CURRICULUM STUDIEREIZEN -...

16
Ir. Menno Tienstra f per narrow boat over het Pontcysyllte aquaduct Ir. Frits Versfeit ^ Onderweg met de historische zeesleper "Holland" CURRICULUM STUDIEREIZEN van Vereniging HISTECHNICA eifi KIVI Geschiedenis der Techniek aangeboden ter gelegenheid van het afscheid van Dr. ir. Menno Tienstra als voorzitter van Histechnica (2006 - 2015) en Ir. Frits Versfeit als reiscommissaris (2004 - 2015)

Transcript of CURRICULUM STUDIEREIZEN -...

Ir. Menno Tienstra f

per narrow boat over het

Pontcysyllte aquaduct

Ir. Frits Versfeit ^

Onderweg met de historische

zeesleper "Hol land"

CURRICULUM STUDIEREIZEN van

Vereniging HISTECHNICA

eifi

KIVI Geschiedenis der Techniek

aangeboden ter ge legenhe id van het afscheid van

Dr. ir. Menno Tienstra als voo rz i t t e r van Histechnica (2006 - 2015)

en

Ir. Frits Versfeit als re iscommissar is (2004 - 2015)

Foto's voorzijde omslag, blz 4 en 6 van Gert Jan Luijendijk

COLOFON

Deze bundel is samengesteld door Ton Boele voor de Vereniging Histechnica (wwwf.histechnica.nl) en het Koninklijk Instituut van Ingenieurs, afdeling Geschiedenis der Techniek (https://afdelingen.kivi.nl/geschiedenisdertechniek). De herkomst is waar mogelijk aangegeven. Indien niets is vermeld is de herkomst van vrij toegankelijke bronnen in het internet.

Histechnica en KIVI GdT organiseren - naast boeiende voordrachten - jaarlijks voor de leden ook een meerdaagse studiereis: afwisselend om het jaar een binnenlandse (meestal 2-daags) en een buitenlandse reis (5 tot 7-daags). Deze excursies kenmerken zich steeds door zowel de bijzondere monumenten van industriële archeologie als de goede sfeer.

Opmerkingen, correcties en aanvullingen worden op prijs gesteld. U kunt deze per

email zenden aan Ton Boele (tboele(S)box.nl).

DE STUDIEREIZEN

1988 Shropshire en Wales

1990 Zuid-Limburg, Wallonië en Brussel

1992 Dresden en Leipzig

1994 Elzas Lotharingen

1996 Zuid-Engeland

1997 Amsterdam en omgeving

1998 Midden-Engeland

1999 Rotterdam

2000 Tsjechië

2001 Zuid-Limburg en IVIaastricht

2002 Midden-Frankrijk

2003 Friesland

2004 Bergische Land en Roergebied

2005 Noord-Holland

2006 Over de Schreve naar Lille

2007 Utrecht

2008 Tweede Ijzerbedevaart

2009 Twente en Münsterland

2011 Barcelona

2012 Cornwall

2013 Zeeland

2014 Saksen

2015 Emsland en Oost-Groningen

Trees George

Histechnica is opger ich t in 1974 als Veren ig ing van V r i enden van

he t Technisch Ten toons te l l i ngscen t rum TCC, voo r l ope r van he t

Techn iekmuseum. Histechnica hee f t een samenv\/erking m e t de

a fde l ing Geschiedenis der Techn iek van het KIVI, we l ke a fde l ing in

1980 w e r d opger ich t . Gezamenl i j k w o r d e n v o o r d r a c h t e n en

s tud iere izen georgan iseerd voo r hun leden. In 1988 vond de

eerste s tud iere is plaats op in i t ia t ie f van George N ieuwme i j e r . Het

succes van deze reis hee f t zich o n t w i k k e l d t o t een t rad i t i e die een

wezen l i j k onde rdee l u i t m a a k t van de ac t iv i te i ten van de

veren ig ingen. De eers te reis en ve len die vo lgden w e r d e n

verzorgd doo r George N i e u w m e i j e r en zijn v r o u w Trees. In de reis

4

van 1988 s tond he t Engelse indust r iee l e r fgoed Shropshi re en

Wales cent raa l . Een u i tgebre id verslag van die reis naar o.a.

I ronbr idge hee f t in de NRC gestaan (NRC Handelsblad 26 ju l i 1988,

bi j lage We tenschap & Onderw i j s , Op Ijzerbedevaart öoor Karei

Knip). Vele dee lnemers hebben de cu l ina i re i nb reng en keuzes van

Trees N i e u w m e i j e r t i jdens de reizen in zeer goede he r inne r ing . In

de per iode t o t 1997 v o n d e n de s tud iere izen elk t w e e d e jaar plaats

en was de re i sbes temming over onze grens ge legen. Nadien

gebeu rde d i t jaar l i jks en w e r d een bu i ten landse doo r een

b innen landse studiere is a fgewisse ld . Deze laatste was aanvankel i jk

ééndaags. Na acht reizen te hebben samengeste ld moes t George

in 2000 wegens gezondhe ids redenen de organisat ie helaas

ove rd ragen . In 2000 w e r d de taak van de N ieuwme i j e r s

o v e r g e n o m e n doo r ons g e w a a r d e e r d e lid Charles Vos. Geheel

onve rwach ts was zi jn over l i j den te be t r eu ren ko r t na de doo r hem

georgan iseerde reis naar Tsjechië. Het jaar daarop sprong Jan

Bernhard Vercau te ren in m e t een reis naar zijn gel ie fde Maas t r i ch t

en o m g e v i n g . To t op luch t i ng van Histechnica en GdT was he t in

2002 voo r George en Trees N i e u w m e i j e r t och w e e r mogel i j k nog

een reis te o rgan iseren. In 2008 over leed George in de lee f t i jd van

slechts 62 jaar . Nadat Evert Jan Nusselder m e t zijn goede

con tac ten in 2003 de reis naar Friesland had georganiseerd brak er

een langere per iode aan waa r i n Jan Bernhard Vercau te ren en Frits

Vers fe i t op en thous ias te wi jze de organisat ie op zich n a m e n . In

2012 nam Ton Boele de plaats in van Jan Bernhard .

Het bovens taande zal voo r de gem idde lde lezer een o p s o m m i n g

van d roge fe i t en z i jn. Dat is voo r de dee lnemers ech ter a l le rmins t

5 9

het geval . Voo r hen is elke reis v e r b o n d e n aan he r inne r ingen van

b i jzondere locat ies die bezocht w e r d e n , de aangename sfeer

o n d e r w e g en anekdo tes . De Ei f fe lbruggen, waar N i e u w m e i j e r zijn

t anden in had gezet . W ie w e r d Napo leon g e n o e m d en w a a r o m ?

De nostalgie van de cu l ina i re bare t van Trees. W a a r o m was lid

Warne rs zo goed op de hoog te van de m i jnen en had hi j a l t i jd als

eerste een gele he lm te pakken? De b i j zondere interesse van het

ech tpaar en ere l id Oele voo r de stad Lyon. De s laapverwekkende

voo rd rach t van Dipl . - Ing Sahre in Del f t en de verbaz ing over de

kwa l i te i t van zi jn rond le id ing in de b ru inko lengroeve in de Lausitz,

het h o o g t e p u n t van de reis naar Saksen.

Jan Bernhard Vercauteren

6

CURRICULUM STUDIEREIZEN

1988 SHROPSHIRE en WALES

organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r

foto Ironbridge Gorge Museum Trust

• Flax Spinn ing Mi l l u i t 1797 in Sh rewbury Shropshi re ,

• I ronbr idge m e t fabr ieksensemble en oven van Darby

• Boogbrug I ronbr idge over de Severn

• Karei Knip schr i j f t lovend over deze " i j ze rbedevaar t " in de

7

3

NRC

1990 ZUID-LIMBURG, WALLONIË EN BRUSSEL

organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r

• Aardewerl<fabr iel<en, l<olenmijnen en arbeidersl<olonies

• De " i nges to r t e " voo rgespannen b rug bi j St repy-Thieu

• Bezoel< aan i jzerg ie ter i jen en walser i jen in Char lero i en

• Konink l i jke serres van Laeken in Brussel

8

1992 DRESDEN, LEIPZIG Kor t na "d ie W e n d e "

organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r

foto Louise de Vries Lentscli

Bruggen en t and radbaan in Dresden, aa rdewerk fab r iek in

Me issen .

Een doo r w a t e r aangedreven houtzager i j en glasblazer i jen

9 5

1994 ELZAS LOTHARINGEN

organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r

foto onbekend

Mag ino t l i n i e en ves t ings tad Neuf Brisacli

Text ie ls tad M u l h o u s e m e t een v e r d w e n e n

arbe idersko lon ie

Col lect ie Sch lumpf m e t de be faamde coupé Napo léon in

het Buga t t imuseum te M u l h o u s e ,

Kal imi jnen m e t zi jn vervu i l ing van de Rijn

10

1996 ZUID ENGELAND

organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r

foto onbekend

• Oud t u n n e l c o n c e p t invasie d o o r Napo leon .

• T u n n e l o n t w e r p ui t 1750 pr i jsvraag Académie d 'Amiens

• M e t de Chunnel onde r he t N a u w van Kalis naar Engeland

• Royal Pavi l jon, pier en f l oa t i ng ha rbou r in Br is to l ,

• Romeinse baden in Bath , de Royal Crescent and Royal

Circus

• S tonehenge d d . 2300 jaar v o o r Chr.

• S toomsch ip ui t 1836, mede o n t w o r p e n doo r Isambard

Brunei

11 3

1997 A M S T E R D A M EN OMGEVING

organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r

Westergas fabr iek m e t resten van gas l iouder en kete l l iu is

Pomps ta t ion H a a r l e m m e r w e g van het gemeen te l i j k

w a t e r b e d r i j f

S toomgemaa l 1852 in Ha l fweg , ouds te

scheprads toomgemaa l t e r we re ld

Stel l ing van A m s t e r d a m m e t zijn schootsve lden nabi j

Haar lem bezocht

12

1998 MIDDEN-ENGELAND

organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r

foto Canal River Trust

painting by Joe Beetham

The St ru t ts and t h e A rkwr igh ts , k ru isvormige

p la t t eg ronden tex t ie l fab r ieken

13

• Peak Distr ic t , Por t Suni ig i i t , de a rbe idersko lon ie van Lever

nabi j L iverpool

• Bezoek aan he t M ins te r van York en he t

s p o o r w e g m u s e u m

• Z o u t w i n n i n g en de A n d e r t o n Boot l i f t (1870) , de i jzeren

" k a t h e d r a a l " v o o r de a fvoer van het g e w o n n e n zout

1999 ROTTERDAM

organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r

foto Kirsten Boele

Havenkranen

Het W i t t e Huis in de o u d e haven

De v i j f w e r e l d d e l e n

De Hef en andere b ruggen over de Maas

Maas tunne l

14

Del fshaven me t j eneve rp roeve r i j en

2000 TSJECHIË

organisat ie : Charles Vos

foto Skodamuseum

• Praagse Burcht aan de M o l d a u m e t zijn d iverse bruggen

• Boo t t och t over de M o l d a u

Hus, de godsd iens the rvo rmer en Havel de man van de

f l u w e l e n revo lu t ie

• Skoda en Pils

• Z i l ve rm i jnen , ko lenmi jnen en g lasfabr ieken

• Tsjechisch X a n a d a ' m e t zijn sma lspoor voo r h o u t t r a n s p o r t

• I tal iaanse opera m e t p ro jec t ie Tsjechische ver ta l ing

15

2001 ZUID-LIMBURG EN MAASTRICHT

organisat ie : Jan Bern l ia rd Vercau te ren

ECl -waterkrac i i t cent ra le in Roe rmond

Bassin ve rb ind ing kanaal Luik Maas t r i ch t m e t de Zuid

Wi l l emsvaar t

Petrus Regout aa rdewe rk vs aa rdewerk Société Céramique

Indus t r ion , he t t e c h n i e k m u s e u m in Kerkrade en

arbe idersko lon ies

2002 MIDDEN-FRANKRUK

organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r

16

foto's Wikipedia

• Hangbruggen over de Rhone van Mare Séquin 1 7 9 0 / 1 8 6 0

De gebru i k te ke t t ing l i j nen d ienden als voo rbee ld voor

A n t o n i Gaudf

• Napo leon III on ts lu i t cent raa l Frankr i jk m e t een

s p o o r w e g n e t

Vichy bezit ve le b a d g e b o u w e n , w a t e r b r o n n e n en een

s c h o u w b u r g

• V ichy, vanaf 1940 zetel he t van co l labora t ie bew ind van

Pétain

• Lyon, een markan te mach ineha l o n t w o r p e n door Tony

Garn ier

Fondat ion Ber l iet gest icht d o o r de au to fab r iek van Louis

Renaul t

• Pos tdu ivenau to ui t de W O l

17

2003 FRIESLAND

organisat ie : Evert Jan Nusselder

Fof O Evert Jan Nusselder

• Gevecht t egen he t w a t e r , gema len boezems en sluizen

• Behoud cu l tu ree l e r fgoed zoals gebogen

Po lonceauspanten te Leeuwarden , kerken glas in l ood ,

orgels en ke ramiek

• Demons t ra t i e h is tor isch orgel Dronr i jp

• Ve rded ig ingswerken Ko rnwerde rzand

18

2004 BERGISCHE LAND EN ROERGEBIED

organisat ie : Jan Bernhard Ve rcau te ren en Frits Vers fe i t

• On tw i kke l i ng s teenkoo l van zuid naar n o o r d , van d a g b o u w

naar d i e p b o u w

• Van w a t e r k r a c h t via s t o o m k r a c h t naar e lektr ische

aandr i j v ing

• Rheinische I ndus t r i emuseum fü r Schwer indus t r ie

• S ied lung Eisenheim nabi j Oberhausen en El isabethhöhe in

Essen

• Gesenkschmiede Henr ichs, geschiedenis van een Solingse

fabr iek

• M a r x en bezoek Engelshaus in W u p p e r t a l

• Schwebebahn als e x p e r i m e n t

19 9

Zeche Zol lern l l / IV m e t in Jugendst i l g e b o u w d e

mach ineha l van Bruno M ö h r i n g (1902)

Chemiepark in M a r l

2005 NOORD-HOLLAND

organisat ie : Jan Bernhard Vercau te ren en Frits Vers te l t

f o t o bee ldbank

• De doo r w a t e r bedre igde Friezen leggen het af t egen

'Hou t l ande rs '

• Ui t leg d o o r Verkade in he t koek jesmuseum in Zaandam

• Boo t t och t langs oude en geres taureerde

f ab r i eksgebouwen aan de Zaan.

De Schermer , Purmer en de W o r m e r , m e t de i npo lde r ing

van de Beemster

20

2006 WEST-VLAANDEREN EN PAS NORD DE CALAIS

"Over de Schreve naar Lille"

organisat ie : Jan Bernhard Ve rcau te ren en Frits Vers fe i t

foto Hans Stoutjesdijk

De b e w o g e n Vlaamse gids Adr iaan Linters

MIAT M u s e u m Gent , Indust r ië le Archeo log ie en Text ie l

• Firma Vyncke in Hare lbeke

• Dis t i l leerder i j Claessens

• Kor t r i j k v lascen t rum in de Leiestreek

• Tex t ie lp roduc t ie in de s tedend r i ehoek Robeke, Toerkon je

en Rijsel

S ta t ion Roubaix en de kon ing in van de ci tadels in Lille

• De kon ing in van de c i tadels in Lille

• De V-2 lanceerbasis verscho len in he t Frans Vlaamse land

• Un ive rs i te i t smuseum in Gent

21

2007 UTRECHT

organisat ie : Jan Bern i ia rd Vercau te ren en Frits Vers fe i t

foto Joost Bergisch

Op de f o t o gee f t j ou rna l i s t , sc i i r i jver en His technica l id

M e i n d e r t Stokroos een b loemr i j ke toe l i ch t i ng bi j de

g ie t i jzeren g r a a f m o n u m e n t e n op Begraafplaats

Soestbergen

M u s e u m en s t e r r e n w a c h t Sonneborgh in U t rech t

• Waaiers lu is in Vreeswi jk van Jan Blanken. De M u n t in

U t rech t

• D i jken,boezems mo lens en gema len

• De n ieuwe Hol landse wa te r l i n i e

22

2008 T W E E D E IJZERBEDEVAART ENGELAND

- de eerste vond plaats in 1988 -

organisat ie : Jan Bernhard Ve rcau te ren en Frits Versfe i t

foto Joost Bergisch

De cokes ges took te hoogoven van Darby ui t 1702

I ron br idge over de Severn en m u s e u m

A q u a d u c t e n , kana len, t raps iu izen en g ie t i jzeren bruggen

Thomas Te l fo rd , h is tor ische rou te van Londen naar

Ho lyhead ,

Brons, i jzer en Romeins lood

23

3

2009 TWENTE EN MÜNSTERLAND

organisat ie : Jan Bernhard Vercau te ren en Frits Vers fe i t

foto Joost Bergiscti

• Tex t i e lmuseum in Bocho l t

• S toomhou tzager i j Groen io

• Z o u t w i n n i n g in Boeke lo (Neder land) en Rheine (Dui ts land)

• M u s e u m b u u r t s p o o r w e g in Boekelo

• Deels ge res tau reerde t ex t i e l - en s teen fabr ieken

Heim T e c h n i e k m u s e u m in Hengelo (Stork)

• A r b e i d e r s d o r p ' t Lansink

2010 BARCELONA

Verval len doo r aswolk als gevo lg van vu lkaanu i tba rs t ing in IJsland.

24

2011 BARCELONA

organisat ie : Jan Bernhard Vercau te ren en Frits Versfe i t

foto Machiel Brinkhorst

Indus t r ië len als Güel l , Bat t ló en Vidal p r o m o t e n de

tex t ie l i ndus t r i e

In Colonia Güel l , Sants, en Colonia Vidal m.b. t . het

a rbe ide rspo ten t i ee l

Technische musea Cata lon ië, a n k e r p u n t in Terrassa.

Het comp lex is a fgedekt m e t een dubbe l gebogen

" sheddakcons t ruc t i e " en aanwezige s t o o m m a c h i n e voor

de aandr i j v ing van de mach ines

Sagrada Famil ia

Bezoek aan de kon ink l i j ke scheepswerven "Drassanes"

Hou ten d u i k b o o t van Narcis M o n t u r o l (1819-1885)

Anis del M o n o en Palau de la Müsica

25 9

2012 CORNWALL

organisat ie : Ton Boele en Frits Vers fe l t

foto Heritage of Industry

• Lokale assis istent ie doo r Bill Barksf ield

• Royal A lbe r t Br idge bij Saltash van Brunei

• Spectacula i re Levant t i n m i j n me t onde rwa te r schach ten

• T inmi jnen Gevor en Eastpool m e t h istor ische p u m p i n g and

l i f t ing engines

• Hayle m e t Harvey's f o u n d r y , makers van de Cruquius

• Porce ie inaarde, L i t t le johns groeve en

verwerk ings ins ta l la t ies

• King Edward M i n e m u s e u m & mi l l

• Por thcurno Te legraph Museum,aan land ing eerste

i n te rcon t i nen ta le kabels

26

• Kunstenaarsdorp St. Ives

Fa lmou th Docks

Bodmin & W e n f o r d Railways

• Finch Foundry, de laatste m e t w a t e r aangedreven Engelse

smeder i j

2013 ZEELAND

organisat ie : Ton Boele en Frits Vers fe i t

60 jaar na de w a t e r s n o o d r a m p

Droogdok Jan Blanken m e t aquaduc ten en s toomkraan in

bedr i j f

R T M - m u s e u m en t r e i n r i t per h o u t e n m o t o r l o c

De Ooste rsche ldeker ing - van bu i ten en van b innen

27 9

• Histor ische scheepswer f A r n e m u i d e n en de Hoogaars

• Voorma l ige w e r f De Schelde en Perrydok

• Caissons O u w e r k e r k m e t W a t e r s n o o d m u s e u m

2014 SAKSEN

organisat ie : Ton Boele en Frits Versfe i t

f o t o Ger t Jan Lui jendi jk

• Leipzig : Auerbachske l le r (Lu ther en Goe the) , M u s e u m fü r

Druckkunst , ge ïnnoveerde indus t r iew i j k Plagwitz, Karl

Heinekanaal en Weisse Elster en H a u p t b a h n h o f

• Dresden : Glaeserne M a n u f a k t u r van Vo lkswagen ,

EIbebrücke das Blaue W u n d e r , Schwebebahn Loschwi tz ,

Frauenki rche

• Erzgebirge : B e r g b a u m u s e u m Oelsn i tz (oude ko lenm i j n ) ,

Pap ie rmüh ie Zwön i t z , Z inngrube Ehren f r i edersdor f (oude

28

t i n m i j n )

Lausitz : B ru inko lenw inn ing m e t a fda l ing in bedr i j f z i jnde

g roeve Noch ten , B r i ke t ten fab r i k Knappenrode ,

Bek l imming A b r a u m f ö r d e r b r ü c k e F60 in L ichter fe ld

Meissen : per h is tor ische Raderboot "Stadt W e h l e n "

(1879) van Dresden naar Me issen , Porze l lanmanufak tu r

Me issen , Burcht en Me issner Dom

Afs lu i t ingsd iner in he t Coselpalais m e t t w e e viol istes

2015 EMSLAND EN OOST-GRONINGEN

organisat ie : Ton Boele en Frits Vers fe i t

foto Moormuseum

M o o r m u s e u m Gross Hesepe, indust r iee l e r fgoed bij de

on tg i nn i ng van veen zoals de g roo ts te oo i t toegepas te

s t o o m p l o e g

• Sater lander M o o r f a h r t , per bedr i j f s -smalspoor doo r nog

29 a

act ieve t u r f w i n n i n g

• Transrapid in La t l ien , m a g n e e t z w e e f t r e i n , m o n o r a i l als

m o d e r n indust r iee l e r fgoed

• M e y e r w e r f t in Papenburg , VIP- tour , waar s t r o o m o p w a a r t s

van de k le ine r iv ier Ems nog steeds de g roo ts te v i j f s te r ren

cru iseschepen g e b o u w d w o r d e n

Noord -Neder lands T re in - en T r a m m u s e u m in Zu idb roek

• S toomgemaa l W i n s c h o t e n m e t de ouds te mach ine v o o r

ons o n d e r s t o o m gebrach t

• Het B r o n s m o t o r e n m u s e u m in App ingedam m e t een

bru ik leen van de TUDe l f t

* * * * * * *

Snowdon ia (2008) foto Hans Stoutjesdijk

30

Omslag achterzijde

foto boven van Hans Stoutjesdijk

foto onder onbekend