Cultuurplatform beeld, geluid en beweging

J.J. Douma

Hilversum, juli 2009

Cultuur platform

voor

beeld, geluid en beweging

J.J. Douma

Hilversum, Juli 2009

2

Introductie

De rode draad, die door de gehele programmering van het voorgestelde cultuurplatform loopt, bestaat

uit drie, elkaar versterkende elementen: beeld, geluid en beweging.

Elke manifestatie of tentoonstelling bestaat vervolgens uit deelobjecten, die wij ´belevenissen´

noemen.

Afzonderlijk bezien, onderscheiden we hierbij de volgende kunstvormen, die wij in de hierna

volgende pagina’s in het kort beschrijven:

1 Video kunst

2 Computer kunst

3 3-D (kinetische) kunst

4 Graffiti

5 Manga

6 Anime

7 Virtual reality

8 Tekenfilms

9 Stripverhalen

Multidisciplinaire verstrengeling

Voor de programmering is het van belang te onderkennen dat bovenstaand onderscheid van diverse

kunststromingen in afnemende mate relevant is. Al deze kunstvormen vertonen in toenemende mate

relaties en hedendaagse kunstenaars maken gelijktijdig gebruik van vele technieken en uitingsvormen.

Op dit moment loopt er in het theater de Mythe in Goes een toneelproductie, die geïnspireerd is door

een strip (familie ‘Jansen’). Striphelden worden in Japan in het museum over Miyazaki in 3-D vorm

als kinetische kunst verbeeld. Computer Art en Video Art vloeien samen in nieuwe, integrale uitingen

(interactieve internetkunst). In de nieuwste ‘role-play-games’ kunnen spelers in werelden afdalen, die

eerder het karakter hebben van kunstzinnige speelfilms dan van computergames. Graffiti en cartoons

glijden moeiteloos in elkaar over. In de video art worden geluidsgolven gevisualiseerd, in de computer

art wiskundige formules (‘fractals’).

Bovenstaande verstrengeling geldt niet alleen voor de kunstenaars, maar ook voor de gebruikers van al

deze kunstvormen, die allerlei vormen van interactie and co-design toestaan. Hiermee vervaagt ook het

onderscheid tussen de ‘producenten’ en de ‘consumenten’. Individualisering en opsplitsing in een

steeds kleinere subculturen is kenmerkend. Men ‘zapt’ van diverse muziekvormen naar diverse

vormen van digitale entertailment, edutainment, graffiti, cartoons, computerspelen, interactieve

workshops tijdens manifestaties en cyberspace. Bij de lancering van nieuwe versies van

computerspelen verwerven mondiaal opererende clans virtuele grondstoffen, die ze vervolgens in ruil

voor betalingen in baar geld te koop aanbieden. Hedendaagse opleidingen reflecteren deze

ontwikkeling door een multidisciplinaire aanbod van beeld, geluid en beweging. In het rapport over de

cultuurwerf pleit men dan ook terecht voor een mix van muziek, theater, beeldende kunst,

werkplekken, lezingen, debatten, en evenementen.

Het concept van het cultuurplatform speelt op al deze ontwikkelingen in. Het vormt een unieke

propositie, waarin voor het eerst in Nederland het integrale karakter van al deze kunstvormen ten toon

wordt gespreid, terwijl het daarmee ook een factor wordt waardoor deze integratie verder versterkt

wordt. Het biedt de stad kans om zich op een baanbrekende wijze te presenteren als een cultuurfactor

op nationaal en internationaal niveau.

3

Kinetische kunst

Kinetische kunst is een kunstvorm, waarbij de kunstwerken bewegen of lijken te bewegen. De

beweging kan fysiek zijn of ontstaan door een optisch effect. De meest bekend vormen zijn die

vormen waarbij het kunstwerk door wind of water in beweging worden gezet. Andere vormen zijn

kinetische kettingreacties, waarbij vormen van energieoverdracht zorg dragen voor een soort domino-

effect tussen een reeks van objecten. Optische sculpturen maken gebruik van visuele effecten

voortgebracht door spiegels, draaischijven en gekleurde filters. In Japan wordt voor deze kunstvorm

veel gebruik gemaakt van een nieuwe generatie van spectaculaire robots.

4

Virtual reality

Virtual reality is een technologie, die oorspronkelijk door de Universiteit van Chicago in de jaren

tachtig/negentig ontwikkeld is voor het uitvoeren van complexe ´gedankenexperimente´ in de sfeer

van de natuurkunde. In Computer Animated Environments (CAVEs) kan men zich geheel omgeven

door 3-D beelden. Deze technologie wordt thans vooral toegepast in de olie-industrie en als

ontwerphulpmiddel in de auto- en vliegtuigindustrie met gebruikmaking van een nieuwe generatie van

powerwalls, maar ook landschapsarchitecten maken er in toenemende mate gebruik van. Het betreft

buitengewoon spectaculaire, ´immersive´ 3-D ervaringen, waarmee nieuwe landschapsontwikkelingen

op schaal ervaren kunnen worden of kinderen in hun eigen tekeningen kunnen rondlopen.

5

Graffiti

Graffiti wordt veelal geassocieerd met een vorm van stedelijk vandalisme, maar heeft zich in de

afgelopen decennia ontwikkeld tot een serieuze kunstvorm, die een grote populariteit geniet. Twee jaar

geleden werd in Amsterdam in de RAI een grote manifestatie georganiseerd, die zeer succesvol was

met duizenden, actieve deelnemers. Het voorstel is om elk jaar een week lang een grootschalige

manifestatie te organiseren, die uit moet groeien tot een internationaal, jaarlijks terugkerend

evenement. Het aantrekkelijke van deze kunstvorm is dat hiermee op een actieve wijze een doelgroep

betrokken wordt (jongeren tussen 16 en 23 jaar), die zich in de regel weinig kan vinden in de meer

traditionele vormen van cultuuroverdracht.

6

Manga

Manga (漫画) is het Japanse woord voor strip of stripverhalen. Het is een culturele mengvorm van de

oorspronkelijk Japanse grafische kunst en de westerse strippencultuur. Een beperkt aantal manga´s

ontwikkelen zich in geanimeerde versies, anime genoemd. Onder de huidige jeugd zijn beide

kunstvormen, m.n. in de meer populaire versies, razend populair. Het onderscheid tussen manga´s,

anime, computerspelen en tekenfilms is aan het vervagen.

Anime

Anime (アニメ) staat voor Japanse animatie, soms ook wel Japanimatie genoemd. Deze kunstvorm

vertoont een samensmelting van verschillende verhaallijnen, tijdsbeelden, sprookjesachtige figuren en

realistische striphelden. Elke anime is uiteindelijk opgebouwd uit manga´s.

Tekenfilms

Filmvertoningen van de laatste generatie van nieuwe tekenfilms uit Japan, maar ook van de Maarten

Toonder Studio´s in Nederland.

Stripverhalen

In dit onderdeel aandacht voor de bekende striphelden in binnen- en buitenland. Met dit onderdeel

moet vooral een link gelegd worden met de stripcultuur in Vlaanderen, maar ook met Japan en de VS.

7

8

Computerkunst

Computerkunst is een kunstvorm, waarbij computers een rol spelen in de productie en/of vertoning

van het kunstwerk. Computerkunst is volop in beweging, waarbij vooral met de komst van internet, de

grenzen tussen kunst en nieuwe media uitingen vervagen. Computerkunst kent uitingen in de sfeer van

beelden, geluid, animaties, websites, algoritmen, dvd, manifestaties en complete, geïntegreerde

installaties. Het is uiteindelijk de kunstenaar zelf, die met gebruik van een computer, de inhoud en de

verschijningsvorm van het kunstwerk bepaalt. De laatste ontwikkeling is dat computers zelf kunt

produceren. Deze kunstvorm leent zich bij uitstek voor alle vormen van interacties met het publiek,

virtueel of fysiek, jong of oud.

9

Video kunst

Video kunst is een kunst vorm die gebruik maakt van bewegende beelden en geluid. Video kunst is

geen film. Waar film in de regel bedoeld is als een vorm van vermaak, is videokunst gericht op de

(on)mogelijkheden van het medium zelf. Het is een kunstvorm die wellicht het best te vergelijken is

met muziek. Elke opvoering is in wezen uniek ook al staat de structuur van de compositie als zodanig

van tevoren vast. De compositie zelf wordt in de regel opgeslagen op een videotape, maar ook

modernere vormen van opslag worden gebruikt (hard disk, cd-rom, dvd etc.). Bezoekersaantallen van

ca. 200.000 gedurende de gehele looptijd van een manifestatie worden bij bekende kunstenaars

moeiteloos gehaald. In Nederland bevinden zich een aantal internationaal gerenommeerde instellingen

(filmmuseum, Montevideo), die over een uitgebreide collectie beschikken en deze dagelijks voor

manifestaties beschikbaar stellen.

10

Interactieve workshops

Alle manifestaties, gewijd aan een of meerdere kunstvormen, kunnen gecomplementeerd worden met

interactieve workshops, waarbij bezoekers al dan niet samen met de kunstenaars hun eigen creativiteit

kunnen ontplooien. Deze workshops kunnen uitgebouwd worden tot werkateliers, waarin ook

studenten participeren. De gekozen opzet leent zich verder heel goed voor participatie van MKB

ondernemers, op het terrein van ICT, metaal, architectuur, stedenbouw en detailhandel.