Communicatie- en informatiewetenschappen, bedrijfscommunicatie€¦ · Taal, communicatie en het...
Transcript of Communicatie- en informatiewetenschappen, bedrijfscommunicatie€¦ · Taal, communicatie en het...
Taal, communicatie
en het
glazen plafond
8 Maart 2011
Marinel GerritsenCommunicatie- en informatiewetenschappen,
bedrijfscommunicatie
Titel van deze pagina
Tekst met een afbeelding
• Tekst met een afbeelding
– Tekst met een afbeelding
Taal, communicatie en het glazen plafond
)
Wat er aan de orde komt over sekseverschillen in taal-
en communicatiegedrag
• Korte geschiedenis
• Op de werkvloer
• Valkuilen– Sollicitatiebrief
– Sollicitatiegsprek
– Gedrag op de werkvloer
• Mannelijk of vrouwelijk taal- en communicatiegedrag?
Taal, communicatie en het glazen plafond
Geschiedenis
Jacques van Ginneken
(1877-1945)
Taal, communicatie en het glazen plafond
Inserteer hier de scan van het
handboek
Taal, communicatie en het glazen plafond
)
Taal, communicatie en het glazen plafond
)
“Met haar eng bewustzijn, hangt het samen, dat de vrouw
niet houdt van ingewikkelde syntactische constructies. Zelfs
de relatiefzin is haar soms al te veel, ….”.
(Van Ginneken 1913, 521)
Taal, communicatie en het glazen plafond
)
Geschiedenis
Jacques van Ginneken (1913)
Otto Jespersen (1922)
Taal, communicatie en het glazen plafond
Otto Jespersen 1860-1943
Taal, communicatie en het glazen plafond
In etiquetteboeken……..
Het was de jonge vrouw, die nooit iets te vertellen had,
maar die de kunst van het luisteren tot in de perfectie
verstond, van wie de oude professor zeide: “Dat is eindelijk
eens een vrouw met wie men verstandig praten kan!”.
(Amy Groskamp-Ten Have z.j. (ca. 1965)
Taal, communicatie en het glazen plafond
Geschiedenis
Jacques van Ginneken (1913)
Jespersen (1922)
Robin Lakoff (1975)
Taal, communicatie en het glazen plafond
Robin Lakoff (1942)
Taal, communicatie en het glazen plafond
Robin Lakoff (1975)
Taal, communicatie en het glazen plafond
Lakoff (1975): Vrouwen gebruiken vaker dan
mannen
A. Heel beleefde vormen met name bij vragen:
Zou je het heel erg vinden om dit voor mij te doen?
Ik vraag je toch niet te veel als ik je vraag of……?
B. Indirecte communicatie
Wat heb ik een dorst!
C. Vragen die om bevestiging vragen (tag-questions)
Ik heb lekker gekookt, hé?
Ik heb de tafel toch mooi opgeruimd, vind je niet?
D. Verontschuldigingen
Het spijt me, maar ik ben het niet helemaal met je eens
E. Afzwakkers van de eigen mening
Het lijkt alsof…
Het is zoiets als
Taal, communicatie en het glazen plafond
Uit: Robin Lakoff (1975, 83)
Language and Woman’s place
Taal, communicatie en het glazen plafond
Geschiedenis
Jacques van Ginneken (1913)
Jespersen (1922)
Robin Lakoff (1975)
Deborah Tannen (1994)
Taal, communicatie en het glazen plafond
Deborah Tannen (1947)
Taal, communicatie en het glazen plafond
Deborah Tannen (1994)
Taal, communicatie en het glazen plafond
Verschillen op de werkvloer in:
• Afhankelijk opstellen
– Spijt betuigen zonder schuld
– Bedanken zonder reden
– Onderhandelen van buiten uit
– Mening vragen
• Onzeker opstellen
– Geen zelfvertrouwen tonen (29)
• Minder goed zichtbaar zijn
– Ontvanger gecentreerd
– Interrumperen
• Niet duidelijk verwoorden wat je bedoelt
– Indirecte communicatiestrategieën
Taal, communicatie en het glazen plafond
Afhankelijk opstellen: spijt betuigen zonder schuld
Een klant heeft u gevraagd een tekst voor 1 oktober bij hem
af te leveren. Maar hij belt u op 14 september op met het
verzoek of het niet 20 september af kan zijn.
Hoe formuleert u uw antwoord als 20 september echt niet
lukt?
1. Neemt u mij niet kwalijk, maar dat lukt niet.
2. Neen, helaas, dat lukt niet.
Taal, communicatie en het glazen plafond
Taal, communicatie en het glazen plafond
Afhankelijk opstellen: bedanken zonder reden
A belt B om een afspraak te maken
A Zou jij om 10.00 morgen kunnen?
B Ja, dat kan prima.
A OK, dan doen we dat.
Hoe sluit u af als u B bent?
B1 OK, Dag, dag.
óf
B2 OK, dank je wel. Dag, dag.
Taal, communicatie en het glazen plafond
In een vergadering zegt de voorzitter: “ Deze opdracht is zo goed als voltooid. We kunnen doorgaan met het volgende punt”.
Wat zegt u als u toch nog iets van die opdracht wil bespreken?
1. Ik wil daar toch nog het één en ander van bespreken.
2. Mag ik daar toch nog wat over vragen?
Taal, communicatie en het glazen plafond
Afhankelijk opstellen: onderhandelen van
buiten uit
Afhankelijk opstellen: mening vragen
Je bent met iemand in gesprek over een reorganisatie op het werk. Je gesprekspartner vraagt op een gegeven moment: “Hoe zou jij
dat communiceren aan de boventalligen?”.
Hoe interpreteert u die laatste zin?
1. Deze persoon weet niet hoe die dat moet doen?
2. Deze persoon is aan het nadenken hoe deze kwestie op te en wil zo veel mogelijk meningen peilen.
Taal, communicatie en het glazen plafond
Onzeker opstellen: geen zelfvertrouwen tonen
Een collega vraagt u “Denk jij dat we die opdracht binnen hebben? Ging de onderhandeling goed?”.
Wat is uw antwoord als u het gevoel heeft dat de onderhandeling best goed ging en de opdracht binnen is?
1. Het onderhandelen ging redelijk, maar ik ik ben er niet helemaal zeker van dat ze met ons in zee gaan.
2. De onderhandeling liep gesmeerd. Ik zou erg verbaasd zijn als ze niet met ons in zee gaan.
Taal, communicatie en het glazen plafond
Minder goed zichtbaar zijn: ontvanger gecentreerd
Iemand vraagt u: “Wanneer wordt de cursus PR gegeven dit
jaar?”
Wat is uw antwoord als u zelf die cursus geeft?
1. Ik geef twee cursussen PR, één vlak voor kerst en één
vlak na kerst.
2. Er zijn twee cursussen PR, één vlak voor kerst en één
vlak na kerst.
Taal, communicatie en het glazen plafond
Minder goed zichtbaar zijn: interrumperen-1
A. Ik heb nu eenmaal een hekel aan vergaderingen. Dat weet je.
B1. Je
noemt dat zelfs schijndemocratie
A. Ik heb nu eenmaal een hekel aan vergaderingen. Dat weet je.
B2. Je noemt dat zelfs schijn-
democratie
Taal, communicatie en het glazen plafond
Minder goed zichtbaar zijn: interrumperen-2
Iemand zit op een vergadering vreselijk over een probleem te
kletsen. U denkt dat de oplossing makkelijk is. Wat doet u?
1. U wacht tot de lange spreker is uitgesproken en vraagt dan
het woord aan de voorzitter.
2. U interrumpeert met: “Hierop aansluitend. Ik denk dat….”
Taal, communicatie en het glazen plafond
Niet duidelijk verwoorden wat je bedoelt: indirecte
communicatiestrategieën
Een manager in gesprek met een assistent zegt
“Wat die poster betreft. Ik wil hem zwart-wit maken en helderder.
Ik ben naar een winkel gegaan en heb het ze gevraagd, maar ze
deden geen puur zwart-wit meer . Ze wisten ook niet wie dat wel
zou kunnen doen. Erg behulpzaam waren ze niet, maar we zullen
toch iemand moeten vinden die dat kan maken”.
Wat wil de manager zeggen?
Taal, communicatie en het glazen plafond
Verschillen op de werkvloer in:
• Afhankelijk opstellen
– Spijt betuigen zonder schuld
– Bedanken zonder reden
– Onderhandelen van buiten uit
– Mening vragen
• Onzeker opstellen
– Geen zelfvertrouwen tonen (29)
• Minder goed zichtbaar zijn
– Ontvanger gecentreerd
– Interrumperen
• Niet duidelijk verwoorden wat je bedoelt
– Indirecte communicatiestrategieën
Taal, communicatie en het glazen plafond
Kenmerken van taal en communicatie van vrouwen
en mannen op basis van onderzoeken anno 2011
Vrouwen
Indirect
Verzoenen
Faciliteren
Samenwerken
Weinig bijdragen aan spreken
in het openbaar
Aanmoedigende feedback
geven
Georiënteerd op persoon en
proces
Mannen
Direct
Confronteren
Concurreren
Voor je zelf werken
Veel bijdragen aan spreken in
het openbaar
Op een agressieve wijze
interrumperen
Georiënteerd op taak en
resultaat
Taal, communicatie en het glazen plafond
Zijn vrouwen in staat mannelijk taalgebruik en
taalkgedrag te gebruiken? Ja!
• Onderzoek Kendall (2005)
• Analyse van het taal- en communicatiegedrag van dezelfde vrouw – Op de werkvloer
– Thuis met haar kinderen
• Resultaten:– Op de werkvloer: indirect, afhankelijk, onzeker
– Thuis met haar kinderen: direct, onafhankelijk, zeker
Valkuil 1: de sollicitatiebrief
Viona Groenheide analyseerde 25 sollicitatiebrieven
van mannen en 25 van vrouwen voor dezelfde HBO-
vacature
Taalgebruik: vrouwen gebruiken vaker dan mannenAfzwakkers (nogal,misschien)
Passief taalgebruik (“Van mij wordt gezegd” versus “Ik ben”)
Lange zinnen
Inhoud: vrouwen beschrijven vaker dan mannenEigenschappen die niet in directe relatie tot de functie staan: attent, tactvol
Inhoud: mannen beschrijven vaker dan vrouwenEigenschappen die in relatie staan tot de functie: commercieel, klantgericht, creatief, innovatief
Waarom ze gemotiveerd zijn voor de functie
Vorm: de brieven van vrouwen zijn vergeleken met die van mannenLanger
Geschreven in een veel kleinere letter
Taal, communicatie en het glazen plafond
Valkuil 1: de sollicitatiebrief-2
Interviews met 8 personeelsfunctionarissen over waar
ze naar keken bij de selectie van kandidaten voor een
gesprek op basis van de sollicitatiebrief
Ervaring
Opleiding
Motivatie
Presentatie van de brief
Meest gemaakte fouten volgens hen
Ontbreken van een motivatie
Te lange brieven
Taal, communicatie en het glazen plafond
Valkuil 2: het sollicitatiegesprek (Posthuma, Morgeson,
Campion 2002)
Twee interfererende factoren:
1. Similarity Attraction hypothesis: je waardeert die personen het meest die op je lijken,ook in taal- en communicatiegedrag
2. Van vrouwen verwacht men een ander taal- en communicatiegedrag dan van mannen
Taal, communicatie en het glazen plafond
Valkuil 3: promotie krijgen op basis van gedrag op de
werkvloer (Peck 2006)
Communicatiestijl op de werkvloer is mannelijk: direct,
zeker, onafhankelijk, confronterend, resultaatgericht, ik-
gericht enz.
De vrouwelijke stijl op de werkvloer is: indirect, gericht op
persoon en proces, samenwerken, tot consensus komen
enz.. Men zegt men die te waarderen, maar doet het in feite
niet
Welke communicatiestrategie gebruiken vrouwen die
carrière hebben gemaakt?
Taal, communicatie en het glazen plafond
Onderzoek van Rowena Hoogendoorn in Nederland
Communicatie-strategieën van vrouwelijke en
mannelijke managers vergeleken met vrouwelijke
werknemers in Nederland
Leidinggevende vrouwen en mannen
Spreken even lang
Hebben evenveel spreekbeurten
Vertonen hetzelfde dominante interruptiegedrag
Zijn even (on)beleefd
en onderscheiden zich daarin van vrouwelijke medewerkers!
Vrouwelijke leidinggevenden gebruiken meer ondersteunende
communicatiestrategieën dan mannelijke leidinggevenden en
vrouwelijke medewerkers.
Taal, communicatie en het glazen plafond
Moeten vrouwen mannelijk of vrouwelijk taal- en
communicatiegedrag gebruiken om het glazen plafond
te kunnen doorbreken?
Dilemma:
Mannelijk: tast je identiteit aan, je wordt als een feeks gezien (en
dat is ook niet goed voor je carrière!)
Vrouwelijk: afhankelijk, onzeker, minder goed zichtbaar enz.
Kans: „New Wave‟ Management model
Taal, communicatie en het glazen plafond
Tot slot
• Kennis is macht
• Geen pasklare aanbevelingen
• Nature of nurture?
• Niet alleen de vrouw zelf kan bijdragen aan het doorbreken
van het glazen plafond, benoemigsadviescommissies
kunnen dat ook
Enkele recente verwijzingen
• Barrett, M. & Davidson, M.J. (2006). Gender and
communication at work. Hamshire/Burlington: Ashgate.
• Holmes, J. & Meyerhoff, M. (2005). The Handbook of
Language and Gender.Oxford/Malden?Victoria: Blackwell
Verklaringen
• Nature (Van Ginneken, Jespersen)
• Nurture (vrouwenbeweging ‟70)
Maltz en Borker: nurture
Meisjeswereld
Relaties onderhouden
Vriendelijk kritiseren
Anderen goed interpreteren
Coöperatief
Jongenswereld
Dominantie
Uitdagen
Gehoor boeien
Competatief
Nature
• Hormonen
• Hersenstructuur
Stemhoogte
Vraagtekens
Methodologie
Genderbiased interpretatie
Verandering in M/V-verhouding
Oud onderzoek
Taal, communicatie en het glazen plafond
Sekseverschillen
of
Genderverschillen?
InterruptiesA1
B1
A2
B2
A3
B 3
MMMMM…., wat betekent dat?
A. Houd je kop, je ziet toch dat ik bezig ben
B. Wat interessant, vertel daar meer over
Vragen
Vrouwen zouden zich meer verantwoordelijk voelen voor de
prettige voortgang van het gesprek en hun communicatie
daartoe inzetten
Indirecte versus directe communicatie
Een man en een vrouw maken een wandeling. Na een tijdje vraagt de vrouw aan haar man: „Heb jij geen dorst?‟ De man antwoordt: „Nee.‟ En de twee wandelen verder. De vrouw krijgt stilaan een slecht humeur, en zegt niets meer. „s Avonds thuis vraagt de man waarom ze niet meer praat, en ze wordt boos: „Jij begrijpt me helemaal niet!‟
De man: „Hoezo? Wat heb ik nu weer gedaan?‟ De vrouw: „Toen ik vroeg of je geen dorst had, had je toch wel kunnen begrijpen dat ik iets wilde drinken!‟ De man: „Waarom zei je dat dan niet?‟
Taal, communicatie en het glazen plafond