Culturele antropologie: een vak apart

23

description

Acht oud-studenten Culturele antropologie vertellen over hun carrière.

Transcript of Culturele antropologie: een vak apart

Page 1: Culturele antropologie: een vak apart
Page 2: Culturele antropologie: een vak apart

Culturele Antropologie: een vak apart8 oud-studenten aan het woord

Page 3: Culturele antropologie: een vak apart

Ik blijf naar oplossingen zoeken

Het kan ook op een andere manier

Werken aan bewustwording is de rode draad in m’n leven

Kijken door een gaatje in de muur

Ik wil de verhalen van mensen doorgeven 22

Promoveren is niet alleen zitten en denken en schrijven 26

Er valt nog iets te winnen 30

Uit verschillen kun je voordeel halen 34

18

14

10

6Anne-mieke van Breukelen, MSc

Bibi van der Sprong, MSc

Ellen de Lange, MSc

Reinout van Schie, MSc

Drs. Irene Boersema

Drs. Jantine van Lisdonk

Marlieke Kieboom, MSc

Mustafa Charifi, MSc

Meer weten? 39

Page 4: Culturele antropologie: een vak apart

4 5

brengen zij een oud antropologisch adagium in de praktijk: ‘make the strange familiar, and the familiar strange’.Zij hebben geleerd te observeren, te beschrijven en te redeneren met een brede, open blik. Antropologen worden gewaardeerd omdat ze problemen kunnen benaderen vanuit verschillende invalshoeken. Juist op de arbeidsmarkt voor academici zien we een sterke behoefte aan breed opgeleide medewerkers die in staat zijn kennis en academische vaardigheden in verschillende situaties toe te passen. De alumni die in deze bundel aan het woord komen maken duidelijk dat de moderne opleiding Culturele Antropologie aan de Universiteit Utrecht hen goed heeft voorbereid op zinvolle posities en functies in de huidige samenleving.

Namens de opleiding Culturele Antropologie,

Dr. Wil PanstersOpleidingsmanager 

Een veel gestelde vraag tijdens voorlichtingsbijeenkomsten is: ‘Hoe ziet de arbeidsmarkt voor antropologen eruit?’ Het antwoord dat je als breed opgeleide academicus eigenlijk alle kanten op kunt, is natuurlijk onbevredigend. Om een beter beeld te geven van het beroepsperspectief van antropologen hebben wij acht van onze alumni uitgenodigd iets te vertellen over hun huidige werksituatie. Hoe vonden ze een baan, hoe bevalt het werk en wat hebben ze in de praktijk aan hun antropologische kennis? Als je de verhalen van de acht alumni in dit boekje leest, lijkt de stelling dat je met antropologie alle kanten op kunt wel te kloppen. Zij hebben werk gevonden in verschillende segmenten van de arbeidsmarkt. Ze zijn adviseur bij Twijnstra Gudde, onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau, marketing- en communicatiemedewerker bij EEN, junior beleidsmedewerker bij het NIMD, research-officer bij het ISS, projectleider bij Critical Mass of doen onderzoeks- of advieswerk vanuit een eigen onderneming. Veelal worden zij bij de keuze voor een bepaalde baan gedreven door persoonlijke interesses. Maar wat alle alumni delen is de passie voor het onbekende. Zij zijn nieuwsgierig naar de verhalen, ervaringen en drijfveren van de ‘ander’ en willen die verhalen op hun beurt weer doorgeven. Daarmee

Culturele Antropologie: een vak apart

Page 5: Culturele antropologie: een vak apart

6 7

“Het Nederlands Instituut voor Meerpartijen Democratie (NIMD) richt zich op de ondersteuning van politieke partijen en democratiserings-processen in opkomende democratieën. Het instituut is opgericht door Nederlandse politieke partijen, vanuit de wens om politieke partijen in het buitenland te ondersteunen. Het NIMD werkt samen met meer dan honderdvijftig politieke partijen in zeventien landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. We proberen onder andere om alle partijen in een land rond de tafel te krijgen om te praten over kwesties van nationaal belang. Daarnaast ondersteunen we politieke partijen bij de opbouw van hun organisatie en de ontwikkeling van partijprogramma’s.”

De actuele politieke situatie“Als ik ’s ochtends op kantoor kom kijk ik eerst op internet wat er gebeurd is in Mozambique en Zambia, de landen die ik onder mijn hoede heb. Ik check de kranten en beantwoord e-mails van partnerorganisaties. Onze programma’s hangen nauw samen met de actuele politieke situatie in een land, daarom is het belangrijk om goed op de hoogte te zijn van politieke ontwikkelingen. Vlak voor verkiezingen zijn politieke partijen vooral bezig met campagne voeren. Een nieuwgekozen regering moet zich bewijzen, waardoor er vaak meer ruimte is voor democratische hervormingen. Veel Afrikaanse landen zijn wel democratisch, maar hebben te maken met problemen als ongelijke machtsverhoudingen en personalistische partijpolitiek.”

Ik blijf naar oplossingen zoeken

anne-mieke van breukelen, msc 27 bachelor culturele antropologie, master latin american and caribbean studies 2006

naam leeftijd studie afstudeerjaar

nne-mieke van Breukelen

Page 6: Culturele antropologie: een vak apart

8 9

bijdragen aan de oplossing voor problemen als armoede en onrecht. Hoe meer je reist, leest en leert, hoe meer je erachter komt dat er geen pasklare oplossingen zijn. Maar dat houdt me juist gemotiveerd. Ik blijf naar oplossingen zoeken.”

Kracht en levensvreugde“Mijn inspiratie haal ik uit de mensen die ik overal ontmoet. Mensen die kracht en levensvreugde uitstralen en uit het leven willen halen wat erin zit, ondanks alle tegenslagen. Juist in landen waar de overheidsvoorzieningen beperkt zijn is het belangrijk om elkaar te steunen. Ik houd van interactie met mensen, ook in mijn vrije tijd. Ik onderneem veel met vrienden, ga sporten en doe vrijwilligerswerk voor de stichting Doe Een Wens. Je komt over de vloer bij gezinnen met een ziek kind. Je praat met het kind over wat hem of haar blij maakt, wat kracht en energie geeft. En dan probeer je zijn of haar liefste wens te realiseren. Dat werk ligt in het verlengde van wat ik bij het NIMD doe. Je hoeft niet altijd ver weg te gaan om bijzondere mensen te ontmoeten.”

Loopbaan“Ik heb geen helder uitgestippeld plan voor een loopbaan. Veel interessante uitdagingen komen vanzelf op je pad. Zolang ik een positieve bijdrage kan leveren en zelf gepassioneerd en gefascineerd blijf, kan ik me voorstellen dat ik in heel veel organisaties en functies goed zou kunnen gedijen.”

‘De kracht en levensvreugde van mensen inspireert me’

werktbij functie favorieteplekinutrecht favorieteplekbuitennederland

Het gaat erom wat zij willen“Het NIMD probeert niet zelf te interveniëren, maar wil de politieke partijen in een land helpen het zelf te doen. Het gaat er niet om dat zij doen wat wij willen, maar dat ze doen wat ze zelf in het gezamenlijk belang achten. Daarom ondersteunen we dialogen waarin politieke partijen met elkaar proberen het functioneren van de democratie in hun land te verbeteren. Om deze processen goed te kunnen faciliteren, moet je je verdiepen in de politieke situatie en je zo neutraal en onafhankelijk mogelijk opstellen. Alleen door heel bewust te kijken en te luisteren, kun je uiteindelijk tot een goede analyse en oplossing komen. Dat werken op nationaal niveau is wat mij aantrekt bij het NIMD. Uiteindelijk zijn lokale ontwikkelingen sterk verbonden met de nationale politiek; het helpt niet om alleen maar waterputten aan te leggen in een dorp als er op nationaal niveau niets verandert.”

Geen pasklare oplossingen“Die onbevooroordeelde manier van kijken naar de wereld, dat je echt probeert te begrijpen wat er in een andere samenleving gebeurt, dat is wat mij het meeste is bijgebleven van de studie antropologie. Maar het is niet altijd eenvoudig om met die antropologische blik te blijven kijken, zeker niet als het om politiek gaat. In andere landen worden veel zaken informeel geregeld. Het gaat veel meer om persoonlijke netwerken en informele relaties. Dat sluit niet altijd aan bij hoe je als westerling verwacht dat mensen verantwoording afleggen. Ik begon aan de studie vanuit een nieuwsgierigheid naar de wereld, een fascinatie voor andere culturen en vanuit de wens iets te kunnen

nederlands instituut voor meerpartijen democratie (nimd) junior beleidsmedewerker afrika het centrum bij de grachten de andes in peru en bolivia, maar ook de alpen

Page 7: Culturele antropologie: een vak apart

10 11

“Ik werk bij JongeHonden, een detacheringsbureau voor junior adviseurs en onderzoekers. De meeste mensen die hier werken zijn net afgestudeerd. We zijn jong, hebben weinig werkervaring, maar staan te popelen om ervaring op te doen. En we rekenen een aantrekkelijk tarief. Dat is het idee. De leeftijd ligt hier zo tussen de 23 en de 30. Je mag hier maximaal drie jaar werken, daarna ben je geen JongeHond meer. Je moet zelf klussen binnenhalen en je leert hier ontzettend veel in korte tijd, dat is het leuke. Wat ons kenmerkt is dat we ambitieus zijn, heel enthousiast, dat we dingen snel oppakken en met nieuwe ideeën en nieuwe input komen.”

Goed luisteren“Op dit moment werk ik bij de gemeente Den Haag. Daar ben ik op beleidsniveau verantwoordelijk voor het graffitibeleid. Ik ben aan het uitzoeken of er iets kan worden veranderd in de wet zodat je zelf verantwoordelijk wordt voor de graffiti op jouw pand: als je het niet binnen vijf dagen weg laat halen, kun je een boete krijgen. Ik stap overal open in, heb veel interesse in andere mensen en ik kan goed luisteren. Bij antropologie heb ik geleerd zelf op mensen af te gaan. Mijn eerste onderzoek was in Guatemala. Daar moest ik met m’n paar maanden Spaans mensen gaan interviewen in een dorp waar ik niks van wist. Ik heb vaak over een drempel moeten stappen en daar heb ik nu bij JongeHonden veel profijt van. Je komt elke keer in een nieuwe

Het kan ook op een andere manier

bibi van der sprong, msc 26 bachelor culturele antropologie, master multiculturalisme in vergelijkend perspectief 2007

naam leeftijd studie afstudeerjaar

ibi van der Sprong

Page 8: Culturele antropologie: een vak apart

12 13

me er altijd over hoe verschillend levens kunnen zijn. En het één is nooit beter dan het andere: alle verhalen zijn even mooi. Ze brengen me op ideeën, inspireren me. Het kan dus ook op een andere manier.”

Multicultureel muziekfestival“Muziek is een passie, ik ga veel naar concerten en heb vijf jaar bij poppodium Tivoli gewerkt. Ik heb mijn liefde voor muziek ook gebruikt in mijn studie. In Suriname heb ik onderzoek gedaan naar muziekstromingen en hoe muziek als bindende factor werkt in de relaties tussen de verschillende etnische groepen die daar leven. Op festivals in Nederland zie je weinig multicultureel publiek. Een wens is om ooit een muziekfestival te organiseren waar het publiek een weerspiegeling is van de Nederlandse samenleving.”

“Ik vond antropologie een geweldige studie omdat je alles van meerdere kanten leert bekijken. Je probeert altijd te relativeren en daardoor ontwikkel je een brede, open blik. In mijn vrije tijd voetbal ik. Ik ben middenvelder, dat is misschien wel echt een antropologische positie, omdat je ook daar een brede blik en overzicht moet hebben. Ik heb aan mijn studie veel vrienden overgehouden. Antropologiestudenten delen iets samen, meer dan bij een andere studie, denk ik. Een interesse voor andere culturen, het verlangen naar verre reizen en avontuur.”

‘Middenvelder is wel echt een antropologische positie’

werktbij functie favorieteplekinutrechtnaam favorieteplekbuitennederland

omgeving en je moet de cultuur van een bedrijf snel leren kennen.”

Veldwerk van A tot Z“Mijn onderzoekservaring komt in mijn werk ook goed van pas. Ik heb voor een bureau dat bemiddelt tussen bewoners en woningcorporaties samen met een andere JongeHond, ook een antropologe, een onderzoek gedaan in een wijk die tegen de vlakte zou gaan. De bewoners wilden dat absoluut niet. We hebben toen een woonwensonderzoek opgesteld, mensen geïnterviewd en een aantal aanbevelingen opgesteld. Dat was eigenlijk van A tot Z veldwerk. Een hele gave klus, die ook heel goed gegaan is. Die huizen worden nu gerenoveerd.”

Persoonlijke ontwikkeling“JongeHonden onderscheidt zich van normale detacheringbureaus omdat de 35 medewerkers zelf het bedrijf runnen. Wij zijn wel in loondienst, maar werken als zelfstandig ondernemer. Op vrijdag zitten we hier op het kantoor en doen de administratie en acquisitie. Er is ook tijd om aan je persoonlijke ontwikkeling te werken. Ik heb bijvoorbeeld een cursus journalistiek gedaan. Dat vond ik zo leuk, ik wil kijken of ik daar verder mee kan gaan. Ik schrijf al als freelancer over cultuur voor de Gelderlander. Over tien jaar wil ik journalist zijn en onderzoeksverhalen en reportages schrijven, misschien wel in het buitenland. Mijn inspiratiebronnen zijn de levensverhalen van mensen met verschillende achtergronden. Bij die verhalen verbaas ik

jongehonden junior adviseur park lepelenburg, bij mooi weer een leuke ontmoetingsplek paramaribo, vanwege de sfeer en de bergen van corsica, vanwege het gevoel van totale vrijheid

Page 9: Culturele antropologie: een vak apart

14 15

“Na mijn studie antropologie heb ik twee jaar gewerkt bij persbureau NOVUM. Ik regelde fotografen, maakte later zelf videoreportages. Je bent druk met het nieuws van de dag, heel dynamisch, maar er is geen tijd om diep op een onderwerp in te gaan. Dat oppervlakkige, dat past niet zo bij me. Ik wilde werk waar ik me meer bij betrokken kon voelen. Ik was altijd al nieuwsgierig naar wat er buiten Nederland gebeurt. Als middelbare scholier ben ik een jaar naar een high school in Australië geweest. Ik wilde zien hoe mensen in andere landen leven. Dat was ook de reden waarom ik antropologie ben gaan studeren. Ik heb iets met ontwikkelingssamenwerking, dus ben ik in die sector gaan solliciteren. Nu zit ik aan de andere kant: eerst was ik de pers, nu benader ik de pers. Voordeel is dat je heel goed weet hoe het werkt.” Zoveel mogelijk publiciteit “EEN is de campagneorganisatie van het Nederlands Platform Millenniumdoelen, daarin zitten zo’n vijftig ontwikkelingsorganisaties die zich bezighouden met de millenniumdoelen. In 2000 hebben regeringsleiders internationale afspraken gemaakt om voor 2015 de armoede, ziekte en honger in de wereld terug te dringen. Maar zoals dat gaat met doelen die regeringsleiders zichzelf opleggen: het loopt niet al te best. Komend najaar is er weer een millenniumtop in New York, een soort tussentijdse evaluatie. Daarvoor proberen we zoveel mogelijk publiciteit te krijgen. EEN gaat een campagne

Werken aan bewustwording is de rode draad in m’n leven

ellen de lange, msc 27 bachelor culturele antropologie, master multiculturalisme in vergelijkend perspectief 2007

naam leeftijd studie afstudeerjaar

llen de Lange

Page 10: Culturele antropologie: een vak apart

16 17

het werk voor de webshop moet je kritisch kijken naar een product, en naar het verhaal erachter. Dat krijg je voorgeschoteld als een waarheid. Ik vraag door. Als iemand met een product van duurzaam hout komt, wil ik weten of er voor dat hout geen bos is gekapt. Hoe ziet het productieproces er uit? Welke mensen hebben ermee te maken? Wat zijn de gevolgen?”

Ik wil een bijdrage leveren“Ik wil een bijdrage leveren aan de wereld, alleen niet door met mijn voeten in de modder een school te bouwen in Mali. Ik schrijf columns in het antropologische online magazine MensenStreken en organiseer maandelijkse debatten naar aanleiding van documentaires bij filmclub Cineblend. Misschien ga ik in de toekomst wel de onderzoeksjournalistiek in, of de politiek. Werken aan bewustwording is toch de rode draad in mijn leven. Het raakt me dat een groot deel van Nederland het niet belangrijk vindt hoe het met een ander gaat. De 0,7 procent van ons nationaal inkomen die naar ontwikkelingssamenwerking gaat vinden ze nog te veel. Ik wil mensen laten zien dat er meer is dan alleen je eigen belang.”

‘Eerst wás ik de pers, nu benader ik de pers’

werktbij functie favorieteplekinutrecht favorieteplekbuitennederland

voeren waarin Nederlanders laten zien wat zij al doen aan ontwikkelingssamenwerking, hoe ze bijvoorbeeld een schooltje helpen bouwen. Daarmee hopen we anderen te inspireren om ook iets gaan doen en we zeggen tegen de politiek: jullie zijn nu aan zet.”

Eerlijk gemaakte producten“EEN richt zich op het grote publiek, dus niet op de hoogopgeleiden of de al geïnteresseerden. Dat vind ik juist leuk, verder kijken dan je eigen achtertuin. Je kunt organisaties en projecten steunen door eerlijk gemaakte producten te kopen in de webshop, zoals servies, kleding, sieraden en cadeauartikelen. Je kunt ook informatie opvragen, bijvoorbeeld waar je eerlijke kleding kunt kopen. De shop is mijn verantwoordelijkheid. Ik zorg dat er producten komen, heb contacten met organisaties en onderhandel over de prijzen. De verzending zelf doet een ander bedrijf, daar is ook het magazijn. EEN is maar klein, we zijn met z’n vieren en een paar stagiaires.”

Wat zijn de gevolgen?“Ik zorg voor de publiciteit rond de campagne. Ik breng de media op de hoogte en heb contact met het reclamebureau dat de advertenties maakt. De ene keer zit je met mensen om de tafel om iets voor hen te doen, de andere keer om iets van hen gedaan te krijgen. Belangrijk is dat je altijd weet wat de wederzijdse belangen zijn. Je kunt daar dan op inspelen en duidelijk maken: hier staan wij en dit is wat we willen. Voor de praktische kant van het werk heb ik niet zo veel aan mijn studie gehad. Maar ik ben me wel weer bewust geworden van het feit dat ik antropoloog ben. Ik heb geleerd verder te kijken. In

een campagneorganisatie van het nederlands platform millenniumdoelen marketingcommunicatiemedewerker park lepelenburg in de zomer er zijn zoveel mooie plekken…

Page 11: Culturele antropologie: een vak apart

18 19Kijken door een gaatje in de muur“Critical Mass organiseert educatieve projecten voor scholieren en studenten over conflicten en de sociale processen die daaraan ten grondslag liggen. We doen workshops op scholen en hebben een tentoonstellingsruimte. Bij de start vijf jaar geleden ging het vooral om internationale conflicten, bijvoorbeeld in Rwanda en Kosovo. We leggen de onderliggende systemen vaak uit aan de hand van voorbeelden uit het dagelijks leven, wat je meemaakt op straat of op het schoolplein. Dan gaat het ook over stereotiepe vooroordelen en pesten. We geven daarnaast workshops aan mensen uit het bedrijfsleven en lokale bestuurders, over multiculturaliteit, confrontatie en reflectie. De stichting is opgericht door studenten, onder meer vanuit antropologie. Er werken zeven vaste krachten en een flinke groep vrijwilligers. Het is een hechte groep mensen. Dit jaar heb ik het filmmateriaal gemaakt voor een interactief spel, dat werkt met een combinatie van bewegingssensoren en projectietechnieken. Je moet zien te ontsnappen uit een doolhof, waarbij het gaat over het maken van keuzes in extreme omstandigheden. Op de tentoonstelling werkt het als een trein, ik ben er supertrots op.”

Ze wilden meer stenengooiers“Film is mijn grote passie. Ik heb drie jaar film- en tv-weten-schappen gedaan, wilde naar de kunstacademie maar werd

reinout van schie, msc 28 bachelor culturele antropologie, master multiculturalisme in vergelijkend perspectief 2008

naam leeftijd studie afstudeerjaar

einout van Schie

Page 12: Culturele antropologie: een vak apart

20 21

anders zijn. Je leert je eigen visie relativeren en objectief naar de dingen kijken. Een van de meest fascinerende onderwerpen in media en beeldvorming is de manier waarop verhalen worden gecommuniceerd en de rol van de media daarin. Daar wil ik mee bezig zijn, ik gebruik dat ook veel in de workshops. Het is fascinerend wat de taal van het beeld in positieve en negatieve zin teweeg kan brengen.”

Laten zien hoe het werkt“Ik wil in de toekomst meer documentaires maken, over de hele wereld. Mijn inspiratiebronnen? De documentaire Shaking hands with the devil. Deze film gaat over een Canadese generaal die getuige was van de genocide in Rwanda. De camera volgt hem als hij na jaren weer teruggaat naar dat land en is vooral op zijn gezicht gericht. Je kunt zoveel aflezen aan zijn blik en dat brengt je als kijker veel dichter bij de problematiek. Ik heb die documentaire wel zes of zeven keer gezien. En Werner Herzog. Dat is voor mij een meester-antropoloog zonder dat hij daarvoor is opgeleid. In zijn documentaires haalt hij verhalen uit hele simpele dingen. Het gaat over bijzondere mensen die net buiten de samenleving lijken te vallen. Hij stelt zulke goede vragen en gebruikt zulke mooie beelden. Ik geloof dat documentaires de kracht hebben om mensen te veranderen. Ik wil mensen laten zien hoe het werkt, de radertjes in de machine laten zien. Hoe meer je onthult, des te dichter kom je bij de werkelijkheid. Of je die ooit bereikt maakt dan eigenlijk niet meer uit.”

‘Fascinerend wat beeld teweeg kan brengen’

critical mass foundation projectleiding, trainingen, ontwikkelen lesmateriaal café ‘t oude pothuys, mijn extended family vancouver island vanwege de oerbossen, oceanen en vrijdenkers

werktbij functie favorieteplekinutrecht favorieteplekbuitennederland

niet aangenomen, en besloot toen antropologie te gaan studeren om verhalen te ontdekken waarover ik films zou kunnen maken. Ik heb mijn studie afgerond met een thesis en een documentaire. Mijn onderzoek ging over hoe Palestijnse jongeren hun verhalen communiceren naar de buitenwereld. Zij mochten met materiaal komen en ik filmde dat, als een soort open-camera-experiment. Het werd een film over het dagelijkse leven in Palestina. Het begint met een shot door een gat in de muur. Je ziet jongeren lachen en praten over hun studie en hun hobbies. In Nederland werd de film goed ontvangen, maar in Palestina waren ze kritischer en vonden sommigen de film niet politiek genoeg. Ze wilden er meer conflictgerichte beelden in zoals de bekende stenengooiers, hoge muren en huilende vrouwen, terwijl ik dat stereotiepe beeld juist wilde vermijden.”

Je leert je zintuigen openstellen“Antropologie is meer dan wilde stammen bestuderen en daar leuk over vertellen op feestjes. Stage lopen wordt helaas niet meer aangemoedigd, dat zou wel weer mogen wat mij betreft. Praktisch bezig zijn geeft lucht in je hoofd. Antropologie is zo ongelooflijk goed te gebruiken buiten de wetenschap, bijvoorbeeld in de educatie en de journalistiek. In de studie leer je je zintuigen openstellen voor dingen die

Page 13: Culturele antropologie: een vak apart

22 23

Irene Boersema woont in een fijn, klein jaren-dertighuis in een Utrechts buurtje dat ingeklemd ligt tussen kanalen en wegen. Veel oranje WK-vlaggetjes, veel schotelantennes, maar ‘behoorlijk gemoedelijk’, zegt ze zelf. “Ik spreek hier iedereen aan, ook als ik last heb van iemands lawaai bijvoorbeeld. Dat is misschien mijn antropologische achtergrond. Ik voel geen barrière om mensen aan te spreken.” Lef nodig om erin te gaan“Bij Twynstra Gudde zit ik in het Mutual Gains Advies Team. Op dit moment werk ik drie dagen per week in Groningen aan een project rond de uitbreiding van een aantal havens en de invloed daarvan op de omgeving, de natuur, maar ook op de leefbaarheid. De overheid, het bedrijfsleven en de natuur- en milieuorganisaties hebben daarin verschillende belangen. Ik probeer ervoor te zorgen dat alle partijen elkaar begrijpen om samen tot oplossingen te komen. Dat kan alleen als ze oprechte interesse in elkaar hebben, er een open sfeer is en onderling vertrouwen. Daarbij stuit je vaak op weerstand. Mensen blijven het liefst veilig in hun comfortzone en willen niet veranderen. Als adviseur heb je lef nodig om erin te gaan en het proces open te trekken. Ik houd organisaties een spiegel voor, de verandering moet uit de mensen zelf komen.”

Ik wil de verhalen van mensen doorgeven

drs. irene boersema 32 doctoraal culturele antropologie, specialisatie organisatie-antropologie 2004

naam leeftijd studie afstudeerjaar

rene Boersema

Page 14: Culturele antropologie: een vak apart

24 25

veel schakelen. Het werk slokt me wel op. Daarom houd ik mijn privéleven simpel, ik spreek af met vrienden, volg een yogales of spring op mijn racefiets.”

Passie voor schrijven“Ik ben ook in mijn privéleven nieuwsgierig naar anderen. Als ik boodschappen doe in de Kanaalstraat, maak ik graag een praatje met de ondernemers. En als ik naar mijn werk fiets, neem ik soms een nieuwe route om te kijken wat er in andere straten te zien is. Ik heb een passie voor schrijven. Wat ik het leukst vind, is in detail beschrijven wat ik zie. Martin Bril kon dat heel goed, hij is voor mij een voorbeeld. Ik schrijf columns voor mijn eigen blog en laatst heb ik op mijn werk een observatie in verhaalvorm geschreven en voorgelezen. Dat werkte heel goed. Dingen laten zien die soms heel vanzelfsprekend lijken, dat is antropologie.”

De samenleving vooruit helpen“Over tien jaar zou ik een heel goede adviseur willen zijn en innovatieve projecten willen begeleiden waar mensen vanuit meerdere disciplines werken aan een betere samenleving met oog voor de natuur. Ik ben idealistisch, wil onze manier van samenleven hier in Nederland graag vooruit helpen. Misschien wel door het opschrijven van verhalen van mensen en die doorgeven aan anderen. Als je elkaars verhalen kent begrijp je elkaar beter.”

‘Als je elkaars verhalen kent begrijp je elkaar beter’

werktbij functie favorieteplekinutrecht favorieteplekbuitennederland

Mensen in beweging krijgen“Als adviseur met een antropologische achtergrond kijk ik op een andere manier naar de dingen dan veel van mijn collega’s. Ik ben vooral beschouwend, heb geleerd goed te observeren en te beschrijven wat ik zie. Ik heb in mijn studie ook geleerd om niet in te grijpen terwijl het in mijn werk juist gaat om cultuurverandering. Dat leer ik nu in de praktijk. In 2008 heb ik als aanvulling een minor Humanistiek gedaan om meer te leren over het begeleiden van groepen en gesprekstechnieken. Er zijn bijeenkomsten waar ik alleen kijk, maar soms moet je ook scherp doorvragen, bijsturen, trekken en sleuren. Ik probeer op allerlei manieren mensen in beweging te krijgen. Ik vraag ze bijvoorbeeld om zich in een rollenspel te verplaatsen in de organisaties waar ze mee samenwerken. De ideeën voor die werkvormen haal ik uit boeken, maar ik bedenk ze ook zelf.”

Waar zitten de vuurtjes?“Het leuke is dat ik steeds bij andere organisaties een kijkje in de keuken krijg. Ik interview mensen, maar let er ook op hoe een gebouw eruitziet, of de deuren openstaan, dat soort details zijn veelzeggend. Ik ben nieuwsgierig naar hoe mensen betekenis geven aan hun leven. Waar zitten de vuurtjes, wat raakt hen, wat zijn hun drijfveren en passies en hoe zetten ze die passie in in hun werk? Privé en werk lopen veel meer door elkaar dan mensen soms denken. Naast het project in Groningen doe ik nog andere langer lopende opdrachten. Dat betekent

twynstra gudde adviseur in het mutual gains advies team het zicht op de munt vanaf park oog in al bossen, meren, zee, bergen

Page 15: Culturele antropologie: een vak apart

26 27

“Na mijn studie heb ik eerst bij de Gemeente Rotterdam gewerkt als beleidsmedewerker inburgering en later ook homo-emancipatie. Daar had ik het erg naar mijn zin. Tot ik een vacature zag voor een onderzoek naar ervaringen van lesbische meiden. Ik wilde niet speciaal de wetenschap in, maar het thema sprak me aan en zo’n baan kom je niet vaak tegen. Het Sociaal en Cultureel Planbureau doet in opdracht van het Ministerie van OCW onderzoek naar de acceptatie van homoseksualiteit in Nederland. Ik doe onderzoek naar de ervaringen van homo- en biseksuele meiden en jongens en ga ook op dat onderwerp promoveren. In mijn studie heb ik me altijd al geconcentreerd op etnische en seksuele minderheden en gender. Mijn afstudeeronderzoek ging over acceptatie van homoseksualiteit en de rol van gender daarin. Het beeld bestaat dat homoseksualiteit in Nederland is geaccepteerd. Ik wilde kijken of dat wel klopt. Er blijken veel situaties te zijn waarin die acceptatie toch niet zo vanzelfsprekend is.”

Een sterk rechtvaardigheidsgevoel“Ik ben antropologie gaan doen vanwege mijn interesse in multiculturalisme en ongelijkheid tussen groepen. Waarom worden bepaalde groepen mensen achtergesteld vanwege kenmerken waar ze zelf niets aan kunnen doen? Wie is

Promoveren is niet alleen zitten en denken en schrijven

drs. jantine van lisdonk 31 doctoraal culturele antropologie, specialisatie multiculturalisme 2004

naam leeftijd studie afstudeerjaar

antine van Lisdonk

Page 16: Culturele antropologie: een vak apart

28 29

Promoveren is niet saai“Ik hoop in januari 2013 te promoveren. Ik dacht eerst dat promoveren saai zou zijn, dat je je opsluit in je kamer en daar na vier jaar weer uit komt, maar tot nu toe is geen dag hetzelfde. Het SCP is een sociale omgeving, je ziet van elkaar waar je mee bezig bent en praat erover. Pas geleden is het rapport ‘Steeds gewoner, nooit gewoon - Acceptatie van homoseksualiteit in Nederland’ verschenen. Daarin heb ik met een collega vijf hoofdstukken geschreven over homo- en biseksuele jongeren. Deze week heb ik gewerkt aan een artikel en aan een plan voor de interviews die ik in het najaar ga doen met een aantal jongeren. Ik heb ook een korte presentatie gemaakt voor een conferentie in San Diego waar ik naar toe ga. Promoveren is helemaal niet alleen zitten en denken en schrijven. Onderzoek doen ligt me denk ik omdat ik heel nieuwsgierig ben naar de verhalen van mensen. Als onderzoeker mag je ongelimiteerd vragen stellen.”

Muziek“Mijn passie is muziek. Ik speel piano in salsaband Abanicos. Bij muziek moet je echt in het moment zitten. Heel ontstressend, bijna meditatief. Op de middelbare school heb ik zelfs getwijfeld of ik conservatorium zou gaan doen of een sociale studie. De decaan raadde antropologie af, want ‘daar kun je echt niks mee’. Toch ken ik weinig antropologen die spijt hebben van hun keus. Het is een brede studie waarmee je veel kanten op kunt. Gewoon doen, het komt wel goed.”

sociaal en cultureel planbureau onderzoeker onze eigen flat (met rondom geweldig uitzicht) en de twijnstraat kaapstad

werktbij functie favorieteplekinutrecht favorieteplekbuitennederland

normaal, wie is anders, hoe zit het met gelijke kansen? Dat soort vragen stelde ik mezelf altijd al. Ik voelde me als kind in bepaalde opzichten ook anders dan de anderen. Zo’n ervaring heeft een meerwaarde omdat je beter begrijpt hoe het voor iemand is om buiten de norm te vallen. Ik heb een sterk rechtvaardigheidsgevoel en dat is in mijn studie alleen maar gegroeid. Als antropoloog ben je je bewust van vooroordelen. Je kunt je ook voorstellen dat mensen op grond van hun cultuur en ervaringen andere keuzes maken.”

Tussen de sociologen“Bij het SCP werken vooral sociologen. Ik promoveer ook bij de vakgroep Sociologie van de VU. Ik ben in mijn werk heel goed in kijken met een open blik, niet van tevoren al dingen invullen. Dat is onderdeel van de training die je bij antropologie krijgt. Veel sociologen doen vooral kwantitatief onderzoek, daar moest ik me echt in verdiepen. We hebben afgelopen jaar een onderzoek gedaan onder homoseksuele, lesbische en biseksuele jongeren door middel van een online lijst met vooral gesloten vragen. Vanuit mijn antropologische achtergrond heb ik geprobeerd de antwoorden zoveel mogelijk te variëren en ook open vragen te stellen. Er was bijvoorbeeld de vraag: hoe beschrijf je je seksuele voorkeur? Meestal kun je kiezen uit homo, hetero of bi. Maar wij hadden acht mogelijke antwoorden, waaronder ik twijfel, ik weet het niet, of een eigen omschrijving. Veel jongeren kruisten een van die andere mogelijkheden aan, dus die toevoegingen bleken heel zinvol. Daarmee is het onderzoek een stapje verder gebracht.”

‘Als onder-zoeker mag je ongelimiteerd vragen stellen’

Page 17: Culturele antropologie: een vak apart

30 31

“Na de middelbare school ben ik eerst een jaar naar Nieuw-Zeeland geweest. Het geld voor de reis heb ik verdiend met werken op een kaasboerderij. Ik moest elke dag 40 kilometer fietsen naar school en weer terug. Daar haal je wel discipline uit.”

Uitwisseling van kennis“Ik werk bij het Institute of Social Studies (ISS), dat is verbonden aan de Erasmus Universiteit. Bij het ISS werken zestig academici uit Nederland en het buitenland, er zijn honderdvijftig studenten uit het Zuiden en 60 promovendi. Hivos, het Humanistisch Instituut voor Ontwikkelingssamenwerking, heeft daar in 2005 een kennisprogramma opgezet om de uitwisseling van academische kennis en kennis uit de praktijk te bevorderen. Academici zijn vooral bezig met academische producten leveren: onderzoeken, artikelen, congressen en debatten. Ik ben research officer, mijn collega bij Hivos is knowledge officer en samen bekijken we de relevantie van academische projecten en zoeken praktische toepassingsmogelijkheden voor die kennis.”

Beweging voor landrechten“Er zijn vijf kennisthema’s. Ik houd me bezig met het thema ‘sociale bewegingen en maatschappijopbouw’. Een voorbeeld: in Guatemala loopt een onderzoek naar een inheemse beweging op het gebied van landrechten. We werken daar samen met een lokale onderzoekster en een

Er valt nog iets te winnen

marlieke kieboom, msc 28 bachelor culturele antropologie, master multiculturalisme in vergelijkend perspectief 2007

naam leeftijd studie afstudeerjaar

arlieke Kieboom

Page 18: Culturele antropologie: een vak apart

32 33

maar dat is alleen kennis. Nu leer ik ook omgaan met werkdruk, conflicten, communicatie. En met time management! Ik ben voortdurend aan het jongleren met mijn tijd.’

Het hele plaatje “Antropologie wordt op de arbeidsmarkt niet altijd op de juiste waarde ingeschat. Je ziet nooit een vacature: antropoloog gevraagd, maar over tien jaar zullen antropologen belangrijker zijn dan ze nu gevonden worden. Een antropoloog heeft geleerd te kijken naar langetermijnprocessen, haalt bij een probleem alle belanghebbenden erbij en kan het gehele plaatje tekenen. Antropologen kunnen de politiek of de journalistiek in, bij gemeentes terecht komen. Zelfs commerciële bedrijven nemen antropologen aan.” Steentje bijdragen“Ik vind het geweldig dat ik academisch onderzoek nuttig mag maken voor de praktijk, omdat er nog iets te winnen valt. In Den Haag is wat we doen niet altijd zichtbaar, maar in Zuid-Amerika wel. Daar vertelden mensen mij dat er dankzij het kennisprogramma echt dingen waren veranderd en vruchtbare samenwerkingsverbanden ontstaan. Het is mooi om daar een steentje aan bij te dragen. Ik haal hoop uit de hoop van andere mensen.”

“Wat ik doe over tien jaar? De toekomst ligt open, dat vind ik wel fijn. Als ik een vraag tegenkom die me vier jaar lang zou kunnen boeien ga ik misschien wel promoveren. Een snelle baan in New York lijkt me ook spannend. Maar ik waardeer Nederland ook steeds meer. Ik heb veel gereisd de afgelopen vijf jaar, maar hoe verder ik wegga hoe meer ik hier thuiskom.”

werktbij functie favorieteplekinutrecht favorieteplekbuitennederland

‘Ik haal hoop uit de hoop van andere mensen’

boerenleider. Het onderzoek is heel participatief, met interviews, debatten en bijeenkomsten. Er is nu een rapport verschenen met uitkomsten en aanbevelingen van academici. We gaan binnenkort naar Guatemala om het rapport te presenteren en de kennis terug te koppelen naar de mensen zelf. Het helpt hen bij het verder bepalen van strategieën. En Hivos kan nu beter bepalen hoe de beweging gesteund kan worden. We gaan in Guatemala ook een driedaagse conferentie in Den Haag voorbereiden. Uiteindelijk komen alle betrokkenen van de vijf thema’s bij elkaar om kennis en ervaringen uit te wisselen. Naast dit werk begeleid ik ook vijf ISS masterstudenten uit Afrika, Azië en Zuid-Amerika die bij ons kennisprogramma een onderzoeksstage doen.”

Dromen van Vancouver“Na mijn master antropologie heb ik nog een master ontwikkelingssamenwerking gedaan in Vancouver. Als kind had ik al een droom om ooit naar Vancouver te gaan vanwege, mooi verhaal, de orka’s daar. Ik had de film Free Willy gezien en het leek me geweldig om zeebioloog worden, maar ik bleek toch beter in de sociale vakken. Omdat ik een scriptieprijs gewonnen heb en cum laude ben afgestudeerd kon ik een beurs voor het buitenland aanvragen. En die droom van Vancouver was blijven hangen. Het is er inderdaad prachtig. Ik moest hard studeren en heel veel lezen, maar de studie was ook praktijkgericht. Ik leerde er bijvoorbeeld verschillende stijlen van schrijven. Ik ben jong voor de functie waar ik in zit. Je kunt dan wel twee masters op je naam hebben,

institute of social studies (iss) research officer onder de dom door fietsen over die middeleeuwse keitjes nieuw-zeeland, vancouver

Page 19: Culturele antropologie: een vak apart

34 35

“Ik zat op een zwarte basisschool in Tiel. Daar vond men de mavo al hoog gegrepen, maar ik mocht het toch proberen. Leren bleek me vrij makkelijk af te gaan. Via mavo, havo, mbo en hbo commerciële economie, kwam ik op de universiteit bij Bedrijfskunde terecht. Daar ging het vooral om geld en winst; ik miste het sociale aspect. Toen wilde ik een paar cursussen antropologie proberen. Blok 1 vond ik meteen geweldig en ik ben gebleven. Het is een van de mooiste opleidingen die er is. Antropologie verandert je kijk op de wereld en ook je kijk op jezelf.”

Koppeltekenidentiteit“Na de studie antropologie deed ik nog een master Organisatie, Verandering en Management. Momenteel werk ik parttime bij een landelijke organisatie voor bewoners en heb daarnaast een eigen onderzoeksbureau. Voor de gemeentes Amsterdam en Maastricht heb ik onderzoek gedaan naar bewonersparticipatie in achterstandswijken. In de antropologie kijk je meer naar de samenhang tussen mensen dan naar de individuele verschillen. Juist voor onze multiculturele samenleving zie ik de meerwaarde van het vak. Migranten voelen zich ontworteld omdat ze moeten opgaan in de Nederlandse cultuur maar ook hun eigen identiteit willen behouden. In Amerika heb je de zogeheten ‘koppeltekenidentiteit’. Je bent in de eerste plaats Amerikaans

Uit verschillen kun je voordeel halen

mustapha charifi, msc 30 bachelor culturele antropologie, master multiculturalisme in vergelijkend perspectief 2008

naam leeftijd studie afstudeerjaar

ustafa Charifi

Page 20: Culturele antropologie: een vak apart

36 37

Volg je passie“Naast m’n studie heb ik altijd gewerkt, ook als vrijwilliger. Op dit moment ben ik voorzitter van KleurrijkNL, een organisatie die zich bezighoudt met het ontdekken en ontwikkelen van talenten van jongeren. Onderwijs is een van de belangrijkste middelen om je als individu te ontwikkelen. Dat heb ik zelf heel duidelijk ervaren. Veel studenten met een migrantenachtergrond zoeken de zekerheid van een economische of technische opleiding. Maar je moet je passie en ambities volgen, waar die je ook maar mogen brengen.”

De toekomst“Ik zie veel kansen voor antropologen in het bedrijfsleven. Door de mondialisering en modernisering - flexwerken, trek naar de lagelonenlanden, jobhoppen - wordt de binding van medewerkers met een bedrijf minder en vindt ook daar een ontworteling plaats. Als antropoloog kan ik inzicht geven in de manier waarop die processen werken en hoe belangrijk het sociaal-menselijke aspect is voor de efficiency van een bedrijf. Dit betekent niet alleen investeren in machines en technische ontwikkeling, maar ook in medewerkers. Ik hoop dat de ontwikkelingslanden ook een graantje kunnen meepikken van de mondialisering en dat de welvaart beter verdeeld wordt. Over 25 jaar hoop ik gezond en gelukkig te zijn, een gezin te hebben en een bijdrage te hebben geleverd aan een betere wereld. Hoop is het motief waaruit ik handel.”

‘Juist voor onze multiculturele samenleving heeft antropologie een meerwaarde’

werktbij functie favorieteplekinutrecht favorieteplekbuitennederland

met alle bijbehorende rechten en plichten, maar tegelijkertijd heb je alle ruimte om je eigen identiteit en cultuur uit te dragen. Die individuele ruimte mist in Nederland.”

Identiteitsparaplu“Ik zou willen dat mensen vooral beoordeeld worden op hun kennis, inhoud en kwaliteiten. In Nederland worden mensen vaak gegroepeerd naar religie en etniciteit. Ik heb dat in mijn thesis over bewonersparticipatie ‘de identiteitsparaplu’ genoemd. Bovenaan staan etniciteit en religie en daaronder hangen al je andere identiteiten. Je sociaal-economische positie, leeftijd, of opleidingsniveau, of je man bent of vrouw, hoeveel je verdient en wat je doet in je vrije tijd zijn net zulke bepalende factoren voor je identiteit als je etniciteit of je religie. Het gevolg kan sociale uitsluiting zijn. Uit onderzoek dat ik deed naar bewonersparticipatie in Utrecht en Arnhem blijkt dat hoger opgeleide migranten meer sociale uitsluiting ervaren dan lager opgeleide. Op zich logisch, zij hebben meer contact met autochtone Nederlanders en zijn zich bewust van hun gelijkwaardige en volwaardige positie als Nederlandse burger. Dat merk ik af en toe zelf ook. Als ik vertel dat ik uit Tiel kom, vragen mensen uit goedbedoelde interesse: ja, maar waar kom je écht vandaan? Daarmee wordt onbewust gezegd: eigenlijk ben je niet van hier. Dat vind ik tekenend voor de dominantie van etniciteit en religie in onze Nederlandse samenleving. Toch ben ik hoopvol gestemd. Die mentaliteit gaat veranderen. Daar wil ik graag aan bijdragen.”

charifi kwalitatief onderzoek & advies (eigen bureau) onderzoeker en adviseur de binnenstad als ik één plek noem zou ik andere tekort doen

Page 21: Culturele antropologie: een vak apart

38 39Meer weten?

Culturele Antropologie biedt de volgende opleidingen aan:• Bachelor Culturele Antropologie (3 jaar)• Academische master Multiculturalisme in vergelijkend perspectief (1 jaar) • Academische master Latin American and Caribbean Studies (1 jaar) • Research Master Cultural Anthropology: Sociocultural Transformations (2 jaar)

Meer informatie kun je vinden op www.uu.nl/bachelor en www.uu.nl/master

Wil je meer weten over Culturele Antropologie? Wil je weten welke cursussen worden aangeboden? Of juist meer weten over onderzoek? Weten welke mensen er momenteel werken bij CA? Zin om een dagje te komen studeren? Ook dat kan!Al deze informatie en meer vind je op www.uu.nl/sw/ca 

Tot ziens bij Culturele Antropologie!

Page 22: Culturele antropologie: een vak apart

40 Colofon

Dit boekje is uitgegeven door Universiteit Utrecht, departement Maatschappijwetenschappen

ontwerp en opmaakAlbert Hennipman en Tom Rutgers,De Ruimte ontwerpers, Utrecht (de-ruimte-ontwerpers.nl) Interviews en tekstredactieMartje Lamme, Utrecht(De interviews zijn afgenomen in juni en juli 2010) IllustratiesNina Mathijsen, Utrecht (takeadetour.eu)(met dank voor het beschikbaar stellen van fotomateriaal door de geïnterviewden)

DrukwerkVeenman drukkers , Rotterdam (veenmandrukkers.nl)

Voor reacties op en opmerkingen over deze uitgave, kun je contact opnemen met:Kootje Willemseopleiding Culturele AntropolologieHeidelberglaan 23584 CS [email protected] of 030-2531563. Culturele Antropologie, 2010

Page 23: Culturele antropologie: een vak apart