Werkplan Expertisepunt Open Overheid 2014 – 2015 versie 0.7

“Wij bieden een Etalage, hulp bij Events en

we zetten aan tot Experimenten

voor publieke professionals die meer willen weten,

meer in gesprek willen gaan en

meer willen doen met Open Overheid.”

Afdelingshoofd B&I/Interactie Opdrachtgever Opdrachtnemers

<handtekeningen invoegen>

Jan Andries Wolthuis Nicole Donkers Marieke Schenk en Mikis de Winter

2

Doelstelling Open Overheid

Het doel van het programma Open Overheid is om een bijdrage te leveren aan een meer open

overheid. In lijn met de visie van het programma kan dit de volgende maatschappelijke

meerwaarde bieden:

De huidige netwerksamenleving en de overheid werken sterker met elkaar en voor elkaar,

bijvoorbeeld doordat de overheid opkomt voor een meer gelijke informatiepositie voor de

samenleving

Een overheid die meer open samenwerkt met de samenleving bereikt meer

gemeenschappelijke oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken

Doordat de overheid openheid in de praktijk brengt, versterkt deze een belangrijke

kernwaarde van democratie en rechtsstaat waardoor een steviger draagvlak voor onze

democratische rechtsstaat ontstaat

Het programma wil een Open Overheid, die in 2015 goed herkenbaar en zichtbaar is, waarvoor

onder overheden meer draagvlak is en waar veel meer initiatieven in gezamenlijkheid worden

opgepakt en doet daartoe het volgende:

Organiseren en aanjagen: het overheidsbreed en in samenhang oppakken en coördineren

van bestaande acties en initiëren van nieuwe acties. Daarnaast het zorgen van aansluiting

op en tussen acties die binnen en buiten de overheid plaatsvinden en zorgen voor synergie

middels partnerschappen.

Onderzoeken: het verkrijgen van systematisch inzicht over de volle breedte in de kosten en

baten van de open overheid. Daarmee scherp krijgen welke nieuwe acties nodig zijn om de

open overheid effectief te bevorderen. Onderdeel hiervan is het voorzien in een leer- en

inspiratieomgeving rondom de open overheid.

Communiceren en positioneren: actief communiceren over open overheid en goede

voorbeelden. Het positioneren van de open overheid als een noodzakelijke randvoorwaarde

in de ontwikkeling naar een decentraliserende overheid en een energieke

participatiesamenleving.

Vanuit het programma is aan het Expertisepunt gevraagd toegevoegde waarde te leveren voor

publieke professionals in Nederland binnen de kaders van de doelstelling van Open Overheid en

daartoe resultaatafspraken op te stellen voor 2014.

Randvoorwaarden/criteria voor de resultaatafspraken

1. Voortbouwen op wat in mei 2014 is aangereikt

In mei 2014 is het Expertise punt met volledige bezetting van start gegaan. De coördinator (Mikis

de Winter) en projectleider (Marieke Schenk) ontvingen onder andere het ‘Jaarplan Open Overheid

2014’ met drie mogelijke rollen voor het Expertisepunt:

1. Verandermanagement: intake en begeleiding van de opstart van pilottrajecten bij overheden.

2. Platformfunctie: verbinding van netwerken rondom de open overheid.

3. Kennis: opbouwen en overheidsbreed presenteren van een levende kennisportal (best practices,

lessons learned, theoretische achtergrond etc.)

Kwartiermaker Leonard Feis overhandigde tevens een bundeling van ca. 20 interviews met

stakeholders en het daarop gebaseerde ‘Advies Leer- en Expertisepunt Open Overheid’. Het advies

benoemt de volgende ideeën voor doelstellingen van het Expertisepunt:

1. Het in kaart brengen van vraagstukken binnen de diverse thema’s van de open overheid

2. Bruikbare en juridisch houdbare richtlijnen ontwikkelen

3. Pilots organiseren

4. Organiseren van kennis- en ervaringsdeling

3

2. Het businessmodel canvas als uitgangspunt

Het Expertisepunt Open Overheid werkt volgens het businessmodel canvas (zie bijlage). De

belangrijkste elementen van het business model staan hieronder nader uitgewerkt:

Het Expertisepunt Open Overheid is er voor publieke professionals die meer willen

weten, meer in gesprek willen gaan en die meer willen gaan doen met betrekking tot één

of meer van de volgende thema’s van Open Overheid:

De transparante overheid: De faciliterende, samenwerkende

overheid:

De toegankelijke overheid:

Open overheidsinformatie

(1) (bijvoorbeeld: actief

openbaarmaken van

overheidsdocumenten, Wet op

de Openbaarheid van Bestuur,

Wet op de Open Overheid)

Open samenwerken (3)

(bijvoorbeeld: burgerparticipatie,

doedemocratie, co-creatie)

Open communiceren (5)

(bijvoorbeeld: informeel contact aangaan

en tijdens die contacten een menselijk in

plaats van formeel gezicht tonen)

Open data (2)

(bijvoorbeeld: data vanuit de

overheid beschikbaar stellen en

maatschappelijk gebruik

daarvan)

Open innovatie (4)

(bijvoorbeeld: innovatieve

overheidsprojecten zoeken actief de

dialoog met ondernemers, of

innovaties als open source beschikbaar

stellen)

Openlijk werken (6)

(bijvoorbeeld: je werkagenda open

zetten, bloggen, laten zien wat je doet

en vragen durven stellen via social

media)

De belangrijkste toegevoegde waarde van het Expertisepunt per klantgroep:

Klantgroep: Het Expertisepunt biedt:

Publieke professionals die meer

willen weten

Een ETALAGE, bijvoorbeeld 1. Een overzicht van welke initiatieven er al zijn rond Open Overheid 2. Aansprekende voorbeelden van bestaande initiatieven in beeld gebracht 3. Meer informatie over (o.a. juridische) dilemma’s en risico’s rond Open

Overheid

Publieke professionals die meer

in gesprek willen gaan

Hulp bij EVENTS, bijvoorbeeld 4. Overzicht van bijeenkomsten er allemaal zijn rond dit thema 5. Bijeenkomsten georganiseerd voor het netwerk en voor inhoudelijke

uitwisseling 6. Contactgegevens van publieke professionals die kennis en ervaring willen

uitwisselen

Publieke professionals die

meer willen gaan doen

(waaronder degenen die dit

voor het eerst doen, al bezig

zijn en anderen willen helpen)

En zet aan tot EXPERIMENTEN, bijvoorbeeld 7. Een toolkit is met praktische handreikingen en do’s en dont’s 8. Mogelijkheid om ervaringen en ideeën in te brengen en anderen op die

manier te inspireren

4

Werkprincipes

Belangrijker dan wat we willen doen is hoe we dit willen doen. Daarom hanteren we een aantal

werkprincipes:

1. We stellen de vraag van de ‘klanten in het land’ voorop. Natuurlijk kunnen we niet altijd

alles doen wat onze klanten willen, maar we nemen wel hun vraag als startpunt voor onze

afwegingen wat wel/niet te doen. Zie bijvoorbeeld de lijst met vragen aan het

expertisepunt (bijlage).

2. Expertiseontwikkeling vraagt om een veilige basis, dus bijvoorbeeld geen ‘naming and

shaming’.

3. Wij gaan zelf experimenteren met Open Overheid, bijvoorbeeld door enquêtes te houden

en dan tegen dilemma’s en kansen aan te lopen.

4. Wij bouwen op teamkracht, bijvoorbeeld: mensen/organisaties leren aan elkaar (wij

hebben niet alle expertise zelf in huis) en beleid en detailkennis halen we elders (zie de

bijlage met de belangrijkste keypartners per thema).

5. We spelen in op diversiteit: iedere persoon is anders en wil anders benaderd worden

(veranderkleuren van de Caluwé).

6. We focussen wel, maar doen dat met een open blik: 50/50 principe bij verdeling van de

aandacht.

Keypartners

Key partners vinden we in ons persoonlijke algemene netwerk (bijvoorbeeld de inspiratie- en

stimuleringsgroep en het Ambtenaar 2.0 netwerk), zij kunnen helpen om klanten te vinden. Ons

specialistische netwerk (met name team Open Overheid) helpt om specialistische content te

ontwikkelen. De inspiratie groep en de deelnemers aan de strategiesessies helpen om mede

richting te geven aan het Expertisepunt als geheel.

Nadere uitwerking per thema van de belangrijkste keypartners waarnaar we kunnen doorverwijzen

voor nadere informatie/hulp: zie de bijlagen waarin ook een koppeling is gelegd tussen de zes

thema’s en de actiepunten uit het actieplan Open Overheid

5

3. Voorlopige afbakening en positionering in 2014

In het programmaplan staat dat het beeld van wie de gebruikers van het Expertisepunt zullen zijn

en waar hun behoeften liggen nog te anekdotisch is. Daarom hebben we een blog geschreven

waarin we de toekomstige gebruikers uitdagen om hun behoeften kenbaar te maken. De blog staat

hier: http://expertisepuntopenoverheid.wordpress.com/

Door middel van een korte vragenlijst vragen we hen aan te geven welke van de onderstaande zes

thema’s zij het meest relevant vinden. De bedoeling was om zo een afbakening op inhoud te

vinden. Uit de enquête blijkt tot nu toe dat alle zes de thema’s vaak genoemd worden. Daarom

kiezen wij voor een brede focus op alle thema’s. Omdat het thema open samenwerken het vaakst

genoemd is zullen we bij detailleringkeuzes in 2014 kiezen voor detaillering van dit thema.

In de vragenlijst hebben we ook gevraagd wat meer aandacht voor het de thema’s rond Open

Overheid zou kunnen opleveren. Dit leverde een grote veelheid aan reacties op:

6

Bij afbakeningskeuzes zullen we telkens de te verwachten baten bij de afweging betrekken.

De vragen vervolgens tot welke doelgroep de respondenten zichzelf rekenen zodat wellicht een

afbakening op doelgroep mogelijk is. Het blijkt dat een significant deel van de mensen

aanvinken dat ze al met Open Overheid bezig zijn en anderen daarbij willen helpen. In de eerste

periode willen we vooral de lessen van deze groep verzamelen ten behoeve van de andere

doelgroepen. We kunnen ons voorstellen dat de focus in de tijd verschuift volgens de onderstaande

figuur. Hiermee trachten wij een bijdrage te leveren aan het verandermanagement van het

programma Open Overheid dat gebaat is bij meer experimenten.

We vragen in de enquête ook waar de invullers werken om te kijken of een focus danwel

afbakening op bestuurslaag mogelijk is. Ook hebben we hierover in de stimulatiegroep (stuurgroep) gesproken. Onze indruk is dat het op dit moment niet opportuun is om hier heel scherp af te bakenen. Een focus op gemeente en rijksoverheid ligt voor de hand, maar ook hier willen we de regel “focus/open 50/50” toepassen.

Aanvullend idee is om een afbakening op sector te vinden, bijvoorbeeld de sectoren “zorg en

sociaal (de 3D transities)” en “financieel”. Ook hebben we hierover in de stimulatiegroep

(stuurgroep) gesproken. Onze indruk is dat het op dit moment niet opportuun is om hier heel

scherp af te bakenen. Ook hier willen we de regel “focus/open 50/50” toepassen.

Positionering

Het Expertisepunt is ondergebracht bij ICTU. We positioneren ons als vooruitgeschoven post van

alle andere expertisepunten die er al zijn, onder andere het Open Data team, het team van Prettig

contact met de overheid, Doe-Democratie, enz. (die de bijlage met keypartners). En we zoeken

naar verbinding met bestaande expertisepunten in Utrecht, Rotterdam, Den Haag die zich vooral

richten op participatie, inspraak en cocreatie. Ook hier geldt dus de regel “focus/open 50/50”.

… helpen het Expertisepunt

met het bouwen een

ETALAGE voor degenen die…

Expertisepunt biedt

hulp bij EVENTS voor

degenen die ….

Expertisepunt zet aan

tot EXPERIMENTEN

voor degenen die…

1.

.

2.

3.

7

4. Afstemming met de opdrachtgever en met stakeholders

Wij willen voortdurend in contact staan met stakeholders, bijvoorbeeld via blogs, enquêtes en

social media. Afstemming met de opdrachtgever vindt periodiek plaats, in ieder geval bij grote

kansen of bedreigingen rond de resultaatafspraken. Bijvoorbeeld: wij toetsten de hoofdlijnen van

dit werkplan met de stimuleringsgroep (stuurgroep) op 22/5 en in een strategiesessie met

stakeholders op 28/5 en finale afstemming vindt met de opdrachtgever plaats (begin juni).

Resultaatafspraken 2014

NR Omschrijving Concreet resultaat Planning

2014

Focus op het expertisepunt als Etalage

1. Het expertisepunt bouwt een etalage

(website) voor publieke professionals

die meer willen weten.

Publicatie van algemene informatie over open overheid (we nemen daarbij de vragen aan het expertisepunt als vertrekpunt, zie

bijlage) waaronder kansen, risico’s en dilemma’s. Publicatie van drie aansprekende voorbeelden van bestaande initiatieven in beeld gebracht (bij voorkeur video), waarbij aandacht

is voor kansen, dilemma’s en risico’s. Publicatie van een overzicht van welke initiatieven er al zijn rond

Open Overheid

december

september

t/m november

december

2. Het expertisepunt verbindt publieke

professionals die meer in gesprek

willen gaan.

Publicatie van overzicht van bijeenkomsten die er allemaal zijn rond dit thema Twee of meer bijeenkomsten

georganiseerd voor het netwerk en voor inhoudelijke uitwisseling

Verspreiden van contactgegevens van publieke professionals die kennis en ervaring willen uitwisselen (liefst in de vorm van

zichtbare ambassadeurs). Dit doen wij vanuit de kracht van bestaande netwerken.

juli t/m

oktober

mei t/m

december

juni t/m

november

3. Het expertisepunt zet aan tot

experimenten door publieke

professionals die meer willen gaan

doen (waaronder degenen die dit voor

het eerst doen, al bezig zijn en

anderen willen helpen)

Publicatie van een toolkit met praktische handreikingen en do’s en don’ts

Mogelijkheden creëren om online danwel offline via bijeenkomsten en gesprekken ervaringen en ideeën in te brengen en anderen op die manier te inspireren

december

augustus t/m

december

8

4. Het Expertisepunt staat zelf open,

dus inventariseert voortdurend onder

haar doelgroep welke

informatiebehoefte er is, in hoeverre

het onderwerp Open Overheid leeft en

in hoeverre er steun (ook aanvullende

financiële steun) is voor de

uitgangspunten

Door middel van een blog

(minimaal 3x), gecombineerd met

een petitie of korte enquête

(uiteraard met rapportage van de

uitkomsten) brengen we de

wensen van de doelgroep in kaart.

mei t/m

december

Door middel van gesprekken

onderzoeken we voortdurend

welke kansen er zijn voor om geld

en andere middelen op te halen als

we ons sterker richten op

gemeenten, dus samen met

eventueel al bestaande initiatieven

bij VNG, KING (financiering vanuit

A+O fonds gemeenten) enz, of

juist als we ons sterker richten op

de rijksoverheid cofinanciering

vanuit verschillende

departementen opzetten.

juni t/m

december

5. Het expertisepunt stelt een jaarplan

2015 op

Voortgang t/m november, een

aangescherpt business model,

nieuwe afspraken over

positionering en afbakening en

resultaatafspraken voor 2015

begin

december

2015 (doorkijkje, dit gaan we begin december nader invullen)

Focus op het expertisepunt die hulp biedt bij Events en aanzet tot Experimenteren

In 2015 zaken zoals bijvoorbeeld:

meerdere experimenten,

wetenschappelijke reflectie (obv in

2014 opgedane kennis en ervaring en

contacten), hulp bij grotere events

zoals de Ambtenaar 2.0 dag of het

VNG jaarcongres.

Bijlagen

1. Ingevuld businessmodel canvas

2. Enquêteresultaten

3. Vragen aan het expertisepunt

4. De thema’s gekoppeld aan actiepunten uit het actieplan Open Overheid

5. Per thema de belangrijkste keypartners

We richten ons op Publieke professionals die meer willen weten (a), in gesprek willen gaan (b) en meer willen doen (c) over het onderwerp Open Overheid. Hierbij richten we ons ook nadrukkelijk op het verbinden van bestaande netwerken, door de kennis en kunde van de voorlopers binnen bestaande initiatieven te benutten. Zie werkplan voor nadere uitwerking.

Het expertisepunt deelt kennis (a), entameert debat en dialoog (b) en werkt intensief samen (c).

Website en blogs (a), offline of online gesprek via forum en social media (b) en offline en online samenwerken (c).

Algemene content (a), vragen en stellingen die dialoog en debat uitlokken (b) en op maat gesneden content om experimenten uit te lokken (c) over het onderwerp Open Overheid. Daarnaast zullen we de verschillende doelgroepen (a, b, c) met elkaar in contact brengen, om kennis en ervaring uit te wisselen en elkaar op die manier te inspireren en van elkaar te leren. Hierbij zullen we thema-gewijs en vraaggericht te werk gaan.

Expertisepunt Open Overheid

Door middel van permanente wervingscampagne gebruikers betrekken en klanten werven (met enquête en petitie), en voor de verschillende klantgroepen: Etalage met algemene content publiceren (a), hulp bij Events, o.a. door vragen en stellingen (b) en het aanzetten tot Experimenten (c).

Content (al dan niet op een eigen website) (a), locatie en catering (b en c) en personele inzet (a, b en c) e.a. conform offerte ICTU.

Key partners vinden we in ons persoonlijke algemene netwerk (bijvoorbeeld de inspiratie- en stimuleringsgroep en het Ambtenaar 2.0 netwerk), zij kunnen helpen om klanten te vinden (met name a en b). Ons specialistische netwerk (met name team Open Overheid) helpt om specialistische content te ontwikkelen (net name voor c). De inspiratie groep en de deelnemers aan de strategiesessies helpen om mede richting te geven aan het Expertisepunt als geheel.

Personele inzet 1,6 fte en ca. 50.000 voor website, contentontwikkeling e.a. conform offerte ICTU.

Er ontstaan ongekwantificeerde besparingen doordat iedere ambtenaar zonder kosten het aanbod van het Expertisepunt Open Overheid kan benutten. Zie ook de maatschappelijke kosten/baten analyse van het programma als geheel. Verbreding door cofinanciering is een mogelijkheid die nader onderzocht kan worden (bijvoorbeeld vanuit andere departementen of KING, VNG, etc).

Werkprincipes van het Expertisepunt: 1. De vraag van onze klanten staat voorop 2. Expertiseontwikkeling vraagt om veiligheid en die moeten we bieden 3. Practice what you preach (zelf openlijk samenwerken, open houding) 4. Beleid en expertkennis halen we elders

5. Ieder mens is anders en wil dus anders benaderd worden (mix van kleuren van de Caluwé) 6. Focus/open 50/50 Met dank aan www.de-innovator.nl voor het format Business Model Canvas

Uitkomsten enquête

Expertisepunt Open Overheid

2 juni 2014

Samenvatting

Op dit moment hebben 137 mensen de vragenlijst ingevuld. De meeste hiervan zijn werkzaam bij de Rijksoverheid (40%), gevolgd door gemeenten (20%).

Het thema dat het vaakst als meest relevant genoemd wordt, is Open samenwerken (38 keer), gevolgd door Openlijk werken (21 keer), Open overheidsinformatie (20 keer) en Open communiceren (19 keer).

Meer dan de helft van de respondenten plaatst zichzelf in de categorie ‘Ik ben hier al mee bezig’ als het om Open Overheid gaat. Van deze groep geeft 53% aan ook bereid te zijn anderen te helpen. Daarna volgen de categorieën ‘Ik wil doen’ en ‘Ik wil meer weten’.

De meeste meerwaarde wordt gezien in aansprekende voorbeelden van bestaande initiatieven, het zelf kunnen inbrengen van ervaringen en ideeën om anderen op die manier te inspireren en een toolkit met praktische handreikingen en do’s en don’ts.

Op de vraag wat meer aandacht voor Open Overheid op kan leveren komen verschillende waardevolle reacties. Zie pagina 4 voor een bloemlezing.

De gepresenteerde uitkomsten zijn een tussenstand.

Meer ingevulde vragenlijsten zijn nog steeds welkom! www.expertisepuntopenoverheid.wordpress.com

Na sluiting van de enquête (9 juni) volgt een uitgebreidere analyse

2

Thema’s “Welk thema met betrekking tot Open Overheid is voor

jou het meest relevant?” (N=137)

3

29 38

21

20

19

15

14

10

Open samenwerken (bijvoorbeeld: burgerparticipatie, co-creatie)

Openlijk werken (bijvoorbeeld: laten zien wat je doet en vragen durven stellen via social media)

Open overheidsinformatie (bijvoorbeeld: actief openbaarmaken, WOB, initiatiefwet Wet Open Overheid)

Open communiceren (bijvoorbeeld: informeel contact aangaan en menselijk gezicht tonen)

Open innovatie (bijvoorbeeld: innovatieve overheidsprojecten zoeken actief de dialoog met ondernemers)

Open data (bijvoorbeeld: data beschikbaar stellen of toepassen)

Overig

“Als er extra aandacht komt voor dit thema, wat kan dit dan volgens jou opleveren?”

“Vertrouwen, innovatie en kennistoename”

“Minder afstand tussen publieke professionals en publiek”

“Duidelijkheid over welke informatie de overheid waarom van burgers vastlegt en

welke organisaties hier waarom bij betrokken zijn. Een open overheid.”

“Meerwaarde aan data laten ontlenen zonder dat daar door overheid in wordt geïnvesteerd (nl door anderen ermee aan de haal te laten gaan)”

“Meer openheid leidt uiteindelijk tot betere kwaliteit overheid, omdat er meer verantwoordelijkheidsgevoel, controle, dialoog en samenwerking aan te pas komt, waardoor betere oplossingen ontstaan.”

“In het begin minder vertrouwen in de overheid, later een overheid om trots op durven te zijn”

“Meer creativiteit en verbondenheid”

4

Gebruikersgroepen “Tot welke groep reken jij jezelf als het om Open Overheid gaat?”

(N=137)

5

Ik ben hier al mee bezig en wil anderen daar bij helpen (n=37)

Ik ben hier al mee bezig (n=33)

Ik wil doen (n=23)

Ik wil meer weten (n=18)

Ik weet nog niet of ik er iets mee wil doen (n=13)

Ik wil in gesprek (n=9)

Overig (n=4)

Meest genoemde wensen “Wanneer heeft het Expertisepunt Open Overheid meerwaarde voor jou?”

6

43

42

39

31

30

29

25

24

17

14

12

Als ik aansprekende voorbeelden van bestaande initiatieven kan bekijken

Als ik zelf ervaringen en ideeën kan inbrengen en anderen op die manier kan inspireren

Als ik er een toolkit is met praktische handreikingen en do’s en dont’s

Als ik er contactgegevens vind van anderen die kennis en ervaring willen uitwisselen

Als ik kan deelnemen aan bijeenkomsten georganiseerd voor het netwerk en voor inhoudelijke uitwisseling

Als ik een overzicht vind van welke initiatieven er al zijn rond Open Overheid

Als ik meer informatie vind over de dilemma’s en risico’s rond Open Overheid

Als ik er kan vinden welke bijeenkomsten er allemaal zijn rond dit thema

Als ik begeleiding van pilots krijg aangeboden

Als ik online in gesprek kan gaan met anderen om kennis en ervaringen te delen

Als ik een online zelfevaluatie kan doen, deze met anderen kan vergelijken en daarover in gesprek kan gaan

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Aansprekende voorbeelden van bestaande initiatieven

Zelf ervaringen en ideeën inbrengen om anderen te inspireren

Toolkit met praktische handreikingen en do’s en don'ts

Contactgegevens van anderen die kennis en ervaring willen uitwisselen

Bijeenkomsten voor het netwerk en voor inhoudelijke uitwisseling

Overzicht van bestaande initiatieven

Informatie over dilemma’s en risico’s rond Open Overheid

Overzicht van bijeenkomsten rond dit thema

Begeleiding van pilots

Online in gesprek om kennis en ervaringen te delen

Online zelfevaluatie

Wil helpen

Mee bezig

Wil doen

Wil meer weten

Wil in gesprek

*Omdat de gebruikersgroep ‘Overig’ in deze grafiek is uitgesloten, zijn de aantallen lager dan in voorgaande grafiek (slide 6)

Meerwaarde per gebruikersgroep* “Wanneer heeft het Expertisepunt Open Overheid meerwaarde voor jou?”

7

Werkplek “Waar werk je?”

(N=137)

8

40% 40%

20%

12%

10%

9%

8%

Rijksoverheid (n=55)

Gemeente (n=27)

Overig (n=17)

Bedrijfsleven (n=14)

Combinatie van opties (n=13)

Overige overheid (n=11)

0 5 10 15 20 25 30

Aansprekende voorbeelden van bestaande initiatieven

Zelf ervaringen en ideeën inbrengen om anderen te inspireren

Toolkit met praktische handreikingen en do’s en don'ts

Contactgegevens van anderen die kennis en ervaring willen uitwisselen

Bijeenkomsten voor het netwerk en voor inhoudelijke uitwisseling

Informatie over dilemma’s en risico’s rond Open Overheid

Overzicht van bestaande initiatieven

Overzicht van bijeenkomsten rond dit thema

Begeleiding van pilots

Online in gesprek om kennis en ervaringen te delen

Online zelfevaluatie

Rijksoverheid (n=55)

Gemeenten (n=27)

Bedrijfsleven (n=14)

Meerwaarde per werkplek “Wanneer heeft het Expertisepunt Open Overheid meerwaarde voor jou?”

9

Vragen, opmerkingen,ideeën?

Laat het ons weten!

Zo kun je Mikis bereiken 06- 55692893 mikis.winter@minbzk.nl Twitter: @micowico

Zo kun je Marieke bereiken marieke.schenk@ictu.nl Twitter: @MariekeSchenk

10

Bijlage – Vragen aan het Expertisepunt Open Overheid

1. Open data (bijvoorbeeld: data beschikbaar stellen of toepassen)

Meer aandacht voor Smart Transparancy, hoe dat te bereiken? Zie de behoefte aan duiding bij burgers, dat stelt eisen aan en vragen op het openbaar maken van gegevens. Hoe kunnen overheidsorganisaties open data inzetten als beleidsinstrument? Zie hiervoor als voorbeeld de gegevens van controles door de Voedsel& Warenautoriteit in de UK. Openheid betekent eisen aan data kwaliteit: juistheid, volledigheid en duiding. Hoe om te gaan met data dat wel een democratische waarde heeft om te openbaren maar geen marktwaarde heeft? Mijn observatie s dat alleen al het openbaar hebben van die gegevens, zorgt voor een drang tot zorgvuldigheid, betere keuzes en besteding, omdat ‘vreemde ogen dwingen’. Wat doe je met data dat niet interessant is voor oppakken door private partijen maar wel een democratisch belang hebben? (bijv. bij gemeenten de notulen van besprekingen ipv alleen de besluitenlijstjes). Een vraagstuk dat de Algemene Rekenkamer bij het expertisecentrum zou willen neerleggen (boven aan de lijst!) is het nader onderbouwen van de ervaring dat de overheid tegen betaling zelf een voorname afnemer is van de eigen open data. Overheidsorganisaties betalen aan andere overheidsorganisaties voor het gebruik van hun data (bv. Kadaster, 90% gebruikers is overheid). In wezen wordt zodoende dubbel belastinggeld besteed aan dezelfde data. Stelling van de Rekenkamer is dat het opheffen van deze werkwijze heel veel geld kan opleveren. Zo kan in plaats van de casus ‘wat levert een open overheid op’ ook de casus worden gemaakt ‘wat kost het als we het niet doen’. Openheid ihkv human resilience: wij willen data vrijgeven om burgers te helpen weerbaar te worden tegen risico’s. Een voorbeeld is het beschikbaar maken van onveilige plekken in de stad. Het delen doen we niet om misdrijven vervolgens niet te bestrijden, maar om burgers te helpen in de omgang met risico’s in hun maatschappelijke leven. Immers, als die gegevens toch beschikbaar zijn, waarom helpen we dan niet? Wat zijn de best practices uit andere landen? In de USA en UK zijn ze ontzettend ver met open data, open overheid en transparantie; daar zijn veel best practices uit te halen. Op welke manier kan open data onderdeel worden van het primair proces? Interessante vragen zijn: onder welke voorwaarden kun je open zijn als overheid. Wat is het optimum ipv maximum? Welke vormen en moduliteiten wel en niet Wat zijn de ervaringen op het gebied van open data? Waar lopen zij tegen aan? Wat werkt bij hun wel en werkt niet?

Welke kennis en vaardigheden hebben publieke professionals nodig? Waar zit dit thema al in de standaard overheidsopleidingen? En waar zijn mogelijkheden om dit thema toe te voegen? Hoe vinden publieke professionals aansluiting bij de bredere maatschappelijke beweging op dit thema? Welke invloed heeft open data op de democratie? Welke invloed heeft open data op diplomatie? Hoe krijg je open data op de politieke agenda? Hoe ver gaan de bijsluiters voor data? (Met welke reden verzameld? Wat zeggen deze data?) In hoeverre is de aanbieder van data verantwoordelijk voor fouten in de data? Wat zijn richtlijnen of beleid op dit thema? Wat zijn wetenschappelijke inzichten op dit thema?

2. Open overheidsinformatie (bijvoorbeeld: actief openbaarmaken, WOB)

Uitdaging is om maximale (kwalitatieve) openheid en transparantie te bereiken, zodanig dat het begrijpelijk en toegankelijk is voor de burger. Echter, hoe bereik je dit? Welke criteria dienen te worden gehanteerd? Wie maakt de selectie (als die al moet worden gemaakt)? Tot waar is openbaarheid nuttig? Voorbeeld: wij hebben ooit verkenningen gedaan voor het gebruik van bodyscans. Echter is dit via een WOB verzoek naar buiten gekomen en totaal verkeerd geïnterpreteerd (“de staat als big brother”) waardoor dit idee gelijk in de prullenmand is gekomen zonder dat we er überhaupt een eigen beeld bij hadden in wenselijkheid en gebruik. Dat is ongelooflijk zonde. Er is een bepaalde mate van regie nodig: welke informatie wel en niet, wanneer kan het worden vrijgemaakt, wat te doen bij intellectueel eigendom op eigen technologie, etc. Op welke manier moet de overheid zelf informatie ontsluiten. Nu volgt zij 1-op-1 de wet, maar voor een burger is dit vaak niet handzame informatie. Er wordt van mensen gevraagd meer te participeren in de samenleving, maar er wordt achtergestelde, bewerkte of summiere data aan hen beschikbaar gesteld. Waar loop je tegen wetgeving aan, hoe wordt bijv. het ARVODI gehandhaafd? Wat zijn de best practices uit andere landen? In de USA en UK zijn ze ontzettend ver met open data, open overheid en transparantie; daar zijn veel best practices uit te halen. Interessante vragen zijn: onder welke voorwaarden kun je open zijn als overheid. Wat is het optimum ipv maximum? Welke vormen en moduliteiten wel en niet? Altijd real-time of niet? Welke kanalen zijn er te gebruiken en welke keuzes moeten gemaakt worden. Hoe zorg je dat dit in je primaire proces een plaats krijgt; het is namelijk niet meer te negeren. Ga verder op zoek naar best practices. Kijk dan bijvoorbeeld naar achiefwereld. Die hebben ook een worsteling tav openheid en beschikbaarstellen achter de rug: wat bewaren we nog? Wat gaan we ontsluiten? Welke criteria zijn er gebruikt?

Op welke manier kan open overheidsinformatie onderdeel worden van het primair proces? Wat zijn de ervaringen op het gebied van open overheidsinformatie? Waar lopen zij tegen aan? Wat werkt bij hun wel en werkt niet? Welke kennis en vaardigheden hebben publieke professionals nodig? Waar zit dit thema al in de standaard overheidsopleidingen? En waar zijn mogelijkheden om dit thema toe te voegen? Hoe vinden publieke professionals aansluiting bij de bredere maatschappelijke beweging op dit thema? Hoe gaan we om met openbaarheid? Tot hoe ver gaat dit? Wat zijn de baten? Wat zijn richtlijnen of beleid op dit thema? Wat zijn wetenschappelijke inzichten op dit thema? Welke invloed heeft dit thema op de democratie? Welke invloed heeft dit thema op diplomatie? Hoe krijg je dit thema op de politieke agenda? Hoe ver gaan de bijsluiters? Welke rechten kun je eraan ontlenen? In hoeverre is de aanbieder van data verantwoordelijk voor fouten in de data?

3. Open Samenwerken (bijvoorbeeld: burgerparticipatie, co-creatie)

Daarnaast zou mogelijk een richtlijn voor burgerparticipatie in projecten kunnen worden opgesteld, die misschien zelfs wel zou moeten worden toegevoegd aan Prins 2. Hoe kan openheid/transparantie onderdeel worden van het primaire proces (zoals je ook een accountantsverklaring nodig hebt). Wat zijn de ervaringen op het gebied van open samenwerken? Waar lopen zij tegen aan. Wat werkt bij hun wel en werkt niet? Op welke manier kan open samenwerken onderdeel worden van het primair proces? Wat zijn de best practices uit andere landen? In de USA en UK zijn ze ontzettend ver met open data, open overheid en transparantie; daar zijn veel best practices uit te halen. Wat zijn de ervaringen op het gebied van open samenwerken? Waar lopen zij tegen aan? Wat werkt bij hun wel en werkt niet? Interessante vragen zijn: onder welke voorwaarden kun je open zijn als overheid. Wat is het optimum ipv maximum? Welke vormen en moduliteiten wel en niet?

Hoe zorg je dat doedemocratie (niet: doe het zelf democratie) op de agenda komt te staan in organisaties, samenwerkingsverbanden of het maatschappelijk debat? Welke kennis en vaardigheden hebben publieke professionals nodig? Waar zit dit thema al in de standaard overheidsopleidingen? En waar zijn mogelijkheden om dit thema toe te voegen? Wat staat samenwerking nu in de weg? Waarom is dit nog geen automatisme? Hoe kun je administratieve lastendruk verminderen ten gunste van open samenwerken? Hoeveel bestuurlijke danwel ambtelijke ongehoorzaamheid nodig voor open samenwerken? Hoe vinden publieke professionals aansluiting bij de bredere maatschappelijke beweging op dit thema? Welke invloed heeft dit thema op de democratie? Welke invloed heeft dit thema op diplomatie? Hoe krijg je dit thema op de politieke agenda? Hoe ver gaan de bijsluiters? Welke rechten kun je eraan ontlenen? In hoeverre is de aanbieder van data verantwoordelijk voor fouten in de data? Wat zijn richtlijnen of beleid op dit thema? Wat zijn wetenschappelijke inzichten op dit thema?

4. Open innovatie (bijvoorbeeld: innovatieve overheidsprojecten zoeken actief de dialoog met ondernemers)

Wat zijn de ervaringen op het gebied van open innovatie? Waar lopen zij tegen aan? Wat werkt bij hun wel en werkt niet? Op welke manier kan open innovatie onderdeel worden van het primair proces? Interessante vragen zijn: onder welke voorwaarden kun je open zijn als overheid. Wat is het optimum ipv maximum? Welke vormen en moduliteiten wel en niet? Wat zijn de best practices uit andere landen? In de USA en UK zijn ze ontzettend ver met open data, open overheid en transparantie; daar zijn veel best practices uit te halen. Welke kennis en vaardigheden hebben publieke professionals nodig? Waar zit dit thema al in de standaard overheidsopleidingen? En waar zijn mogelijkheden om dit thema toe te voegen?

Hoe vinden publieke professionals aansluiting bij de bredere maatschappelijke beweging op dit thema? Wat zijn richtlijnen of beleid op dit thema? Wat zijn wetenschappelijke inzichten op dit thema? Welke invloed heeft dit thema op de democratie? Welke invloed heeft dit thema op diplomatie? Hoe krijg je dit thema op de politieke agenda? Hoe ver gaan de bijsluiters? Welke rechten kun je eraan ontlenen? In hoeverre is de aanbieder van data verantwoordelijk voor fouten in de data?

5. Open Communiceren (bijvoorbeeld: informeel contact aangaan en menselijk gezicht tonen)

Wat zijn de ervaringen op het gebied van open communicatie? Waar lopen zij tegen aan? Wat werkt bij hun wel en werkt niet? Wat zijn de best practices uit andere landen? In de USA en UK zijn ze ontzettend ver met open data, open overheid en transparantie; daar zijn veel best practices uit te halen. Op welke manier kan open communicatie onderdeel worden van het primair proces? Interessante vragen zijn: onder welke voorwaarden kun je open zijn als overheid. Wat is het optimum ipv maximum? Welke vormen en moduliteiten wel en niet? Welke kennis en vaardigheden hebben publieke professionals nodig? Waar zit dit thema al in de standaard overheidsopleidingen? En waar zijn mogelijkheden om dit thema toe te voegen? Hoe vinden publieke professionals aansluiting bij de bredere maatschappelijke beweging op dit thema? Hoe kunnen we gedrag en communicatie afstemmen op de mogelijkheid dat alle interne communicatie extern gepubliceerd kan worden? Hoe zorgen we dat we communiceren zoals we zelf behandeld zouden willen worden? Hoe communiceren we zo dat we scepsis en wantrouwen voorkomen? Hoe communiceren we eerlijk over waarover we wel of niet open kunnen zijn? Hoe bevorderen we inlevingsvermogen? Hoe gaan we om met voldongen-feiten-politiek? Welke invloed heeft dit thema op de democratie? Welke invloed heeft dit thema op diplomatie?

Hoe krijg je dit thema op de politieke agenda? Hoe ver gaan de bijsluiters? Welke rechten kun je eraan ontlenen? In hoeverre is de aanbieder van data verantwoordelijk voor fouten in de data? Wat zijn richtlijnen of beleid op dit thema? Wat zijn wetenschappelijke inzichten op dit thema?

6. Openlijk Werken (bijvoorbeeld: laten zien wat je doet en vragen durven stellen via social media)

Vanuit de provincie benaderen we open overheid voornamelijk vanuit het perspectief op het verhogen van het democratische proces: transparante besluitvorming naar burger en samenleving (hoe komt deze tot stand, welke afwegingen en risico’s zijn er, etc). In dit licht zijn er nog vele onbeantwoorde vragen, bijv. hoe laat je overwegingen en afwegingen in besluitvorming zien? De buitenwereld verwacht een rationeel besluitvormingsproces, waarin provinciale staten en gedeputeerde staten volledig op de hoogte zijn van achtergronden, etc. Maar dat is niet altijd zo. Als je dat laat zien, kan dat leiden tot gezichtsverlies voor politici en daar is natuurlijk grote huivering voor. Wat zijn de ervaringen op het gebied van openlijk werken? Waar lopen zij tegen aan? Wat werkt bij hun wel en werkt niet? Op welke manier kan openlijk werken onderdeel worden van het primair proces? Interessante vragen zijn: onder welke voorwaarden kun je open zijn als overheid. Wat is het optimum ipv maximum? Welke vormen en moduliteiten wel en niet? Welke kennis en vaardigheden hebben publieke professionals nodig? Waar zit dit thema al in de standaard overheidsopleidingen? En waar zijn mogelijkheden om dit thema toe te voegen? Hoe vinden publieke professionals aansluiting bij de bredere maatschappelijke beweging op dit thema? Kunnen we door openlijk werken inzichtelijk maken met welke stakeholders en lobbyisten we praten? Wat zijn hierbij de risico’s en kansen? Wat zijn richtlijnen of beleid op dit thema? Wat zijn wetenschappelijke inzichten op dit thema? Welke invloed heeft dit thema op de democratie? Welke invloed heeft dit thema op diplomatie? Hoe krijg je dit thema op de politieke agenda? Hoe ver gaan de bijsluiters? Welke rechten kun je eraan ontlenen? In hoeverre is de aanbieder van data verantwoordelijk voor fouten in de data?

BIJLAGE - Koppeling van de zes thema’s met de zeventien actiepunten uit het actieplan Open Overheid

De transparante overheid: De faciliterende, samenwerkende

overheid:

De toegankelijke overheid:

Open overheidsinformatie (1)

(bijvoorbeeld: actief openbaarmaken van overheidsdocumenten,

Wet op de Openbaarheid van Bestuur, Wet op de Open Overheid)

Relatie met actiepunten:

ACTIEPUNT 1a Aanwijzen categorieën overheidsinformatie voor actieve

beschikbaarstelling ACTIEPUNT 1 b Informatiehuishouding en actieve

openbaarheid

ACTIEPUNT 4: Openheid in Tweede Kamer

ACTIEPUNT 5: Instrumenten gericht op integriteit

ACTIEPUNT 7 Uitbreiding internetconsultatie.

ACTIEPUNT 8 Meer transparantie van besluitvormingsprocessen door

Volgdewet.nl

ACTIEPUNT 14 Toegankelijke en vindbare overheidsinformatie

ACTIEPUNT 16 Open bekendmakingen en meldingen

Open samenwerken (3)

(bijvoorbeeld: burgerparticipatie,

doedemocratie, co-creatie)

Relatie met actiepunten:

ACTIEPUNT 10 Van regels naar ruimte

ACTIEPUNT 11 Verandering houding en

werkwijze door inzet Slimmer Werken en

Ambtenaar 2.0

ACTIEPUNT 12 Watercoalitie ACTIEPUNT 13

Ontwikkelen en uitvoeren participatiebeleid

binnen IenM

Open communiceren (5)

(bijvoorbeeld: informeel contact aangaan en tijdens die

contacten een menselijk in plaats van formeel gezicht

tonen)

Relatie met actiepunten:

ACTIEPUNT 9 Informele aanpak met betrekking tot

Wobverzoeken

ACTIEPUNT 11 Verandering houding en werkwijze door inzet

Slimmer Werken en Ambtenaar 2.0

ACTIEPUNT 13 Ontwikkelen en uitvoeren participatiebeleid

binnen IenM

ACTIEPUNT 17 Publieke dienstverlening en het

gebruikersperspectief

Open data (2)

(bijvoorbeeld: data vanuit de overheid beschikbaar stellen en

maatschappelijk gebruik daarvan)

Relatie met actiepunten:

ACTIEPUNT 2 Verdere ontwikkeling en stimulering van Open Data en het

gebruik

ACTIEPUNT 3 Financiële transparantie door Open Begroting en

experimenten met Open Spending en Budgetmonitoring

ACTIEPUNT 6 Vernieuwing van de wetgevingskalender

ACTIEPUNT 15 Versterken van de informatiepositie van de burger: inzage

en correctie door de burger

Open innovatie (4)

(bijvoorbeeld: innovatieve

overheidsprojecten zoeken actief de

dialoog met ondernemers, of innovaties

als open source beschikbaar stellen)

Relatie met actiepunten:

ACTIEPUNT 11 Verandering houding en

werkwijze door inzet Slimmer Werken en

Ambtenaar 2.0

ACTIEPUNT 13 Ontwikkelen en uitvoeren

participatiebeleid binnen IenM

Openlijk werken (6)

(bijvoorbeeld: je werkagenda open zetten, bloggen, laten

zien wat je doet en vragen durven stellen via social

media)

Relatie met actiepunten:

ACTIEPUNT 11 Verandering houding en werkwijze door inzet

Slimmer Werken en Ambtenaar 2.0

ACTIEPUNT 13 Ontwikkelen en uitvoeren participatiebeleid

binnen IenM

BIJLAGE - per thema de belangrijkste keypartner waarnaar we kunnen doorverwijzen voor nadere informatie/hulp

De transparante overheid: De faciliterende, samenwerkende overheid: De toegankelijke overheid:

Open overheidsinformatie (1)

(bijvoorbeeld: actief openbaarmaken van

overheidsdocumenten, Wet op de Openbaarheid van

Bestuur, Wet op de Open Overheid)

Keypartner:

Team Open Overheid (BZK), aanspreekpunt Nicole Donkers

Open samenwerken (3)

(bijvoorbeeld: burgerparticipatie,

doedemocratie, co-creatie)

Keypartner:

Team Doedemocratie (BZK), aanspreekpunt

Friso Coumou

Open communiceren (5)

(bijvoorbeeld: informeel contact aangaan en tijdens die

contacten een menselijk in plaats van formeel gezicht

tonen)

Keypartner:

Team Prettig Contact met de Overheid (BZK),

aanspreekpunt Lynn van der Velden

Open data (2)

(bijvoorbeeld: data vanuit de overheid beschikbaar stellen

en maatschappelijk gebruik daarvan)

Keypartner:

Team Open Data (BZK), aanspreekpunt Arie Scheer

Open innovatie (4)

(bijvoorbeeld: innovatieve overheidsprojecten

zoeken actief de dialoog met ondernemers, of

innovaties als open source beschikbaar

stellen)

Keypartner:

Rijksinnovatielab (interdepartementaal);

aanspreekpunt Ernst Eilering

Openlijk werken (6)

(bijvoorbeeld: je werkagenda open zetten, bloggen, laten

zien wat je doet en vragen durven stellen via social

media)

Keypartner:

Ambtenaar2.0 netwerk (overheidsbreed), aanspreekpunt

Davied van Berlo