Communicatie-realisme Communicatie-realisme kan je bevorderen kan je bevorderen

doordoor : :

Ik geef de andere precieze Ik geef de andere precieze en duidelijke informatie.en duidelijke informatie.

In gesprek de hele In gesprek de hele werkelijkheid met plus- en werkelijkheid met plus- en minuszijden aan bod laten minuszijden aan bod laten

komen.komen.

In gesprek uitgaan van de In gesprek uitgaan van de situatie zoals ze is en niet situatie zoals ze is en niet

zoals je ze zou wensen.zoals je ze zou wensen.

Te weinig (of te veel) ingaan Te weinig (of te veel) ingaan op de feitelijke kant en te op de feitelijke kant en te

veel (of te weinig) ingaan op veel (of te weinig) ingaan op de ervaringskant in functies de ervaringskant in functies van de behoeften van jezelf van de behoeften van jezelf

(of de ander).(of de ander).

In gesprek de voorkeur In gesprek de voorkeur geven aan 'extensionaliteit', geven aan 'extensionaliteit', dit is geneigd zijn eerst te dit is geneigd zijn eerst te kijken en dan te praten.kijken en dan te praten.

Meer 'extensioneel' dan Meer 'extensioneel' dan 'intensioneel' georiënteerd 'intensioneel' georiënteerd zijn, dit is meer begaan zijn zijn, dit is meer begaan zijn

met de levensfeiten met de levensfeiten buitenuit dan met buitenuit dan met

gevoelens, gedachten, gevoelens, gedachten, veronderstellingen, over- veronderstellingen, over- tuigingen, theorieën, etc. tuigingen, theorieën, etc.

erover binnenin.erover binnenin.

Meer 'extensioneel' dan Meer 'extensioneel' dan 'intensioneel' ingesteld zijn, 'intensioneel' ingesteld zijn, dit is meer vooraf het gebied dit is meer vooraf het gebied

verkennen en dit verkennen en dit overeenstemmend in kaart overeenstemmend in kaart

brengen dan opgeslorpt brengen dan opgeslorpt geraken door de weergaven geraken door de weergaven en het gebied verwaarlozen.en het gebied verwaarlozen.

Niet te snel en te veel Niet te snel en te veel denken en veronderstellen, denken en veronderstellen, de voorkeur geven aan eens de voorkeur geven aan eens gaan kijken en gaan praten.gaan kijken en gaan praten.

Drempels en weerstanden Drempels en weerstanden wegnemen, er geen wegnemen, er geen

toevoegen.toevoegen.

In gesprek dichter bij In gesprek dichter bij zichzelf en de ander trachten zichzelf en de ander trachten

te komen.te komen.

De neiging om veel te De neiging om veel te denken en 'helderziende' te denken en 'helderziende' te zijn op basis van wat je voelt zijn op basis van wat je voelt

of ziet en niet (meer) te of ziet en niet (meer) te praten, inruilen voor eerst te praten, inruilen voor eerst te praten en dan te denken en praten en dan te denken en 'helderwetende' te worden.'helderwetende' te worden.

Op een open wijze in Op een open wijze in gesprek kijken naar je en gesprek kijken naar je en

elkaars ideeën, elkaars ideeën, verwachtingen, gevoelens, verwachtingen, gevoelens,

fantasieën, oordelen, fantasieën, oordelen, verbanden, vragen.verbanden, vragen.

In gesprek prefereren niet In gesprek prefereren niet theoretisch in het algemeen theoretisch in het algemeen op situaties vooruit te lopen op situaties vooruit te lopen en ze globaal te benaderen, en ze globaal te benaderen, maar ze concreet afwachten maar ze concreet afwachten en zich van daaruit praktisch en zich van daaruit praktisch oriënteren op basis van een oriënteren op basis van een stap voor stap beoordeling.stap voor stap beoordeling.

In gesprek onderkennen of In gesprek onderkennen of je samendenken over je samendenken over

vooruitloopt op de realiteit vooruitloopt op de realiteit (illusies) of omgekeerd de (illusies) of omgekeerd de realiteit vooruitloopt op je realiteit vooruitloopt op je

samendenken over (fixatie).samendenken over (fixatie).

In gesprek onderkennen of In gesprek onderkennen of je samendenken over je samendenken over

achterloopt op de realiteit achterloopt op de realiteit (dogma) of omgekeerd de (dogma) of omgekeerd de realiteit achterblijft bij je realiteit achterblijft bij je

samendenken over (traditie).samendenken over (traditie).

Door steeds in het verleden Door steeds in het verleden te kijken en te kijken en

gevolgtrekkingen te maken gevolgtrekkingen te maken vanuit opgemerkte vanuit opgemerkte

wetmatigheden of door wetmatigheden of door steeds in de toekomst te steeds in de toekomst te

kijken en voorspellingen te kijken en voorspellingen te maken vanuit opgemerkte maken vanuit opgemerkte verwachtingen, geen oog, verwachtingen, geen oog,

instroom, tijd, energie voor instroom, tijd, energie voor het nu en verandering het nu en verandering

toelaten.toelaten.

De dubbele negativiteit De dubbele negativiteit tegenover hoe iets is tegenover hoe iets is

onderkennen : van concrete onderkennen : van concrete verwachtingen hoe het zou verwachtingen hoe het zou moeten zijn en van concrete moeten zijn en van concrete verwachtingen hoe het weer verwachtingen hoe het weer

zal zijn.zal zijn.

Interne en externe Interne en externe aanpassingen en aanpassingen en

veranderingen gelijke tred veranderingen gelijke tred laten houden.laten houden.

Het innerlijk Het innerlijk veranderingsproces en de veranderingsproces en de

uiterlijke veranderingen op uiterlijke veranderingen op elkaar weten afstemmen en elkaar weten afstemmen en

laten inwerken.laten inwerken.

Crisissen niet ontlopen maar Crisissen niet ontlopen maar opvatten als kansen om opvatten als kansen om dichter bij realiteiten te dichter bij realiteiten te

komen of om aan realiteiten komen of om aan realiteiten te werken.te werken.

In gesprek een In gesprek een overeenstemming overeenstemming

betrachten tussen de betrachten tussen de mentale (her)ordening en de mentale (her)ordening en de

realiteits(her)ordening. realiteits(her)ordening.

Nagaan of de Nagaan of de begripsinvulling en begripsinvulling en

gedragsinvulling van jezelf gedragsinvulling van jezelf je helpen of jij je je helpen of jij je

begripsinvulling of begripsinvulling of gedragsinvulling van jezelf gedragsinvulling van jezelf helpt (ik ben zo ...sociaal, helpt (ik ben zo ...sociaal,

vriendelijk, dynamisch ..., ik vriendelijk, dynamisch ..., ik doe zo ...behulpzaam, doe zo ...behulpzaam,

luisterbereid, actief ...).luisterbereid, actief ...).

Nagaan of de Nagaan of de begripsinvulling en begripsinvulling en

gedragsinvulling van jezelf gedragsinvulling van jezelf je helpen in welke situaties je helpen in welke situaties op welke momenten en of op welke momenten en of deze hier nu aan te treffen deze hier nu aan te treffen

zijn.zijn.

Het oordeel over jezelf, de Het oordeel over jezelf, de ander, je leven en je relatie ander, je leven en je relatie

niet gebruiken om je niet gebruiken om je ervaringen aan vast te ervaringen aan vast te

knopen en in te passen, knopen en in te passen, maar je ervaringen maar je ervaringen

gebruiken om je oordeel aan gebruiken om je oordeel aan vast te knopen en in te vast te knopen en in te

passen.passen.

Er in gesprek rekening mee Er in gesprek rekening mee houden dat je houden dat je

ongenuanceerd ongenuanceerd (voor)oordeel vaak zijn (voor)oordeel vaak zijn

oorsprong en zijn oorsprong en zijn voorbestaan vindt in een voorbestaan vindt in een

niet-bekend of niet-niet-bekend of niet-vertrouwd zijn met de vertrouwd zijn met de

realiteit.realiteit.

Je uitdeinende gedachten en Je uitdeinende gedachten en gevoelens begrenzen door gevoelens begrenzen door

exacte en precieze exacte en precieze informatie.informatie.

In gesprek de eigen In gesprek de eigen begrenzingen van je begrenzingen van je waarnemingen en je waarnemingen en je

weergaven onderkennen en weergaven onderkennen en onder ogen zien dat de onder ogen zien dat de

realiteit meer omvattend is.realiteit meer omvattend is.

In gesprek niet zomaar In gesprek niet zomaar aannemen, maar nagaan hoe aannemen, maar nagaan hoe en aan wat je merkt of wat je en aan wat je merkt of wat je denkt overeenstemt met de denkt overeenstemt met de

werkelijkheid.werkelijkheid.

Het eventueel rudimentair, Het eventueel rudimentair, oppervlakkig, algemeen, oppervlakkig, algemeen, weinig precies, weinig weinig precies, weinig

uitgediept zijn, beperkt en uitgediept zijn, beperkt en begrensd zijn van wat je als begrensd zijn van wat je als beeld over iets of iemand beeld over iets of iemand

hebt onder ogen weten zien hebt onder ogen weten zien en hiermee rekening houden en hiermee rekening houden

in je reactie.in je reactie.

Onderkennen dat Onderkennen dat verwoordingen meestal in verwoordingen meestal in

termen van tegenstellingen termen van tegenstellingen gebeuren, terwijl de realiteit gebeuren, terwijl de realiteit

zich er vaak tussenin zich er vaak tussenin bevindt.bevindt.

In gesprek hinderende In gesprek hinderende schermen en be-scherm-schermen en be-scherm-ingen wegnemen om de ingen wegnemen om de realiteiten te bereiken.realiteiten te bereiken.

Eerder dan 'of'-termen aan Eerder dan 'of'-termen aan te wenden die ertoe aanzet te wenden die ertoe aanzet de werkelijkheid te verdelen de werkelijkheid te verdelen in onderdelen en keuzen de in onderdelen en keuzen de

voorkeur geven aan 'en'-voorkeur geven aan 'en'-termen die de werkelijkheid termen die de werkelijkheid samenbrengt in gehelen en samenbrengt in gehelen en

eenheid.eenheid.

In gesprek alles wegnemen In gesprek alles wegnemen wat je hindert of belet wat je hindert of belet realiteiten te zien en realiteiten te zien en

objectieven erin vooruit te objectieven erin vooruit te zien.zien.

Wat je dwars zit in de Wat je dwars zit in de realiteit, in de eigen realiteit, in de eigen

voorstelling en/of die van de voorstelling en/of die van de ander(en) weten ander(en) weten

achterhalen.achterhalen.

Nagaan of het verleden je Nagaan of het verleden je hindert of helpt om het hindert of helpt om het

heden te ervaren.heden te ervaren.

Nagaan of het verleden je Nagaan of het verleden je dichter bij jezelf brengt door dichter bij jezelf brengt door aandacht ervoor of van jezelf aandacht ervoor of van jezelf verwijdert door ontkennen of verwijdert door ontkennen of niet kunnen loslaten ervan.niet kunnen loslaten ervan.

Attent op zijn of je door je Attent op zijn of je door je gevoelens de realiteit en gevoelens de realiteit en

elkaar ziet (verhoopt, vreest, elkaar ziet (verhoopt, vreest, verlangt, begeert, ...) en niet verlangt, begeert, ...) en niet

zoals de werkelijkheid is.zoals de werkelijkheid is.

In gesprekken zoeken naar In gesprekken zoeken naar realiteiten, ze niet realiteiten, ze niet

construeren.construeren.

De realiteit niet mooier of De realiteit niet mooier of slechter voorstellen dan ze slechter voorstellen dan ze

is.is.

Je eerder informeren dan Je eerder informeren dan vanuit vooronderstellingen, vanuit vooronderstellingen, vooroordelen, voorvoelen vooroordelen, voorvoelen

een geheel van een geheel van gedachtenconstructies te gedachtenconstructies te maken waarin je stilaan maken waarin je stilaan

verstrikt raakt.verstrikt raakt.

Zo door je Zo door je gedachtenconstructies gedachtenconstructies

opgeslorpt worden dat je opgeslorpt worden dat je tijd, aandacht en energie tijd, aandacht en energie

ontbreken om met de ontbreken om met de realiteit bezig te zijn.realiteit bezig te zijn.

In gesprek oog hebben voor In gesprek oog hebben voor onveranderbare feitelijke onveranderbare feitelijke

realiteiten en veranderbare realiteiten en veranderbare persoonlijke manieren ze op persoonlijke manieren ze op

te vatten.te vatten.

Er in gesprek attent op zijn Er in gesprek attent op zijn dat je manier van ervaren, dat je manier van ervaren,

van denken, van voorstellen, van denken, van voorstellen, van voelen, van verwoorden, van voelen, van verwoorden, van verhouden, van zijn, van van verhouden, van zijn, van

interactie (kader, interactie (kader, invalshoek, perspectief, invalshoek, perspectief,

oriëntatie, ...) bepaalt wat oriëntatie, ...) bepaalt wat de realiteit voor je is.de realiteit voor je is.

Attent zijn op je Attent zijn op je gedachtenvolgorde als de gedachtenvolgorde als de opeenvolgende gedachten opeenvolgende gedachten

waaraan je iets koppelt waaraan je iets koppelt ((on)gunstig, ((on)gunstig,

(on)aanvaardbaar, (on)aanvaardbaar, (on)verzoenbaar, (on)kans, (on)verzoenbaar, (on)kans,

(on)waarschijnlijk, ...). (on)waarschijnlijk, ...).

In gesprek nagaan iets aan In gesprek nagaan iets aan een problematische situatie een problematische situatie

te kunnen veranderen en te kunnen veranderen en zoniet, nagaan of iets aan zoniet, nagaan of iets aan jezelf veranderen uitkomst jezelf veranderen uitkomst kan bieden: door er anders kan bieden: door er anders

tegenaan te kijken, je tegenaan te kijken, je gevoelens er tegenover te gevoelens er tegenover te

veranderen of er anders mee veranderen of er anders mee om te gaan.om te gaan.

In gesprek nagaan of je In gesprek nagaan of je manier van gezamenlijk manier van gezamenlijk oproepen van negatief oproepen van negatief herinneringsfalen, je herinneringsfalen, je gemeenschappelijk gemeenschappelijk

beluisteren van negatieve beluisteren van negatieve gedachteninstructies, het gedachteninstructies, het

samen bekijken van samen bekijken van negatieve voorstellingen, negatieve voorstellingen,

het gezamenlijk voelen van het gezamenlijk voelen van negatieve mentale negatieve mentale

spanningen en lichamelijke spanningen en lichamelijke sensaties niet kan sensaties niet kan

omgebogen worden naar een omgebogen worden naar een manier van gezamenlijke manier van gezamenlijke

positief putten uit, positief putten uit, instrueren, voorstellen en instrueren, voorstellen en

voorvoelen met een andere voorvoelen met een andere inhoud tot gevolg.inhoud tot gevolg.

Nagaan je negatieve, twijfel- Nagaan je negatieve, twijfel- en kritische vragen over en kritische vragen over elkaar, je relatie en jezelf elkaar, je relatie en jezelf met een verzwakkende met een verzwakkende

invloed niet kunnen invloed niet kunnen ingeruild voor positieve, ingeruild voor positieve,

vertrouwvolle en vertrouwvolle en bevestigende vragen met bevestigende vragen met een versterkende invloed.een versterkende invloed.

Nagaan of je verzwakkende Nagaan of je verzwakkende vragen over het vragen over het

tegenvallend verleden en de tegenvallend verleden en de onzekere toekomst niet onzekere toekomst niet

kunnen ingeruild voor een kunnen ingeruild voor een versterkend vragen naar een versterkend vragen naar een kansen aangrijpend heden.kansen aangrijpend heden.

Er vanuit gaan dat een Er vanuit gaan dat een situatie of gebeuren nooit situatie of gebeuren nooit

helemaal negatief of helemaal negatief of teleurstel lend is en door de teleurstel lend is en door de balans op te maken van wat balans op te maken van wat positief is en wat negatief positief is en wat negatief

een aantal negatieve een aantal negatieve elementen in positieve elementen in positieve veranderen en zo je tijd veranderen en zo je tijd nemen stilaan in meer nemen stilaan in meer positieve richting te positieve richting te

evolueren.evolueren.

Negatieve voorstellingen Negatieve voorstellingen over jezelf en de ander over jezelf en de ander

nuanceren door alle nuanceren door alle elementen en ervaringen die elementen en ervaringen die

de voorstellingen de voorstellingen weerleggen naast deze die weerleggen naast deze die ze bevestigen te plaatsen.ze bevestigen te plaatsen.

Er attent op zijn dat beelden Er attent op zijn dat beelden op basis van situatie-ervaren op basis van situatie-ervaren of gedragsgebeuren steeds of gedragsgebeuren steeds bekleed zijn met meerdere bekleed zijn met meerdere valenties : een emotionele valenties : een emotionele

(onlustvol, lustvol), een (onlustvol, lustvol), een oordeels (betekenis-of oordeels (betekenis-of

waardeloos, betekenis- of waardeloos, betekenis- of waardevolg) en een waardevolg) en een dynamische valentie dynamische valentie

(zinloos, zinvol) die erg (zinloos, zinvol) die erg gedrags- en gedrags- en

omgangsbeïnvloedend zijn omgangsbeïnvloedend zijn en omgekeerd.en omgekeerd.

Het beeld van wie de andere Het beeld van wie de andere werkelijk is en van voor wie werkelijk is en van voor wie de ander doorgaat vanuit je de ander doorgaat vanuit je geprojecteerde verlangens geprojecteerde verlangens en gevoelens met elkaar in en gevoelens met elkaar in overeenstemming brengen.overeenstemming brengen.

Er attent op zijn in gesprek Er attent op zijn in gesprek dat wij het zijn die veelal dat wij het zijn die veelal

hiërarchische indelingen en hiërarchische indelingen en afgrenzingen maken en niet afgrenzingen maken en niet

de realiteit.de realiteit.

Vanuit het onderkennen dat Vanuit het onderkennen dat er in de realiteit ordening en er in de realiteit ordening en

krachten zijn, maar geen krachten zijn, maar geen territoria en macht, nagaan territoria en macht, nagaan of een probleemoplossing of een probleemoplossing

vergemakkelijkt door dichter vergemakkelijkt door dichter bij de realiteit te blijven.bij de realiteit te blijven.

Door een realiteit te Door een realiteit te ontkennen er rekening mee ontkennen er rekening mee houden dat ze mentaal en houden dat ze mentaal en communicatief een grote communicatief een grote plaats kan innemen om ze plaats kan innemen om ze niet te moeten ontmoeten.niet te moeten ontmoeten.

Problemen niet verdoezelen, Problemen niet verdoezelen, ze ook niet als ze ook niet als

onoverkomelijk beschouwen.onoverkomelijk beschouwen.

Eerder dan steeds verder Eerder dan steeds verder van een probleem weg te van een probleem weg te lopen en te vluchten in lopen en te vluchten in

nepoplossingen, terugkeren nepoplossingen, terugkeren naar waar het probleem naar waar het probleem

ontstond en de draad terug ontstond en de draad terug heropnemen om een echte heropnemen om een echte

oplossing te vinden.oplossing te vinden.

Er vanuit gaan dat alles zijn Er vanuit gaan dat alles zijn schaduwkanten heeft en schaduwkanten heeft en daar oog voor hebben, ze daar oog voor hebben, ze

naar voor te halen om ze af naar voor te halen om ze af te wegen.te wegen.

In gesprek niet zozeer willen In gesprek niet zozeer willen zoeken naar wie gelijk heeft, zoeken naar wie gelijk heeft,

de waarheid spreekt, het de waarheid spreekt, het juist voor heeft, het precies juist voor heeft, het precies weet en wie ongelijk heeft, weet en wie ongelijk heeft, onware dingen zegt die niet onware dingen zegt die niet

juist zijn of niet exact, juist zijn of niet exact,

maar kunnen onderkennen maar kunnen onderkennen dat elk een eigen visie heeft, dat elk een eigen visie heeft,

een eigen waarheid, een een eigen waarheid, een eigen zin en betekenis aan eigen zin en betekenis aan iets geeft naargelang de iets geeft naargelang de

eigen situatie, het kader en eigen situatie, het kader en de invalshoek van waaruit en de invalshoek van waaruit en

de specifieke manier waarop de specifieke manier waarop men de gemeenschappelijke men de gemeenschappelijke

werkelijkheid opvat en werkelijkheid opvat en ervaart die tegelijk meer en ervaart die tegelijk meer en

minder biedt dan de minder biedt dan de werkelijkheid zelf.werkelijkheid zelf.

Er attent op zijn of er Er attent op zijn of er overeenstemming is tussen overeenstemming is tussen wat je meent te zeggen en wat je meent te zeggen en

wat je feitelijk zegt en dit zo wat je feitelijk zegt en dit zo mogelijk navragen.mogelijk navragen.

Er attent op zijn of er Er attent op zijn of er overeenstemming is tussen overeenstemming is tussen wat je meent dat er gezegd wat je meent dat er gezegd

wordt en wat je feitelijk wordt en wat je feitelijk hoort zeggen en dit zo hoort zeggen en dit zo

mogelijk navragen.mogelijk navragen.

In gesprek zich er van In gesprek zich er van bewust zijn vaak bewust zijn vaak

gelijkenissen te zien door gelijkenissen te zien door verschillen over het hoofd te verschillen over het hoofd te

zien (personen, kleuren, zien (personen, kleuren, reacties, ...).reacties, ...).

Ik herleid de andere niet tot Ik herleid de andere niet tot wat deze uitdrukt.wat deze uitdrukt.

Er rekening mee houden Er rekening mee houden gemakkelijker vanuit een gemakkelijker vanuit een (gekend, zwakste,...) deel (gekend, zwakste,...) deel het geheel in te schatten het geheel in te schatten dan vanuit het geheel een dan vanuit het geheel een

deel.deel.

Nagaan of we met wat we Nagaan of we met wat we zeggen hetzelfde deel van zeggen hetzelfde deel van

de realiteit bedoelen.de realiteit bedoelen.

In gesprek door de naar voor In gesprek door de naar voor getreden verschillen met de getreden verschillen met de ander de eigenheid van je ander de eigenheid van je zienswijze, je gevoelens, je zienswijze, je gevoelens, je behoeften en je verlangens behoeften en je verlangens leren onderkennen en leren leren onderkennen en leren

situeren.situeren.

In gesprek letten we op de In gesprek letten we op de eigen manier van aanvoelen eigen manier van aanvoelen en met de dingen omgaan en met de dingen omgaan

die verband houden met de die verband houden met de fysische (leeftijd, fysische (leeftijd,

geslacht, ...) en sociale geslacht, ...) en sociale (afkomst, leefsituatie) (afkomst, leefsituatie)

identiteit van elk.identiteit van elk.

Door stil te staan bij iets en Door stil te staan bij iets en er niets rond te willen de er niets rond te willen de

realiteit tot je laten realiteit tot je laten doordringen en dichterbij doordringen en dichterbij

halen.halen.

Onderkennen dat de wijze Onderkennen dat de wijze waarop iemand de dingen waarop iemand de dingen

ziet en er zich tot verhoudt ziet en er zich tot verhoudt mogelijk verband houden mogelijk verband houden

met diens ervaren afstand in met diens ervaren afstand in tijd, energie, middelen en tijd, energie, middelen en betrokkenheid tegenover betrokkenheid tegenover

deze dingen.deze dingen.

Ik laat het beeld van mezelf Ik laat het beeld van mezelf en mijn ervaren dat ik tot en mijn ervaren dat ik tot expressie breng zo goed expressie breng zo goed

mogelijk aansluiten met de mogelijk aansluiten met de realiteit van mezelf en mijn realiteit van mezelf en mijn

ervaren.ervaren.

Onderkennen dat Onderkennen dat automatische opkomende automatische opkomende

gedachten die niet gedachten die niet samenhangen met de samenhangen met de huidige reële situatie huidige reële situatie

(onzeker over handelen, (onzeker over handelen, over reactie, over over reactie, over

samenspel, ...) mogelijk samenspel, ...) mogelijk terug te voeren zijn tot terug te voeren zijn tot

achterliggende synthese-achterliggende synthese-gedachten die samen- gedachten die samen- hingen met vroegere hingen met vroegere

situaties (onzeker over situaties (onzeker over mezelf, over de ander, over mezelf, over de ander, over

relatie, ...).relatie, ...).

In gesprek gegroeide In gesprek gegroeide synthese-gedachten synthese-gedachten

(onderbewust) en moment- (onderbewust) en moment- en situatie- gebonden basis-en situatie- gebonden basis-denken (bewust) over je, de denken (bewust) over je, de ander, je relatie en wat je ander, je relatie en wat je omringt naast elkaar en omringt naast elkaar en samen weten hanteren.samen weten hanteren.

Door (op moeilijke Door (op moeilijke momenten) stil te staan bij momenten) stil te staan bij je te verwachten synthese-je te verwachten synthese-ervarin- gen en -beelden en ervarin- gen en -beelden en

gewoonte opneem-, gewoonte opneem-, verwerkings- en verwerkings- en

reactiepatronen (ik weet reactiepatronen (ik weet dat ...) en door het niet dat ...) en door het niet

reële, niet noodzakelijke, reële, niet noodzakelijke, niet wenselijke erin te niet wenselijke erin te

onderkennen, zo verkieslijk onderkennen, zo verkieslijk een kans weten geven aan een kans weten geven aan nieuwe basis-ervaringen en nieuwe basis-ervaringen en

reacties.reacties.

In gesprek attent zijn op de In gesprek attent zijn op de wederzijdse beïnvloeding wederzijdse beïnvloeding

van je denk- en van je denk- en gedragscultuur.gedragscultuur.

In gesprek de zichtbaarheid In gesprek de zichtbaarheid en de doorzichtigheid voor en de doorzichtigheid voor

elkaar vergroten.elkaar vergroten.

In gesprek nagaan of de In gesprek nagaan of de voorstelling die we hebben voorstelling die we hebben van de werkelijkheid en wat van de werkelijkheid en wat erin zou kunnen gebeuren erin zou kunnen gebeuren

reëel is.reëel is.

Reële gelijkenissen en Reële gelijkenissen en verschillen in gesprek verschillen in gesprek

onderkennen.onderkennen.

Ik praat met de andere in de Ik praat met de andere in de eerste plaats over feiten en eerste plaats over feiten en

niet over meningen.niet over meningen.

We weten de nuchtere feiten We weten de nuchtere feiten te scheiden van erdoor te scheiden van erdoor opgewekte gevoelens.opgewekte gevoelens.

Uitgaan van de realiteitskant Uitgaan van de realiteitskant om je gevoelens over iets te om je gevoelens over iets te beschrijven eerder dan uit te beschrijven eerder dan uit te gaan van de gevoelskant om gaan van de gevoelskant om de realiteit te beschrijven.de realiteit te beschrijven.

Weten een onderscheid te Weten een onderscheid te maken tussen emoties maken tussen emoties

verbonden aan realiteiten en verbonden aan realiteiten en emoties verbonden aan de emoties verbonden aan de

beschrijving van deze beschrijving van deze realiteiten.realiteiten.

Aandacht geven of je Aandacht geven of je reageert op het aangekaarte reageert op het aangekaarte

probleem of enkel op de probleem of enkel op de gevoelens die er rond gevoelens die er rond

hangen of reageert op beide.hangen of reageert op beide.

In gesprekken er rekening In gesprekken er rekening mee houden dat ieder de mee houden dat ieder de

werkelijkheid anders werkelijkheid anders waarneemt, aanvoelt en er waarneemt, aanvoelt en er

over denkt.over denkt.

Zo verkieslijk een gesprek Zo verkieslijk een gesprek oriënteren op de realiteit oriënteren op de realiteit

eerder dan op eerdere eerder dan op eerdere gesprekken, gesprekken,

gespreksuitingen en -gespreksuitingen en -gegevens.gegevens.

Je samen terug in de realiteit Je samen terug in de realiteit plaatsen zo het op mentaal plaatsen zo het op mentaal

gespreksvlak fout loopt (van gespreksvlak fout loopt (van juist, gelijk, precies, juist, gelijk, precies,

beter, ...hebben naar zijn).beter, ...hebben naar zijn).

In de realiteit stappen, je In de realiteit stappen, je geest is er om je te helpen geest is er om je te helpen niet om je het moeilijk te niet om je het moeilijk te

maken.maken.

Zo je in het mentale plaatsen Zo je in het mentale plaatsen om samen iets te initiëren en om samen iets te initiëren en wachten tot de realiteit komt wachten tot de realiteit komt

niet lukt, je in de realiteit niet lukt, je in de realiteit plaatsen om samen iets te plaatsen om samen iets te

initiëren en wachten tot het initiëren en wachten tot het mentale komt.mentale komt.

Ik verkies in een gesprek me Ik verkies in een gesprek me zo nodig eerder zorgen te zo nodig eerder zorgen te

maken over realiteiten dan maken over realiteiten dan over de inschatting van deze over de inschatting van deze

realiteiten.realiteiten.

Nagaan wat je in gesprek Nagaan wat je in gesprek doet gericht is op een betere doet gericht is op een betere beeldvorming en/of op een beeldvorming en/of op een

betere realiteit.betere realiteit.

Er attent op zijn dat het Er attent op zijn dat het meestal niet een gebeuren is meestal niet een gebeuren is in de realiteit dat spanning in de realiteit dat spanning

oproept maar de wijze oproept maar de wijze waarop het wordt opgevat waarop het wordt opgevat

afhankelijk van hoe je denkt afhankelijk van hoe je denkt ermee om te kunnen gaan en ermee om te kunnen gaan en

van het aan te kunnen.van het aan te kunnen.

Zo wenselijk verkiezen dicht Zo wenselijk verkiezen dicht bij het concrete en het bij het concrete en het zoeken naar zakelijke zoeken naar zakelijke

oplossingen te blijven zo oplossingen te blijven zo ieder redenen heeft om de ieder redenen heeft om de dingen anders te ervaren, dingen anders te ervaren,

om zich miskend of gekwetst om zich miskend of gekwetst te voelen of om de ander te te voelen of om de ander te ervaren als tekortschietend ervaren als tekortschietend

of aanvallerig.of aanvallerig.

In gesprek nagaan of iemand In gesprek nagaan of iemand de realiteit met zijn de realiteit met zijn

minuspunten al of niet minuspunten al of niet aanvaardt zoals ze is en al of aanvaardt zoals ze is en al of

niet eist dat de dingen, de niet eist dat de dingen, de mensen, het (samen)leven mensen, het (samen)leven

en de omwereld anders en de omwereld anders zouden zijn.zouden zijn.

Weten accepteren dat je het Weten accepteren dat je het met de dingen en de mensen met de dingen en de mensen

zoals ze zijn zult moeten zoals ze zijn zult moeten doen.doen.

Een situatie of gebeuren Een situatie of gebeuren waarop geen vat of controle waarop geen vat of controle als gegeven onderkennen en als gegeven onderkennen en

aanvaarden.aanvaarden.

Minuspunten zien in een Minuspunten zien in een ruimer perspectief, als ruimer perspectief, als

aandachtspunten waaruit aandachtspunten waaruit kan geleerd worden, als kan geleerd worden, als

werkpunten waaraan kan werkpunten waaraan kan gewerkt worden, als gewerkt worden, als

veranderpunten waaraan veranderpunten waaraan kan gesleuteld worden, kan gesleuteld worden,

als eindpunten die dienen als eindpunten die dienen onderkend en aanvaard te onderkend en aanvaard te worden, als startpunten als worden, als startpunten als realiteiten van waaruit te realiteiten van waaruit te

vertrekken en rekening mee vertrekken en rekening mee te houden.te houden.

We hanteren feiten er op We hanteren feiten er op lettend ze niet te vervormen lettend ze niet te vervormen

door weglatingen of door weglatingen of veralgemeningen.veralgemeningen.

In gesprek opkomende In gesprek opkomende automatische gedachten automatische gedachten

nader beschouwen, nader beschouwen, concretiseren en controleren concretiseren en controleren

op hun juistheid.op hun juistheid.

In gesprek een In gesprek een realiteitscheck doen van realiteitscheck doen van

gevaren en risico's.gevaren en risico's.

We ruilen termen als 'steeds, We ruilen termen als 'steeds, voortdurend, nooit, overal, voortdurend, nooit, overal,

nergens, iedereen, niemand, nergens, iedereen, niemand, alles, niets, helemaal, zo alles, niets, helemaal, zo

weer' in voor 'nu, dan, soms, weer' in voor 'nu, dan, soms, hier, daar, die, dit, dat, iets, hier, daar, die, dit, dat, iets,

ietwat, zo'.ietwat, zo'.

Nagaan of 'steeds, Nagaan of 'steeds, voortdurend, nooit, overal, voortdurend, nooit, overal,

nergens, iedereen, niemand, nergens, iedereen, niemand, alles, niets, helemaal, zo alles, niets, helemaal, zo

weer' in de realiteit wel zo is weer' in de realiteit wel zo is en zoeken naar eventuele en zoeken naar eventuele

voorbeelden van het voorbeelden van het tegendeel.tegendeel.

Er de voorkeur aan geven de Er de voorkeur aan geven de feiten voor zich te laten feiten voor zich te laten

spreken eerder dan vanuit spreken eerder dan vanuit principes de feiten tegemoet principes de feiten tegemoet

te gaan en te vertolken.te gaan en te vertolken.

Zo een bepaald denken Zo een bepaald denken voortdurend je emoties voortdurend je emoties

aanwakkert, zo verkieslijk aanwakkert, zo verkieslijk jezelf er toe brengen jezelf er toe brengen

letterlijk stop te zeggen aan letterlijk stop te zeggen aan dit denken en de focus te dit denken en de focus te

verleggen. verleggen.

Een denken dat je in de war Een denken dat je in de war brengt, even laten rusten en brengt, even laten rusten en

achteraan je mogelijke achteraan je mogelijke denkonderwerpen plaatsen.denkonderwerpen plaatsen.

Bij onbekendheid, Bij onbekendheid, onduidelijkheid, twijfel of onduidelijkheid, twijfel of

niet-eensgezindheid niet-eensgezindheid werkelijkheids- aanreikende werkelijkheids- aanreikende

argumentatie verkiezen argumentatie verkiezen boven gewoonte- of boven gewoonte- of

gezagsargumentatie.gezagsargumentatie.

De voorkeur geven aan De voorkeur geven aan argumenten die verwijzen argumenten die verwijzen naar en garant staan voor naar en garant staan voor

doelbewustheid, doelbewustheid, doelgerichtheid, doelgerichtheid, doelmatigheid en doelmatigheid en doelvoordelig zijn.doelvoordelig zijn.

Attent op zijn gemakkelijk Attent op zijn gemakkelijk zijn gelijk te vinden door te zijn gelijk te vinden door te

veralgemenen, te veralgemenen, te accentueren, te reduceren, accentueren, te reduceren,

samen te voegen, los te samen te voegen, los te koppelen, te selecteren, uit koppelen, te selecteren, uit

te sluiten, onvoldoende te sluiten, onvoldoende bewezen te achten, ... en dat bewezen te achten, ... en dat

de ander vaak een ander de ander vaak een ander gelijk weet te vinden.gelijk weet te vinden.

Je gevoelens ervaren alsof je Je gevoelens ervaren alsof je overgeleverd bent aan overgeleverd bent aan onontkoombare feiten, onontkoombare feiten,

veranderen naar gevoelens veranderen naar gevoelens vanuit een bij de gekozen vanuit een bij de gekozen

feiten blijven.feiten blijven.

Je snellere emotioneel Je snellere emotioneel mogelijk vertekende niet-mogelijk vertekende niet-helpende reflex aanvullen helpende reflex aanvullen met je rationeel feitelijke met je rationeel feitelijke helpende voorstelling en helpende voorstelling en

interpretatie.interpretatie.

Zich in gesprek niet Zich in gesprek niet verliezen in redeneringen verliezen in redeneringen (logische, exemplarische, (logische, exemplarische,

vergelijkende, ...) die geen vergelijkende, ...) die geen equivalent vinden in de equivalent vinden in de

werkelijkheid.werkelijkheid.

In gesprek het gebruik van In gesprek het gebruik van schijnredenen om elkaar te schijnredenen om elkaar te

overtuigen trachten overtuigen trachten onderkennen en vermijden.onderkennen en vermijden.

Regels niet gebruiken om Regels niet gebruiken om beeldvorming en realiteit los beeldvorming en realiteit los

te koppelen.te koppelen.

De beeldvorming en haar De beeldvorming en haar regels niet gebruiken om regels niet gebruiken om

aan de realiteit te aan de realiteit te ontsnappen, deze geweld ontsnappen, deze geweld

aan te doen of er aan te doen of er onverschillig tegenover te onverschillig tegenover te

blijven.blijven.

In gesprek vraagtekens In gesprek vraagtekens durven plaatsen naast durven plaatsen naast vanzelfsprekendheden.vanzelfsprekendheden.

Wat bekend is opnieuw in Wat bekend is opnieuw in vraag durven stellen.vraag durven stellen.

Iets niet automatisch voor Iets niet automatisch voor waar nemen waartegen waar nemen waartegen

niemand ingaat of waarmee niemand ingaat of waarmee iedereen meegaat.iedereen meegaat.

In gesprek de vraag naar de In gesprek de vraag naar de mogelijkheid als mogelijkheid als

onderscheiden van de vraag onderscheiden van de vraag naar de waarschijnlijkheid naar de waarschijnlijkheid

aan bod laten komen.aan bod laten komen.

Je toedichting aan iets Je toedichting aan iets toetsen aan de toetsen aan de werkelijkheid.werkelijkheid.

Iets wat typisch of algemeen Iets wat typisch of algemeen kenmerkend is niet kenmerkend is niet

automatisch als concreet automatisch als concreet toepasselijk aanzien.toepasselijk aanzien.

Wat typisch of eigen is aan Wat typisch of eigen is aan een gedeelte niet een gedeelte niet

automatisch toedichten aan automatisch toedichten aan het geheel of omgekeerd het geheel of omgekeerd

wat typisch of eigen is aan wat typisch of eigen is aan het geheel niet automatisch het geheel niet automatisch toedichten aan een gedeelte.toedichten aan een gedeelte.

Iets wat analoog opgaat of Iets wat analoog opgaat of eerder opging niet eerder opging niet

automatisch als hier automatisch als hier toepasselijk aanzien.toepasselijk aanzien.

In gesprek nagaan op welke In gesprek nagaan op welke manier oorzaak-gevolg manier oorzaak-gevolg

koppelingen en voorwaarde- koppelingen en voorwaarde- reactie koppelingen opgaan reactie koppelingen opgaan (automatisch, overtuiging, (automatisch, overtuiging,

afspraak, gewoonte, traditie, afspraak, gewoonte, traditie, reëel, imaginair, reëel, imaginair,

formulering, expressie, formulering, expressie, appèl, conditioneel, appèl, conditioneel,

signaal, ...) of bij voorbaat signaal, ...) of bij voorbaat zouden kunnen opgaan. zouden kunnen opgaan.

Ik stel aan de andere de Ik stel aan de andere de vragen waarop ik de vragen waarop ik de

antwoorden reeds heb antwoorden reeds heb bedacht of verhoopt.bedacht of verhoopt.

Ik verwacht van de ander Ik verwacht van de ander een echt antwoord welke het een echt antwoord welke het

ook mag zijn.ook mag zijn.

Als ik met iemand praat, wil Als ik met iemand praat, wil ik precies weten wat er aan ik precies weten wat er aan

de hand is.de hand is.

In gesprek zo dicht mogelijk In gesprek zo dicht mogelijk bij de realiteit staan van wat bij de realiteit staan van wat

je omringt, van jezelf, de je omringt, van jezelf, de ander, je relatie, je situatie, ander, je relatie, je situatie,

de ontmoete en gekozen de ontmoete en gekozen anderen.anderen.

Via gesprek ertoe komen de Via gesprek ertoe komen de realiteit van je leef- en realiteit van je leef- en

relatiesituatie onder ogen te relatiesituatie onder ogen te zien.zien.

Er attent op zijn in je Er attent op zijn in je uitdrukkingen mogelijk elk uitdrukkingen mogelijk elk een andere realiteit op het een andere realiteit op het oog te hebben : feitelijke, oog te hebben : feitelijke, persoonlijke, relationele, persoonlijke, relationele,

verwachtings-, verwachtings-, omschrijvings-, omschrijvings-, streefrealiteit.streefrealiteit.

Er attent op zijn dat je in Er attent op zijn dat je in gesprek steeds op een deel gesprek steeds op een deel van de externe of interne van de externe of interne

realiteit je aandacht richt en realiteit je aandacht richt en dat door de grootte of de dat door de grootte of de

richting of de aard van deze richting of de aard van deze aandachtsfocus met meer of aandachtsfocus met meer of minder dingen of met andere minder dingen of met andere

dingen of met deze op een dingen of met deze op een andere manier mentaal of andere manier mentaal of

gedragsmatig wordt gedragsmatig wordt omgegaan.omgegaan.

Er rekening mee houden dat Er rekening mee houden dat onze uitspraken slechts een onze uitspraken slechts een

deel weergeven van de deel weergeven van de werkelijkheden die werkelijkheden die

veelomvattender zijn (meer veelomvattender zijn (meer kenmerken, meer kanten, kenmerken, meer kanten,

meer aspecten, anders meer aspecten, anders situeerbaar, meer situeerbaar, meer

mogelijkheden, meer mogelijkheden, meer variatie, ...).variatie, ...).

In gesprek trachten we zo In gesprek trachten we zo snel mogelijk tot de essentie snel mogelijk tot de essentie

door te dringen.door te dringen.

In een gesprek kunnen we In een gesprek kunnen we onder ogen zien dat de onder ogen zien dat de

ander een gebeuren heel ander een gebeuren heel anders ervaart of opneemt.anders ervaart of opneemt.

Er in gesprek attent op zijn Er in gesprek attent op zijn dat kwaliteiten en dat kwaliteiten en

waarderingen hun oorsprong waarderingen hun oorsprong vinden in ons hoofd en dat vinden in ons hoofd en dat

kenmerken en kenmerken en beschrijvingen hun beschrijvingen hun

oorsprong vinden in de oorsprong vinden in de realiteit.realiteit.

Ik let erop iets op zo een Ik let erop iets op zo een wijze uit te leggen die de wijze uit te leggen die de ander kan begrijpen en ander kan begrijpen en

aanvaarden.aanvaarden.

In een gesprek kunnen we In een gesprek kunnen we onder ogen zien dat de onder ogen zien dat de

andere onze kijk en onze andere onze kijk en onze voorstellen niet steunt of voorstellen niet steunt of

overneemt.overneemt.

We weten hoe we elkaars We weten hoe we elkaars boodschappen juist moeten boodschappen juist moeten

interpreteren.interpreteren.

We weten hoe we elkaar iets We weten hoe we elkaar iets moeten meedelen om juist moeten meedelen om juist

begrepen te worden.begrepen te worden.

Onze manier van praten met Onze manier van praten met elkaar is een afspiegeling elkaar is een afspiegeling

van onze relatie tot elkaar.van onze relatie tot elkaar.

Onderscheid maken tussen Onderscheid maken tussen de realiteit en de de realiteit en de

verwoording ervan (mogelijk verwoording ervan (mogelijk onvolledig, negatief, onvolledig, negatief,

voorbijgestreefd, voorbijgestreefd, standaard, ...).standaard, ...).

In gesprek attent zijn op hoe In gesprek attent zijn op hoe men de realiteit benoemt en men de realiteit benoemt en

hoe men zijn ervaring hoe men zijn ervaring omschrijft en op de omschrijft en op de

overeenstemming tussen overeenstemming tussen beide.beide.

Ik geef het onderscheid aan Ik geef het onderscheid aan tussen feiten die ik meedeel tussen feiten die ik meedeel en mijn interpretatie ervan.en mijn interpretatie ervan.

Een onderscheid weten Een onderscheid weten maken tussen eerst een maken tussen eerst een

verantwoording, een aantal verantwoording, een aantal redenen te hebben en daar redenen te hebben en daar

een realiteit op te laten een realiteit op te laten aansluiten en eerst een aansluiten en eerst een realiteit te hebben (of realiteit te hebben (of

willen) en daar een uitleg, willen) en daar een uitleg, argumentatie of argumentatie of

verantwoording voor te verantwoording voor te zoeken.zoeken.

Er in gesprek van bewust Er in gesprek van bewust zijn wanneer je jezelf als zijn wanneer je jezelf als

(subjectieve) maatstaf voor (subjectieve) maatstaf voor iets gebruikt en wanneer iets gebruikt en wanneer een gemeenschappelijke een gemeenschappelijke (objectieve) buiten jezelf.(objectieve) buiten jezelf.

Er rekening mee houden dat Er rekening mee houden dat wat zich op mentaal vlak als wat zich op mentaal vlak als

afspiegeling afspeelt, afspiegeling afspeelt, achterloopt bij wat in de achterloopt bij wat in de

realiteit gebeurt, dit door de realiteit gebeurt, dit door de aanwezige voorafspiegeling aanwezige voorafspiegeling

vanuit eerdere vanuit eerdere leerervaringen.leerervaringen.

Er rekening mee houden dat Er rekening mee houden dat wat zich op mentaal vlak als wat zich op mentaal vlak als voorafspiegeling afspeelt, voorafspiegeling afspeelt, vooruitloopt op wat in de vooruitloopt op wat in de

realiteit te gebeuren staat, realiteit te gebeuren staat, dit door de eerdere dit door de eerdere afspiegelingen als afspiegelingen als leerervaringen. leerervaringen.

Met je gedachten, je Met je gedachten, je gevoelens, je verlangens en gevoelens, je verlangens en

je handelen op eenzelfde je handelen op eenzelfde golflengte komen te zitten.golflengte komen te zitten.

Ik meen ook wat ik zeg.Ik meen ook wat ik zeg.

Eenzelfde ritme ontwikkelen Eenzelfde ritme ontwikkelen voor je zeggen en doen.voor je zeggen en doen.

Mijn zeggen en doen op Mijn zeggen en doen op elkaar laten aansluiten of elkaar laten aansluiten of althans de afstand tussen althans de afstand tussen

mijn zeggen of mijn zeggen mijn zeggen of mijn zeggen te zullen doen en mijn doen te zullen doen en mijn doen

zo klein en kort mogelijk zo klein en kort mogelijk houden.houden.

In gesprek individueel of In gesprek individueel of gezamenlijk stappen gezamenlijk stappen

voornemen die te zetten zijn.voornemen die te zetten zijn.

Er rekening mee houden dat Er rekening mee houden dat er altijd eerst een idee is er altijd eerst een idee is

(verwachting, beeld, (verwachting, beeld, opvatting, herinnering, ...) opvatting, herinnering, ...)

en dan een ervaring en dan een ervaring (waarneming, gevoel, ...).(waarneming, gevoel, ...).

Er attent op zijn dat de Er attent op zijn dat de werkelijkheid die je ziet, als werkelijkheid die je ziet, als

één uit zoveel mogelijke één uit zoveel mogelijke wer- kelijkheden, (gesloten wer- kelijkheden, (gesloten

of open, kansloos of of open, kansloos of kansrijk, vijandig of kansrijk, vijandig of

vriendelijk, beperkend of vriendelijk, beperkend of stimulerend, weerstandig of stimulerend, weerstandig of uitnodigend, ...) mogelijk de uitnodigend, ...) mogelijk de werkelijkheid is die je wenst werkelijkheid is die je wenst

of verkiest te zien.of verkiest te zien.

In gesprek uitzoeken welke In gesprek uitzoeken welke verwachtingen van jezelf en verwachtingen van jezelf en

van anderen je eigen van anderen je eigen ervaren, handelen en ervaren, handelen en

reageren bepalen.reageren bepalen.

Afstemmen van de idee of de Afstemmen van de idee of de verwachting met betrekking verwachting met betrekking tot zichzelf of de ander met tot zichzelf of de ander met

de realiteit van zichzelf of de de realiteit van zichzelf of de ander.ander.

Eerder dan wat vaak Eerder dan wat vaak automatisch gebeurt automatisch gebeurt verwachtingen af te verwachtingen af te

stemmen op het verleden stemmen op het verleden wat niet meer van wat niet meer van

toepassing is, er de voorkeur toepassing is, er de voorkeur aan geven ze aan het heden aan geven ze aan het heden

en de huidige situatie en en de huidige situatie en omstandigheden aan te omstandigheden aan te

passen.passen.

Aan problemen Aan problemen onderliggende fantasieën onderliggende fantasieën naar voor halen in gesprek naar voor halen in gesprek om ze minder dwingend te om ze minder dwingend te

maken door ze beter te maken door ze beter te onderkennen, ze meer onderkennen, ze meer

bespreekbaar te maken en bespreekbaar te maken en ze dichter bij de realiteit te ze dichter bij de realiteit te

brengen.brengen.

In gesprek vermijden het In gesprek vermijden het slachtoffer te worden van op slachtoffer te worden van op hol slaande fantasieën door hol slaande fantasieën door ze onder controle te houden, ze onder controle te houden, er niet in op te gaan, ze te er niet in op te gaan, ze te

onderbreken, ze in te onderbreken, ze in te perken, ze positief om te perken, ze positief om te buigen, ze door een meer buigen, ze door een meer

behulpzame te vervangen of behulpzame te vervangen of ze te controleren.ze te controleren.

In gesprek het onderscheid In gesprek het onderscheid weten maken tussen het weten maken tussen het

opgeven van je beeld zo het opgeven van je beeld zo het niet aan de werkelijkheid niet aan de werkelijkheid

beantwoordt en het opgeven beantwoordt en het opgeven van de werkelijkheid zo ze van de werkelijkheid zo ze

niet aan je beeld niet aan je beeld beantwoordt.beantwoordt.

Niet bruikbare Niet bruikbare voorstellingen van jezelf of voorstellingen van jezelf of

de ander die je hinderen de ander die je hinderen vervangen door beter op je vervangen door beter op je

of de ander afgestemde of de ander afgestemde voorstellingen die je meer voorstellingen die je meer

ruimte geven en waaraan je ruimte geven en waaraan je nieuwe ervaringen kunt nieuwe ervaringen kunt

vastknopen.vastknopen.

In gesprek er attent op zijn In gesprek er attent op zijn eerder de gesprekspartner eerder de gesprekspartner

te willen veranderen te willen veranderen overeenkomstig je gewenst overeenkomstig je gewenst

beeld, of je (ideaal)beeld beeld, of je (ideaal)beeld waaraan de ander niet waaraan de ander niet

beantwoord of kan beantwoord of kan beantwoorden, in beantwoorden, in

overeenstemming te willen overeenstemming te willen brengen met de realiteit van brengen met de realiteit van

de ander.de ander.

Je teleurstelling dat de ander Je teleurstelling dat de ander niet beantwoordt aan je niet beantwoordt aan je

droombeeld en niet voldoet droombeeld en niet voldoet aan al je behoeften weten aan al je behoeften weten

omzetten in het leren omzetten in het leren kennen van en het inspelen kennen van en het inspelen op het reëel beeld van de op het reëel beeld van de

ander, wie die wel is en wat ander, wie die wel is en wat die je wel kan bieden.die je wel kan bieden.

In gesprek eerder dan te In gesprek eerder dan te verwachten dat de ander verwachten dat de ander alles is en goed is in alles, alles is en goed is in alles,

ontdekken dat de ander iets ontdekken dat de ander iets is en goed is in iets.is en goed is in iets.

In gesprek de ander niet In gesprek de ander niet negeren als individu en er negeren als individu en er

niet vanuit gaan dat hij of zij niet vanuit gaan dat hij of zij als een ander is.als een ander is.

Door herhaalde Door herhaalde confrontaties met bepaalde confrontaties met bepaalde kanten van de ander die niet kanten van de ander die niet samengaan met kanten van samengaan met kanten van je, de ander niet herleiden je, de ander niet herleiden tot deze moeilijke kanten tot deze moeilijke kanten voor je en het perspectief voor je en het perspectief van andere kanten bij de van andere kanten bij de

ander niet verliezen.ander niet verliezen.

In gesprek een onderscheid In gesprek een onderscheid weten maken tussen weten maken tussen

variabele basiservaringen variabele basiservaringen met de ander en meer met de ander en meer

stabiele synthesebeelden stabiele synthesebeelden over de ander.over de ander.

Er attent op zijn vanuit je Er attent op zijn vanuit je telkens net iets andere telkens net iets andere basiservaringen met de basiservaringen met de

ander toe te laten je ander toe te laten je synthesebeelden over de synthesebeelden over de

ander voldoende te ander voldoende te nuanceren, te variëren, nuanceren, te variëren, meerdimensioneel en meerdimensioneel en

meeromvattend te houden.meeromvattend te houden.

In gesprek de ander weten In gesprek de ander weten tegemoetgaan in zijn tegemoetgaan in zijn

fysische, persoonlijke, fysische, persoonlijke, affectieve, sociale en affectieve, sociale en

culturele realiteit.culturele realiteit.

Als de realiteit niet Als de realiteit niet overeenstemt met iemands overeenstemt met iemands voorstelling ervan niet de voorstelling ervan niet de

realiteit of iemand in twijfel realiteit of iemand in twijfel trekken, maar meer trachten trekken, maar meer trachten

vernemen over iemands vernemen over iemands ervaring en de oorsprong ervaring en de oorsprong

ervan.ervan.

Zo de realiteit niet Zo de realiteit niet samenvalt met wat je denkt samenvalt met wat je denkt

dat ze moet zijn, meer dat ze moet zijn, meer trachten vernemen en je trachten vernemen en je

afvragen of je denken klopt afvragen of je denken klopt en of wat je opmerkt je en of wat je opmerkt je

aandacht of bezorgdheid aandacht of bezorgdheid verdient.verdient.

In een gesprek kunnen we In een gesprek kunnen we elkaars en eigen elkaars en eigen

beperkingen en zwakke beperkingen en zwakke kanten onder ogen zien.kanten onder ogen zien.

Mogelijk tekortschieten zelf Mogelijk tekortschieten zelf onderkennen eerder dan dat onderkennen eerder dan dat

de ander dit in je plaats de ander dit in je plaats doet.doet.

In gesprek onderkennen en In gesprek onderkennen en aanvaarden dat zelden iets, aanvaarden dat zelden iets, ook de ander niet, perfect is.ook de ander niet, perfect is.

Onderkennen dat niemand Onderkennen dat niemand en dus ook jij niet perfect in en dus ook jij niet perfect in

zowat alles kan zijn.zowat alles kan zijn.

In gesprek je situatie niet In gesprek je situatie niet voortdurend vergelijken met voortdurend vergelijken met een ideaalsituatie maar met een ideaalsituatie maar met

het ontbreken van de het ontbreken van de situatie.situatie.

Zo er naast de negatieve Zo er naast de negatieve uitleg voor iets of iemands uitleg voor iets of iemands handelen een andere meer handelen een andere meer positieve uitleg mogelijk is, positieve uitleg mogelijk is, die in overweging nemen.die in overweging nemen.

Als je op een spoor zit dat je Als je op een spoor zit dat je voortdurend met voortdurend met teleurstelling en teleurstelling en

tekortschieten van de ander tekortschieten van de ander confronteert, kan je steeds confronteert, kan je steeds van spoor veranderen, van van spoor veranderen, van

andere of geen andere of geen verwachtingen naar de verwachtingen naar de ander toe, zodat alleen ander toe, zodat alleen

tevredenheid en voldoening tevredenheid en voldoening bij de ander wordt bij de ander wordt

gevonden.gevonden.

Een situatie in gesprek op Een situatie in gesprek op een voldoende een voldoende

gedifferentieerde en gedifferentieerde en genuanceerde wijze weten genuanceerde wijze weten

ervaren en vertolken.ervaren en vertolken.

Bij een negatieve Bij een negatieve gedachtengang in gesprek gedachtengang in gesprek verwoorden wat het ergste verwoorden wat het ergste

is wat kan gebeuren, hoe erg is wat kan gebeuren, hoe erg dat zou zijn en welke de dat zou zijn en welke de kans is op dit gebeuren.kans is op dit gebeuren.

In gesprek de praktische In gesprek de praktische bruikbaarheid en bruikbaarheid en

haalbaarheid van voorstellen haalbaarheid van voorstellen trachten achterhalen.trachten achterhalen.

We weten in gesprek wat is, We weten in gesprek wat is, wat werkzaam is, wat effect wat werkzaam is, wat effect heeft en wat resultaat geeft heeft en wat resultaat geeft

naar elkaar toe en in het naar elkaar toe en in het algemeen, te onderkennen.algemeen, te onderkennen.

Eerder dan in moeilijke Eerder dan in moeilijke (communicatie-)situaties je (communicatie-)situaties je toevlucht te nemen tot een toevlucht te nemen tot een ontmoedigend negatief of ontmoedigend negatief of (te) ongunstig denken, of (te) ongunstig denken, of

een ontkennend positief of een ontkennend positief of (te) gunstig denken, (te) gunstig denken,

voorkeur geven aan een voorkeur geven aan een relativerend realistisch relativerend realistisch

bruikbaar en functioneel bruikbaar en functioneel denken.denken.

Relativering bij voorkeur Relativering bij voorkeur reserveren voor een situatie reserveren voor een situatie die niet te veranderen is of die niet te veranderen is of

nadat verandering niet lukte nadat verandering niet lukte en niet voor een situatie en niet voor een situatie

waarvoor verandering kan of waarvoor verandering kan of aangewezen is en voordat aangewezen is en voordat

enige poging tot verandering enige poging tot verandering werd ondernomen.werd ondernomen.

De moed hebben in gesprek De moed hebben in gesprek te onderkennen waar je je nu te onderkennen waar je je nu

feitelijk precies bevindt en feitelijk precies bevindt en waar je stap voor stap naar waar je stap voor stap naar toe wil gebruik makend van toe wil gebruik makend van gedachten die iets verder gedachten die iets verder

maar nog dicht genoeg staan maar nog dicht genoeg staan bij waar je nu bent.bij waar je nu bent.

In gesprek de invloed die elk In gesprek de invloed die elk denkt te hebben in denkt te hebben in

overeenstemming brengen overeenstemming brengen met de invloed die elk heeft.met de invloed die elk heeft.

Zo aanwezig de neiging Zo aanwezig de neiging onderkennen om je dingen onderkennen om je dingen en de redenen hiervoor (in en de redenen hiervoor (in negatieve of positieve zin) negatieve of positieve zin)

over jezelf, de ander, je over jezelf, de ander, je relatie en de realiteit voor te relatie en de realiteit voor te stellen (in gesprek) die niet stellen (in gesprek) die niet

overeenkomen met de overeenkomen met de werkelijkheid en deze werkelijkheid en deze

neiging nalaten.neiging nalaten.

Afspraken die een betere Afspraken die een betere realiteit in de weg staan realiteit in de weg staan

veranderen we.veranderen we.

In gesprek eerder In gesprek eerder opvattingen betwisten om ze opvattingen betwisten om ze te laten aansluiten op feiten, te laten aansluiten op feiten, dan feiten te betwisten om dan feiten te betwisten om ze te laten aansluiten op ze te laten aansluiten op

opvattingen.opvattingen.

Onderkennen in gesprek in Onderkennen in gesprek in de eerste plaats op zoek te de eerste plaats op zoek te zijn naar een mentale en zijn naar een mentale en

reële 'fit' of '(in)passing' en reële 'fit' of '(in)passing' en zo dit niet lukt tot een zo dit niet lukt tot een

mentale of reële aanpassing mentale of reële aanpassing weten komen.weten komen.

Zo de ander in gesprek Zo de ander in gesprek bepaalde realiteiten tracht bepaalde realiteiten tracht niet te onderkennen of te niet te onderkennen of te

ontkennen, laten merken ze ontkennen, laten merken ze te onderkennen of te kennen te onderkennen of te kennen en je door hun duidelijkheid en je door hun duidelijkheid niet te laten ompraten en niet te laten ompraten en

door begrip en geen door begrip en geen afwijzing voor de ander afwijzing voor de ander ruimte te creëren voor ruimte te creëren voor

aanvaarding. aanvaarding.

Onderkennen dat er een Onderkennen dat er een groter risico is op problemen groter risico is op problemen

zo de uitgewisselde zo de uitgewisselde voorstelling niet adekwaat voorstelling niet adekwaat

overeenstemt met de overeenstemt met de werkelijkheid en zo men werkelijkheid en zo men onbewust eerder met de onbewust eerder met de

voorstelling omgaat dan met voorstelling omgaat dan met de werkelijkheid.de werkelijkheid.

Zo we niet tot een Zo we niet tot een overeenkomst komen wat overeenkomst komen wat principes betreft, trachten principes betreft, trachten

we tot een overeenkomst te we tot een overeenkomst te komen wat realiteiten komen wat realiteiten

betreft (van wie heeft hoe betreft (van wie heeft hoe gelijk, naar wie wordt hoe gelijk, naar wie wordt hoe

geholpen).geholpen).

Attent zijn op de Attent zijn op de kwalificaties die je aan je kwalificaties die je aan je

eigen expressies en reacties eigen expressies en reacties geeft en de mate waarin ze geeft en de mate waarin ze overeenstemmen met de overeenstemmen met de werkelijkheid of met wat werkelijkheid of met wat

door de ander wordt door de ander wordt ervaren.ervaren.

Er op letten of er achter je Er op letten of er achter je communicatie een communicatie een

werkelijkheid aanwezig is, werkelijkheid aanwezig is, van zo ben ik, dit wil ik, zo van zo ben ik, dit wil ik, zo

voel ik, dit denk ik, dit wil ik voel ik, dit denk ik, dit wil ik voor je doen of niet, daartoe voor je doen of niet, daartoe ben ik bereid, dit zijn mijn ben ik bereid, dit zijn mijn

grenzen.grenzen.

Ervaren spanningen als Ervaren spanningen als gevolg van de opgemerkte gevolg van de opgemerkte afstand tussen wie je bent afstand tussen wie je bent en hoe de ander je ervaart en hoe de ander je ervaart door het niet weten over te door het niet weten over te komen of doordat de ander komen of doordat de ander geen hoogte van je weet te geen hoogte van je weet te

krijgen aan elkaar krijgen aan elkaar signaleren.signaleren.

In gesprek rechtlijnigheid In gesprek rechtlijnigheid nastreven door open en nastreven door open en eerlijk uit te komen voor eerlijk uit te komen voor

jezelf en voor je wensen en jezelf en voor je wensen en verwachtingen tegenover de verwachtingen tegenover de

ander.ander.

Onderkennen of je reageert Onderkennen of je reageert op iets of iemand of op op iets of iemand of op

datgene waarmee iets of datgene waarmee iets of iemand geassocieerd is.iemand geassocieerd is.

Onderkennen of je reageert Onderkennen of je reageert op iets of iemand of op de op iets of iemand of op de

associatie die ontstaat bij de associatie die ontstaat bij de voor dat iets of iemand voor dat iets of iemand gebruikte benaming.gebruikte benaming.

Onderkennen of achter de Onderkennen of achter de gebruikte verwoording een gebruikte verwoording een

parallelle realiteit parallelle realiteit schuilgaat.schuilgaat.

In gesprek de moeite nemen In gesprek de moeite nemen om achter de minder of meer om achter de minder of meer aantrekkelijk overkomende aantrekkelijk overkomende voorstelling of verwoording voorstelling of verwoording

van iets te kijken.van iets te kijken.

In gesprek vermijden dat de In gesprek vermijden dat de voorstelling of verwoording voorstelling of verwoording

de realiteit zou verduisteren.de realiteit zou verduisteren.

Illustraties zoeken van je Illustraties zoeken van je perceptie, je herinnering, je perceptie, je herinnering, je

behoeften, je denken, je behoeften, je denken, je gevoelens, je voorstelling, je gevoelens, je voorstelling, je gewaarwordingen, wanneer gewaarwordingen, wanneer

deze in welke omstandig deze in welke omstandig heden voorkomen en heden voorkomen en

waarom dit zo is.waarom dit zo is.