Cultuur Van De Burgerij Schilderkunst2 V5

82
Cultuur van de Burgerij Genre schilderkunst

description

Burgerlijke cultuur in de 17e eeuw in de Nederlanden. Genreschilderkunst

Transcript of Cultuur Van De Burgerij Schilderkunst2 V5

Page 1: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Cultuur van de Burgerij

Genre schilderkunst

Page 2: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Iconologie en iconografie

Page 3: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Iconologie en iconografie kennis met betrekking tot de betekenis van sommige

kunstwerken is in de loop der eeuwen vaak verloren gegaan.

Page 4: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Iconologie en iconografie kennis met betrekking tot de betekenis van sommige

kunstwerken is in de loop der eeuwen vaak verloren gegaan.

wetenschap van de voorstelling ofwel de beeldinterpretatie: houdt zich bezig met de problematiek van thema’s, motieven en symbolen.

Page 5: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Iconologie en iconografie kennis met betrekking tot de betekenis van sommige

kunstwerken is in de loop der eeuwen vaak verloren gegaan.

wetenschap van de voorstelling ofwel de beeldinterpretatie: houdt zich bezig met de problematiek van thema’s, motieven en symbolen.

Door middel van de iconografie of de beeldbeschrijving kunnen we kunstwerken op onderdelen analyseren en nader bestuderen

Page 6: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Iconologie en iconografie kennis met betrekking tot de betekenis van sommige

kunstwerken is in de loop der eeuwen vaak verloren gegaan.

wetenschap van de voorstelling ofwel de beeldinterpretatie: houdt zich bezig met de problematiek van thema’s, motieven en symbolen.

Door middel van de iconografie of de beeldbeschrijving kunnen we kunstwerken op onderdelen analyseren en nader bestuderen

Laatste vijftien jaar: meer kritiek op de soms ver doorslaande interpretaties van de iconologen: In ieder detail wilde men een diepere betekenis vinden, maar het kan niet zo zijn dat de schilders bewust ieder object een symbolische duiding meegaven.

Page 7: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Wat is genreschilderkunst?

Page 8: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Wat is genreschilderkunst?

verzamelnaam voor kunstwerken die geïnspireerd zijn op taferelen uit het dagelijks leven

Page 9: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Wat is genreschilderkunst?

verzamelnaam voor kunstwerken die geïnspireerd zijn op taferelen uit het dagelijks leven

‘Uit het leven gegrepen’: anekdotische genreschilderijen van de ‘kleine meesters’.

Page 10: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Wat is genreschilderkunst?

verzamelnaam voor kunstwerken die geïnspireerd zijn op taferelen uit het dagelijks leven

‘Uit het leven gegrepen’: anekdotische genreschilderijen van de ‘kleine meesters’.

geïnspireerd op het leven van alledag, maar zijn zeker geen ‘snapshots’ te noemen.

Page 11: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Wat is genreschilderkunst?

verzamelnaam voor kunstwerken die geïnspireerd zijn op taferelen uit het dagelijks leven

‘Uit het leven gegrepen’: anekdotische genreschilderijen van de ‘kleine meesters’.

geïnspireerd op het leven van alledag, maar zijn zeker geen ‘snapshots’ te noemen.

schilders arrangeerden hun composities zorgvuldig en brachten allerlei elementen bijeen die lang niet altijd direct in hun alledaagse omgeving te vinden waren.

Page 12: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Wat is genreschilderkunst?

verzamelnaam voor kunstwerken die geïnspireerd zijn op taferelen uit het dagelijks leven

‘Uit het leven gegrepen’: anekdotische genreschilderijen van de ‘kleine meesters’.

geïnspireerd op het leven van alledag, maar zijn zeker geen ‘snapshots’ te noemen.

schilders arrangeerden hun composities zorgvuldig en brachten allerlei elementen bijeen die lang niet altijd direct in hun alledaagse omgeving te vinden waren.

‘Mise-en-scène' heeft daarom soms een diepere betekenis of een moralistische strekking.

Page 13: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5
Page 14: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

“Vrolijke Gezelschappen”

Page 15: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Johannes Vermeer

Willem Buitewech

Vrolijk Gezelschap

1617

Page 16: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Johannes Vermeer

Dick Hals

Vrolijk Gezelschap

1624

Page 17: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Johannes Vermeer

Jan Miense Molenaer

Jongens en Dwergen

1629

Page 18: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Muziek

Page 19: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Muziek

Muziekscènes vormden een geliefd onderwerp in de Hollandse schilderkunst: van boerse draailier- en rommelpotspelers tot elegante musicerende paren of gezelschappen.

Page 20: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Muziek

Muziekscènes vormden een geliefd onderwerp in de Hollandse schilderkunst: van boerse draailier- en rommelpotspelers tot elegante musicerende paren of gezelschappen.

Musicerende vrouwen werden in de zeventiende-eeuwse literatuur vaak in verband gebracht met de harmonie in de muziek en die in de liefde.

Page 21: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Muziek

Muziekscènes vormden een geliefd onderwerp in de Hollandse schilderkunst: van boerse draailier- en rommelpotspelers tot elegante musicerende paren of gezelschappen.

Musicerende vrouwen werden in de zeventiende-eeuwse literatuur vaak in verband gebracht met de harmonie in de muziek en die in de liefde.

Maar soms was er ook een negatieve connotatie, want achter het samenspel schuilden soms amoureuze bedoelingen: aan muziekinstrumenten werd vaak een erotische symboliek toegedicht.

Page 22: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Gerard ter Borch

Luitspelende Vrouw

ca. 1657

Page 23: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Pieter Codde

Musicerend Gezelschap

1624

Page 24: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Roken en drinken

Page 25: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Roken en drinken Drinkende en vechtende boeren vormen een eindeloze bron van

vermaak. Herbergscènes met de uitbeelding van drinkers als verbeelding van de hoofdzonde gulzigheid stamt uit de middeleeuwen.

Page 26: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Roken en drinken Drinkende en vechtende boeren vormen een eindeloze bron van

vermaak. Herbergscènes met de uitbeelding van drinkers als verbeelding van de hoofdzonde gulzigheid stamt uit de middeleeuwen.

Van de nare gevolgen van het drinken werd zowel in de 16de- en 17de-eeuwse literatuur en beeldende kunst vaak gewaarschuwd.

Page 27: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Roken en drinken Drinkende en vechtende boeren vormen een eindeloze bron van

vermaak. Herbergscènes met de uitbeelding van drinkers als verbeelding van de hoofdzonde gulzigheid stamt uit de middeleeuwen.

Van de nare gevolgen van het drinken werd zowel in de 16de- en 17de-eeuwse literatuur en beeldende kunst vaak gewaarschuwd.

Begin 17de eeuw raakt ook het roken of het toebackdrinken in zwang. De pijp werd ook wel de tabakfles genoemd.

Page 28: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Roken en drinken Drinkende en vechtende boeren vormen een eindeloze bron van

vermaak. Herbergscènes met de uitbeelding van drinkers als verbeelding van de hoofdzonde gulzigheid stamt uit de middeleeuwen.

Van de nare gevolgen van het drinken werd zowel in de 16de- en 17de-eeuwse literatuur en beeldende kunst vaak gewaarschuwd.

Begin 17de eeuw raakt ook het roken of het toebackdrinken in zwang. De pijp werd ook wel de tabakfles genoemd.

Adriaen Brouwer maakte hier een geheel nieuw, zelfstandig thema in de genreschilderkunst.

Page 29: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Adriaen Brouwer

Herberginterieur

Page 30: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Adriaen Brouwer

Roker en Drinker

1666

Page 31: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Pieter Codde

Jonge Roker

Page 32: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Bordelen

Page 33: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Bordelen

taferelen van ‘slaapstedes’ of louche herbergen, waar behalve drank ook vrouwen en bedden beschikbaar waren.

Page 34: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Bordelen

taferelen van ‘slaapstedes’ of louche herbergen, waar behalve drank ook vrouwen en bedden beschikbaar waren.

In de bordeelscènes speelt muziek vaak de rol van de verlokkende kracht.

Page 35: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Bordelen

taferelen van ‘slaapstedes’ of louche herbergen, waar behalve drank ook vrouwen en bedden beschikbaar waren.

In de bordeelscènes speelt muziek vaak de rol van de verlokkende kracht.

In de loop van de 17de eeuw werd in de genrestukken steeds minder aandacht besteed aan pikanterieën en de soms wat grove, volkse humor.

Page 36: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Cornelis Bega

Oude Vrijer

Page 37: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Johannes Vermeer

Dick Hals

Vrolijk Gezelschap

1624

Page 38: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Beroepen

Page 39: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Beroepen voorstellingen van handwerkslieden geïnterpreteerd als beelden

van nijvere, deugdzame mensen, die met hard werken hun dagelijks brood verdienen.

Page 40: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Beroepen voorstellingen van handwerkslieden geïnterpreteerd als beelden

van nijvere, deugdzame mensen, die met hard werken hun dagelijks brood verdienen.

Jan Luyken (1649-1712): Spiegel van het menselyk bedryf (1694).

Page 41: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Beroepen voorstellingen van handwerkslieden geïnterpreteerd als beelden

van nijvere, deugdzame mensen, die met hard werken hun dagelijks brood verdienen.

Jan Luyken (1649-1712): Spiegel van het menselyk bedryf (1694).

Door de realistische uitbeelding van beroepen en ambachten op schilderijen en prenten hebben we tegenwoordig een tamelijk betrouwbaar beeld van de inrichting van de werkplaats en de werkomstandigheden van de handwerkers.

Page 42: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Beroepen voorstellingen van handwerkslieden geïnterpreteerd als beelden

van nijvere, deugdzame mensen, die met hard werken hun dagelijks brood verdienen.

Jan Luyken (1649-1712): Spiegel van het menselyk bedryf (1694).

Door de realistische uitbeelding van beroepen en ambachten op schilderijen en prenten hebben we tegenwoordig een tamelijk betrouwbaar beeld van de inrichting van de werkplaats en de werkomstandigheden van de handwerkers.

omgeven door hun leerlingen en knechten, gereedschap, werkmaterialen en half- en eindproducten.

Page 43: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Beroepen voorstellingen van handwerkslieden geïnterpreteerd als beelden

van nijvere, deugdzame mensen, die met hard werken hun dagelijks brood verdienen.

Jan Luyken (1649-1712): Spiegel van het menselyk bedryf (1694).

Door de realistische uitbeelding van beroepen en ambachten op schilderijen en prenten hebben we tegenwoordig een tamelijk betrouwbaar beeld van de inrichting van de werkplaats en de werkomstandigheden van de handwerkers.

omgeven door hun leerlingen en knechten, gereedschap, werkmaterialen en half- en eindproducten.

ook peinzende geleerde, omgeven door zijn attributen in zijn studievertrek.

Page 44: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Jacob ochterveld

Visverkoper aan de Deur

1667

Page 45: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Adriaen van Ostade

De schilder in zijn Werkplaats

1663

Page 46: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Adriaen van Ostade

De Rechtsgeleerde

1680

Page 47: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Johannes Vermeer

De Geograaf

1669

Page 48: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Dokters en kwakzalvers

Page 49: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Dokters en kwakzalvers

In de 16de- en 17de-eeuwse literatuur: veel populaire kluchten of komische drama's waarin kwakzalvers en nep-dokters optreden; leedvermaak dus.

Page 50: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Dokters en kwakzalvers

In de 16de- en 17de-eeuwse literatuur: veel populaire kluchten of komische drama's waarin kwakzalvers en nep-dokters optreden; leedvermaak dus.

Op straat en op jaarmarkten liep men het gevaar te worden beetgenomen door kwakzalvers.

Page 51: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Dokters en kwakzalvers

In de 16de- en 17de-eeuwse literatuur: veel populaire kluchten of komische drama's waarin kwakzalvers en nep-dokters optreden; leedvermaak dus.

Op straat en op jaarmarkten liep men het gevaar te worden beetgenomen door kwakzalvers.

Deze nepdokters: geliefd onderwerp voor kunstenaars: draak wordt gestoken met de onnozelen die zich laten beetnemen. Niet alleen op straat, maar ook binnenshuis vindt het doktersoptreden plaats.

Page 52: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Dokters en kwakzalvers

In de 16de- en 17de-eeuwse literatuur: veel populaire kluchten of komische drama's waarin kwakzalvers en nep-dokters optreden; leedvermaak dus.

Op straat en op jaarmarkten liep men het gevaar te worden beetgenomen door kwakzalvers.

Deze nepdokters: geliefd onderwerp voor kunstenaars: draak wordt gestoken met de onnozelen die zich laten beetnemen. Niet alleen op straat, maar ook binnenshuis vindt het doktersoptreden plaats.

Daar vaak in relatie tot ‘minnepijn’ ofwel liefdesverdriet. Jan Steen is een van de eerste schilders die het ‘doktersbezoek’ als genremotief in beeld brengt.

Page 53: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Adriaen Brouwer

De Rugoperatie

Page 54: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Adriaen Brouwer

De Voetoperatie

Page 55: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Gerard Dou

De Kwakzalver

1652

Page 56: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Frans Mieris

Het Doktersbezoek

1657

Page 57: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Feest, spel en vermaak

Page 58: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Feest, spel en vermaak

traditionele (boeren)feesten en populaire spelen: voortzetting van beeldtraditie uit de middeleeuwen.

Page 59: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Feest, spel en vermaak

traditionele (boeren)feesten en populaire spelen: voortzetting van beeldtraditie uit de middeleeuwen.

Zowel de uitbeeldingen van allerlei spelen en het thema van de boerenbruiloft danken hun oorsprong en faam aan de zestiende-eeuwse Pieter Bruegel de Oude.

Page 60: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Feest, spel en vermaak

traditionele (boeren)feesten en populaire spelen: voortzetting van beeldtraditie uit de middeleeuwen.

Zowel de uitbeeldingen van allerlei spelen en het thema van de boerenbruiloft danken hun oorsprong en faam aan de zestiende-eeuwse Pieter Bruegel de Oude.

En Jan Steen introduceerde waarschijnlijk als eerste de Sinterklaasavond als thema in de schilderkunst.

Page 61: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Adriaen van Ostade

Beugelbaan

1677

Page 62: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Jan Steen

De Dorpsbruiloft

1653

Page 63: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Jan Steen

De Eierdans

1674

Page 64: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Gerard Dou

De Kwakzalver

1652

Page 65: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Johannes Vermeer

Meester van het Licht

Page 66: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Johannes Vermeer 1632 – 1675

Het Melkmeisjeolieverf op paneel

(45,5 × 41cm) — 1658Rijksmuseum, Amsterdam

Page 67: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Het Melkmeisje (1658)

Page 68: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Het Melkmeisje (1658)

Rustig en geconcentreerd giet een vrouw melk in een kom. Met haar linkerhand ondersteunt zij de kan waaruit zij schenkt.

Page 69: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Het Melkmeisje (1658)

Rustig en geconcentreerd giet een vrouw melk in een kom. Met haar linkerhand ondersteunt zij de kan waaruit zij schenkt.

Om haar heen zijn allerlei huishoudelijke zaken afgebeeld: brood, een steengoed kan, een mand en een koperen emmer. Om goed licht op haar werk te hebben staat de vrouw voor het raam.

Page 70: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Het Melkmeisje (1658)

Rustig en geconcentreerd giet een vrouw melk in een kom. Met haar linkerhand ondersteunt zij de kan waaruit zij schenkt.

Om haar heen zijn allerlei huishoudelijke zaken afgebeeld: brood, een steengoed kan, een mand en een koperen emmer. Om goed licht op haar werk te hebben staat de vrouw voor het raam.

Het licht valt op haar handen; haar silhouet steekt donker af tegen de witte muur. Het subtiele spel met licht en schaduw in dit schilderijtje is intrigerend.

Page 71: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Het Melkmeisje (1658)

Rustig en geconcentreerd giet een vrouw melk in een kom. Met haar linkerhand ondersteunt zij de kan waaruit zij schenkt.

Om haar heen zijn allerlei huishoudelijke zaken afgebeeld: brood, een steengoed kan, een mand en een koperen emmer. Om goed licht op haar werk te hebben staat de vrouw voor het raam.

Het licht valt op haar handen; haar silhouet steekt donker af tegen de witte muur. Het subtiele spel met licht en schaduw in dit schilderijtje is intrigerend.

Dit is een van de genrestukken van Johannes Vermeer waarin hij een sfeer van intimiteit vastlegde. Hoewel de schilder zijn model van dichtbij gadeslaat, gaat zij onverstoorbaar door met haar werk.

Page 72: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Vermeers ‘Keukenmeid’ is heel subtiel belicht. Het licht valt links door het raam. Onder en naast het raam is het wat schemerig, maar de vrouw staat vol in het schijnsel. Wie goed kijkt, ziet dat Vermeer overal kleine glimlichtjes aanbracht: op de randen van de kan en schaal bijvoorbeeld, maar ook op de sluiting van de gele jurk en op het brood in de mand.

Page 73: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Vermeer lette op details. Hij gaf allerlei kleine oneffenheden in

het witte pleisterwerk weer. Hij besteedde ook veel aandacht aan een spijkertje hoog op de

witte muur

Page 74: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

...en aan licht dat door een gebroken ruitje schijnt...

Page 75: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

De structuur van de verschillende materialen is goed getroffen:

Glimmend koper...

Page 76: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

...of korrelig brood...

Page 77: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5
Page 78: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Het is goed mogelijk dat Vermeer met dit schilderij de deugd ‘Matigheid’ heeft willen uitbeelden. Het beeld van een vrouw die een kan leegschenkt werd hiervoor

in de 17de eeuw vaker gebruikt, bijvoorbeeld door Jacques De Gheyn.

Page 79: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

Vermeer heeft de ruimte rond de keukenmeid zorgvuldig geordend. Dat blijkt uit enkele overschilderingen die door röntgenstralen aan het licht zijn gekomen. Aanvankelijk had Vermeer achter de vrouw een schilderij geschilderd. Bovendien stond er nog een naaimand op de grond bij het stoofje. In de uiteindelijke versie van het schilderij was dit alles weggeschilderd. Dat heeft de achtergrond leger en overzichtelijker gemaakt en de compositie sterker.

Page 80: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5
Page 81: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5

De ‘Keukenmeid' is langs twee diagonale lijnen opgebouwd. Bij de rechterpols van de vrouw komen deze lijnen samen. Door deze compositorische truc vestigde

Vermeer de aandacht op het schenken van de melk.

Page 82: Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst2 V5