Conferentie “Armoede en verouderen”, Brussel, 27/04/2010

Atelier 3 : Zorg en gezondheidProf.Em.Yvo Nuyens, KU

Leuven

Vergrijzing, armoede en gezondheid(szorg)

1. Cijfers2. Verhalen3. Vragen

1. Cijfers 1.1 De oudere Vlaming *

GEZONDHEID Tussen 1970 en 2000 nam levensverwachting toe

met ruim 6 jaar Op 65 jaar heeft gemiddelde vrouw nog 20 jaar te

leven, waarvan 7 (35%) in subjectief goede gezondheid, 10 (50%) zonder chronische morbiditeit en 11 (55%) zonder beperkingen. Voor gemiddelde man bedragen cijfers resp. 16, 6, 8 & 9 jaar

In 1966 had 1 op 4 van 65+ ernstige lichamelijke beperking. In 2001was dit minder dan 1 op 6.

* De sociale staat van Vlaanderen 2009 (Studiedienst Vlaamse Regering)

1.1 De oudere Vlaming (2)ZIEKTE Meer dan de helft van de 75-plussers heeft

een langdurige aandoening 1 man op 4 en 1 vrouw op 3 zullen voor hun 75

jaar kanker krijgen Hogere prevalentie van depressie bij senioren

en hoogbejaarde mannen zijn een belangrijke risicogroep voor zelfdoding

Aantal Alzheimerpatienten zal volgende 40 jaar veerviervoudigen. Helft van rusthuispopulatie lijdt aan dementie

1.1 De oudere Vlaming (3)ZIEKTEGEDRAG Helft van rusthuisbewoners neemt

antidepressiva, 1 op 4 antipsychotica en 1 op 3 onaangepast geneesmiddel voor ouderen

60% van alle geneesmiddelen gebruikt door 60-plussers, 36% van 75-plussers neemt 4 of meer geneesmiddelen

65-plussers hebben gemiddeld 9,7 contacten per jaar met huisarts, significant meer dan algemene bevolking

FDO Economie (22/03/2010)ARMOEDE BECIJFERD (2008) 14.7 % van de Belgische bevolking of

ongeveer 1 op 7 met een verhoogd armoederisico

Vrouwen, 65-plussers, alleenstaanden en alleenstaande ouders met hoger risico

Armoederisico van personen zonder diploma of met diploma LO ligt twee maal hoger dan personen met secundair onderwijs

In 2008 heeft 44% Belgen last om eindjes aan elkaar te knopen

1.2 Oud en Arm

Eerste resultaten Gezondheidsenquete 2008, Ministerie van Volksgezondheid

Chronische angst Subjectieve ongezondheid Lichamelijke pijn Gebruik van psychotrope

geneesmiddelen

Chronische angst Leeftijd.: Chronische angst neemt toe met de leeftijd : 5.5%

gemiddeld, 8,5% voor 65-74 en 9,7% voor 75+

Inkomen populatie 65-74 75+

< 750 Euro 6,4% 11,2% 9,8% 750-1000 Euro 9,9% 13,9% 11,6%>2500 Euro 3,3% 9,6% 3,1%

Totaal 5.6% 9,3% 10,4%

Subjectieve ongezondheid Leeftijd. Subjectieve ongezondheid neemt toe met

leeftijd : 23,3 % gemiddeld, 39,4% voor 65-74 en 48,2% voor 75+

Inkomen populatie 65-74 75+

< 750 Euro 32,8% 33,1% 51,8% 750-1000 Euro 35,1% 53,4% 51,3%

>2500 Euro 10,7% 24,7% 36,0%

Totaal 23,6% 41,9% 47,9%

Ernstige lichamelijke pijn Leeftijd. Ernstige lichameljke pijn neemt toe met de

leeftijd : 12% gemiddeld, 18,7% voor 65-74 en 19,7% voor 75+

Inkomen populatie 65-74 75+

< 750 Euro 16,8% 17,3% 23,5% 750-1000 Euro 16,4% 25,8% 18,1% >2500 Euro 8,0% 14,1% 7,7%

Totaal 18,6% 20,7% 12,0%

Gebruik van psychotrope geneesmiddelen Leeftijd. Gebruik van psychotrope geneesmiddelen

neemt toe met de leeftijd : 15,9% gemiddeld, 28,8% voor 65-74 en 37,0% voor 75+

Inkomen populatie 65-74 75+

< 750 Euro 18,1% 35,3% 37,9% 750-1000 Euro 21,2% 32,3% 36,9% >2500 Euro 10,7% 16,7% 12,3%

Totaal 16,2% 31,7% 36,5%

1.3 Gemiddelde uitgaven aan gezondheidszorg* (1)

Vl.Gewest 20-29 60+Gezondheid Farmaceutische prod. 655 506 1011 Therapeutische app. 179 150 318 Erelonen artsen 262 189 363 Ziekenhuizen 67 41 89

* Huishoudbudgetonderzoek 2008, FOD Economie, 2010

1.3 Gemiddelde uitgaven aan gezondheidszorg*(2)

Vl.Gewest Kw1 Kw4Gezondheid 655 828 551 Farmaceutische prod. 179 264 127 Therapeutische app. 67 75 55 Erelonen artsen 262 309 248 Ziekenhuizen 67 75 53

Cultuur, ontspanning en ow 1126 871 1252 Huur van woning 505 1015 244

* Huishoudbudgetonderzoek 2008, FOD Economie, 2010

2. Verhalen (1)

2.1 Europese verhalen Gezamenlijk verslag over sociale

bescherming en sociale inclusie 2009 (nota aan de Europese Raad)

Gezond en waardig ouder worden : Ontwerp conclusies van de Raad (19/10/2010)

Gezamenlijk verslag over sociale bescherming en sociale inclusie 2009 (nota aan de Europese Raad)

De lidstaten streven ernaar om in de gezondheidszorg de kosten-batenverhouding te verbeteren en de gezondheidsongelijkheid te verminderen door meer aandacht te besteden aan eerstelijnszorg, preventie, gezondheidsbevordering, een betere coördinatie en een verstandig gebruik van de middelen.

De lidstaten spannen zich ook in om systemen voor hoogwaardige langdurige zorg in te voeren en verder te ontwikkelen, om een degelijke financiële basis te scheppen, de zorgcoördinatie te verbeteren en zorg te dragen voor voldoende personeel en ondersteuning van mantelzorgers

Gezond en waardig ouder worden : Ontwerp conclusies (19/10/2010) gezond en waardig ouder worden voor de komende jaren tot

een prioriteit te maken een benadering te kiezen die het accent verplaatst naar

preventieve maatregelen als strategie om de levenskwaliteit te verbeteren en de last van chronische aandoeningen, kwetsbaarheid en functiebeperkingen te verlichten;

in te spelen op het opdoemende personeelstekort in de gezondheidszorg en in de sociale dienstverlening en de vergrijzing van dit personeelsbestand

aandacht te schenken aan de gezondheid en de veiligheid op het werk ten einde duurzame inzetbaarheid en arbeidsgeschiktheid tijdens de gehele levensduur te bevorderen

Met ingang van het gezamenlijke verslag 2011 in de gezamenlijke verslagen over sociale bescherming en sociale inclusie aandacht te besteden aan gezond en waardig ouder worden.

2. Verhalen (2)

2.2 Nationale verhalen

Strategisch rapport inzake sociale bescherming en insluiting 2008-2010

Nationaal Actieplan Sociale Insluiting 2008-2010

Beleidsnota 2009-2014, Vlaams Minister belast met Volksgezondheid

Beleidsnota Armoede 2009-2014, Vlaams Minister belast met Armoedebestrijding

Strategisch rapport inzake sociale bescherming en insluiting

Drie gemeenschappelijke doelstellingen op Europees vlak :

toegang tot gezondheidszorg en langdurige zorg verzekeren;

kwaliteit van de zorg bevorderen financiële leefbaarheid verzekeren

van systemen van gezondheidszorg en langdurige zorg

Nationaal Actieplan Sociale Insluiting 2008-2010

Focus van beleidsmaatregelen ligt op : Toegang tot huisvesting Tewerkstelling, diversiteit en socio-

culturele integratie KinderarmoedeGeen specifieke referentie naar

vergrijzing, armoede en gezondheid(szorg)

Beleidsnota Vlaamse Minister van Volksgezondheid (2009-2014) extra inspanningen leveren naar mensen in armoede en

naar kwetsbare allochtone gezinnen. In overleg met de middenveldorganisaties willen we ons toeleggen op preventieve maatregelen die, vanuit hun specifieke noden, gezond leven in een gezonde omgeving bewerkstelligen

stimuleren de sensibilisering en vorming van hulp- en dienstverleners rond de armoedeproblematiek en de tewerkstelling van ervaringsdeskundigen in de welzijns- en gezondheidssector

basisdecreet inzake Vlaamse sociale bescherming : begrenzing van de kosten in de residentiële ouderenvoorzieningen die tot gevolg heeft dat de kostprijs voor de resident het inkomen niet overschrijdt.

Beleidsnota Vlaams Minister van Volksgezondheid (2) nieuw Vlaams ouderenbeleidsplan voor de

periode 2010- 2014 ; op gemeentelijk vlak ouderenbeleidscoördinatoren en lokale ouderenadviesraden opgericht

rekening houden met de indicatoren die bepaald zijn in de armoedebarometer, meer bepaald de toegang tot de gezondheidszorg en de subjectieve gezondheidssituatie

meewerken aan een nieuw plan armoedebestrijding, gecoördineerd door de Vlaamse minister bevoegd voor het coördinerend Armoedebeleid..

Beleidsnota Vlaams Minister Armoedebestrijding 2009-20014 Verklaringen voor de socio-economische

gezondheidsverschillen wijzen in de richting van een complex samenspel van verschillende mechanismen van sociale selectie (ziek zijn,maakt arm) en sociale causatie (arm zijn, maakt ziek). Jongeren, ouderen, allochtonen en personen met een lage sociaaleconomische status vertonen in verhouding meer ongezond gedrag en zijn kwetsbaarder.

gezondheidsongelijkheid een centrale indicator zijn voor het meten van de verbetering in gelijke kansen voor mensen in armoede. Als de gezondheidsongelijkheid kleiner wordt, geeft dit ook aan dat de achterstelling op het vlak van huisvesting, woonomgeving, tewerkstelling, cultuur en ontspanning, … vermoedelijk verkleint.

Beleidsnota Vlaams Minister Armoedebestrijding (2)

Vier beleidshefbomen : De overheid kiest expliciet voor een

samenhangende strategie van armoede op lange termijn (met bijzondere aandacht voor ouderen en stille armoede)

Kennis over armoede moet blijvend verzameld

Diverse actoren vormen beleidsnetwerken Kennis over armoede moet breed verspreid

Beleidsnota Vlaams Minister Armoedebestrijding (3)Ouderen, armoede en vereenzaming : Gepensioneerden geven tot twee keer zo vaak aan

dat ze een redelijk tot zeer slechte gezondheid hebben. Het is belangrijk de kosten voor zorgbehoevende ouderen binnen de perken te houden. Onderzoek uit 2007 stelt immers vast dat ouderen een verhoogde kans lopen om, ondanks de maximumfactuur, nog meer dan 500 euro eigen betalingen (voor remgelden of supplementen) op jaarbasis te moeten doen

op zoek gaan naar proactieve middelen om hun welzijn in brede zin te verbeteren, waarbij het doorbreken van het sociaal isolement één van de speerpunten is.

3. Vragen (1)

Vergrijzing, armoede en gezondheid : Op welke manier informatie

verzamelen, zichtbaar maken, gebruiken en door wie ?

Hoe de problematiek (beter) op de politieke agenda plaatsen ?

Hoe preventie en gezondheidspromotie beter afstemmen op noden van kansarmen, van bejaarden, van kansarme bejaarden in het bijzonder ?

3. Vragen (2) Hoe de finantiele toegankelijkheid van

gezondheidszorg (o.m. farmaca, apparatuur, residentiele zorg, geestelijke gezondheidszorg) voor arme bejaarden in het bijzonder waarborgen, verbeteren ?

Wat moet er veranderen in de eerstelijnszorg om beter in te spelen op ongelijke gezondheidsbehoeften van armen, bejaarden, arme bejaarden ?

Welke acties zijn mogelijk op lokaal vlak om de sociale gezondheidskloof aan te pakken vanuit sectoren zoals werk- en woonomgeving, onderwijs en vorming, samenlevingsopbouw… ?