3600 GenkArch PCP-Architects

5De KristalijnHet gebouw werd een strakke constructie op een sokkel met rondom glas om optimaal van het landschap te kunnen genie-ten. Binnen werden de strakke lijnen doorgetrokken en kreeg het interieur een warme en luxu-euse inrichting.

Restaurant (keuken gesloten), 2011

Wiemesmeerstraat 105 3600 GenkArch Carlo Bogaerts

6De LietebergHet natuurcentrum is gelegen in een oude zandgroeve van Zuten-daal en fungeert als toegangs-poort tot Nationaal Park Hoge Kempen.

Onthaalcentrum, 2011

Stalkerweg 3690 ZutendaalArch ARO Group Architecture

7MAD-facultyHet transparante karakter van het gebouw zorgt ervoor dat het in dialoog treedt met de omge-ving en stimuleert de interactie tussen de verschillende disci-plines van de academie.

Hogeschool, 2009

C-Mine 5, 3600 GenkArch Ontwerp VBM & Leo Van Broek, uitvoering Bogdan & Van Broeck Architects Foto: Stad Genk

8Privéwoning Vanderlee-BroeckxDeze woning heeft door zijn ligging in het bos een unieke belevingswaarde. De sobere buitenkant, in harmonie met de omringende bomen, staat in schril contrast met het lichte interieur.

Privéwoning, 2008

Hemelrijk 16, 3600 GenkArch Egide Meertens Architecten


9Sociale appartementen & OCMW dienstencentrum De SteymerEen hedendaags groepswoning-bouwproject met een mix van sociale huurappartementen en een dienstencentrum voor senioren. Een mooi voorbeeld van collectief wonen in een verdichte context.

Woongebouw, 2010

André Dumontlaan 129-131-133-135, 3600 GenkArch Lava ArchitectenFoto: Arno Roncada

1OThor Park Begeleide rondleiding door HUB architecten over de ontwikkeling van een hoogwaardig bedrijven-terrein met een wetenschapspark.Foto: Stad Genk

• Plaats: André Dumontlaan 67

3600 Genk

• Tijdstip: 14u, 15u, 16u

• Duur: 30 min.

9

25

RONDLEIDINGEN IN GENK

11Cultuuruitstap hedendaagse architectuur in GenkStadsgids Ann Dries neemt je mee op een rondrit door Genk en Zutendaal met bezoek aan een aantal merkwaardige gebouwen en projecten zoals de Eenden-poel, Thor Park en de Lieteberg. Na de rondrit wacht je een interessante architectuurwande-ling door de stad langs o.a. het Stadsplein, de Stadsbibliotheek en het Carbon hotel.

Wandeling en bustour• Plaats: infopunt Stadsbibliotheek

Stadsplein 3, 3600 Genk

• Vertrek: 10u

• Duur: 3 uur (2 uur bus + 1 uur

stadswandeling)

• Prijs: 15 Euro

• Reservatie verplicht Lezing Michaël Braungart - Cradle to CradleMichaël Braungart (Schwäbisch Gmünd, 1958) is een Duits chemicus die als referentie geldt op het gebied van recyclage en groene productietechnieken. In zijn jonge jaren was hij een fervent activist bij Greenpeace. Braungart is samen met William McDonough auteur van Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things (2002). Hij gaat ervan uit dat afval als voedsel moet worden gezien; gemaakt uit grondstof, gebruikt en verterend tot dezelfde grondstof (compost). Zo zullen gebruiks-voorwerpen volledig gerecy-cleerd kunnen worden.

Lezing• Plaats: C-Mine Cultuurcentrum

C-Mine 10, 3600 Genk


• Tijdstip: 20u15

• Duur: 1,5u

• Prijs: 5 Euro

• Reservatie: [email protected]

• www.architectuurwijzer.be

MEERARCHITECTUURIN GENK

Lezing Atelier Bow-WowArchitectuurwijzer nodigt Atelier Bow-Wow uit omwille van de onderzoeksmatige aanpak, voornamelijk op de kleine schaal, die duidelijk aanwezig is in hun werk. Japanse bureaus zoals Atelier Bow-Wow zijn de enige bureaus die op dit moment echt innoverend zijn op het vlak van woningbouw. Het thema van duurzaamheid zit zowel in de wijze waarop Bow-Wow omgaat met de schaarse beschikbare ruimte als—uiteraard—in de eco-nomische en sociale duurzaam-heid die daaruit spreekt.




• Tijdstip: 20u15

• Duur: 1,5u

• Prijs: 5 Euro



Lezing Genk in stellingDe afgelopen jaren zijn in Genk heel wat belangrijke voorzien-ingen zoals straten, pleinen en publieke gebouwen gereali-seerd en wordt er volop verder gewerkt.Benieuwd hoe Genk er in 2013 zal uitzien?Enkele architecten stellen hun ambitieuze toekomstprojecten voor.




• Tijdstip: 20u15

• Duur: 1,5u

• Prijs: gratis



10

3

7

9

12Wonen in meervoud in LimburgDe mogelijkheden van groeps-woningbouw hebben al enige tijd de typologie van de eengezins-woning achterhaald. De bustoer passeert langs drie geselec-teerde projecten die verras-sende perspectieven bieden op collectief wonen, zonder dat dit ten koste gaat van de indivi duele woonkwaliteit.

Bustour• Plaats: infopunt Stadsbibliotheek

Stadsplein 3, 3600 Genk

• Vertrek: 14u

• Duur: 3u

• Prijs: 15 Euro


26

INFO EN RESERVATIE WWW.DAGVANDEARCHITECTUUR.BEPROVINCIE LIMBURGHASSELT

OPENGESTELDEGEBOUWENHASSELT

1Gerechtsgebouw‘Een boom als oeroude plek voor rechtspraak.’ Met deze gedachte als inspiratie creëerde a2o archi-tecten een nieuwe mastodont voor justitie in de Hasseltse stationsomgeving.

Gerechtsgebouw, 2011

Grote Breemstraat, 3500 HasseltArch TWINS een architectencombi- natie: J. Mayer H., Lens° Ass Architecten, a2o architectenFoto: a2o - architecten

2De SiloVoormalige graansilo’s getrans-formeerd tot duurzame multi- di sciplinaire kantoorruimte.Bar Albert, op het gelijkvloers van de Silo, zal uitzonderlijk open zijn op 09.10 tussen 9u & 19u.

Kantoorgebouw, 2009

Vissersstraat 2, 3500 HasseltArch a2o - architectenFoto: a2o - architecten

3Kaai.16Deze voormalige meelmaalderij ligt aan het water, op loop-afstand van campus en het centrum van Hasselt. Vandaag is het compleet gerenoveerde gebouw een creatieve hotspot voor ondernemers en co-workers.

Kantoorgebouw, 2008

Scheepvaartkaai 16a 3500 HasseltArch Lens° Ass Architecten i.s.m. Geert Pintelon (interieur)

4Universiteit Hasselt - Faculteit RechtenDe herdefiniëring van de oude gevangenis en een transparante nieuwbouw (1ste fase) creëert een nieuwe landmark binnen de stad, een baken voor de dyna-miek van de Universiteit.

Universiteitsgebouw, 2011

Martelarenlaan 42, 3500 Hasselt (toegang via Koekerellenpad via de Elfde Liniestraat)Arch noA architectenFoto: Kim Zwarts

5Virga JessecollegeGerenoveerd schoolgebouw en een uitbreiding in de vorm van een nieuw inkomvolume.

Schoolgebouw, 2011

Guffenslaan 27, 3500 HasseltArch a2o - architectenFoto: a2o - architecten

5

11

4

27

RONDLEIDINGEN IN HASSELT

6Toerisme Hasselt ontwikkelde in samenwerking met Archi-tectuurwijzer een toeristische architectuurrondleiding voor de individuele bezoeker. Deze rond-leiding zal de bezoeker voorbij de opmerkelijkste gebouwen met een bijzondere architectura-le waarde loodsen en de nadruk leggen op de recente en toekom-stige stadsontwikkelingen. De bezoeker zal op amusante wijze kennis maken met de architectu-rale rijkdom van Hasselt.

Wandeling• Individuele wandeling, kaarten kunnen

afgehaald worden in het infopunt aan

gerechtsgebouw Hasselt

• Prijs: 2 Euro voor wandelkaart


2

1

28

Park Spoor Noord, Studio Bernardo Secchi Paola ViganoAntwerpen © Ian Coomans

“BIJ SPOOR NOORD WERD ECHT EEN DRAAG-VLAK GECREËERD OM BIJ DE BUURTBEWONERS TE POLSEN HOE ZIJ TEGENOVER HET GEPLANDE PARK STONDEN.” Kristiaan Borret

29

THEMAPARTICIPATIE

ARCHITECTUURMET IEDEREEN

Architecten en beleidsmakers zien alsmaar meer het belang in van de zogenaam-de participatieaanpak tijdens het ontwerpproces. Waar de wisselwerking tussen architect en bouwheer de logica zelve is, wordt de directe en indirecte gebruiker steeds meer betrokken. Jo Berben (a2o-architecten), Kristiaan Borret (Antwerps stadsbouwmeester) en Jo Lefebure (hoofd Cel Architectuur Gent) over hun erva-ring met participatieprojecten.

De participatiegedachte staat voor het inzetten van de gebruiker om een actieve rol te spelen in het ontwerpproces. Deze interactie tussen bouwheer en bouwmeester die in een particuliere context eeuwenoud is, vindt meer en meer zijn evenknie bij grote stedenbouwkundige ingrepen. Volgens architect en docent Jo Berben is het dus belangrijk om binnen de participatiebeweging een onderscheid te maken. Berben: “Enerzijds heb je gebruikersparticipatie waarbij duidelijk is wie de toekomstige gebruiker is. Anderzijds heb je projecten waar-bij de toekomstige gebruikers nog niet gekend zijn, en er eerder sprake is van een soort beleidsparticipatie waar een bredere groep wordt aangesproken.” Vermits grote architecturale in-grepen meestal een grote maatschappelijk impact hebben, kan participatie dus ook op maatschappelijk niveau niet ontbre-ken. Onder de leuze ‘architectuur met iedereen’ is een forum nodig waarin het archi tectuurdebat wordt opengetrokken. Zo krijgt de bevolking –en dus de gebruiker– meer inspraak in het

stedenbouwkundige beleid van haar stad of gemeente. Dikwijls wordt bij die laatste vorm van participatie gewerkt met zoge-naamde projectgroepen. Deze bestaan uit vertegenwoordigers van verschillende openbare sectoren, die elk de belangen van hun domein zullen verdedigen.

> Participatie en stadsontwikkeling

Opmerkelijk is dat steeds meer gemeentelijke stadsontwik-kelingbedrijven bij het uitwerken van grootschalige projecten de kaart van participatie trekken. In Gent is dat AG SOB (Auto-noom Gemeentelijk Stadsontwikkelingbedrijf). Volgens hoofd van de Cel Architectuur Gent, Jo Lefebure, kiest AG SOB reso-luut voor participatie bij ondermeer de grote herwaarderings-projecten aan de Gentse stadsrand. Lefebure: “AG SOB hanteert hierbij een zeer efficiënt systeem. Op basis van een prijsvraag stellen ze een pool van tien architecten samen die een creatieve

30

oplossing bedenken voor zowel herbestemming– als nieuw-bouwprojecten. Vervolgens schotelen zij de tien ontwerpen voor aan de toekomstige gebruikers, die dan de keuze hebben met welke architect ze in zee willen gaan.”

Niet alleen Gent is hierin koploper, ook Antwerpen is al een tijd bezig met deze participatiepolitiek. Met de recente ontwik-kelingen rond Park Spoor Noord werd van bij het ontwerp-proces steevast gekozen voor inspraak van de omwonenden. Het tot stand komen van dit stedenbouwkundig project kan op gebied van participatie gerust als trendsettend worden beschouwd. Antwerps stadsbouwmeester, Kristiaan Borret: “Bij Spoor Noord werd echt een draagvlak gecreëerd om bij de buurtbewoners te polsen hoe zij tegenover het geplande park stonden.”. Hij merkt nog op dat er bij participatieacties –voor bepaalde projecten– rekening moet worden gehouden met een veel breder draagvlak dan enkel de omwonenden. Er wordt blijkbaar nog al te weinig rekening gehouden met de indirecte gebruiker. “Uit een recente enquête in verband met de geplande ontwikkelingen aan de Scheldekaaien, bleek dat zeer veel niet-Antwerpenaren deze hadden ingevuld!”, aldus Borret.

> Virga Jessecollege

Participatie is ook bij semi-publieke projecten belangrijk. De bouwheer en architect hebben er alle baat bij dat de stem van de uiteindelijke gebruiker(s) mee wordt opgenomen tijdens het ontwerpproces. Op die manier kan de architect met zijn ontwerp inspelen op de leefwereld van de mensen die dag in dag uit zullen vertoeven in het gebouw. Een goed voorbeeld van een project waarbij uitdrukkelijk werd rekening gehouden met de wensen van de directe gebruikers is het Virga Jesse College (a2o-architecten) in Hasselt. Vennoot/architect van a2o-architecten, Jo Berben, koos bewust voor een participatieaanpak voor het ontwerp van dit schoolgebouw. “De betrokkenheid van leerkrachten en leerlingen is heel belangrijk wanneer je een school ontwerpt, het zijn uiteindelijk zij die hun dagen zullen ‘slijten’ in het gebouw”, merkt Berben op. Bij de realisatie van het Virga Jesse College werd de inbreng van de gebruikers zelfs zeer letterlijk genomen. “Om de matte beglazing van de lokalen wat sfeervollere en transparanter te maken, leek het ons een goed idee om in de beglazing bepaalde tekstfragmenten, wiskundige formules of andere schoolgebon-den items door een kunstenaar te laten uitvoeren. Hierbij werd een oproep gedaan aan leerkrachten en leerlingen om dergelij-ke fragmenten aan te leveren die zij nu vereeuwigd zien in hun vernieuwd schoolgebouw”, aldus Berben. (EV)

AntwerpenGroen Kwartier, wandelend debat Het VAi organiseert in samen-werking met cityLabo/Antwer-pen Averechts op de Dag van de Architectuur een ‘wandelend de-bat’ in het Groen Kwartier. Hierbij neemt een groep specialisten samen met een groep geïnteres-seerden gedurende enkele uren ‘bezit’ van de site om onderling in dialoog te gaan over de kwali-teiten en mogelijkheden van het project. Tijdens Groen Kwartier, het ‘wandelend debat’ krijgen bezoekers de mogelijkheid om samen met de specialisten projectleider Philip Rubbens (ar-chitect en stedenbouwkundige voor projectontwikkelaar WILMA & Vanhaerents), architect Guy Van Seters (Beel & Achtergael), architect Erik Wieërs (Huiswerk Architecten), AG VESPA, AG Stadsplanning en Kristof Boving (kenner van de site) te reflecte-ren en debatteren over het pro-ject. Concreet zal, na een korte inleiding waarbij de specialisten hun rol in het project meedelen aan de groep, de site worden verkend onder leiding van een moderator. Wie meeloopt wordt aangemoedigd om vragen te stellen, meningen te ventileren en rechtstreeks in dialoog te gaan met de specialisten én de andere deelnemers. De route die wordt afgelegd, wordt bepaald

door de interesse en vragen van de groep. Een deelname aan ‘wandelend debat’ duurt +/- 2 uur en zal op vaste tijdstippen plaatsvinden. Naast het debat is er ook de mogelijkheid om een deel van de site op eigen houtje te ontdekken.

Woonbuurt op voormalig

militair hospitaal, 2005 - 2015

Marialei- Lange Leemstraat – Boomgaardstraat 2018 AntwerpenArch Beel & Achtergael Architec- ten, ism Huiswerk Architecten en 360 Architecten

Wandeling• Plaats: op de hoek van Boomgaardstraat -

Marialei, 2600 Antwerpen


• Duur: 2u

• Prijs: 4 Euro


Tijdens de Dag van de Architectuur krijg je de kans om projecten en gebouwen te bezoeken die het resultaat zijn van participatiegericht ontwerpen. Omdat de vraag naar participatie voor grote en middel-grote, publieke en semipublieke projecten alsmaar toeneemt, kan je tijdens de Dag van de Architectuur als bezoeker dit onderwerp mee op de maatschappelijke agenda plaatsen. Lokale organisaties, als cityLabo/Antwerpen Averechts en de studiedienst PHL van de Hogeschool Hasselt, voorzien tijdens de Dag een platform voor een maatschappelijk debat rond (controversiële) architecturale en steden-bouwkundige projecten.

THEMAPARTICIPATIE

31

Genk

C-Mine, experiment

Cultuurcentrum op voormalige mijnsite,

2005-2010

C-Mine 10, 3600 GenkArch 51N4E

Op de site van C-Mine, zetten we een experiment op waarin we al spelend met locatie- en media-technologie (3G, gps, smartpho-nes, …) het ruimtelijk gedrag in kaart willen brengen. We zoeken hoe kennis en het gebruik van een plek op een andere manier kan worden geregistreerd. Tot welke ruimtelijke info en kennis kunnen we komen door spelers te volgen en observeren? Kan je al spelend tot etnografische en sociale kennis komen, relevant voor ruimtelijke veranderingen? Onderzoekster Simona Sofronie licht het spel toe ter plaatse.

Wandeling• Plaats: ontvangsthal van het C-Mine

cultuurcentrum, C-Mine 10

3600 Genk


• Duur: telkens 1 uur

• Prijs: 4 Euro

• Breng zelf een smartphone mee


• Toegankelijkheid: gedeeltelijk toeganke-

lijk voor rolstoelgebruikers

DiepenbeekRegina PaciskerkWandelend debat

Zaalkerk, 1938

Hoek van de Pastorijstraat en de N76, 3590 Diepenbeek

Op kerstavond 2010, kort na de middernachtmis, stortte de Diepenbeekse Regina Paciskerk, gelegen in de wijk Lutselus, bijna volledig in. Al snel ontstonden er vragen binnen de lokale gemeenschap en in de pers: Is een nieuwe kerk wel gewenst? Beperkt het programma van zulk een gebouw zich tot het strikt kerkelijke of moeten we naden-ken over een ruimer gebruik?

Moet die eventuele nieuwe kerk op dezelfde plek komen? Tijdens de Dag van de Architec-tuur organiseert de onderzoeks-groep ArcK van het departement architectuur van de Provinciale Hogeschool Limburg ter plaatse een improvisatieoefening om in groep tot een mogelijk antwoord te komen op al die vragen. Het doel daarvan is om samen –professionelen en niet-professionelen– de krijtlijnen van een potentieel plan te ver-beelden. Onderzoeker Roel De Ridder (ArcK) leidt de oefening (die de vorm heeft van een open gesprek) ter plaatse in met een presentatie.

Wandeling• Plaats: Pastorijstraat 2B,

3590 Diepenbeek (Lutselus)

• Tijdstip: 14u

• Duur: 1,5 uur

• Prijs: 4 Euro


Genk, Nieuw Sledderlo

Sociale woonwijk, 2009-2020

Nieuw Sledderlo is een sociale woonwijk aan de rand van Genk die door het omringende buffergroen en het onvol-ledige verkeersnetwerk een sterk geïsoleerd karakter heeft. De bewoners hebben geen contact met de naburige, oudere woonkernen. De wijk bestaat uit ca. 700 sociale woningen en telt bijna uitsluitend bewoners van Turkse origine.Ondanks jarenlange sociale inzet in de wijk bleek op lange termijn een ruimtelijke oplossingnoodzakelijk, een overkoepelen-de visie die tegelijk een antwoord biedt op de samenlevingsknel-punten die zich geconcentreerd voordoen in de wijk, een verhaal dat het ruimtelijke en het sociale verweeft.In een nauwe interactie tussen het ontwerptraject (TV BUUR-Bas Smets) en het participatie-traject (Dienst Wijkontwikkeling, Genk) werd het masterplan

LO2O2O uitgediept. We willen in-gaan op deze samenwerking en de moeilijkheden en uitdagingen dat deze met zich meebrengt en begeleiden nadien een wande-ling in de wijk Nieuw Sledderlo.

Wandeling• Plaats: Wijkcentrum Sledderlo,

Bijlkesstraat 18, 3600 Genk


• Duur: 1u

• Prijs: 4 Euro


• Toegankelijkheid: gedeeltelijk

toegankelijk voor rolstoelgebruikers

Masterplan Sledderlo TV-BUUR Bas Smets, Bureau voor Urbanisme

C-Mine Cultuurcentrum, Genk, 51N4E, © Stad Genk


32


> Hedendaagse architectuur in een historische stadskern

Hedendaagse architectuur en historisch patrimonium, geen evident koppel? Volgens Jo Lefebure is het samenbrengen van die twee schijnbare uitersten juist een architecturale uitdaging en bewijst Gent dat het kan. Lefebure: “Ik beschouw een monu-ment niet als een last, maar als een lust. Gent heeft altijd actief

BOUWEN AANSTEDELIJKHEID

PROVINCIE OOST-VLAANDERENGENT

Na decennialang investeren in de historische stadskern, werpt Gent zijn tentakels uit naar de rand van de stad. Vandaag waait een frisse architecturale wind door ‘vergeten’ stadsdelen als de Oude Dokken, project ‘Gent Sint-Pieters - Fabiolalaan’ en ‘The Loop’ in Sint-Denijs-Westrem. Volgens Jo Lefebure, architect en hoofd van de Cel Architectuur van de Dienst Monumentenzorg en Architectuur van de Stad Gent, is dit het resultaat van een continue herwaarderingspolitiek die sinds de ja-ren 1970 nooit is gestopt. Samen met Lefebure kijkt de Dag van de Architectuur naar een stad in volle ontwikkeling.

De recente opwaardering van de Gentse stadsrand is het re-sultaat van een volgehouden stedenbouwkundige vernieuwing die verschuift van centrum naar periferie. Dit wil echter niet zeggen dat de stadskern niet mee evolueert. “De stadsontwik-kelingen in het historisch centrum en die aan de rand spelen zich simultaan af”, aldus Lefebure. Belangrijk is dat de Gentse historische stadskern even innovatieve hedendaagse projecten kent als de ontwikkelingen aan de stadrand.

“IK BESCHOUW EEN MONUMENT NIET ALS EEN LAST, MAAR ALS EEN LUST” Jo Lefebure

STAM, Gent, Stadsarchitect Koen Van Nieuwenhuyse© Phile Deprez

33

gereageerd op zijn verleden, het is niet bang om de confrontatie aan te gaan met zijn patrimonium. Je kan in Gent dan ook spre-ken van een constant actualiseringproces.”

Hierbij verwijst Lefebure naar het STAM, dat binnenkort zijn éénjarig bestaan viert. De nieuwbouw van het op de Bijlo-ke-site gelegen Gentse stadsmuseum –naar ontwerp van stads-architect Koen Van Nieuwenhuyse– gaat volgens Lefebure als het ware een gesprek aan met het verleden. “Door een moderne glas - en metaalstructuur met de 13de-eeuwse kloostergangen te integreren toont het STAM dat hedendaagse architectuur het verleden accepteert. En zeg nu zelf, in een hedendaagse archi-tecturale context, je hand kunnen leggen op een 700 jaar oude kalksteen. Dat is toch fantastisch?”

Het STAM geldt niet alleen als architecturaal statement in een historische stad. Het is ook een plek waar het publiek kennis kan nemen over architecturale en stedenbouwkundige ontwikkelingen in het Gent van vroeger en nu. Zo was er recent nog de tentoonstelling ‘Nieuwe Oude Dokken’ te zien, over de huidige ontwikkeling van nieuwe wooncentra rond het voor-malige havengebied nabij de Dampoort.

> Het ‘nieuwe’ Gent

Gent investeert ook buiten haar stadskern in hedendaagse architectuur: tal van stedenbouwkundige projecten bevinden zich voor een groot deel aan de rand van de 19de-eeuwse stads-gordel. Lefebure wijst hierbij op drie grote concentraties. Het gaat om grootschalige stadsvernieuwingsprojecten waarbij de globale visie “bouwen aan stedelijkheid” centraal staat.

Het eerste strategische project is de herdefiniëring van de Oude Dokken met aansluitend de Muide en de Nieuwe Voor-haven. Lefebure: “Interessant bij deze ontwikkelingen is de ge-wijzigde invulling van het water als bindmiddel. Waar vroeger havenactiviteit de mensen bij elkaar bracht, zal dit uitgestrekte gebied in de toekomst mensen verenigen voor woon – en recre-atiedoeleinden.” Een project dat bijzondere aandacht verdient is Kaai 24 (of Loods 24), gelegen aan de Nieuwe Voorhaven, vlak naast het woon– en werkproject Loods 22 & 23 (Compagnie O). Dit project, in opdracht van AG SOB (Autonoom Gemeentelijk Stadsontwikkelingsbedrijf), biedt, binnen een architecturaal kwalitatief kader, een grote diversiteit aan woontypologieën en sociale huisvesting. “Kaai 24 is, net door geen onderscheid te maken in architecturale kwaliteit, een soort herdefiniëring van sociale woningbouw”, aldus Lefebure.

Een tweede stedenbouwkundige ontwikkeling is het ‘project Gent-St Pieters - Fabiolalaan’, dat zich uitstrekt van het

Sint-Pietersstation, de zone tussen de spoorwegbundel en de Koningin Fabiolalaan, tot aan de Leie. Met het aanleggen van een 1,8 km lange gemengde ontwikkelingspool voor wonen en werken speelt Gent in op deze nood aan duurzame ruimtebele-ving. Lefebure: “Zowel de ontwikkeling aan de “Oude Dokken” als de site ‘Gent Sint-Pieters’ bevinden zich niet voor niets in een stationsomgeving. Hun strategische positie is doelbewust gekozen, met het oog op duurzame mobiliteit.”

Als derde strategische punt wijst hij op de ontwikkelingen die zich afspelen in de zogenaamde ‘The Loop’ van Sint-Denijs-Westrem, verwijzend naar het voormalige vliegveld dat op de site was gelegen. De nieuwe inkleding van deze plek zal zich hoofdzakelijk richten op kantoorbouw (bvb de KBC-toren), winkelcentra (bvb het IKEA-filiaal) en leisure.

Naast deze drie grote stedenbouwkundige projecten, zijn er nog belangrijke ‘kleinere’ projecten in en rond het centrum van de stad. Ze zijn misschien kleiner qua vierkante meters, maar volgens Lefebure moeten ze op gebied van maatschappelijke impact zeker niet onderdoen voor hun grotere broers. Lefebure: “Neem nu ‘Ledeberg Leeft’. Een zeer ambitieus project met als doel de wijk Ledeberg –die vroeger zat ingekapseld door aller-hande infrastructuurknooppunten– een hogere woonkwaliteit te geven en ze meer in verbinding te stellen met de stad Gent.” Vandaag is de onderzoeksfase van ‘Ledeberg Leeft’ zo goed als afgerond wat volgens Lefebure reeds zijn vruchten afwerpt.In de schaduw van de Rabottorens, nabij het nieuw gerechts-gebouw (Beel - Achtergael Architecten) wordt er in de ‘Gasme-tersite’ nieuw leven in geblazen. Een zogenaamd ‘brownfield’ waar vroeger arbeiders in beluiken woonden, straks een wijk met diverse woontypologieën.

In het noordoosten van Gent grijpt er op gelijkaardige schaal een soortgelijke ontwikkeling plaats rond de ‘ACEC-site’, ook een ‘brownfield’.

Maar een project dat Lefebure nog het meest aan het hart ligt is er één dat zich in het stadcentrum zal voltrekken. Met de ‘Waalse Krook’ (door het Catalaanse bureau RCR Aranda Pigem Vilalta Arquitectes i.s.m. Coussée & Goris Architecten) heeft Gent een prestigieus project om u tegen te zeggen. “Geografisch niet zo groot, maar qua ligging uiterst belangrijk”, onderstreept Lefebure. Een nieuwbouw, nabij de Vooruit - in het culturele hart van Gent - zal fungeren als Stedelijke Bibliotheek en Centrum voor Nieuwe Media. Opvallend is de integratie van het voormalige Wintercircus (tot begin 20ste eeuw een circus, vanaf de jaren ‘50 omgebouwd tot Garage Mahy). Lefebure: “Dit concentrisch opgevatte bouwwerk zal meer zijn dan een archief voor audio-visueel erfgoed, het wordt een centrale ontmoe-tingsplek. Een nieuw centrum voor Gent.”

Ook de nieuwe stadshal (Robbrecht-Daem architecten) op het Emile Braunplein is het bewijs dat Gent zich voortdu-rend herdefinieert en subtiel respect toont wanneer het de confrontatie aangaat met haar verleden. “Gent is voor mij in de eerste plaats een architectuurstad omwille van de histo-rische gelaagdheid en de dialectiek die daaruit ontspruit”, aldus Jo Lefebure. (EV)

“GENT HEEFT ALTIJD ACTIEF GEREAGEERD OP ZIJN VERLEDEN, HET IS NIET BANG OM DE CONFRONTATIE AAN TE GAAN MET ZIJN PATRIMONIUM.” Jo Lefebure

34


OPENGESTELDEGEBOUWEN IN GENT

1STAMEen grondige restauratie en een nieuwbouw geven vorm aan het nagelnieuwe stadmuseum van Gent. De geslaagde confrontatie tussen historisch patrimonium en hedendaagse architectuur zorgt voor een meerwaarde op de Bijlokesite.

Museum, 2010

Godshuizenlaan 2, 9000 GentArch Stad Gent, Dienst Bouw projecten, architect Koen Van Nieuwenhuyse

2KASKHet voormalig universitair ziekenhuis (architect Pauli) en de onderzoekslaboratoria aan de Pasteurlaan (architect Cloquet) werden omgevormd tot atelier en werkruimte voor het KASK. Een geslaagde combinatie van restauratie en nieuwbouw. De structuur van de nieuwe volumes is zeer flexibel en leent zich tot diverse functies.

Hogeschool, 2010

Louis Pasteurlaan 1 / Godshui-zenlaan, 9000 GentArch Abscis ArchitectenFoto: Abscis Architecten

3LOD en les ballets C de la BDe nieuwe repetitieruimtes van dansgezelschap Ballet C de la B en muziektheatermakers LOD bestaan uit twee vrijstaande bouwvolumes die zich positio-neren langsheen de perceels-grenzen van een ingesloten kavel van de vroegere hospitaalsite (Bijlokesite).

Productiestudio, 2009

Bijlokekaai 1, 9000 Gent

Arch De Vylder Vinck Taillieux ar-chitecten, naar een ontwerp van Jan De Vylder en Trice HofkensFoto: Filip Dujardin

• Voor rondleiding verplicht reserveren



4Bijloke MuziekcentrumDeze 13e eeuwse ziekenzaal werd vanaf 1990 omgevormd tot een transparante, hedendaagse concertzaal. Hedendaagse archi-tectuur en historisch patrimo-nium gaan hier hand in hand.

Concertzaal en infrastructuur, 1990-2007

Jozef Kluyskensstraat 2 Bijlokekaai, 9000 GentArch Architectuuratelier Oswald Van De Sompel

5Advocatenkantoor Haeseryn Een kil appartementsgebouw uit de jaren zeventig werd door BARAK getransformeerd tot een open kantoorlandschap met reflecterend glas.

advocatenkantoor, 2009

Jacques Eggermontstraat 11b, 9050 LedebergArch BARAK architecten




6Atamés by Eva PannecouckeIn Ledeberg werd een arbei-derswoning verbouwd tot een showroom met ontvangstruimte. Achter de woning leidt een serre van de ontvangstruimte via de koer naar het atelier waar Eva Pannecoucke haar handtassen creëert . Het atelier werd ge-bouwd volgens hetzelfde gabariet als het voormalige bakkerijtje.

Winkel, 2009

Ledebergstraat 85 9050 LedebergArch Atelier Vens Vanbelle




7Bailleul OntwerpbureauDe stresserende drukte van de straatzijde staat in schril contrast met de rust en het groen binnen het bouwblok. De vormgeving van het gebouw is de condensa-tie van een ecologisch gedachte en het tweeledig programma (kantoor en wonen) in een duale context.

Ontwerpbureau, 2010

Burggravenlaan 320, 9000 GentArch Marie-José Van Hee Architecten




8LDC de WaterspiegelHet gebouw huisvest een lokaal dienstencentrum voor OCMW Gent met administratieve, recre-atieve en educatieve ruimtes. Het bouwen in een park verlangt een paviljoenachtig gebouw waarvan alle zijden evenwaardig zijn. De footprint van het gebouw lijkt op een blad dat van de boom viel. Een bestudeerd kleurenschema zorgt voor een geleidelijke overgang van de overheersende gevelkleur afhankelijk van de context, straat of park

Cultureel centrum, 2010

Meulesteedsesteenweg 510, 9000 GentArch noA architectenFoto: noA architecten

9Blauwe PeerIn deze voormalige fabrieksloods bevinden zich vandaag de kanto-ren van een grafisch ontwerpbu-reau. Eyecatcher in dit gebouw is een verplaatsbaar ‘supermeubel’, dat zorgt voor een veranderlijke dimensie in het interieur.

Reclamebureau, 2003

New-Yorkstraat 7-9, 9000 GentArch Architect Wim Cuyvers

10Woonproject NEODe straatwand van de Voorha-venlaan wordt gesloten met een nieuwe 60m brede invulling, bestaande uit 17 duplex-casco woonunits. In dit 19e eeuwse havengebied, nu een ietwat ruwe buurt, komt er een langzame maar zekere ontwikkeling op gang: loodsen en opslagruimtes worden omgebouwd tot kan-toren en lofts. Er werd gezocht naar vormen van nieuw stedelijk wonen met verscheidene typo-logieën voor een uiteenlopend doelpubliek.

Woonproject, 2006

Voorhavenlaan 14, 9000 GentArch NEROFoto: Nero

11loods 22 Dit woon –en werkproject omvat de restauratie en de conversie van de beschermde loods 22. Ook hier is rekening gehouden met flexibiliteit, zowel in ruimte als in tijd. Het gebouw is aanpas-baar aan wisselende noden.

woon- en kantoorfaciliteiten, 2010

Voorhavenlaan 31-33, 9000 GentArch Compagnie-O. architects




12BioversnellerDe ‘bioversneller’, een nieuwe landmark langs de E40. Dit nieu-we centrum voor biotechnologie bestaat uit een halfondergrondse open parking waarboven twee gebouwvleugels met onderzoek-slaboratoria en kantoren zweven rondom een groen atrium.


35

Kantoor en labo, 2007

Technologiepark 9052 ZwijnaardeArch SumProjectFoto: Stad Gent

13Linq, markt- en opinieonder-zoekbureausDit industrieel aandoend gebouw is zeer flexibel. Het ontwerp voorziet een dubbele functie; wat vandaag dienst doet als kantoorruimte, kan morgen getransformeerd worden tot een volwaardige woning.

Onderzoekbureau, 2005

Beukenlaan 109 9051 Sint-Denijs-WestremArch NU Architectuuratelier

14Open LeercentrumDit nieuwe gebouwencomplex op de Campus Schoonmeer-sen van de Hogeschool Gent ontwikkelt zich rond en langs een nieuwe en beschermde overdekte binnenstraat, die de belangrijke slagader van de vol-ledige campus wordt.

Leercentrum, 2009

Schoonmeersstraat, 9000 GentArch BARO & SumProject

15Oude VismijnDe Oude Vismijn wordt functio-neel herbestemd en met respect voor de historische authenticiteit aangepast aan de hedendaagse normen. In de “nieuwe” vismijn werd de kleine hal getransfor-meerd tot een brasserie en een polyvalente ruimte en de grote hal, met monumentale polon-ceauspanten, tot evenementen-zaal. Onder de open overkapping komt de infobox van de dienst toerisme en hun kantoren, backoffice en vergaderruimtes zijn aansluitend gesitueerd in het poortgebouw.

Horeca (evenementenhal & brasserie) /

infokantoor toerisme, 2011

Rekelingestraat 5 – Sint-Veerle-plein 5, 9000 GentArch Bontinck architecture and engineering ism denc!-studio

122

10 16

3

8

36


RONDLEIDINGEN IN GENT

18De nieuwe BijlokesiteRondleiding op de Bijlokesite waarbij naast de aandacht voor het verleden van ziekenzorg en onderwijsfaciliteiten, ook wordt stil gestaan bij de nieuwe ontwikkelingen tot cultuur-site met onderwijs. Tijdens de wandeling wordt ook toelichting gegeven over de vier openge-stelde gebouwen STAM, KASK, Bijlokeconcertzaal, LOD en les ballets C dela B.

Wandeling • Plaats: infopunt STAM

• Tijdstip: 13u30 en 16u00

• Duur: 2u

• Prijs: 8 Euro


19Wandeling Ledeberg LeeftIn Ledeberg komen 12 nieuw-bouwwoningen, 5 nieuwbouw-appartementen en 4 bouwkavels te koop. De verkoop is een van de acties van het stadsvernieu-wingsproject ‘Ledeberg leeft’ om de woonkwaliteit in Ledeberg te verhogen. Het Stadvernieu-wingsproject ‘Ledeberg leeft’ wil niet alleen de huidige kwalitei-ten van Ledeberg zichtbaarder maken en versterken, maar ook de bestaande knelpunten weg-werken. Een van die knelpunten is de slechte woonkwaliteit in Ledeberg. Om dat aan te pakken, sloopt het Stadsontwik-kelingsbedrijf Gent (AG SOB) op verschillende plaatsen in Lede-berg oude panden om er nadien nieuwe gezinswoningen te bouwen. De nieuwbouwwonin-gen zijn allemaal hoekwoningen. Dat is een bewuste keuze. Het was namelijk slecht gesteld met de woonkwaliteit van heel wat hoekhuizen. Vier jonge architec-tenbureaus hebben de woningen en het appartementencomplex


ontworpen, op maat van de specifieke hoeken. Elk ontwerp is uniek. Na oplevering zullen die woningen verkocht worden bij voorkeur aan jonge gezinnen die zich definitief in de stad willen vestigen.

Wandeling • Plaats: zie website


• Duur: 1,5u

• Prijs: 8 Euro


20Wonen in Gent NoordArchitectuurwandeling vertrek-kende vanuit het LDC de Water-spiegel door de wijk Meulestede in Gent. Tijdens de wandeling worden stil gestaan bij enkele gerealiseerde kavelprojecten en bij de nieuwe woonvormen waarvan we er enkele in deze buurt terug vinden, zoals een cohousing-project en de geres-taureerde loods 22, ...

Wandeling • Plaats: LDC de Waterspiegel

Meulesteedsesteenweg 510, 9000 Gent


• Duur: 2u

• Prijs: 8 Euro


21Wonen in GentArchitectuurwandeling met aandacht voor diverse kwalita-tieve realisaties in het centrum van Gent. Tijdens de wandeling wordt aandacht besteed aan de alternatieve voorvormen en het wonen in meervoud. De wande-ling vertrekt aan de gerenoveer-de Vismijn Gent.

Wandeling • Plaats: Vismijn Rekelingestraat 5

Sint-Veerleplein 5, 9000 Gent


• Duur: 2u

• Prijs: 8 Euro


16Universiteitsforum (Ufo)Het ‘Ufo’ universiteitsforum werd opgevat als een grootschalige polyvalente nieuwbouw die zich tussen twee pleinen uitstrekt langs de oplopende Sint-Pietersnieuwstraat. Het gebouw organiseert zich rondom vier verschillende holle ruimten en bevat uiteenlopende functies.

Universiteitscampus, 2007

Sint-Pietersnieuwstraat 33-35, 9000 GentArch TV Beel-De Geyter-SWKFoto: Frederik Vercruysse

17ArteveldehogeschoolGent heeft met de transparante toren van Crepain Binst Architec-ture er een nieuwe blikvanger bij. Samen met de robuuste laag-bouw, in rood metselwerk, vormt deze toren de nieuwe campus van de Arteveldehogeschool en meteen ook een ontmoetings-plek voor jong en oud.

Hogeschool, 2009

Voetweg 66, 9000 GentArch Crepain Binst ArchitectureFoto: Crepain Binst Architecture

17

16

37

MEERARCHITECTUUR IN GENT

Tentoonstelling projecten Waalse KrookIn Gent wordt volop gebouwd aan een nieuwe multimediale site: De Waalse Krook!In juli 2010 liep de tentoonstel-ling ‘De Waalse Krook’, een ont-werp van het tijdelijke vennoot-schap RCR Aranda Pigem Vilalta Arquitectes / Coussée & Goris Architecten, in de Openbare Bibliotheek in Gent. Wie de expo heeft gemist kan ze voor een laatste keer zien op de Dag van de Architectuur.

Tentoonstelling • Plaats: Universiteitsforum Gent, Sint-

Pietersnieuwstraat 33-35, 9000 Gent


• Toelichting door een gids

Tentoonstelling restauratie BoekentorenDat de Boekentoren van Henry van de Velde dringend aan res-tauratie toe is wist men al lang. In de jaren ‘80 trok Norbert Poulain de aandacht op het gebouw en slaagde er in om het in 1992 op de lijst van te beschermen monu-menten te plaatsen. Het huidige masterplan is van het Ontwerp-team Boekentoren, onder leiding van Robbrecht en Daem. Op de Dag van de Architectuur bieden we u een unieke kans om de vijf geselecteerde projecten te gaan bekijken.

Tentoonstelling• Plaats: Universiteitsforum Gent, Sint-




Tentoonstelling kavelprojectenHet AG SOB heeft voor het project ”stedelijke woonka-vels” een beperkte prijsvraag: “voorontwerp van een rijwoning, kavelproject Gent” georgani-seerd, met als doel een pool van architecten samen te stellen. De wedstrijd editie van 2008 heeft 10 laureaten opgeleverd die allen opgenomen zijn in de pool. Voor 2011 wordt een nieuwe pool voorgesteld.

Tentoonstelling• Plaats: Meulesteedsesteenweg 510

9000 Gent



PechaKucha Ghent Vol.11PechaKucha Ghent is een bijeen-komst waar creatieve persoon-lijkheden elkaar ontmoeten, netwerken en op een informele manier hun werk, interesses en gedachten met elkaar delen. Er worden 10 tot 14 sprekers uitgenodigd, die elk 20 beelden kiezen en waarvan elk beeld 20 seconden getoond wordt. Op die manier onstaan korte en krachtige presentaties van 6’40”. Tijdens de BeerBreak en na de presentaties nodigt de informele setting uit tot interactie tussen de sprekers en het publiek.

Lezingen• Plaats: Universiteitsforum Gent, Sint-


• Datum: 13 oktober 2011 om 20u20.

• www.pecha-kucha-ghent.org

Waalse Krook © TV RCR Aranda Pigem Vilalta arquitectes, Coussée & Goris architecten

38


OPENGESTELDEGEBOUWEN INSINT-NIKLAAS

PROVINCIE OOST-VLAANDERENSINT-NIKLAAS

1VDAB-kantoorgebouwHet ontwerp van dit kantoorge-bouw bevat een evenwichtige kompaktheid-economie-ener-giebalans, mede door de gun-stige oriëntatie. Het akoestisch comfort wordt gerealiseerd door de kantoorscheidende patio’s.

Kantoorgebouw, 2005

Noordlaan 4, 9100 Sint-NiklaasArch BOB361 architecten


2Crematorium HeimolenClaus & Kaan Architecten laat met Heimolen zien dat moderne, minimalistische architectuur een perfect opvangnet kan zijn voor menselijke emoties. (Zie ook p.11)

Crematorium, 2008

Waasmunsterse Steenweg 13 9100 Sint-NiklaasArch Claus & Kaan ArchitectenFoto: Stijn Bollaert


3NIKODit opvallende complex, langs de autostrade aan Industriepark West in Sint-Niklaas, onderging enkele jaren geleden een meta-morfose. Het kantoorgedeelte werd gestript en volledig her-schikt volgens de hand van de betreurde architect Jo Crepain (1950-2008), een van zijn laatste creaties.

Kantoorgebouw, 2008

Industriepark-West 40 9100 Sint-NiklaasArch Crepain Binst ArchitectureFoto: Crepain Binst Architecture


2

2

Tijdens de bloei van de textielnijverheid in het interbellum bepaalt de keuze voor de art-decostijl, zowel in rijkelijke privaatwonin-gen als gehele woonwijken, de architecturale identiteit van Sint-Niklaas. Op steden-bouwkundig vlak zorgt dit binnen de woonblokken voor een merkwaardige collage van woningen, groenzo-nes en fabrieksruimten. Na de Tweede Wereldoorlog krijgt de (textiel-)industrie echter af te rekenen met een structurele crisis waardoor de historische stadskern, tot vandaag, voor architecturale uitdagingen zorgt op het vlak van renovatie, invulwonin-gen en de herformulering van groen in de stad. Terwijl het hart van de stad geleidelijk aan evolueert tot een winkel- en dienstencentrum ont-staan in de late zestiger jaren frappante uitbreidingen aan de periferie van de stad via meergezinswoningen en de bouw van een koopcentrum. Tegelijk aan deze dynamiek

4Woning Ivens - Van AsscheDit renovatieproject is een ver-rassende collage van doorkijk, functie, ruimte en licht.

Woning, 2011

Lage Bokstraat 1 9100 Sint-NiklaasArch De Vylder Vinck Taillieux architecten


ontstaat een interesse voor structurele en esthetische mogelijkheden van beton wat zich manifesteert in diverse woningen en schoolgebou-wen in het hart van de stad. Op stedenbouwkundig vlak worden via het Margaretha-plan vanaf 2005 grote inspanningen geleverd om de stadskern grondig te vernieu-wen. Met aandacht voor mo-biliteit wordt de Grote Markt en de stationsomgeving geherstructureerd met tal van architecturale injecties. Een gelijkaardige dynamiek valt op bij diverse bouwheren die met een kritisch regio-nale reflectie inspelen op de bestaande architectuur. Aan de rand van de stadskern leidt dit tot geraffineerde renova-ties en boeiende nieuwbouw. Op de Dag van de Archi-tectuur wordt zowel het centrum als de periferie van Sint-Niklaas verkend via privaatwoningen, publieke gebouwen als bedrijfsgebou-wen.

39

LEZING &RONDLEIDINGIN SINT-NIKLAAS6Betonarchitectuur in Sint-NiklaasHet programma rond ‘Beto-narchitectuur in Sint-Niklaas’ gaat van start met een lezing in sporthal Berkenboom (20 min). Vervolgens verplaatst de groep zich naar de 300m verder gelegen woning Raf Hacquart (woning in beton en staal).

• Plaats: sporthal Berkenboom

Kalkstraat 26, 9100 Sint-Niklaas

• Tijdstip: 10u

• Duur: 50min.

• Prijs: gratis

7 Tentoonstelling & lezing Jan De VylderArchitect Jan De Vylder leidt zijn architectenbureau vanuit Gent, maar woonde en studeerde in Sint-Niklaas. Kunstenplatform stelt een miniatuurtentoonstel-ling samen met vroege tekenin-gen en schaalmodellen die hij re-aliseerde tijdens zijn studies. Jan De Vylder spreekt over zijn prille inspiratiebronnen die hij vond in de Sint-Niklase architectuur.

• Plaats: WARP-koetshuis,

Regentiestraat 9-11, 9100 Sint-Niklaas


• Tijdstip: lezing om 13u

• Duur: 30 min.

• Prijs: gratis

2

3

3

40


STUDENTEN STAD 2.0

PROVINCIE VLAAMS-BRABANTLEUVEN

“De tijd van de open - en half open bebouwingen is voorgoed voorbij.” Met deze uitspraak wil Kristine Verachtert, afdelingshoofd Ruimtelijke Planning van de stad Leuven, duidelijk maken dat Leuven steevast de kaart trekt van compacte be-bouwing en duurzame inbreiding. Ambitieuze projecten als ‘Tweewaters’ en een nieuwe stationsomgeving moeten deze visie vormgeven.

> Stationswijk Leuven

Als je vandaag met de trein aankomt in Leuven kan je er niet meer omheen, overal waar je kijkt rijzen gebouwen als paddenstoelen uit de grond. Waar pakweg vijf jaar geleden de gewelven van Samyns stationshal je mond deden openvallen, zijn er nu tal van andere gebouwen die de aandacht trekken. De ontwikkeling rond de stationsomgeving vormt volgens Kristine Verachtert dan ook de basis van het stadsbeleid: “We willen met de vernieuwing van de stationsomgeving het belang aantonen van verdichting nabij goed bereikbare openbare vervoersknooppunten.” Dat Leuven resoluut de kaart trekt van duurzame mobiliteit is duidelijk. Door haar nieuwe stadskan-toor pal naast het station in te richten, geeft de stad het goede voorbeeld. Dit nieuwe administratieve hart van de stad Leuven maakt deel uit van een ruimer kantoorproject (Crepain Binst Architecture), waarvan KBC de initiatiefnemer is. Een gloed-nieuw KBC-kantoor (één van de laatste ontwerpen van wijlen Jo Crepain) is dan ook een prominent gegeven op de site.

Dat de ontwikkeling aan het station zich niet enkel con-centreert op de binnenstad, bewijst de bouw van de ‘Kop van Kessel-Lo’ (SeARCH Architects ism ART-TE). Dit multifunc-tionele hoogbouwproject aan de overkant van de spoorweg, bevat o.a. kantoren en huisvesting.

Maar daarmee is nog niet alles gezegd over de ontwikke-lingen rond het station. Op een boogscheut van het station zijn verschillende herontwikkelingsprojecten bezig, bijvoorbeeld de ‘Centrale Werkplaatsen’ (Bogdan & Van Broeck Architects), het voormalige werkterrein van de NMBS waar stad en private ontwikkelaars geïntegreerde projecten van wonen en gemeen-schapsvoorzieningen uit de grond stampen. Tussen station en Vuurkruisenlaan pootte de Vlaamse overheid dan weer het Vlaams Administratief Centrum - VAC - (Jaspers & Eyers en

Partners i.s.m. Gigantes Zenghelis) neer, een hoogbouw die uitzonderlijk scoort op vlak van energiezuinigheid.

> Tweewaters

Met de overdonderende bouwwoede aan het station van Leuven zou je haast denken dat de rest van de stad hiervan gevrijwaard blijft. Niets is minder waar. Als er één stadsontwik-kelingsproject is waarmee Leuven zich echt op de internationale kaart zal zetten, dan is dat volgens Verachtert de herontwik-keling van de Vaartkom. Uit een stadsdeel waar tot voor kort de oude bedrijfsgebouwen van biermultinational Inbev waren gevestigd, herrijzen binnenkort verschillende herbestemming-projecten. “Het project Tweewaters is hiervan zonder twijfel het meest vooruitstrevend, zowel op architecturaal vlak als naar leefkwaliteit toe zal dit enorm de aandacht trekken”, zegt Verachtert. Projectontwikkelaar Ertzberg liet voor deze nieuwe woon- en werkbestemming een masterplan opmaken door Beel & De Geyter, i.s.m. de bekende Franse landschapsarchitect Michel Desvigne die het ontwerp van het parkgedeelte voor zijn rekening nam. “Op stedenbouwkundig niveau gaan er op deze site zaken gebeuren die voor een stad als Leuven niet zo voor de hand liggend zijn”, zegt Verachtert “Tweewaters zal namelijk voor een groot deel uit hoogbouw bestaan, iets wat eerder uit-zonderlijk is op een site die officieel gelegen is in de binnenstad.”

In 2010 vergunde de stad op de site ‘Tweewaters” de zo-genaamde ‘Balk van Beel’ (Beel Architecten), een 180 m lang wooncomplex dat nu al in opbouw is en waarvan de oplevering voor 2013 is gepland.

Op dezelfde site wordt de herbestemming van de ‘Silo’s’ voorbereid. Deze voormalige graanopslagplaatsen van brou-werij Artois, bestaande uit 54 betonnen kokers van 50m hoog,

Universiteitshallen Rectoraat K.U.L., Leuven, VBM architecten (nu BOGDAN & VAN BROECK ARCHITECTS en LAVA architecten)© Toon Grobet

41

worden omgevormd tot unieke ‘silolofts’ en een vijfsterrenho-tel. Als top of the bill worden de Silo’s letterlijk bekroond met een donutvormige nieuwbouw (De Geyter Architecten). “Beide gebouwen worden echte blikvangers in Leuven en er volgen er nog meer”, aldus Verachtert. Ook vanuit ecologisch standpunt scoort heel de ontwikkeling rond de site Tweewaters zeer goed. De ontwikkelaars en architecten gaan met dit project bijvoor-beeld extreem ver in zuinig energieverbruik. Verachtert: “Men is voor Tweewaters zelfs aan het zoeken naar een eigen energie-productie. Er bestaan ondertussen verschillende pistes om dit te realiseren.” Het zou hierbij gaan om energievoorziening met warmtekrachtkoppeling die niet alleen voor de site zelf zal dienen, maar ook de aangrenzende wijken kan voorzien van de nodige energietoevoer.

Een ander interessant project aan de Vaartkom, is het Openbaar Entrepot (voor de Kunsten). Dit voormalige me-gamagazijn uit 1956 (architect Victor Broos) is door T’Jonck- Nilis Architecten tijdelijk omgebouwd tot een polyvalent kunsten cultuurlaboratorium. Het behoud van de immense ruimte van de verschillende volumes, het gebruik van tijde-lijke cellen en een eerder rudimentaire afwerking maken van het gebouw een multifunctioneel wonder. Architectuur en stedenbouw gaan steeds meer over het herbestemmen van het bestaande reservoir zodat deze gebouwen terug aansluiten bij de huidige en toekomstige noden.

> In Leuven krijg je een hondenhok met een voordeur zelfs verhuurd

Natuurlijk is Leuven in de eerste plaats een studentenstad. Dit zorgt ervoor dat ze een heel specifieke bevolkingssamen-stelling kent, waardoor de vraag vanuit de markt naar kleine woonunits zeer hoog ligt. Het aandeel alleenstaanden stijgt daarenboven ook sterk in Leuven. Gecombineerd met een nog groeiend aantal studenten, zorgt dit voor een erg grote druk op de bestaande gezinswoningen. En daar verschilt Leuven volgens Verachtert heel hard van andere steden in België. “In Leuven krijg je bij wijze van spreken een hondenhok met een deur nog altijd verhuurd.”

De schijnbare dualiteit ‘kleine units vs gezinswoningen’ brengt een dubbele vraag met zich mee: bijkomende kamers en

kleine units voor studenten en ‘plakkers’, en tegelijk ruimte om ook het klassieke gezin met kinderen in de stad een plaats te kunnen bieden. Als gevolg zien we dat woonvormen, die vroe-ger de normaalste zaak van de wereld waren, vandaag plaats moeten maken voor minder plaatsverslindende oplossingen. Verachtert: “De tijd van de open - en half open bebouwingen is voorgoed voorbij. We moeten gaan voor compacte woonvor-men die aan de behoeften van verschillende doelgroepen vol-doen, zonder dat we hierbij iedereen een kavel met vrijstaande bebouwing kunnen bieden.”

De stad staat momenteel voor de loodzware opdracht om tegen 2015 om en bij de 3500 extra studentenkamers te voorzien. Dat er ook daar plaats moet zijn voor kwalitatieve hedendaagse architectuur kan volgens Verachtert niet genoeg de aandacht op worden gevestigd. Zij merkt de laatste jaren wel een positieve kentering bij de K.U.Leuven betreffende kwa-litatieve huisvesting en onderwijsfaciliteiten. “Daar waar er vroeger aan een soort van ‘containerarchitectuur’ werd gedaan, valt het op dat er zowel op architecturaal vlak als op gebied van multifunctionaliteit en flexibiliteit van de gebouwen duidelijk sprake is van een nieuwe benadering.” De K.U.Leuven is dan ook volop bezig met het realiseren van innovatieve projecten, zowel binnen, als buiten het stadscentrum. Een masterplan, opgesteld door K.U.Leuven, Imec en de stad Leuven, voor de Zuidelijke Dijlevallei (AWG Architecten) biedt een antwoord op de problematiek rond verdichting en speelt eveneens in op de nood aan extra huisvesting. Blikvanger bij dit project zal de monumentale IMEC toren worden, naar het winnende ontwerp van de internationale toparchitecten Baumschlager - Eberle.

> Vernieuwing in het stadscentrum

Ook in het Leuvense stadscentrum wil de K.U.Leuven haar architecturaal steentje bijdragen. De recente ontsluiting van de universiteitshal (Bogdan & Van Broeck Architects i.s.m. LAVA architecten) toont een serene, hedendaagse dialectiek met de historische Lakenhallen. Een ander binnenstedelijk project dat kan gelden als dé hoogvlieger van de laatste jaren is Museum M (Beel Architecten). Zowel wat betreft de architecturale uitwer-king als de stedenbouwkundige inpassing is dit een geslaagd project. Museum M levert bovendien een meerwaarde voor de internationale uitstraling van Leuven.Volgens Verachtert speelt Leuven met haar recente steden-bouwkundige ontwikkelingen volop in op de bevolkingsevolu-tie en op de keuzes voor stedelijke ontwikkeling die op Vlaams niveau werden gemaakt. “We merken de laatste jaren vooral een groei in het aantal jonge alleenstaanden en van medioren en senioren. “Om die groei op te vangen is het nodig om, zonder te knagen aan de prachtige landschappen die onze stad omge-ven, nog meer de kaart van inbreiding te trekken”, benadrukt Verachtert. “Enerzijds zijn wij zeer actief bezig om binnenzones naar voren te schuiven als woonontwikkelingsgebied. Daar-naast vestigen we de aandacht op herontwikkelingslocaties voor bedrijven die momenteel een verhuisbeweging maken naar meer geschikte locaties; denk maar aan de verhuis van de universitaire ziekenhuizen en opleidingen naar Gasthuisberg.” (EV)

“WE MOETEN GAAN VOOR COMPACTE WOON-VORMEN DIE AAN DE BEHOEFTEN VAN VER-SCHILLENDE DOELGROEPEN VOLDOEN, ZON-DER DAT WE HIERBIJ IEDEREEN EEN KAVEL MET VRIJSTAANDE BEBOUWING KUNNEN BIEDEN.” Kristine Verachtert

42


OPENGESTELDEGEBOUWEN IN LEUVEN

1Museum MStéphane Beel injecteerde een nieuw volume dat het om-muurde karkas doorbreekt en een ondergronds depot voorziet van waaruit de verschillende gebouwen ontsloten worden. Rond een eeuwenoude eik is een binnenplein ontstaan, een referentie aan de binnenhoven van het Leuvense centrum.

museum, 2009

Leopold Vanderkelenstraat 28, 3000 LeuvenArch Stéphane Beel ArchitectenFoto: Jan Kempenaars

• Prijs: 8 Euro


een ticket geeft toegang tot de architec-

tuurrondleiding, de permanente collectie

en de tijdelijke tentoonstellingen.

2Architectenkantoor WITDe thuisbasis van WIT architec-ten vormt letterlijk een lichtba-ken in een ietwat verwaarloosde plek aan de stadsrand. De trans-parantie van het gelijkvloers en de bovenverdiepingen doorprikt het gesloten karakter van de straatwand, en contrasteert met de keermuur van de overlig-gende abdij.

architectenkantoor, 2008

Mechelsstraat 225a 3000 LeuvenArch WIT Architecten



PROVINCIE VLAAMS-BRABANTLEUVEN

3Kantoor + woningenDit multifunctionele gebouw kent een sterke dynamiek door zijn hellende lengte, en het bijzondere materiaalgebruik dat bestaat uit een massieve blok van gelijmde baksteen die rust op een wand van glas.

Kantoorgebouw & woningen, 2007

Ridderstraat 77, 3000 LeuvenArch Archiblau & PartnersFoto: Daan De Volder



4Ontsluiting Universiteitshal KULDe recente ontsluiting van de universiteitshal toont een serene, hedendaagse dialectiek met de historische Lakenhallen.

schoolgebouw, 2007

Naamsestraat 22, 3000 LeuvenArch Bogdan & Van Broeck Architects i.s.m. LAVA architecten

5Openbaar entrepotHet behoud van de immense ruimte van de verschillende vo-lumes, het gebruik van tijdelijke cellen en een eerder rudimen-taire afwerking maken van het gebouw een multifunctioneel wonder.

culturele instelling, 2011

Vaartkom 4, 3000 LeuvenArch T’Jonck Nilis ingenieur Architecten

6StadskantoorHet gehele project bestaat uit 5 losstaande blokken en profileert zich door een stoere repetitie. De stedelijke allure wordt kracht bijgezet door een lange glazen plint die het Provinciehuis met de kantoorgebouwen verbindt.

kantoorgebouw, 2008

Tiensevest, 3000 LeuvenArch Crepain Binst Architecture 7Tandartsenpraktijk CPILEen open en licht gebouw dat straalt als een nieuwe witte ‘kroon’. De titanium rooster in de voorgevel is zonwering en zicht-scherm in één beweging.

tandartsenpraktijk, 2009

IJzermolenstraat 110 3001 HeverleeArch Guerilla Office Architects

8Vlerick Leuven-Gent Manage-ment School Campus LeuvenDe academische functies werden ondergebracht in een nieuwbouw achteraan, en de personeelsdiensten gehuisvest in de bestaande voorbouw. Het ge-lijkvloers doet dienst als centrale ontmoetingsplaats met functies als receptie, business center, lounge en restaurant.

schoolgebouw, 2007

Vlamingenstraat 22 3000 LeuvenArch Stéphane Beel Architecten i.s.m. 360 Architecten

9Woning 9de gebodEen geklasseerd gotisch huis (1530) en het bijhorende achterhuis zijn omgevormd tot eigentijdse woning.

ééngezinswoning, 2009

Mechelsestraat 112, 3000 LeuvenArch Guerilla Office Architects• Toegankelijkheid: Niet toegankelijk voor

rolstoelgebruikers

10Woning De Belder-RobijnsMet dit ontwerp toont BOB 361 architecten een symbiose tussen de Engelse ‘cottage-stijl’ en frisse hedendaagse architectuur.

ééngezinswoning, 2007

Waversebaan 203 3001 HeverleeArch BOB 361 architecten

11Woning Parton-EerlingenDoor een originele en gedurfde aanpak werd een uitgewoond gemeenschapshuis getrans-formeerd tot twee duurzame eengezinswoningen aan de rand van Leuven.

gezinswoning, 2008

Nachtegalenstraat 80-82Arch DAS Architecten

3

43

RONDLEIDINGEN IN LEUVEN

13Wonen in meervoud LeuvenIn samenwerking met VMSW (Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen) organiseert Stad & Architectuur een fiets-tocht langsheen interessante woonprojecten in en rond het Leuvense.

Programma: Zwembadsite (BOB 361)Mouterij (Bogdan & Van Broeck Architects)Terclavers (A33)Heuvelhof (LUST)Heideberg (BOB361)Centrale Werkplaatsen (Bogdan & Van Broeck Architects, WIT)Vlabo 02 (Modulo architecten)

Fiets • Plaats: zwembadsite, Hogeschoolplein 2,

3000 Leuven

• Tijdstip: 9u30

• Duur: 3,5u • Prijs: 8 Euro

• www.stadenarchitectuur.be

MEER ARCHITECTUUR IN LEUVEN

Lezing Kaden-Klingbeil (DE)‘Is wood always the right option?’ Met het statement “Kein Ding ist rein funktional und Holz ist nicht per se gut” focust het Duitse Kaden Klingbeil al 18 jaar op vernieuwende ecologische houtbouwprojecten. Zo zorgde het e3 woningcomplex in de Ber-lijnse historische en dense wijk Prenzlauer Berg voor een onge-zien precedent: voor dit zeven verdiepen tellende houtbouw-project werden de regels inzake brandveiligheid in samenwerking met de brandweer aangepast en geïnnoveerd op basis van ecologische argumenten.

• Plaats: ’t STUK, Naamsestraat 96

3000 Leuven


• Tijdstip: 20u


14Architectuurroute Wonen Vlaams-BrabantDeze bustour brengt je naar vier boeiende woonprojecten die kaderen in het thema groeps-woningbouw. Voor een woordje uitleg kan u terecht bij de archi-tecten van de verschillende sites.

Programma:Collectief wonen Wonewei Lovenjoel (A33)Sociale woningen Herent (Jan Maenhout)Eengezinswoning Rotselaar (VBM architecten)Eengezinswoning Rotselaar (Stijn Philippe & Pieter Walraet)

Bustour • Plaats: Leuven, VAC

Diestsepoort, 3000 Leuven

• Tijdstip: 9u

• Duur: 3,5u

• Prijs: 15 Euro


1

1

Provinciale architectuurprijs - Patrimonium voor de toekomst 2011Deze tweejaarlijkse architec-tuurprijs focust op openbare, publieksgerichte en bedrijfsge-bouwen en wordt toegekend aan een project gerealiseerd op het grondgebied van de provincie Vlaams-Brabant.

Lezing MVRDV (NL)‘Wonen in meervoud’Het Rotterdamse MVRDV –een acroniem voor de zaakvoerders Winy Maas, Jacob van Rijs, en Natalie de Vries– onderscheidt zich sinds 1993 met vooruit-strevende, visionaire projecten, zowel gebouwd als ongebouwd. Innovatie wordt er gezien als een hoogst persoonlijke daad die vertrekt uit theoretisch onder-zoek: verandering wordt onder-bouwd met in kaart gebrachte stromen van data. “Je kan niet nieuwsgierig zijn als je onwetend bent” stelt Winy Maas. Terugke-rende centrale thema’s binnen het bureau zijn suburbanisering, bio-industrie en klimaatsveran-dering.

• Plaats: STUK kunstencentrum

Naamsestraat 96, 3000 Leuven


• Tijdstip: 20u


12Vlaams Administratief Centrum (VAC)In het ontwerp van deze administratieve mastodont is veel aandacht besteed aan duurzaamheid. Extra isolatie en energiebesparende technieken leiden tot een zeer laag energie-verbruik.

Kantoorgebouw, 2011

Diestsepoort, 3000 Leuven Arch Jaspers - Eyers & Partners i.s.m. Gigantes Zenghelis

44

“ER IS NOOD AAN EEN ALGEMEEN PLAN DAT ALS EEN LEIDRAAD KAN DIENEN VOOR STEDENBOUWKUNDIGE BESLISSINGEN IN HET VLAANDEREN VAN DE TOEKOMST.” Peter Swinnen

Groen Kwartier, Antwerpen, Beel & Achtergael Architecten

45

THEMAGROEPSWONINGBOUW

GEZOCHT:TRENDBREUK VOOR COLLECTIEFWONEN

“De huidige trend tot collectief wonen focust nog te veel op de woonobjecten zelf, en te weinig op de woonomgeving.” Met die vaststelling wil Vlaams Bouwmeester, Peter Swinnen de Vlaamse regering aansporen om een degelijk kader te voorzien voor duurzame groepswoningbouw. Tijdens een gesprek met Christoph Grafe, di-recteur van het Vlaams Architectuurinstituut (VAi), kijkt Swinnen naar een maat-schappij waar het belang van collectief wonen toeneemt.

Woningen die in groep gebouwd zijn en een samenhangend geheel uitmaken’, die omschrijving van groepswoningbouw dekt vandaag de lading niet meer. De moderne groepswoning-bouw houdt veel meer in dan het opeenstapelen van indivi-duele woonentiteiten. Groepswoningbouw of ‘meervoudig wonen’ biedt vandaag een noodzakelijk alternatief voor het ‘huisje-tuintje-buiten de stad’-woonideaal uit de 20ste eeuw. Demografische evoluties (bevolkingsstijging, gewijzigde ge-zinssamenstelling, vergrijzing) en de huidige economische en ecologische situatie (stijgende grondprijzen, hoge mobiliteits-kosten en energetische eisen) dwingen architecten, steden-bouwkundigen en beleidsmensen om creatiever om te gaan met ruimte in een stedelijke context.

> Meerwaarde van collectief wonen

“In heel Europa wint de overtuiging dat groepswoning-bouw, die het individuele en het collectieve weet te verenigen, dé woonvorm is van de toekomst.” In dit citaat uit het boek ‘Wonen in Meervoud, groepswoningbouw in Vlaanderen 2000-2010’, schuilt een optimisme dat niet helemaal terecht is. Volgens Vlaams bouwmeester Peter Swinnen is er nog veel werk aan de winkel om de Vlaming te overtuigen dat groeps-woningbouw en collectief wonen een sterk alternatief is voor de eengezinswoning. “In Vlaanderen is er op gebied van goede groepswoningbouw bijna sprake van een ‘nulsituatie”, stelt Swinnen vast. “De reden daarvoor is dat de doorsnee Vlaming

46

THEMAGROEPSWONINGBOUW

er een sterk individuele stelling op na houdt ten aanzien van wonen.” Christoph Grafe, directeur van het VAi, is het hier-mee eens en duidt op het belang van de menselijke drang naar autonomie. Groepswoningbouw zou daar aan tegemoet moe-ten komen. Een vraag die beleidsmensen en architecten zich volgens Grafe moeten stellen is: “Hoe kan je in een stadscontext collectief wonen voorzien waarbij de bewoner toch nog een au-tonoom gebied voor zichzelf heeft?” Het één sluit volgens Swin-nen het andere niet uit. Hij ziet het vooral als een kwestie van ingenieus om te gaan met deze twee schijnbare uitersten en dit ook zo te communiceren naar het grote publiek toe. “Ik denk dat het belangrijk is om bij groepswoningbouw in te zetten op zaken die je in een doorsnee woning niet kan bereiken, zaken die een meerwaarde bieden.” Hij denkt dan in de eerste plaats aan collectieve voorzieningen in een stedelijke context. “Op die manier ga je wel grotere groepen over de streep kunnen trekken.” Een rol die volgens hem is weggelegd voor het beleid. Het is de overheid die voor signalen en impulsen moet zorgen om collectief wonen te bevorderen.

> 330.000 extra wooneenheden tegen 2030

Het is broodnodig dat er een structureel plan komt om kwalitatieve groepswoningbouw in Vlaanderen en Brussel op grote schaal mogelijk te maken. Een recente prognose van de Studiedienst van de Vlaamse Overheid zegt dat er tegen 2030 nood is aan 330.000 entiteiten om evenveel gezinnen en al-leenstaanden te kunnen huisvesten. “Die kritische vraag naar extra wooncapaciteit zal er ongetwijfeld voor zorgen dat dit een politiek programma wordt.” Voor bouwmeester Swinnen is het belangrijk dat een dergelijk programma vroeg genoeg aanvang neemt. “Ik denk dat er in eerste instantie een soort van bewust-zijn moet komen bij de overheid dat er beleidspotentieel is. Dit mag echter niet gereduceerd worden tot noodoplossingen.”

Wil dit zeggen dat er vandaag in de verste verte geen draag-vlak is voor groepswoningbouw? Neen. Swinnen stelt vast dat groepswoningbouw, zowel op de privémarkt als op maatschap-pelijk niveau, steeds meer aan belang wint. “Dat heeft te maken met het feit dat de gezinssituaties anders zijn dan vroeger en dat er vandaag minder betaalbare grond beschikbaar is. De vraag naar nieuwe woonvormen neemt hierdoor toe. De stel-ling dat er geen draagvlak zou zijn voor collectief wonen is dus achterhaald.” Volgens Swinnen heerst er momenteel wel nog een te beperkte perceptie ten aanzien van groepswoningbouw. “Het probleem bij collectief wonen is dat er nog altijd heel hard wordt gefocust op de objecten zelf, en te weinig op de woonom-geving. Algemeen gezien is er teveel te doen rond typologie en

te weinig rond planologie.” De Vlaams bouwmeester pleit dus voor een aanpak op grotere schaal, waarbij denken op stedelijke niveau cruciaal is. Om te vermijden dat we in 2030 een dras-tische inhaalbeweging moeten maken duidt hij op het belang van een logische stedelijke ontwikkeling. “Er is nood aan een algemeen plan dat als een leidraad kan dienen voor steden-bouwkundige beslissingen in het Vlaanderen van de toekomst.”

> Sociale huisvesting & groepswoningbouw, a different story

Maar al te vaak wordt collectief wonen in Vlaanderen geassocieerd met sociale huisvesting. Hoewel beiden vormen van wonen een parallelle ontwikkeling kennen, is het volgens Swinnen en Grafe beter ze van elkaar te onderscheiden. De oorzaak van deze connotatie is volgens Grafe te zoeken in de perceptie die in vele Noord-Europese landen heerst. “In veel van deze landen wordt collectieve woningbouw nog steeds geassocieerd met een tijdelijke manier van wonen. Ofwel woon je er als vrijgezel, dus vooraleer men zich gaat vestigen, ofwel wordt het gezien als een soort van sociale declassering.” Dat we af moeten van dit beeld is duidelijk. Daarom is het belangrijk om sociale huisvesting niet naar voren te schuiven als een voor-beeld voor groepswoningbouw. Swinnen: “Sociale huisvesting een te prominente rol toebedelen bij het promoten van collec-tief wonen is volgens mij net de potentiële doodsteek voor soci-ale woningbouw.” Het is beter om te kijken naar gebieden waar collectief wonen zich al in een veel verder stadium bevindt. Grafe wijst hier op Zuid-Europese landen als Italië en Spanje. “Het Zuid-Europese model, waar de middenklasse gewend is aan het wonen in stadsappartementen met vaak mooi vormge-geven buitenruimten en waar collectieve ruimten (bv. gedeelde daktuinen) deel uitmaken van het wonen.” (EV)

“IK DENK DAT HET BELANGRIJK IS OM BIJ GROEPSWONINGBOUW IN TE ZETTEN OP ZAKEN DIE JE IN EEN DOORSNEE WONING NIET KAN BEREIKEN” Peter Swinnen

47

AntwerpenGroen Kwartier Een 19e eeuws militair hospitaal wordt omgetoverd tot een groene woonoase van 7ha, middenin de stad. Kazerne gebouwen worden herbestemd tot chique lofts, ap-partementen en sociale woningen.

Woonbuurt, 2005-2015

Hoek Marialeien - Boomgaard-straat, 2018 AntwerpenArch Beel & Achtergael, 360 Architecten, Huiswerk Achitecten

London TowerDe toren van Conix Architecten gaat door zijn ontwerp en strate-gische inplanting de dialoog aan met het plaatselijke stedelijke landschap. Door middel van een publieke doorgang en een geplande fietsen loopbrug zal de London Tower, samen met het MAS en Park Spoor Noord, zorgen voor een verdere ontwikkeling van de noordelijke ‘toegangspoort’ van de stad.

Kantoorgebouw & woongebouw, 2010

Londenstraat, 2000 AntwerpenArch Conix ArchitectenFoto: Bram Goots


GenkSociale appartementen & OCMW dienstencentrum De Steymer Een hedendaags groepswoning-bouwproject met een mix van sociale huurappartementen en een dienstencentrum voor se-nioren. Een mooi voorbeeld van collectief wonen in een verdichte, stedelijke context.

Woongebouw, 2010

André Dumontlaan 129-131-133-135, 3600 GenkArch LAVA architecten VBM Architecten

LeuvenWonen in meervoud LeuvenIn samenwerking met VMSW (Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen) organiseert Stad & Architectuur een fiets-tocht langsheen interessante woonprojecten in en rond het Leuvense.

Programma: Zwembadsite (BOB 361)Mouterij (Bogdan & Van Broeck Architects)Terclavers (A33)Heuvelhof (LUST)Heideberg (BOB361)Centrale Werkplaatsen (Bogdan & Van Broeck Architects, WIT)Vlabo 02 (Modulo architecten)

Fietstocht • Plaats: zwembadsite, Hogeschoolplein 2,

3000 Leuven

• Tijdstip: 9u30

• Duur: 3,5u

• Prijs: 8 Euro


Architectuurroute: Wonen in Vlaams-Brabant

Programma:collectief wonen: Wonewei Lovenjoel, door A33sociale woningen Herent: door Jan Maenhouteengezinswoning Rotselaar: door VBM architecteneengezinswoning Rotselaar: door Stijn Philippe & Pieter Walraet

Bustour • Plaats: Leuven,

VAC (Diestsepoort)

• Tijdstip: 9u

• Duur: 3,5u

• Prijs: 15 Euro • Reservatie verplicht

GenkWonen in meervoud in LimburgDe mogelijkheden van groeps-woningbouw hebben al enige tijd de typologie van de eengezins-woning achterhaald. De bustoer passeert langs drie geselec-teerde projecten die verrassende perspectieven bieden op col-lectief wonen, zonder dat dit ten koste gaat van het indivi duele woonkwaliteit.

Bustour• Plaats: UITinGenk

(C-Mine 10, 3600 Genk)

• Tijdstip: 14u

• Duur: 3 uur


OPENGESTELDEGEBOUWEN

RONDLEIDINGEN

GentWonen in Gent NoordArchitectuurwandeling vertrek-kende vanuit het LDC de Water-spiegel door de wijk Meulestede in Gent. Tijdens de wandeling worden stil gestaan bij enkele gerealiseerde kavelprojecten en bij de nieuwe woonvormen waarvan we er enkele in deze buurt terug vinden, zoals een cohousing-project en de geres-taureerde loods 22, ...

Wandeling • Plaats: LDC de Waterspiegel

Meulesteedsesteenweg 510, 9000 Gent


• Duur: 2u

• Prijs: 8 Euro


Sociale appartementen en OCMW dienstencentrum, Genk, LAVA architecten © Arno Roncada

Mouterij, Leuven, Bogdan & Van Broeck architecten © Toon Grobet

48


STADSREGIO MET LANDSCHAPS-PARKEN

PROVINCIE WEST-VLAANDERENDE KUST

De Belgische kust, een architecturaal en stedenbouwkundig buitenbeentje? We vroegen het aan Marc Martens, architect/ruimtelijk planner, zaakvoerder van het bureau voor architectuur & planning (ba-p) en bezieler van de studie ‘(Beeld)kwa-liteit aan de kust –tussen behoud en ontwikkeling’. Hij pleit voor een ruimtelijk ontwerp voor de gehele kustlijn. “Er zou voor de kust een strategisch structuur-plan moeten worden ontwikkeld, naar analogie met dat van Antwerpen.”

> Monofunctionele bouwwoede

Dat er aan de Belgische kust veel gebouwd wordt staat buiten kijf, maar of deze bouwwoede resulteert in kwalitatieve en duurzame architectuur, daar heeft Marc Martens zo zijn bedenkingen bij. Volgens Martens zijn er verschillende factoren die een platform voor kwalitatieve hedendaagse architec-tuur aan de kust bemoeilijken. “Het tekort aan interessante hedendaagse architectuur is in de eerste plaats het gevolg van de monofunctionele bouwvisie van projectontwikkelaars. Zij willen zo rendabel mogelijke gebouwen optrekken, gericht op één doelgroep: toeristen.” Zo’n visie is niet alleen nefast voor de architecturale kwaliteit van de projecten, maar is naar duurzaamheid alles behalve gunstig. “Net doordat de vastgoed-markt aan de kust hoofdzakelijk gericht is op tijdelijke huur-

ders (toerisme, tweede verblijven), komt de kost van het ver-bruik niet bij de eigenaar terecht, maar bij de huurder. Hierdoor is de vastgoedsector minder geïnteresseerd om te investeren in duurzame projecten”. Bovendien is veel bebouwing aan de kust al na 15 jaar afgeschreven, waarna afbraak wordt overwogen. “Deze korte economische levensduur is natuurlijk ook niet meteen een goed voorbeeld van duurzaam bouwen.”De socio-economische situatie aan de kust is volgens Martens een tweede belangrijke factor en direct verbonden met de vorige. De gemeentefinanciën spelen een doorslaggevende rol in het architectuurbeleid. “Een gemeente aan de kust haalt uit de taks op tweede verblijven zo veel inkomsten, dat dit gewoon een markt is waar ze niet omheen kunnen.”

Militair Hospitaal, Oostende, Beel & Achtergael architecten© Beel & Achtergael architecten

49

> Oostende als ‘pilootstad’ voor andere kuststeden

Sommige badsteden besteden wel aandacht aan kwali-tatieve architectuur en stadsontwikkeling. Oostende neemt daar volgens Martens een voortrekkersrol in. De stad kent een rijke architectuurgeschiedenis (denk maar aan de stedelijke ingrepen van Leopold II en het modernistisch patrimonium met het postgebouw door Eysselinck als blikvanger) en is bezig aan een culturele en architecturale revival. Een project als het Militair Hospitaal (Beel & Achtergael architecten i.s.m. Groep 3 architecten) is, volgens Martens, veelbelovend betreffende herbestemming en sociale gelaagdheid. Het Militair Hospitaal biedt plaats aan een 220-tal woongelegenheden en voorziet een gedifferentieerd woningaanbod voor een gevarieerd publiek. Door de decentrale ligging vreest hij echter dat het hefboomef-fect voor de stad miniem zal zijn, ondanks goede uitgangspun-ten, zoals een sociale mix en een duurzame herbestemming.

Het AGSO (Autonoom Gemeentebedrijf Stadsvernieuwing Oostende) stimuleert de ontwikkeling van projecten die de kwaliteit van de leefomgeving verbeteren. Dit gebeurt via het organiseren van open oproepen en wedstrijden. Daar waar het Militair Hospitaal (AGSO werkt hier ook aan mee) een project is dat zich buiten een woongebied bevindt, is Residentie Kreken-hof (architectenbureau Lams – Van Mieghem) een project dat een antwoord tracht te formuleren op de toenemende ver-dichting. Door het realiseren van een kwalitatieve inbreiding op een verlaten terrein in het centrum van de wijk, beoogt het AGSO een trigger-effect voor de hele buurt.

De stad Oostende is door haar metropoolkarakter een buitenbeentje aan de kust. De reden achter het culturele en architecturale succes is volgens Martens deels te verklaren door de bevolkingssamenstelling in Oostende. Daar waar de bevol-king in de meeste badsteden voor het grootste deel bestaat uit mensen met een tweede verblijf, is dat in Oostende maar een fractie van de populatie. “Het verschil met een badstad als Mid-delkerke bijvoorbeeld is enorm. Daar waar in Middelkerke 67% van de woningen een tweede verblijf zijn, is dat in Oostende maar 17%.”

> Natuurbehoud is landschapsarchitectuur

Naast de stedelijke evoluties zijn er ook landschappelijke ingrepen merkbaar aan de kust. Op bepaalde plaatsen creëert men ruimte voor ontwikkeling. De Panne en Blankenberge zijn sterk bezig met het herwaarderen van hun duinen en polders. De provincie West-Vlaanderen neemt veel initiatieven om landschapsontwikkeling te bevorderen. Zo is er Leefbare Ha-ven Zeebrugge, een geheel van landschappelijk plannen met als doel de hinder van de haven van Zeebrugge voor de omliggen-de dorpen te verminderen en te dempen. Aandachtspunten zijn een masterplan voor fietsmobiliteit, de aanleg van een buurt-park, een groene buffer in Zwankendamme en Ramskapelle en het opwaarderen van de poldergebieden rond de haven. Dat Oostende ook op gebied van landschapsontwikkeling en participatie de leiding neemt bewijzen tal van projecten in en

rond de stad. Zo is het Maria Hendrikapark in het centrum van de stad een voorbeeld van hoe participatie een meerwaarde biedt aan de realisatie van projecten in de publieke sfeer. De Oostendenaars, de gebruikers van het park, kregen recht-streeks inspraak tijdens het ontwerpproces. In 2007 werd deze manier van werken beloond en mocht de stad plechtig de prijs “bouwheer van het jaar” in ontvangst nemen van de Vlaams Bouwmeester. Een ander interessant project is Duin & Zee, een jeugdverblijfcentrum dat geïntegreerd is in de natuur, waarbij gezocht werd naar de symbiose tussen jeugd en groen. Ook hier werd de kaart van participatie getrokken, wat leidde tot een kwaliteitsvolle metamorfose van een verloederde site. Oostende werpt ook grote ogen met haar plannen voor het Kre-kengebied. In samenwerking met de Vlaamse landmaatschap-pij wordt 630 hectare bos, kreken en akkers heringericht om natuur en milieu te beschermen. Het ‘natuurinrichtingsproject’ omvat een verdere aanleg van het stadsrandbos, een herwaar-dering van oevers en kreken, de aanleg van fiets –en wandelpa-den en een grootschalige opkuis van het polderlandschap.

> Een masterplan voor de kust

Marc Martens merkt op dat het ruimtelijk beleid van Oostende niet representatief is voor de hele kustlijn. Dat is o.a. het gevolg van de eerder aangehaalde socio-economische en demografische factoren, maar ook door de mentaliteit van de projectontwikkelaars. Daarom is een nieuw ruimtelijk kust-ontwerp volgens hem cruciaal, een plan dat niet alleen focust op toerisme. Martens: “Er zou een strategisch structuurplan voor de kust moeten worden ontwikkeld, naar analogie met dat van Antwerpen. Een overkoepelende visie die rekening houdt met mobiliteit en een reorganisatie van de bouwtoelatingen.” Daarbij moet ook uitgekeken worden naar een multifunctio-nele en duurzamere bouwcultuur. “Voor mij is architectuur een ruimtelijk antwoord geven op de maatschappelijk vragen van vandaag. En voor alle duidelijkheid: toeristische architectuur aan de kust, die amper vier maanden per jaar optimaal wordt benut, biedt onvoldoende antwoord. Men moet gebouwen neerzetten die, wanneer de toeristische functie niet meer van toepassing is, andere functies kunnen herbergen.” (EV)

“VOOR MIJ IS ARCHITECTUUR EEN RUIMTE-LIJK ANTWOORD GEVEN OP DE MAATSCHAP-PELIJK VRAGEN VAN VANDAAG. EN VOOR ALLE DUIDELIJKHEID: TOERISTISCHE ARCHITEC-TUUR AAN DE KUST DIE AMPER VIER MAAN-DEN PER JAAR OPTIMAAL WORDT BENUT, BIEDT ONVOLDOENDE ANTWOORD.” Marc Martens

50


8

OPENGESTELDEGEBOUWEN IN OOSTENDE

1Basisschool De Groeiboom GO!De basisschool Oostende-Cen-trum wordt uitgebouwd in het voormalig Lyceum. Het betreft een gerenoveerde pareltje van architect Achille-Emile Raoux.

Schoolgebouw, 2009

Hendrik Serruyslaan 28 8400 OostendeArch Buro II

2De Peperbusse (St-Pieterstoren)De Peperbusse is het enige, maar meest imposante deel van de oude Sint-Pieterskerk die in augustus 1896 reddeloos afbrandde. In 2008 startten ar-chitectenbureau Felix & Partners met een ingrijpende restauratie van dit monument.

Beschermd monument, 2009

Sint Paulusstraat 56 8400 OostendeArch Felix & Partners

3Gezondheidscentrum Koninklijke VillaDe totaalrenovatie van de voormalige Koninklijke Villa in Oostende resulteert in eenhedendaags oncologisch reva-lidatiecentrum met restaurant en een revalidatiehotel met 20 kamers.

Revalidatiecentrum, 2011

Koningsstraat 79 8400 OostendeArch Boeckx Architecten

PROVINCIE WEST-VLAANDERENDE KUST

4Militair HospitaalDeze geslaagde herbestemming omvat een 220-tal woongele-genheden (lofts, appartementen en woningen) ondergebracht in de bestaande gebouwen en aan-gevuld met nieuwbouwvolumes.

Woonwijk, 2010 (fase 1)

Godtschalckstraat 1 8400 OostendeArch Beel & Achtergael ism Groep 3 ArchitectenFoto: DMenP

5Residentie KrekenhofDit inbreidingsproject combi-neert een centrale ligging met kwalitatief wonen en een schit-terende afwerking.

Woongebouw, 2011

IJzerwegstraat 2, 8400 OostendeArch Lams - Van Mieghem ArchitectenFoto: Lams - Van Mieghem Architecten

4

5

51

RONDLEIDINGEN AAN DE KUST

6Een blik op de Oostendse binnenstadDeze wandeling laat je kennisma-ken met het ‘stedelijke’ Oosten-de. Het Oostende dat Leopold II stedelijke allures verschafte met zijn brede boulevards en monu-mentale bouwwerken. De route leidt je langs diverse projecten: het gerenoveerde Kursaal, het wooncomplex Nieuw Helmond, het Feest –en Kultuurpaleis, het Postgebouw, het Koninklijk Lyceum en zoveel meer. Als hoogtepunt van het historisch

9KrekengebiedIn het krekengebied worden heel wat veranderingen doorgevoerd. 630 ha wordt heringericht om de natuur en het milieu te beschermen. De stad Oostende werkt daarvoor samen met de Vlaamse Landmaatschappij. Er komt meer ruimte voor fietsers en wandelaars en de natuur kan er opnieuw rustig op haar plooi komen.

Wandeling• Plaats: De Lange Schuur

Stuiverstraat 599, 8400 Oostende

• Tijdstip: 14u

• Duur: 2u


• www.vlm.be

10Leefbare haven ZeebruggeDoel van dit project is zoveel mo-gelijk de hinder vanuit de haven van Zeebrugge, op de omliggen-de dorpen te verminderen en te dempen. Dit gebeurt ondermeer door tal van landschappelijke ingrepen.Neem deel aan een fietstocht en ontdek hoe een havengebied ook een landschappelijke meer-waarde te bieden heeft.

Fietstocht langsheen verschillen-de kleinere projecten waar tel-kens de landschappelijke impact van de haven werd aangepakt.

Fietstocht• Plaats: Zeedijk 68, 8300 Knokke-Heist

(ter hoogte van Natuurreservaat Baai

Van Heist)

• Tijdstip: 14u

• Duur: 2u

• Prijs: 8 Euro


patrimonium brengen we een bezoek binnen in de uitzonder-lijke realisatie van de Koninklijke Villa.

Wandeling• Plaats: toerismebureau Oostende

Monacoplein 2, 8400 Oostende

• Tijdstip: 14u

• Duur: 1,5u

• Prijs: 8 Euro


7Ruimtelijke omgeving Duin en Zee & Fort NapoleonDuin en Zee heeft enerzijds een gebouwencomplex en anderzijds een attractieve buitenomgeving door haar ligging midden in de duinen en vlak bij zee en strand. Bij het uitvoeren van de omge-vingswerken lag de nadruk op de symbiose tussen jeugd en groen, met als doel natuurherstel en het behouden van open ruimte voor spelende kinderen.

Aansluitend wordt het Fort Napoleon bezocht. In 1995 werd de eerst fase van de restauratie uitgevoerd onder leiding van in-genieur Wim Van der Schueren. De tweede fase werd begeleid door de architecten Govaert en Vanhoutte.

Wandeling• Plaats: Fortstraat 128, 8400 Oostende


• Duur: 1u

• Prijs: 8 Euro

• Het ticket geeft ook toegang tot

Fort Napoleon • Reservatie verplicht

• www.fortnapoleon.be en

www.dekustkijktverder.be

8Maria Hendrika parkDe stad Oostende ontving van de Vlaamse Bouwmeester in 2007 de prijs “bouwheer” voor de renovatie van het park. Oos-tende kreeg deze prestigieuze prijs mede door een verregaande participatie en communicatie en de vlotte samenwerking tussen experts uit verschillende disciplines.De stad koos ook resoluut voor hedendaagse parkarchitectuur, waarbij hedendaagse elementen geënt werden op de aanwe-zige cultuurhistorische erfenis. Het park werd eind 19de eeuw geconcipieerd for the rich and the famous. De tijdsgeest van de 21ste eeuw resulteert in een park voor iedereen.Foto: Jan Kempenaars

Wandeling• Plaats: 3e en 23e Linieregimentsplein

8400 Oostende

Verhuurkantoor fietsen aan de rand-

parking


• Duur: 1u

• Prijs: 8 Euro


• www.dekustkijktverder.be

www.komopstraat.be

10

4

52


HEDENDAAGSE ARCHITECTUUR ALS HISTORISCHENOODZAAK

PROVINCIE WEST-VLAANDERENBRUGGE

Brugge en hedendaagse architectuur, een slecht huwelijk zegt u? Er zijn een aan-tal hedendaagse projecten in de binnenstad die nochtans de moeite waard zijn. Het moderne hotel Casselberg is een feit, een gloednieuw Rijksarchief is in uit-voering en de herbestemming voor het Rode Nonnenklooster staat op de agenda. Ingrid Leye (diensthoofd Monumentenzorg & Stadsvernieuwing in Brugge) en Wim Supply (architect en zaakvoerder van Archipel) over hun Brugge.

Brugge en hedendaagse architectuur. Het blijft voor velen een contradictio in terminis. Hoe komt dit?

Een recent rapport van Unesco toont aan dat de Com-missie voor Werelderfgoed zich ernstig zorgen maakt over de toekomst van het Brugse stedelijke patrimonium. Vrij vertaald: Brugge dreigt door bepaalde hedendaagse ingrepen haar ‘middeleeuwse karakter’ te verliezen. Unesco zegt in haar rapport ondermeer dat de ‘opgelegde’ regels betreffende de zogenaamde ‘bufferzone’ door Brugge onvoldoende worden gerespecteerd. In haar adviezen stuurt Unesco ook aan op meer aandacht voor het kleine niet-beschermde erfgoed

> De ‘vloek’ van het Unesco-label

“Deze adviezen laten vooral een grote morele stempel achter op het beleid van de stad”, zegt Ingrid Leye. “Juridisch betekenen deze ‘berispingen’ niets, Brugge zou ze in principe gewoon kunnen negeren.” In principe, want in realiteit wordt er zeer zwaar getild aan het oordeel van Unesco. Zeker wan-neer de Unesco zou dreigen met het nietig verklaren van de titel ‘Unesco-werelderfgoed’. Supply: “Voor velen is de perceptie van het verliezen van het Unesco-label een grote schande. Het boezemt een zekere angst in.” Deze angst lijkt vandaag te resulteren in een nog meer be-houdsgezind beleid dat al te moderne ingrepen eerder zal

“HET IS BELANGRIJK DAT DE HUIDIGE GENERA-TIE ARCHITECTEN HAAR SPOREN KAN NALATEN IN BRUGGE.” Wim Supply

Grand Hotel Casselberg, Brugge, BURO II© Beel & Achtergael architecten

53

ontmoedigen. Een onterechte reactie zo blijkt. Hedendaagse architectuur is volgens Leye perfect combineerbaar met his-torisch erfgoed: “Ik ben ervan overtuigd dat men, zonder ook maar één Unesco-regel te overtreden, kwalitatieve, eigentijdse architectuur kan realiseren in Brugge.” Dat dit mogelijk is werd volgens Leye in 2007 bewezen met de nieuwe campus van het Europacollege (architect Xavier De Geyter), een project dat onder Bruggelingen nog steeds voor de nodige controverse zorgt. Deze site van het voormalige Jezuïtencollege, daterend uit de 17de eeuw, werd uitgebreid met nieuwbouwvleugels. “Een ander voorbeeld is het project ‘Hotel Casselbergh’ (BURO II), in het historische stadscentrum (vlak naast de Burg). Dit project bestaat uit de restauratie van drie vroegmiddeleeuwse panden en een ‘vervangende nieuwbouw’ die dienst doet als hotel.” De contouren van het nieuwe hotel zijn conform met de nokhoogte en kroonlijst van het begin 20ste eeuwse neogoti-sche pand dat er voorheen stond. “Casselbergh is een kwalita-tief project waarmee een langdurige stadskanker gesaneerd is.” Het belang van dit project overstijgt volgens Supply zijn huidige meerwaarde voor de stad: “Dit project zal – net als de gotische bouwwerken uit de 14de eeuw – pakweg binnen 100 jaar ook een teken van zijn tijd zijn. Het is belangrijk dat de huidige generatie architecten haar sporen kan nalaten in Brugge, dat is alleen maar eerlijk ten opzichte van toekomstige generaties Bruggelingen.”

Een derde project dat de dialoog aangaat met het verleden is de reconversie van het ‘Redemptoristinnenklooster’, of zoge-naamde ‘Rode Nonnenklooster’ (ESTE Architects). Dit geplande project, dat vanwege zijn recente beschermde status ook heel wat voeten in de aarde heeft gehad, omvat de herbestemming van het klooster naar studentenhuisvesting en een inbreidings-project in een gedeelte van de tuin voor woningbouw. Leye: “Het ontwerp van ESTE Architects getuigt duidelijk van een goede architecturale en stedenbouwkundige inpassing in het weefsel van de stad.”

Daar waar vorige drie projecten eerder een zachte con-frontatie aangaan met het verleden, schuwt het nieuwe ‘Rijksarchief ‘(Salens Architecten) de ‘clash’ met de histori-sche binnenstad niet. Dit veelbelovende project – dat volop in uitvoering is – is het resultaat van een wedstrijd, op initiatief van de Regie der Gebouwen. Het bevindt zich op een site waar vandaag nog belangrijke delen van het middeleeuwse klooster te zien zijn. Het nieuwe Rijksarchief gaat de confrontatie aan met de voormalige kloostergebouwen en realiseert een nieuw stedelijke corridor tussen Predikherenrei en Langestraat. Dit

laatste gegeven, plus de sloop van een 19de eeuws pand langs-heen het water, zorgde ervoor dat er een klacht is geweest bij Unesco. Ondanks deze tegenwind gaf de stad toch haar fiat om het project te realiseren. Leye: “Voor de stad was het belangrijk dat het archief in de Brugse binnenstad bleef en dat een nieuw kwalitatief gebouw op schaal van de nieuwe functie kon wor-den neergezet.”

Op stedenbouwkundig gebied duiden Leye en Supply op de recente ontwikkelingen rond de stationsomgeving en de nodige spanning die daarbij komen kijken. Het masterplan voor de Brugse stationsomgeving dateert uit 1998 en werd destijds opgesteld door Willem Jan Neutelings. Hij voorzag – in overeenstemming met het Gewestelijk Ruimtelijk Sructuur-plan – mogelijkheden om tot 40m hoog te bouwen langsheen het spoor, dit met het oog op verdichting en versterking van de stationsomgeving. De hoogbouw was voor Unesco echter een doorn in het oog en recent volgden dan ook aanbevelingen met betrekking op meer oog voor de zogenaamde bufferzone. Het Brugse stadsbestuur dat de aanbevelingen zeer ter harte neemt heeft nu beslist om deze hoogbouw te verlaten. Ook voor het recent opgeleverde KAM-gebouw (Administratief Centrum Vlaamse Gemeenschap), aan de achterzijde van het station, werd een klacht ingediend bij Unesco.

> Raad der Wijzen

Unesco is niet gekant tegen hedendaagse architectuur in Brugge. Eén van de aanbevelingen van Unesco was de aanstel-ling van een adviesorgaan van deskundigen, specifiek om toe te kijken op hedendaagse ingrepen in de binnenstad. Onder-tussen zijn de eerste stappen genomen naar de samenstel-ling van een Experten Commissie voor Unesco (ECU). Deze ‘Raad der Wijzen’ zal bestaan uit architecten, kunsthistorici, stedenbouwkundigen, maar ook uit filosofen en cultuurfilo-sofen. Opvallende namen die circuleren zijn ondermeer Bob Van Reeth (voormalig Vlaams Bouwmeester), Peter Swinnen (huidig Vlaams Bouwmeester), Stéphane Demeter (voorzitter Icomos België) en tal van coryfeeën uit de academische wereld. Leye benadrukt het belang van een dergelijke mix van spokes-men: “De groep zal zo samengesteld worden, in de hoop dat hij los van de lokale gevoeligheden kan bijdragen tot een onafhan-kelijke en meer genuanceerde benadering van de problematiek ‘hedendaagse architectuur vs historisch erfgoed’ in de Brugse binnenstad.”

> Brugse Bruggen

Om aan te tonen dat Brugge niet alleen gotiek en renaissan-ce is, organiseren Archipel en S-WAN twee architectuurroutes tijdens de Dag van de Architectuur. Neem deel aan een geleidde wandeling doorheen de Brugse binnenstad en ontdek heden-daagse architectuur waar u deze niet meteen zou verwachten. Of spring samen met de S-WAN-gidsen op de fiets en laat u tij-dens de route ‘Brugse Bruggen’ verrassen door moderne brug-genbouw en architectuur op en rond de vesten van Brugge. (EV)

“IK BEN ERVAN OVERTUIGD DAT MEN, ZONDER OOK MAAR ÉÉN UNESCO- REGEL TE OVERTREDEN, KWALITATIEVE, EIGENTIJDSE ARCHITECTUUR KAN REALI-SEREN IN BRUGGE.” Ingrid Leye

54


RONDLEIDINGEN IN BRUGGE

MEER ARCHITECTUUR IN BRUGGE

1Brugse BruggenFietstocht langs recente bruggen en hedendaagse architectuur rond de Brugse vesten;Foto: cel fotografie stad Brugge

Fietstocht• Plaats: achterkant station Brugge

(aan KAM-gebouw), 8000 Brugge

• Tijdstip: 14u

• Prijs: 8 Euro


2Wandeling Brugse binnenstadDe binnenstad van Brugge verandert - ondanks het Unesco-label - zienderogen. Sinds 2000 kunnen we in diverse straten, al of niet in verborgen hoekjes, een nieuwe architecturale wind ontwaren. Velen zijn tegen, anderen juichen dit alles toe. Op deze tocht ontdekken we de verschillende realisaties van het nieuwe millennium, zeg maar van de 21ste eeuw.

Wandeling• Plaats: In & Uit – toerisme aan

concertgebouw Brugge,

8000 Brugge

• Tijdstip: 14u

• Prijs: 8 Euro


1Amarant / Hedendaagse architectuur in Brugge

Cursus• Plaats: Hof van Watervliet

Oude Burg 27, 8000 Brugge

• Datum: 26 september 2011

• www.amarant.be

2Tentoonstelling ‘Edouardo Souto Moura Concursos 1979-2010’

Tentoonstelling• Plaats: Broelmuseum,

Broelkaai 6, 8500 Kortrijk

• Datum: 01.10.2011 - 30.102011

• www.designregio-kortrijk.be

1

1

PROVINCIE WEST-VLAANDERENBRUGGE

3 Lezing noA architectenHet architectenbureau noA geeft een lezing in de grote zaal van het concertgebouw te Brugge. Fijngevoeligheid en maturiteit t.o.v. het stedelijke weefsel kenmerken het werk van dit architectentrio. Hun schitterend oeuvre laat niemand onbetuigd. In hun betoog zal evenees aan-dacht besteed worden aan de Brugse context.

Lezing• Plaats: concertgebouw Brugge,

8000 Brugge

• Tijdstip: 17u

• Duur: 1u

• Prijs: gratis

© Cel fotografie stad Brugge


56

OKTOBER IS MAAND VAN DE ARCHITECTUUR

BRUSSEL - WALLONIË

La Journée de l’architecture. Wat in de eerste plaats een Franstalige tegenhanger moest worden voor de Dag van de Architectuur, groeit uit tot een maand van de architectuur. Met dit initiatief wil de Fédération Wallonie-Bruxelles, in samen-werking met het CIVA (Internationaal Centrum voor de Stad, de Architectuur en het Landschap) en de Waalse culturele centra, een draagvlak creëren voor meer toegankelijkere architectuur. Chantal Dassonville, architecte en directeur van de Cellule d’Architecture de la Fédération Wallonie-Bruxelles, geeft een voorsmaakje van wat een festival voor architectuur moet worden.Door Egon Verleye & Ellen Van Impe >

“IK KIJK UIT NAAR DE AANDUIDING VAN EEN WAALS BOUWMEESTER.”Chantal Dassonville

Ik heb begrepen dat de Journée de l’architecture eigenlijk deel uitmaakt van een groot festival van de architectuur. Hoe zal dit concreet invulling krijgen?

> Heel de maand oktober staat in het teken van heden-daagse architectuur. In plaats van een dag organiseren we een ‘maand van de architectuur’. Dit idee is er gekomen doordat er tijdens de maand oktober sowieso al tal van activiteiten gepland zijn rond hedendaagse architectuur. Op initiatief van

de Waalse minister van Lokale Besturen en Stedenbeleid, Paul Furlan steken we op 6 en 7 oktober van wal met een twee-daags symposium over de stad. Daarna volgt de Dag van de Architectuur in Vlaanderen op 9 oktober, de Prix de la Maîtrise d’ouvrage publique op 11 oktober (vergelijkbaar met de Prijs Bouwheer in Vlaanderen), de Journée de l’architecture op 23 oktober en we sluiten af met de Belgian Architectural Awards op 26 oktober. Je zou dus kunnen stellen dat waar de maand september traditioneel is voorbestemd om even stil te staan bij

Parc Naturel, Ardus Architectes© Serge Brison

INFO EN RESERVATIE WWW.JOURNEEDELARCHITECTURE.BE

57

Merkt u een verschil hoe er in Brussel en Wallonië aan ar-chitectuur wordt gedaan, en hoe men in Vlaanderen omgaat met architectuur?

> Ik ben ervan overtuigd dat er een verschil is tussen Wal-lonië en Vlaanderen, en volgens mij is dat het gevolg van een cultureel verschil. Het verschil tussen Vlaanderen en Wallonië –op gebied van architectuur– situeert zich op het niveau van resultaten. Ik merk dit zeker bij de juryleden voor de uitreiking van de ‘Belgian Architectural Awards’. In Vlaanderen legt men meer de focus op vorm en resultaat, terwijl in Wallonië meer de nadruk lijkt te liggen op context en proces. Bovendien denk ik dat Vlaanderen op gebied van affiniteit met architectuur als cultureel gemeengoed, een voorsprong heeft ten aanzien van Wallonië.

De maand van de architectuur wil hier verandering in brengen en is in eerste instantie een festival om mensen een andere kijk op architectuur te doen krijgen. Hierbij is het belangrijk om zo weinig mogelijk de connotatie te maken met architectuur als iets duur, iets elitairs. We moeten duidelijk maken dat architec-tuur er voor iedereen is, wat bij uitstek kan door goede voor-beelden van publieke architectuur te tonen.

Hoe ziet u Brussel en Wallonië verder evolueren? Zijn er zaken waar u zich zorgen om maakt? Zijn er projecten waar u naar uitkijkt?

> Wat mij in de eerste plaats zorgen baart is de huidige trend om aan ‘city branding’ te doen. Bij dergelijke ‘stadsmar-keting’ gebruikt/misbruikt men architectuur als een soort van visitekaartje voor de stad in kwestie. Op die manier legt men te veel de nadruk op de spektakelarchitectuur en de attractieve waarde van architectuur, eigenschappen die niet wezenlijk synoniem zijn van kwalitatieve architectuur.

Iets anders waar ik mij zorgen om maak is de toename van de zogenaamde PPP’s (partenariats public-privé). Hierbij worden meer en meer beslissingen, betreffende de realisatie van publieke gebouwen, uitbesteed aan privéinvesteerders en projectontwikkelaars. Deze zijn dikwijls ook verantwoordelijk voor de keuze van de architect. Aangezien deze privéontwik-kelaars de nadruk leggen op de rentabiliteit van een bouwpro-ject, heeft dit vaak een negatief effect op de kwaliteit van de architectuur.

“WE WILLEN ER VOOR ZORGEN DAT HET NIET ALLEEN ARCHITECTEN ZIJN DIE OVER ARCHI TECTUUR PRATEN, MAAR DAT ARCHITECTUUR VOOR IEDEREEN EEN GESPREKSONDERWERP KAN ZIJN.” Chantal Dassonville

ons (historisch) patrimonium, de maand oktober haar heden-daagse tegenhanger is geworden. De oktobermaand is volledig gewijd aan hedendaagse architectuur.

Welke grote thema’s zullen het programma van dit festival van de architectuur mee bepalen?

> Er is niet echt sprake van een thematische afbakening. We willen met deze ‘maand van de architectuur’ vooral de aandacht vestigen op het sociaal-maatschappelijke belang van architectuur.

In de eerste plaats laten we zien wat er op architecturaal gebied gebeurt in Brussel en Wallonië. Daarom gaan we in op de vele architectuurwedstrijden die in de regio worden geor-ganiseerd. Bovendien tonen we hoe deze wedstrijden worden georganiseerd en wat daaruit is voortgevloeid. Daarbij zal niet alleen de nadruk liggen op de ontwerpen die de wedstrijd heb-ben gewonnen, maar er zal ook aandacht besteed worden aan de ontwerpen van de overige laureaten. Het is belangrijk om de keuzes die de jury tijdens een wedstrijd maakt nader toe te lichten en te laten zien op welke basis die plaatsvinden.

In het grote aanbod van opengestelde gebouwen leggen we de focus op publieke architectuur, en minder op privéwonin-gen. Per regio worden misschien één of twee privéwoningen opgenomen in het programma, maar meer niet. Dit is een bewuste keuze. Ondanks het feit dat er heel wat interessante privéarchitectuur te zien is geven deze gebouwen een foutief signaal van wat architectuur voor een groter publiek kan bete-kenen. Het is nu eenmaal zo dat bij de publieke opinie de idee leeft dat architectuur een luxe is en het niet voor iedereen is weggelegd om een architect onder de arm te nemen.

Een ander aandachtspunt zal de kruisbestuiving zijn tussen architectuur, design en beeldende kunsten. We gaan opzoek naar de raakvlakken tussen deze verschillende disciplines. Om deze interdisciplinaire benadering van architectuur wat meer in de schijnwerpers te plaatsen, organiseren we onder meer een workshop waarbij architecten en designers de mogelijkheid krijgen om met elkaars werk in contact te komen en ideeën uit te wisselen. Deze ‘ontmoeting’ zal doorgaan op 11 oktober in Charleroi. Rond de middag zal de ‘Prix de la maîtrise d’ouvrage publique’ plaatsvinden, en in de namiddag de workshop.

Als ik één rode draad moet noemen doorheen dit festival van de architectuur, dan is het een poging om (hedendaagse)architectuur als een belangrijk onderdeel van cultuur te zien.Een van onze grote doelstellingen is dan ook om tijdens deze ‘maand van de architectuur’ een breder draagvlak te creëren voor architectuur. We willen er voor zorgen dat het niet alleen architecten zijn die over architectuur praten, maar dat archi-tectuur voor iedereen een gespreksonderwerp kan zijn.

58

MEER ARCHITECTUUR IN BRUSSEL

Brussel, een sterk staaltje van engineeringDeze tentoonstelling nodigt u uit voor een tocht doorheen de we-reld van de bouwkunde in Brus-sel in de 19de en 20ste eeuw.

Tentoonstelling• Plaats:CIVA (Centre International pour

la Ville, l’Architecture et le Paysage);

Kluisstraat 55, 1050 Brussel

• Datum: 20.5.2011 - 2.10.2011

• www.civa.be

PassiveHouse Symposium 2011

Lezingen• Plaats: Crowne Plaza Brussels

Le Palace, 1210 Brussel


• www.passivehouse.be

JONCTION, de toekomst van de Noord-ZuidverbindingDe Noord-Zuidverbinding is de spoorlijn die de stations van Brussel-Noord en Brussel-Zuid met elkaar verbindt, dwars door het historisch centrum van de stad. Ze bedient op haar weg drie andere stations binnen de ‘Vijfhoek’: Brussel-Kapellekerk in de Marollenwijk, Brussel-Cen-traal in de nabijheid van de Grote Markt en Brussel-Congres, aan de voet van het vroegere Rijks-administratief Centrum (RAC).Wat als we de vervoersproble-men en de stedelijke pluspunten van deze uitzonderlijke as die Noord en Zuid verbindt, van de Kruidtuin tot aan de Marollen, eens ernstig zouden analyse-ren? Om na te denken over de toekomst van de Noord-Zuid-verbinding en Brussel, stellen we voor om het debat opnieuw te openen!

Lezingen, debatten, feesten, artiestenresidenties, film, kunst in de publieke ruimte en publicaties.• Datum: Op verschillende data vanaf

september 2011 tot 2013

• www.jonction.be

Desalniettemin sta ik positief tegenover de toekomst. Ik kijk uit naar de aanduiding van een Waals bouwmeester, al is de timing daar momenteel nog onzeker.

Verder zijn er interessante stedenbouwkundige ontwik-kelingen, wat we in Brussel de ‘contrats de quartier’ noemen en in Wallonië de ‘ZIP/QI’. Beide slaan op een herwaardering van bepaalde wijken. Een goed voorbeeld is het district ‘Saint–Léonard’ in Luik, dat momenteel tot ontwikkeling komt. Dit grootschalige project legt de focus op binnengebieden, groepswoningbouw en sociale gelaagdheid. Op de Journée de l’architecture gaat hier bijzonder veel aandacht aan besteed worden.

Tot slot worden we momenteel overladen met adviesvragen rond het organiseren van architectuurwedstrijden. Voor 2010-2011 en 2012 lopen er 83 wedstrijden. Er staat dus heel wat te gebeuren op architecturaal vlak.

Journée de l’architecturewww.journeedelarchitecture.be

Prix de la Maîtrise d’ouvrage publique www.prixdelamaitrisedouvragepublique.cfwb.be

Paulo Mendes da RochaBijna twintig jaar na Oscar Nie-myer, de demiurg van Brasilia, wint Paulo Mendes da Rocha (°1928) in 2006 als tweede Braziliaanse architect de Pritzker Prize, de Nobelprijs architectuur. Hij staat in het brandpunt van de belangstelling bij europalia.brasil, dat dit najaar een solo-tentoonstelling aan hem wijdt. Het belangrijkste bouwwerk uit het begin van zijn carrière is het Gymnasium in de Club Athletico Paulistano (1958), bekroond met een grote prijs op de Biënnale van São Paulo (1961). Hij blijft bouwen in São Paulo en hij doceert er aan de universiteit volgens de principes van de zogenaamde Escola Paulista van João Batista Vilanova Artigas. In 1969 werd hij op non-actief gezet door het militaire bewind, maar toch staat hij in voor het Braziliaanse paviljoen op de wereldtentoonstelling in Osaka (1970). In de jaren 1980 en 1990 bouwt hij in São Paulo onder meer de Capela de São Pedro Apóstolo (1987), het Museu Brasileiro de Escultura (1986) en het Praça do Patriarca (2002).

Paulo Mendes da Rocha,Cais das Artes - Vitória, Espírito Santo, 2007-2008

Bluub © Bluub

Vaak wordt hij een brutalistisch architect genoemd om zijn gebruik van ruw materiaal, maar ook de sociale dimensie van de architectuur en haar verhouding tot de omgeving zijn belangrijk in zijn aanpak.

• Plaats: Paleis voor Schone Kunsten,

1000 Brussel

• Datum: 12.10.2011 - 15.01.2012

• www.bozar.be

62

Dexia spant zich in voor ‘cultuur voor iedereen’. Wat betekent dit concreet voor u?

Het project van Dexia “Cultuur voor iedereen” betreft onze uitgebreide kunstcollectie die we sinds 2009 op regelmatige tijd-stippen tonen aan het grote publiek. Dexia zet daarbij zijn deu-ren open om bezoekers te laten kennismaken met kunstwerken van onder meer Permeke, Delvaux, Magritte, Fabre en andere Belgische kunstenaars. Dit resulteert in een interactie tussen publiek en kunstwerk. Zo neemt Dexia op dat vlak zijn maat-schappelijke verantwoordelijkheid op: kunst dichter bij het pu-bliek brengen.

Welke rol is voor de architectuur als inrichting van de leefomgeving hierin weggelegd?

Architectuur speelt ongetwijfeld een heel grote rol in de wijze waarop ons leven wordt ingericht. Daarvoor hoef je enkel nog maar te kijken naar een aantal steden en de wijze waarop de gebouwen er zijn ingeplant: Parijs, Shangai, San Francisco en New York hebben een verschillende levensstijl en dat heeft veel te maken met de architecturale inplanting.

Dexia wil een partner voor duurzaamheid zijn. Hoe denkt u dat dit het beste ingevuld wordt?

Voor 2011 en 2012 hebben we ons heel bijzonder toegelegd op de energiezuinigheid van gebouwen. Voor ons lag dit thema voor de hand: in Europa zijn de gebouwen verantwoordelijk voor 35% van de energie –en CO2– uitstoot. Het Europees plan 20-20-20 ligt in het verlengde daarvan. Energie bezuinigen is trouwens de eerste stap in de zogenaamde ‘trias energetica’: eerst bezuini-gen, dan pas alternatieve , groene energie gebruiken.

Concreet betekent dit dat we ons publiek, corporate en privé- cliënteel producten aanbieden die deze energiezuinigheid moeten realiseren .

Op de Dag van de architectuur staat de noodzaak van een cultuurverandering centraal. Die zal nodig zijn om duur-zaamheid toe te laten in alle facetten van het leven. Wat kan en wil Dexia hierin bijdragen?

Dexia wil hieraan bijdragen op twee manieren: enerzijds door onze duurzame producten, anderzijds willen we zelf het goede voorbeeld geven door de manier waarop we onze ge-bouwen inplanten, renoveren en inrichten en door de manier waarop we ons verplaatsen van en naar het werk en tijdens de diensturen.

Al onze hoofdzetelgebouwen liggen in Brussel vlakbij trein-en metrostations. Dit heeft mede tot gevolg dat van de ongeveer 6000 medewerkers die in de Brusselse hoofdzetel werken er meer dan 80% met een ander vervoersmiddel komen dan met de wagen.

Tussen 2008 en 2010 werden onze 3 hoofdzetelgebouwen in Brussel doorgelicht op het energieverbruik. Dit resulteerde in heel wat aanbevelingen die nu systematisch worden doorge-voerd. Parallel hiermee hebben we sinds enkele jaren een hele reeks concrete acties die betrekking hebben op onze verlichting, de thermische regeling van onze gebouwen en het beheer van ons informaticapark. Sinds 2009 organiseert de Bank ‘Sustaina-ble Fridays’: elke vrijdag wordt de temperatuur 2° verlaagd in de winter of pas 2° hoger gekoeld in de zomer.

Dexiaals partner naar een meer duurzame bouwcultuur

Dexia steunt de Dag van de Architectuur en onderschrijft hiermee het centrale thema duurzaamheid. Moniek Delvou, Hoofd Duurzame Ontwikkeling van Dexia vertelt over de relatie ‘Dexiæ - duurzaam bouwen’.

WIN EEN REIS VOOR 2 PERSONENNAAR DE NIEUWSTE ARCHITECTURALE BLIKVANGERS IN LONDENDoe mee aan de wedstrijd op www.dagvandearchitectuur.been win een architectuurreis voor 2 personen naar Londen

De architectuurreis brengt je naar Londen. Deze stad is dankzij haar rol als gastheer voor de Olym-pische Spelen in 2012 rijk voorzien van monumentale architectuurprojecten. Waag uw kans en wie weet kan jij je vergapen aan architecturale hoogstandjes als de Aquatics Centre van Zaha Hadid of het Wembley stadium van Allies & Morrison. Of je kan het centrum van Londen bezoeken met projecten als de 300 meter hoge Pinnacle Tower van Kohn Pedersen Fox, de Whitechapel Art Gallery van Robbrecht & Daem of The Walbrook van Foster and Partners.

Deze reis wordt u aangeboden door Art Travel en Atlas Reizen,Gespecialiseerd in het organiseren van cultuur – en architectuurreizen

De Dag van de Architectuur is een initiatief van het Vlaams Architectuurinstituut en wordt gerealiseerd met financiële en/of promotionele steun van:

Dag van de Architectuur zondag 9.10dagvandearchitectuur.be/_files/Knack-weekend-Dag... ·...

Documents

Transcript of Dag van de Architectuur zondag 9.10dagvandearchitectuur.be/_files/Knack-weekend-Dag... ·...