Context; het geheim in de casus van Thomas

-De verbijzondering van het gewone-

In mei 2015 kwam de noodkreet van ouders: “Het gaat niet goed met Thomas, Corina. Het leek allemaal op de rails te zijn gezet binnen de woonvorm voor een goede start naar volwassenheid, maar het werkt niet. De studie niet en zijn persoonlijke leefomgeving is een wanorde. Begeleiders zeggen hem dat hij niet gemotiveerd is en niet open staat voor begeleiding. Kun je weer met ons meekijken?”

Thomas Diagnostiek (DSM IV): AS I: Stoornis van Asperger AS IV: Problemen in de primaire steungroep AS V: GAF score 51-60 Persoonskenmerken: HB (Hoogbegaafdheid), faalangstig, passief/afwachtend, vriendelijk, naar binnen gericht, stil, rustig, kan anderen soms ongemotiveerd/onverschillig ogen, rijk aan subtiele non-verbale communicatie, zeer goede luisteraar met bijzonder goed auditief geheugen, flexibel, oordeelsvrij, sterke wens te worden herkend in eigen autonomie, spant zich in om het goede te doen voor anderen/aan andermans verwachtingen te voldoen, het talent zich onzichtbaar te kunnen maken. Beschermende & Bedreigende factoren: Beschermende factoren in de persoon zelf:

• Neutrale mimiek, wat hem laagdrempelig doet overkomen • Communicatie is sterk norm- en waardevrij • Feilloos aanvoelen wanneer een situatie/omgeving onveilig is en hiernaar ook bewust en direct

handelen • Vermogen om zeer goed ‘methodisch te imiteren’, wat hem zeer leerbaar maakt

Beschermende factoren in de omgeving van de persoon: • Een sterk betrokken, ondersteunend en faciliterend 1e lijn familiesysteem • De ervaring actief onderdeel te zijn van een groep studievrienden

Bedreigende factoren in de persoon zelf: • Lichaamshouding en mimiek komen veelal niet overeen met hoe hij zich vanbinnen voelt, wat

derden gemakkelijk een onjuist beeld geeft over met name zijn intrinsieke motivatie • Taal geven aan gevoelens, emoties en gedachten is zeer complex, laat staan taal geven aan

een mening, keuze of beslissing • Inzicht in sociale situaties en communicatie is niet leeftijdsadequaat • Veelvuldig ervaren van falen en angst tot falen binnen alle leefgebieden, met op dit moment

een maximale intensiteit gericht op studieprestaties • Tijdsbesef is niet altijd adequaat en in ‘gamen’ kan hij zich makkelijk verliezen, met name als er

iets is waar hij tegenop ziet/spanning over ervaart • Organiseren, ordenen, overzicht en inzicht krijgen en bewaren is complex, waarbij de ‘juiste’

verbindingen maken en verbanden leggen voor hem het aller moeilijkst is: o Context wordt ervaren maar niet bewust gezien en het doorgronden ervan lijkt

onmogelijk, onoverkomelijk en geeft zeer veel spanning Bedreigende factoren in de omgeving van de persoon:

• Snel worden gezien als ongemotiveerd, ongeïnteresseerd en/of onoplettend en zonder eigen mening of visie

• Binnen de TUE bevindt hij zich in een passief en onder-stimulerend sociaal klimaat, wat hem onvoldoende ‘sociale oefensituaties’ biedt.

Familiesysteem: Thomas is de oudste zoon. Een jongere broer en een jongste zusje maken het gezin compleet. Het gezin is te omschrijven met de woorden: warm, betrokken, onvoorwaardelijk, liefdevol, positief en waarderend. Vader vervult de rol van onvoorwaardelijk steunende en coachende ouder. Moeder vervult de rol van organisatorisch sterke en randvoorwaarden borgende ouder. Hulpverlenersgeschiedenis: Punt Autisme t/m eindexamenklas gymnasium, Woonvorm begeleid zelfstandig wonen voor studenten met ASS (1e 1,5jaar studie), Punt Autisme vanaf juni 2015.

Het was een paar maanden erna dat Corina mij benaderde met deze casus en het verzoek mee te kijken en te denken vanuit een praktisch methodische analyse en een aanbod volledig vanuit en gericht op context. Welke werkvormen kunnen we hem aanbieden en welke contexten zijn er te benoemen om praktisch leren mogelijk te maken? En daarnaast, welke contexten zijn er te benoemen om hem zichzelf in relatie met de wereld om hem heen te leren kennen en hierin te gaan onderzoeken en ondernemen? Vooral het gewone alledaagse leven, zijn directe omgeving, gezondheid, hygiëne, contacten. Hoe kunnen we een jongvolwassene dit zo aanbieden, dat hij zichzelf herkent en zelf eigenaar wordt van zijn leven? Vanuit zijn opvoeding kent en weet Thomas veel. Vanuit zijn intelligentie begrijpt hij veel meer dan gemiddeld en kan snel denken. Thomas slaagt –met ondersteuning van Punt Autisme- cum laude voor het gymnasium en kiest weloverwogen voor de studie Technische Natuurkunde. Deze materie past bij hem. Maar dan, wat zijn deze referentiepunten in een nieuwe, andere omgeving, kunnen die überhaupt op een andere omgeving en in andere situaties worden geplaatst? En in het verlengde hiervan hebben we een teleurstelling te onderzoeken en te verwerken. Wat doet dit met faalangst, vooral wanneer die gebaseerd is op een ‘hulpverleners vergissing’? Een heel leerzame kluif voor een jongvolwassene, wanneer het juiste aan randvoorwaarden wordt geboden…

Wat nu, wanneer je een strak schema krijgt van je begeleider, met de veronderstelling dat je dit omarmt en gaat doen, het staat er immers, mooi op een rij, in stappenplannen en zo gaat het lukken? In de aanvang kent ‘het doen van wat er verwacht wordt’ binnen de woonvoorziening een eigen dynamiek, dat gaat goed genoeg, althans in het begin. Maar echt lukken, dat gebeurde niet. De vraag waarom Thomas zijn kamer een chaos is, hij zijn studie niet op de rails krijgt, blijft zich herhalen. In het contact geeft Thomas weinig terug en gaandeweg steeds minder aan en minder prijs van zichzelf. Het contact met de begeleider wordt controle en de adviezen worden opdrachten. Na een paar maanden wordt in een evaluatieverslag geschreven en verklaard dat er sprake is van, een tekort/gebrek aan motivatie en in dezelfde adem wordt gevraagd of het niveau van de studie wel juist gekozen is. Is het niet te hoog gegrepen voor deze jongeman, deze universitaire studie? Ligt het ook vooral daar niet aan? Thomas loopt –hoe goed voorbereid ook- vast, ouders vermoeden het en trekken aan de bel. Thomas wordt steeds stiller en ook voor hen meer gesloten. Thomas loopt vast in deze vorm van begeleid zelfstandig wonen en de studie stagneert mee. Vanuit zijn Asperger, zijn hoge intelligentie en met name zijn contextblindheid, vraagt het leren zelfstandig te leven en studeren een andere route, andere stations en pleisterplaatsen. Kortom, andere voorwaarden.

Mijn kennismaking met hem gebeurt in het bijzijn van Corina, dan inmiddels al een paar maanden opnieuw zijn behandelaar, in zijn nieuwe studentenflat. Samen formuleerden we de volgende hulpvraag: Help mij, met behulp van behandelgesprekken en praktijkbegeleiding:

ü te werken aan een positief zelfbeeld, zodat mijn faalangst afneemt en uiteindelijk verandert in (zelf)vertrouwen ü zodat Ik mijzelf goed ga begrijpen (o.a. wat hoort er als kwaliteit en valkuil bij mijn autisme en wat niet, hoe

werken mijn gedachten, emoties en gevoel samen, etc.) ü zodat het mij lukt om vragen te stellen als ik informatie nodig heb of zaken niet begrijp, ook al zijn de mensen

aan wie ik de vraag moet stellen niet veilig voor mij ü zodat ik begrijp hoe en wat 'de wereld' ziet aan mij, wat de verschillen maakt tussen hoe ik mezelf zie en hoe

de wereld mij ziet en hoe ik hierin eigen invloed kan hebben ü zodat ik bewust context kan gaan ervaren en hier vervolgens bewust in elke situatie naar kan zoeken en/of

vragen zodra ik ervaar dat er iets mist / dat ik iets mis ü zodat het mij beter lukt om onder woorden te durven en kunnen brengen wat ik vind en ervaar als mensen

hiernaar vragen ü zodat ik goed ga leren om zelf inzicht en overzicht te krijgen en houden over huishoudelijke taken, planning

van studie en vrije tijd ü zodat ik goed ga leren om zelf daadwerkelijk te kunnen ordenen, structureren en op eigen initiatief, zelf

huishoudelijke taken te kunnen uitvoeren ü zodat het mij m.b.v. al het bovenstaande lukt om mijn studie te kunnen vervolgen en met goed gevolg af te

ronden De opstap is laag, de begeleidingsmomenten structureel en we nemen de tijd. Contact is uitgangspunt, de rode lijn, de ondergrens en onvoorwaardelijk. Doelen, subdoelen en welke werkvorm of methode dan ook, alles is

Corina DuizerZorgcoördinator / Behandelaar

Corry van BeusekomZorgcoördinator / Ambulant Begeleider

gebaseerd op contact. Contact om tot context te kunnen komen, context te kunnen duiden, te kunnen gaan begrijpen en vervolgens te kunnen gaan doen. Contact:…wat zie ik, en wat ook…, puin ruimen, ordenen, gewoonten erin brengen, rituelen uitleggen, voordoen, kijken, hygiëne bewustzijn, weer en nog meer opruimen, feed-backen, reflectie, stiltes, eigen normen, eigen lijstjes, voorstellen doen, briljante suggesties en enthousiasme doen, ideeën in de lucht hangen… Contact:...begeleiden is zien wat er is, norm stellen en uitleggen, verwachten, openlijk verkeerd inschatten, verrast raken, verbazend verrast zijn en dit vertellen… Contact:…autismekennis weten en reflecteren op het individu en de situatie, context uitleggen, “koffie,mag ik het vragen? Heel graag…’ Contact:…vertellen van eigen ervaringen, voorkeuren, zien hoe iemand door de ruimte gaat, iets doet, niets doet, afgeleid wordt, zich af laat leiden… Contact:…geen schooljuf worden, dit uitspreken, werken aan persoonlijkheid, aan eigenaarschap… Contact:…het IBP aanhalen, ‘dat is van jou, ben jij eigenaar van’, wanneer je tachtig bent en terug kijkt…,humor en context… Contact:…afstand nabijheid, ontdekken dat het eigen wordt, alertheid, kleine patronen ontdekken en er bewust en benoemend voorwaarden voor scheppen… Contact:…tijdbeelden geven, even wat abstracter, even andere context, beetje lucht geven, soms iets anders doen voor een reactie, een antwoord halen, soms meer taal vragen, niet direct functioneel taal… een associatieve volzin….en een onverwachte ‘prettige vakantie!’, … tot contact!... Ruim een half jaar nu, loop ik twee uurtjes per week op de levenslijn van deze jongeman mee, bescheiden en doelgericht, in zijn privédomein en zijn spullen, in zijn leven. Onvoorwaardelijk met visie en creatief in het moment, doortastend ook en kansen ziend, langzij met de behandelaar. We weten waar we mee bezig zijn. Thomas herstelt, groeit en ontwikkelt. Met behulp van een lijstje, een schema, een methode? Ja, maar niet zomaar. We ontwikkelen samen met Thomas de gepersonaliseerde versie van het lijstje, het schema, de methode. Werkvormen ontwikkelen we in de praktijk, samen met de cliënt en zetten ze in langs de route, de levenslijn van de cliënt, deze jonge student. Wat ik aanhang, waar ik voor pleit in dit praktische werk is de verbijzondering van het gewone en dat professioneel uitvoeren, in contact. Dan wordt het een vak, dan werkt het ook voor Thomas.

Corry van Beusekom Zorgcoördinator/Ambulant Begeleider