Complianceforum - Onderneming en (anti-)corruptie

33
Onderneming en (anti-)corruptie Fraude en preventie in de praktijk COMPLIANCE FORUM Mr. R.-J. Boswijk [email protected] +31 6 1176 1641

Transcript of Complianceforum - Onderneming en (anti-)corruptie

Onderneming en (anti-)corruptieFraude en preventie in de praktijk

COMPLIANCE FORUM

Mr. R.-J. [email protected]+31 6 1176 1641

Programma

1. Inleiding: wat is fraude?2. Corruptie/omkoping als vorm van fraude3. Vormen van omkoping4. Maatregelen ter voorkoming van omkoping5. Stellingen

Inleiding: wat is fraude?

3

Definitie fraude

• Geen wettelijke definitie van fraude• Verduistering, diefstal, valsheid in geschrifte, bankbreuk, omkoping• Fraude is een procesrisico: deelnemen mensen in bedrijfsprocessen• Fraude gebeurt met opzet, m.a.w. het is niet mogelijk om per ongeluk te frauderen

4

Fraude in de sfeer van de onderneming

• De onderneming als pleger van fraude• De onderneming als benadeelde partij

5

Voorbeeld onderneming als benadeelde:ABN AMRO

• Benadeeld door medewerker• Medewerker verschafte leningen aan personen die niet kredietwaardig waren.• Schade: 8.7 mljn.

6

Schade van fraude voor een onderneming• Financiële & immateriële schade

‒ Financiële benadeling (inclusief kostenherstel)

‒ Intern vertrouwen aangetast

‒ Arbeidsrechtelijke consequenties

• Maatschappelijk-economische schade‒ Vertrouwen overheid, huurders en burgers

‒ Belastingfraude

‒ Negatieve publiciteit

7

Juridische gevolgen van fraude voor een onderneming

• Strafrechtelijke aansprakelijkheid van de onderneming• Strafrechtelijke aansprakelijkheid van het bestuur

8

Corruptie/omkoping als vorm van fraude

9

Wat is omkoping?

Omkoping is het doen of aanbieden van een gift of belofte met als doel, de ontvanger of een andere persoon verbonden met de ontvanger te beïnvloeden om zijn of haar wettelijke plichten niet getrouw uit te voeren of anderszins oneerzaam te handelen.

10

Nederlandse wettelijke bepalingen over omkoping

• Ambtelijke omkoping (art. 177 e.v. / 363 e.v. Wetboek van Strafrecht)• Private omkoping (art. 328ter Wetboek van Strafrecht)

• OESO• Wwft (FATF-EU-richtlijnen)

11

Voorbeeld ambtelijke omkoping:

Tijdens een bestuursrechtelijke procedure om een vergunning te verkrijgen, laat de verantwoordelijke ambtenaar weten dat voor het ‘sneller regelen van de zaak’ leges dienen te worden bepaald. In de plaatselijke wetgeving is er echter niet voorzien in de betaling van leges voor de betreffende vergunning.

12

Voorbeeld private omkoping:

Tijdens onderhandelingen met een vertegenwoordiger van een met uw bedrijf samenwerkend bedrijf doorschemeren dat de sluiting van het contract bespoedigd zou kunnen worden indien u een schenking doet aan een stichting ter behoud van het milieu. De echtgenote van uw gesprekspartner is bestuurder bij de stichting.

13

Corruptie wereldwijd

14

Vormen van omkoping en corruptie

• Het managen, onderhandelen en uitvoeren van contracten.

• Waar kunt u mee te maken krijgen?

15

Verschillende modaliteiten

• betaling geld• geschenken• beloften• elk ander object van waarde (diensten, gastvrijheid, gunsten in natura, reisjes)

16

Faciliterende betalingen

Toegestaan?

17

Faciliterende betalingen

• Het Nederlandse OM treedt in de regel niet op tegen faciliterende betalingen, zolang:‒ het gaat om handelen of nalaten waartoe de betrokken ambtenaar al volgens de wet

bevoegd was;

‒ de betaling geen concurrentieverstorend effect heeft;

‒ het, in absolute of relatieve zin, gaat om een klein bedrag;

‒ het gaat om betaling aan lagere ambtenaren;

‒ de betaling transparant in de administratie van de onderneming wordt opgenomen;

‒ het initiatief tot de betaling is uitgegaan van de buitenlandse ambtenaar.

18

(voorbeeld ad. 1)

U bent onderweg om een bedrijfspartner te ontmoeten. Bij aankomst op de luchthaven vraagt de ambtenaar bij de paspoortcontrole om een klein bedrag, dat hij “landingsrechten” noemt. U ziet nergens borden die reizigers ervan informeren dat zij deze heffing moeten betalen, en de ambtenaar is niet bereid om een ontvangstbewijs voor de transactie te verstrekken en bent reeds laat voor uw vergadering. Achter u vormt zich reeds een lange lijn wachtenden. Wat doet u?

19

Casus 1

• De “landingsrechten” zijn een vorm van smeergeld, een kleine omkoopsom die een routine overheidshandeling faciliteren, “smeren”.

• Zelfs kleine vormen van omkoping zijn illegaal en u moet daarom het maken van dergelijke betalingen afwijzen.

• In het onwaarschijnlijke geval dat u of uw collega met geweld worden bedreigd, is betaling van smeergeld bij wijze van uitzondering toegestaan.

• U dient altijd om een ontvangstbewijs te vragen.• Een verzoek om smeergeld moet worden gemeld.

20

(voorbeeld ad. 2)

Tijdens een zakenreis, heeft de heer A gesproken met de gouverneur van de provincie waar u een nieuwe fabriek wilt vestigen. Het bedrijf heeft echter nog een vergunning nodig voor de bouw van de fabriek. Tijdens het gesprek laat de gouverneur doorschemeren dat hij invloed kan uitoefen op één of meerdere overheidsambtenaren. Ook laat hij weten gecharmeerd te zijn van het laatste model van de Porsche Cayenne. Kort later stelt het bedrijf een nieuwe Cayenne ter beschikking aan de gouverneur.

21

(voorbeeld ad. 3)

C. voert onderhandelingen met een lokale bestuurder voor de bouw van een ziekenhuis. In het gesprek geeft de ambtenaar aan dat hij geen toekomst ziet voor zijn kinderen in zijn land. Hanson belooft hem een verblijfsvergunning te regelen voor zijn kinderen, opdat zij daarmee in Nederland kunnen studeren.

22

Geschenken en gastvrijheid

• Gepaste gastvrijheid is een legitiem onderdeel van zakendoen.• Redelijke en proportionele gastvrijheid of promotie-uitgaven (duidelijk als zulks geïdentificeerd) zijn erkend als gevestigd en belangrijk onderdeel van de bedrijfscultuur, en zijn op zichzelf toegestaan.

• Redelijkheid is waarschijnlijker als op een verband met een legitiem bedrijfsdoel kan worden gewezen, zoals:• Verbetering van het bedrijfsimago

• Onder de aandacht brengen van producten of diensten

• Onderhouden van goede bedrijfsrelaties

23

Geschenken en gastvrijheid

De algemene test:• Was het doel van het geschenk of de gastvrijheid om de ontvanger zijn of haar functie of taak oneerzaam te doen vervullen, of is dit een waarschijnlijk gevolg hiervan?

• Voor de openbare sector geldt een striktere norm; dezelfde gastvrijheid die, geschonken aan iemand in de privésector, geen vragen oproept, kan riskant zijn als de ontvanger een overheidsambtenaar is.

• Proportionaliteit is waarschijnlijker als giften minder regelmatig worden gegeven.• Proportionaliteit is minder waarschijnlijk als de ontvanger zich de gift anders niet had kunnen permitteren.

24

Tussenpersonen en agenten

• Groot deel van omkoping geschiedt via lokale agenten of tussenpersonen die vaak in dienst zijn van een buitenlands bedrijf.

• Verantwoordelijkheid en strafbaarheid. • Integriteitstoets

25

Omkoping of geoorloofde handeling?

Werken met consultants:Redelijkheid is waarschijnlijker als op een verband met een legitiem bedrijfsdoel kan worden gewezen, zoals:

• verbetering van het bedrijfsimago• onder de aandacht brengen van producten of diensten• onderhouden van goede bedrijfsrelaties

26

Internationale bepalingen over omkoping

• Bribery act (VK)• FCPA (VS)

27

Intern toezicht toereikend?

• Doorgaans: tekortkomingen in het toezicht• Kennisniveau/referentiekader niet voldoende• Exposure niet voldoende bekend• Frauderisico’s niet bekend• Onbekendheid met constructies en witwasmethoden• Rapportagestructuur niet toereikend• Good news comes first, bad news later• Cultuurverandering

28

Red flags• Transacties die intern/extern niet of onvoldoende gecontroleerd worden

• Transacties die niet in relatie staan met de normale bedrijfsactiviteiten

• Gebrekkige dossiervorming transacties

• Complexe transacties

• (Hoge) provisiekosten/commissies en/of (ongespecificeerde) advieskosten

• Steeds terugkerende transactiepartijen

• Onverklaarbare afwijkingen t.a.v. oorspronkelijke plannen en kostenbegroting

• Verrassingen in de projectrapportages

• Nadrukkelijke betrokkenheid van personen belast met de governance

• Ontbreken van functiescheidingen

• Ontoereikende interne controlemaatregelen

• Ratio betrokkenheid dienstverleners niet duidelijk

29

Identificatie corruptie

• De voorgestelde bedrijfspartner vraagt om contant te worden betaald, vraagt dat de betaling naar een buitenlandse bankrekening wordt gedaan, of vraagt om andere ongebruikelijke financiële arrangementen (bijv. betaling op voorhand, of ineens).

• De voorgestelde bedrijfspartner vraagt om vervalste of “aangepaste” rekeningen, of om andere vormen van valse of misleidende documenten.

30

Wat te doen als compliance faalt?

• Compliance mag geen wassen neus zijn.

• Wanneer intern oplossen?

• Wanneer aangifte?

31

Handhaving door het Openbaar Ministerie of Toezichthouder

• praktische gevolgen• juridische gevolgen

Zie ook: • Aanwijzing opsporing en vervolging ambtelijke corruptie in Nederland• Aanwijzing opsporing en vervolging buitenlandse corruptie

32

Stellingen

Zelf melden bij ontdekking van omkoping buitenlandse ambtenaren?

Wat mag voorkoming van corruptie kosten?