Columbus IV De vrijblijvendheid voorbij - …...Columbus IV - De vrijblijvendheid voorbij 5 Wat wij...
Transcript of Columbus IV De vrijblijvendheid voorbij - …...Columbus IV - De vrijblijvendheid voorbij 5 Wat wij...
www.politieacademie.nl13-033
Columbus IVDe vrijblijvendheid voorbij
Colu
mb
us IV
D
e vrijblijvend
heid voorb
ij
2 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Columbus IV - De vrijblijvendheid voorbij
Inhoud
4 Devrijblijvendheidvoorbij
drs.AnitaHazenbergMCM
6 In-enexterneveiligheidsteedsmeermetelkaarverweven
prof.dr.KoColijn
8 Weesinnovatiefencreatief
prof.dr.WillyBruggemanenMinzeBeuving
12 Mondiale ontwikkelingen
15 Dewereldopzijnkop
mr.NicolineBos
23 Voorwaartsverdedigen–eenmondialefocus?
drs.MachielOeloff
31 Waaromthuisblijvengeenoptieis
drs.IlanadeWild
41 Policesectorreform2.0
ArnoudvandenBout
48 Europese ontwikkelingen
51 ECIM-Harmony
BertWestlandMPA
59 Vertrouwen,Confidence,Confiance
PetervanDalenBA
66 Onze buurlanden
69 WaarblijftdeBenelux?
JosvanderHeijden
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 3
77 Integralewerkgebieden,ookoverdegrens?
JohanvanLare
85 Nederlands-Duitsepolitiesamenwerking:Geenwoordenmaardaden?
drs.IwanDoudevanTroostwijk
93 Denationalepolitieininternationaalperspectief
LeanderWitjes
100 De ‘nieuwe’ praktijk: Europese bevelen
103 HetEuropeesarrestatiebevel
HenkLindtMPM
111 Europeesonderzoeksbevel:heteivanColumbus?
KarinKrukkertEMPM
119 HetEuropeesbeschermingsbevel,betermeeverlegendanonverlegen
MariëtteChristopheMPA
126 Operationele slagkracht
129 Vanwereldtotwijk
drs.bc.KoosUrsemMBA
137 GeorganiseerdeRealTimeIntelligence:ookeeninternationalenoodzaak!
WimvanHulle
145 VirtualPolicing:Somethingnew?
FrankKornaatEMPM
152 Borging in de structuur van de organisatie
155 Kaartofkompas?
mr.DickdeBoerMPA
163 Grenzeloosgoedpolitiewerk
drs.SimoneSmit,politieHaaglanden
Bijlagen:170 Literatuurenbronnen
186 Lijstgeïnterviewden
4 SchoolvoorPolitieLeiderschap
De vrijblijvendheid voorbij...
drs. Anita Hazenberg MCM
Eind 2012 sloten 18 politieleiders uit Nederland en België het vierde Columbus
leertraject af met de presentatie van hun essay over diverse aspecten van
internationale politiesamenwerking. Ruim twee maanden later was de
Nationale Politie officieel een feit. Is dit boekje met de 18 samengevatte essays
daarmee gedateerd? Nee! Het biedt ons een soort ‘nulmoment’ van onze inter-
nationale werkelijkheid waartegen nieuwe nationale ontwikkelingen afgezet
kunnen worden. En het maakt vooral op een prachtige manier inzichtelijk dat
de externe focus veel beter in balans moet zijn met de interne focus. De essays
tonen aan dat interne veiligheid nauw verweven is met de externe veiligheid.
En daarmee is dit overzicht een prima bodem voor andere manieren van
kijken naar en denken over ons politiewerk.
Hetboekhanteerteentrechtervorm:vanwereldnaarwijk.Inheteerstecluster
essaysstaatdewereldcentraal.Welkeontwikkelingendáárzijnregelrechtvanbelang
voorons?DaarnaiseraandachtvoorEuropa,voorconcreteEuropesewetgeving,
deBeneluxenweeindigendichtbijhuismetdevraagwatdeopgedaneinzichten
vragenvandenieuwtebouwenstructuurinNederland.Devolgordeisnietvoor
nietszogekozen.Onzeveiligheidwordtnamelijkinraptempobeïnvloeddoor
ontwikkelingenveroveronzegrenzen.Tachtigprocentvanalleoorlogenzijninter-
statelijkeconflictendienagenoegaltijdverbondenzijnmetarmoede,religieuze
intolerantie,drugs,georganiseerdecriminaliteit,corruptie,vluchtelingeneneen
toenemendevermengingvandeboven-enonderwereld.Sluitenweonzeogenvoor
dezeomstandighedeninfragielestatenoflandenin(burger)oorlogofvindenwe
hetonzeverantwoordelijkheidomtekijkenofwehetprobleembijdebronkunnen
aanpakken?BijeenbezoekaandeBritsecrimefightingorganisatieSOCAhoordeik
onlangsdatdecocaïnelijnendievoorheenviaZuid-AmerikanaarAfrikaliepen,nu
opschuivennaardeEuropesegrenzen.Hetkomtallemaalsteedsdichterbij.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 5
Watwijalspolitiemoetendoenispreventiebedrijven.Nietdeklassiekecriminali-
teitspreventiemetfolderswaarinstaat:‘Kijkuit,zestaanopuwstoep’,maarmet
elkaarzorgendatzenietopdiestoepkomentestaan!Ooknietdedigitalestoep.
Datisnietalleenmaarpolitiewerk.GrootBrittanniësnaptdatal.Hetgemenebest
steltelfmiljoenpondbeschikbaarvooropbouwwerkinonderandereAfrikaanse
landen.
Wijzijnnognietzover.Nederlandheefteensterkelokalefocusenalspolitiezijnwe
meerbezigmetdeuitwassenvanbovengenoemdeaspecten,danmetdeaanpak
aandebron.Velenzieninternationaalnogvaakalsietsextra’s.Ietswatjeineen
laterefasekunttoevoegen.Alsofernogcriminaliteitbestaatdiegeeninternatio-
naledimensiekent.DekomstvandeNationalePolitiebiedtdékansomdaarineen
omslagtebewerkstelligen.Nualiseréénloketontstaanvoorhetbuitenland.Het
iserggoednieuwsvoordeinternationalesamenwerkingdatwedeversnippering
voorbijgaan.Eriséénkorpschef,éénafdelingInternationaleSamenwerkingenelke
EenheidheeftstafmedewerkersInternationalisering.Hetiseenherkenbarestructuur
geworden.Dievertaalslagzetzichdoor;hethebbenvaneenaantoonbareinterna-
tionaleoriëntatieiseenkwaliteitseisgewordenvoorpolitieleiders.Doorooknog
aantegaansluitenbijmondialeenEuropesesamenwerkingsverbanden,latenwe
ziendatwehetbelangrijkvindenomsámenteinvesterenineenveiligewereld.
Deinrichtingvandenieuweorganisatiekosttijd,maaralshetominternationale
samenwerkinggaat,hébbenwehelaasnietveeltijdmeer.EenaantalEuropese
afspraken–metnameuithetStockholmprogramma–lekenverafenvrijblijvend,
maarzijnintussendichtbijenbinnenkortverplicht.Hetvraagtietsvanonzeoperati-
oneleslagkracht.Nu.
Internationaliseringisgeenhobby,engeentaakvaneenhandjevolmensen.Het
hoortindeprofessioneletoolboxtezittenvanélkepolitiemanenpolitievrouw.
Daaromishetzobelangrijkdatindeafgelopenjarenveletientallenpolitieleiders
doorLIPOenColumbuszijnopgeleidomverdertekijkendanhunvoordeur,ente
onderzoekenwatinternationaliseringvooronzeoperatiesbetekent.Iknodiguuit
omhunbevindingentelezen,enmeetedenkenoverdevertaalslagdaarvanin
onsvak.
drs.AnitaHazenbergMCM
6 SchoolvoorPolitieLeiderschap
In- en externe veiligheid steeds meer met elkaar verwevenColumbus-deelnemers sluiten hun leerprogramma af met een essay dat ze
verdedigen tegen over een jury. Dit jaar bestond de jury uit Patricia Zorko
MPA (politiechef Landelijke Eenheid), drs. Anita Hazenberg MCM en de beide
leercoaches prof dr. Willy Bruggeman en Minze Beuving. Wat vindt hij van het
programma dat hij mede organiseert, en welke ontwikkelingen in de wereld
zijn belangrijk voor de politieorganisatie?
‘ToenInstituutClingendaelnogmaarnetbestond,richttehetzichmetnameop
Europaenophetthemaveiligheid.Maarveiligheidwerdtoennoguitsluitendgeas-
socieerdmet‘militairen’en‘internationaleveiligheid’.Nationaleveiligheidgingnog
totaallangshetInstituutheen’,verteltColijn.‘TegenwoordigzietDefensieindatin-
enexterneveiligheidsteedsmeermetelkaarverwevenzijngeraakt,endaarbijhoren
dusveelbredereconsequenties,enookbrederweggelegdeverantwoordelijkheden.’
Bezinning en reflectie‘Vooronsisderolvandepolitiedaarmeeheelbelangrijkgeworden,endaaromben
ikookblijdatweeenbijdrageaanhetColumbusleerprogrammakunnenleveren.
MissieskunnennietmeerzonderdeinzetvanKoninklijkeMarechauseeenpolitie,
kijkmaarnaarKunduz.Envoordepolitieishetenormbelangrijkdatzeweetwater
overdegrensgebeurt.HetismooiomtijdensColumbusteziendatpolitieleidersdie
vanoriginegewendzijnomproblemendichtbijhuisoptelossen,tijdnemenvoor
bezinningenreflectieopwereldwijdeontwikkelingen.Zezijndaarinechtgegroeid.
Deessayswarenditjaaroverigensookvaneenuitstekendwetenschappelijkniveau.’
Prof.dr. Ko Colijn
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 7
Vluchtelingenstromen‘Welkeinternationaleontwikkelingenikconstateerophetgebiedvanveiligheid?
Ergveelfalendeenfragielestatenwaarcriminaliteiteendermatevormheeft
aangenomendatnormaalbestuuronmogelijkis.Doorburgeroorlogenenandere
conflictenkunnenvluchtelingenstromenopgangkomendievroegerhooguitopde
buurlandenwarengericht,maarnuookonzesamenlevingkunnenontwrichten.’
Cybercriminaliteit‘Verdermaakikmezorgenovercybercriminaliteit.Sinds9/11hebbenweonsafge-
vraagd:watisditeigenlijkvoordreiging?Ishetoorlog?Ishetcriminaliteit?Ietsvoor
defensiedus,oftochdepolitie?Datgeeftwatmijbetreftaandatervooralveel
samengewerktmoetworden.Cybercrime,terrorismeengeorganiseerdegrootscha-
ligecriminaliteit–zoalsmensenhandelendrugs–zijnbijnaeconomischebranches
gewordendievaakontstaaninfragielestaten.Datkaneendiplomaat,agentofge-
neraalnietalleenoplossen!Wezijndetijdechtvoorbijdatdefensiedeproblemen
inhetbuitenlandoploste,endepolitiedeproblemenineigenland.Tegenwoordig
gaanveiligheidszakendwarsdoorallegrenzenheen.’
Civiele operaties‘DeNederlandsepolitieisnogergreactiefenlijktnogergexclusiefingesteldopde
aanpakvannationaleproblemen.Wezijnnognietopzoeknaarwaarproblemen
ontstaanenwaarwezedushetbestekunnenoplossen.InEuropawordtdewaarde
vancivieleoperatiesgelukkigwelbreederkend.Daarligtnogeenenormwerkter-
rein!Europakandaaronderscheidendinzijn.Kijk,Nederlandgaatnietmeevechten
metdeAmerikanen.MisschienhebbendeAmerikanengelijkdatNederlandop
militairgebiedmeermeezoumoetendoen,maarzezeggennietdatonzeaanpak
nietwerkt.Wijmoetenhetzoekenincomplementariteit.’
Columbus‘TotslotwilikgraagzeggendatikhetergnuttigvinddataanColumbusook
Vlaamsecollega’sdeelnemen.Datisoverenweerzeerleerzaamgeweest.
Politiemensenlerennietalleenvanmilitairenenmarechausseesoverwerkenen
samenwerkenbuitenheteigenland,maarookvancollega’sinanderelanden.Dat
maaktColumbusextrawaardevol!’
prof.dr.KoColijn
directeurInstituutClingendael
8 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Prof.dr. Willy Bruggeman en Minze Beuving
Wees innovatiefen creatief!
Als het om internationale samenwerking gaat, zijn drie vragen van belang.
Willen we eigenlijk wel samenwerken? Is de kennis bij onze mensen wel
voldoende? Was de vorming van de Nationale Politie niet dé kans om interna-
tionale samenwerking goed vorm te geven en – dichterbij – de politiemensen
in contact met de burger te brengen? Dat laatste is in elk geval de mening
van de leersupervisors van Columbus IV, prof.dr. Willy Bruggeman en Minze
Beuving.
Europaisnietalleenvanbelang.Europaisookverplichtekost.Endatzienwenog
nietaltijdevenscherp.ZekerinNederlandniet,waarwenogvaakdehoudingheb-
ben‘What’sinitforus?’.DeEuropeseUnieisgemaaktvoormeervrede,eenbetere
economieenmeerveiligheid.Vredehebbenweallang,deeconomieiseendrama,
dushetenigepuntwaaropEuropascoortismeerveiligheid.Opdatgebiediseen
enorminstrumentariumgecreëerdwaaroverindiverseessaysookgeschrevenwordt.
DenkaanJointInvestigationTeams,hetEuropeesArrestatiebevelenhetEuropees
Onderzoeksbevel.DeveiligheidinEuropaisgebaatbijdezeteamsenbevelen.Maar
hetiszaakdatwedesuccesverhalendaaroververtellenaandeburgers.Hoewilje
andersdatdezeburgervertrouwenkrijgtinopengrenzen?
Hetislastigomdezeverhalentevertellen,alswezelfnogniethelemaalzijn
ingesteldopinternationalesamenwerking.Zoontbreekthetveelpolitiemensen
vanhoogtotlaagindeorganisatieaankennisoverwatwelenwatnietkan.Zelfs
ingrensregio’s.Datisnietzovreemdalshetlijkt,wantwiegaatnutienverdragen
lezenmetveleoverlappingenensnapthetdannog?Daaromzouhetgoedzijnals
eréénverdragzoukomenwaarallesinvervatis.Prof.dr.Bruggemanwerkthier
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 9
momenteelaanmetprof.dr.Vermeulen(UniversiteitGent)enanderen.Een24/7
helpdeskzoudaarnaastenormhelpen.Wantweverlangenvandenoodhulpdatze
paraathebbenwatderegelszijnrondbijvoorbeeldoverlastdoorPolen,endatze
wetenwatdebestewegisomditaantepakken.Dergelijkespecifiekekenniskan
betervoorhandenzijnbijdehelpdeskenrealtimegedeeldworden.
Delen.Nogzo’nrelevantonderwerpalshetgaatominternationalesamenwerking.
VolgensdeleersupervisorsBruggemanenBeuvingissolidariteitnietalleeneenzaak
vanallessamendoenenallesopdezelfdemanierdoen.Jekuntookheelveeldelen.
ZobegeleiddeonlangseenvolledigNederlandspelotonMEonderaanvoeringvan
eenBelgischecommandanteendemonstratieinBrussel,huurtdeLuxemburgse
politieFranseen/ofBelgischewaterwerpersin,tredenNederlandsesupporterbege-
leidersinNederlandspolitieuniformopbijDuits-Nederlandseinterlandsenstaateen
overlastgevendeRomainBelgiëbijhetopenenvandedeurineensooginoogmet
eenBulgaarsecollegainuniform.
Internationalesamenwerkingmoetjedóen.Eriseenenormscalaaanbruikbarein-
strumentenbeschikbaar,maarweesvooralinnovatiefencreatief.Enloopnietaltijd
keurigopdekaart,maardurfdenaaldvanhetkompastevolgen.
Prof.dr.WillyBruggeman
MinzeBeuving
12 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Mondialeontwikkelingen
Van de leersupervisors prof.dr. W. Bruggeman en M. Beuving:
Welke internationale ontwikkelingen kunnen door Belgische en Nederlandse
politiediensten niet over het hoofd worden gezien?
Ditboekjebegintmeteenblikopdewereld.Eenlogische,maarvooralnoodzake-
lijkestart.Zozouelkevisieopdezorgvoor(nationaleeninternationale)veiligheid
moetenbeginnen.Welkeinternationaleontwikkelingenhebbendermategroteim-
pactdatookwijinNederlandenBelgiëdaarmeegeconfronteerdkunnenworden?
Enhoegaanwedaarmeeom?
HetessayvanNicolineBosschetsteenaantalbelangrijkeinternationaleontwik-
kelingenindewereld.Zekomttotdeconclusiedatdezeimpacthebbenopde
veiligheidinonslandenconstateertdatdeBelgischeenNederlandsepolitiezonder
inzichtindeveranderendewereldordeonvoldoendeinstaatzijndejuistestrategi-
scheprioriteitentebepalen.
MachielOeloffbekeekopbasisvandezeontwikkelingenmetwelkelandenen
organisatieswestrategischealliantiesmoestenaangaan.HijadviseertdeBelgische
enNederlandsepolitieomdegeschetsteproblemenbijdebronaantepakkenom
tevoorkomendatwemoetendweilenmetdekraanopen.
HetessayvanIlanadeWildkreeghetpredicaat‘besteessay’.Zefocusteopde
opbouwvanfragielestatenenvroegzichafofdezeopbouwbijdraagtaanhet
voorkomenvanzwarecriminaliteitinonsland.Uitonderzoekblijktdaterverband
bestaattussenmigratiestromenencriminaliteitinNederland.Dezeinformatiebe-
trekkenbijhetmakenvankeuzesrondontwikkelingssamenwerking,kanoplangere
termijncriminaliteittegengaan.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 13
ArnoudvandenBoutbekeekofonzeinspanningenbinnendezefragielestaten
weltoekomsthebben.HijconcludeertdatSecuritySectorReformmissiesalleen
succesvolzijnalsdegeheleketen–PoliceSectorReform,JusticeSectorReformén
PenalSectorReform–geïntegreerdwordtaangepakt.Hijadviseertombijdeont-
wikkelingvanhetsysteemvannationaleveiligheidenjustitieinvullingtegevenaan
drievormenvanintegraliteit:ketenintegraliteit,regionaleintegraliteitenhiërarchi-
scheintegraliteit.
Dezebundelbevatsamenvattingenvande18essaysdiededeelnemersaan
ColumbusIVschreventerafrondingvanhunleertraject.
DeorigineledocumentenkunnenwordenopgevraagdbijdeSchoolvoorPolitie
Leiderschap.
14 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Investeren in mondiale veiligheid is per
saldo effectiever en goedkoper dan
alleen investeren in nationale veiligheid.’
Mr.NicolineBos
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 15
Mr. Nicoline Bos
De wereld opzijn kop
De wereld staat op z’n kop. China, Brazilië, Rusland en India zijn de nieuwe
economische grootmachten. Europa probeert zich te verenigen, maar wor-
stelt met de verschillende identiteiten. Landen als Pakistan en Noord-Korea
beschikken over atoomwapens. Dankzij volksprotesten in Tunesië, Egypte en
Libië zijn leiders en regeringen gevallen. Burgeroorlogen in Irak, Syrië en
Afghanistan zorgen voor toenemende onrust. Het moslimextremisme groeit
in Indonesië, Jemen en Somalië. Veel conflicten worden nog dieper uitgesle-
ten door de economische crisis. Voedselprijzen stijgen wereldwijd. Armoede,
uitbuiting en heftige conflicten in Afrika en het Midden-Oosten lijken onop-
losbaar. Mondiale bijeenkomsten over klimaatbeleid en economische crisis
eindigen in decepties. Het lijkt allemaal ver van ons bed, maar de realiteit is
dat deze ontwikkelingen vaak veiligheidsissues met zich meebrengen die aan
onze dagelijkse (politie)praktijk raken. Economische en politieke instabiliteit
zorgen immers voor toenemende criminaliteit, en criminelen trekken zich
niets aan van fysieke of digitale grenzen.
Inditessaywordtbekekenwelkeactuele,internationaleontwikkelingenopeco-
nomisch,sociaal,juridisch,ecologischenveiligheidsterreinvanbelangzijnvoorde
BelgischeenNederlandsepolitie.
Visies en verkenningenDeNederlandseenBelgischepolitiehebbenopditmomentgeenlangetermijnsce-
nariooppapierstaan.1WelheefthetministerievanVeiligheidenJustitiein2012
eenStrategieNationaleVeiligheidontwikkeld2,endeconclusiesdiehetministerie
vanDefensiein2010trokinhetEindrapportVerkenningen3staanin2012nog
rechtovereind.DeEuropesesamenwerkingbiedtdankzijhetVerdragvanLissabon
16 SchoolvoorPolitieLeiderschap
nieuwemogelijkhedenvoorsamenwerkingoppolitie-enjustitieterrein.Eenbe-
langrijkeconclusieisdatinvestereninmondialeveiligheidpersaldoeffectieveren
goedkoperisdanalleeninvestereninnationaleveiligheid.
Interpolheeftzijnbestaantedankenaaningrijpendeinternationaleontwikkelingen.
InhaarEnvironmentalScan2011constateertInterpoldatdepolitiedemondiale
ontwikkelingeninkaartmoetbrengenomnieuwecriminaliteittebestrijden.‘For
example,technologyisincreasinglydefiningoureverydayenvironmentandcan
thusincreasinglybeusedtofacilitatetheperpetrationofcrime.Inshort,environ-
mentalchangesimpactcrimebecausecrimeisabreachofthelawsthatshapethe
waypeoplelivetogether.’4
Economische chaosEenaantalbelangrijkemondialeontwikkelingendoeteropditmoment–zomer
2012–echttoevoordeveiligheidinBelgiëenNederland.Allereerstdeecono-
mischeenfinanciëlecrisis.Mensendiehunhuishoudboekjenietopordekunnen
krijgen,komeninhetgedrang.Solidariteitencohesiekomenondergrotedrukte
staan.Hetiseenwetmatigheiddatcriminaliteitalsdiefstallenenwoninginbraken
toenemenbijeconomischeneergang.
Methetbesluiteenbankenunieovereentekomen(juni2012)isdeeconomische
crisisookeenEuropeesrechtstatelijkecrisisgeworden.Dr.H.Wijffelsbeschouwtde
toenemendeEuropesesamenwerkingalseenvooroefening:‘Deordeninginsteeds
grotereverbandenleidttotdelogischevervolgstapdatdesamenlevingmondiaal
georganiseerdwordt.Deproblemenzijnimmersookmondiaal.’5
LegitimiteitscrisisDedrukopdepolitiekommetoplossingentekomenisgroot.Deburgerende
overheidindewestersewereldstaantegenoverelkaar:deburgervindtdatdeover-
heidnietlevertenrekentdeoverheidafophetklassiekelegitimiteitsprincipe.Endat
terwijldestabiliteitvaneenstaatvolgensprof.dr.J.Roodafhangtvandeloyaliteit
vandemiddenklasse.Verdwijntdie,danontstaanonrustenoproermetallegevol-
genvandien.6
1 DeBelgischeFederalePolitieiswelbezigmeteenVisie2020.Dezeverschijnteind2012.
2 MinisterievanVeiligheidenJustitieenministerievanBZK,StrategieNationaleVerkenningen2012
3 MinisterievanDefensie,EindrapportVerkenningenDefensie2010,pag.294-297
4 INTERPOL,EnvironmentalScan2011,pag.3-4
5 Interviewmetdr.H.Wijffels,15juni2012
6 Interviewmetprof.dr.J.Rood,InstituutClingendael,4juni2012
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 17
Ookderapportage‘Vertrouweninburgers’vandeWetenschappelijkeRaadvoor
Regeringsbeleid(WRR)steltdat‘gezagverdiendmoetworden’.Organisatiesals
depolitiekunnenmeergebruikmakenvandemondigheidvanburgers.‘Ditvergt
aanpassingsvermogenvaninstitutiesenflexibiliteitinhethandelingsrepertoire.’7In
hetzelfderapportwordtgesprokenover‘veenbrandinitiatieven’:groepenmensen
diezichmetbehulpvansocialemediaorganiserenrondbepaaldeirritaties.De
WRRverwachtdatdezeondergrondsestromenzichsteedsmeerwereldwijdgaan
manifesteren.Socialeontregeling,opstootjesenanderenegatieveeffectenkunnen
hetresultaatzijn.DerelleninLonden(2011)enHaren(2012)zijndaareengoed
voorbeeldvan.
BurgerinitiatievenIndeplannenvoordeNationalePolitieis‘governance’eenveelgebruikteterm,maar
‘selfgovernance’isernietinterugtevinden.Selfgovernancegaatoverlokalebur-
gerinitiatieven.8Volgensdr.H.Wijffelsisdesamenlevingzichaanhetordenenvan
onderop:‘Veiligheidmoetvooralininteractietussenpolitie,burger,ensamenleving
ontstaan.MechanischesturingoplokaleproblemenwerktnietendeNationale
Politieisdanookgeenechtantwoord.Debasisreflexomcommand-encontrole-
mechanismenteontwerpenisereenvandeoudeordeindenieuwetijd.’Ookdr.
W.Asbeekisvanmeningdatlokalekennisbeterbenutmoetwordenennietallesin
hetkeurslijfgeduwdmoetwordenvaneenhiërarchischestructuur:‘DenHaagtrekt
aandetouwtjes,maardeuitvoeringvanhetwerkligtlokaal.’
MigratiestromenMigratiestromenkomendoorverschillendeontwikkelingenopgang.Vergrijzing
ineenlanddoetdevraagnaararbeidskrachtentoenemen,waaropmigranten
reageren.Ookklimaatveranderingenhebbengroteinvloedopmigratiestromen.
‘Klimaatbeleidisveiligheidsbeleid’,aldusdesecretaris-generaalvandeVerenigde
Naties,BanKi-MooninzijnredevoordeVN-Veiligheidsraadop20juli2011inNew
York.Alsdelenvandeaardeonbewoonbaarworden,ontstaanmigratiestromen
diedestabiliserendwerkenopanderedelenvandewereld.Klimaatveranderingen
vermenigvuldigenbovendienderisico’soparmoede,hongerennatuurrampen,wat
kanleidentotsocialeonrust9enonderdrukkingenschendingvanmensenrechten.10
7 Interviewmetdr.W.Asbeek-Brusse,secretarisvandeWRR,18juni2012
8 ZoweldeWRR,dewetenschappersT.deMoorenM.deWinter(IlusterAlumni-magazineRUU,
juni2012)alsdrs.H.Wijffelswijzennaardezeontwikkeling
9 InstituutClingendael,StrategischeMonitor2012,hoofdstukKlimaatverandering,pag.45
10 AmnestyInternational’sIntegratedStrategicPlan2010-2016
18 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Oplossingenlijkenverweg.Degrootstemilieuconferentieooit–deRio+20Top,
Brazilië,juni2012–leverdeontgoocheldedeelnemersop.Hetslotdocument‘The
FutureWeWant’heefthetdebattussenarmeenrijkelandennietverdergebracht.
Hetbedrijfslevenisinmiddelswelontvankelijkvoorrichtlijnenenwetgevingdiede
transitienaareenduurzameindustriemogelijkmaken.11Ook(milieu)activistenzijn
vaninvloedopdeveiligheid;Shellheeftbijvoorbeeldvijftigmensenindienstdiealle
risico’senbedreigingeninkaartbrengenenanalyseren.12
Tracing & trackingDegroeiendeinformatie-encommunicatietechnologieleverteen‘interconnected
world’op.Ongeveer29procentvandewereldbevolkingisaangeslotenophet
internet.Deeenvoudigetoegangtothetwereldwijdewebzorgtvooreentoene-
mendekrachtvanpercepties;eenbeeldissnelgevestigdenwereldwijdverspreid.
Ofhetnuwerkelijkheidisofniet.NeembijvoorbeelddeYouTubefilmpjesoverhet
politieoptredeninjuni2012:‘Rotterdamseagenteschoptzwerverinzijnkruis’.
Tegelijkertijdzijninternetensocialemedianietmeerwegtedenkenmiddelendie
deopsporingenhandhavingversterken.Burgernetiseengoedvoorbeeld.Sociale
mediakunnenverderbijdragenaanmeervertrouwenindepolitieenaaneentoe-
nemendedialoogmetburgers.13
Tweetechnologischeontwikkelingenverdienenopdezeplekaandacht.Metbehulp
vanRadioFrequencyIDentification(RFID)ishetmogelijkomgegevensteverkrij-
genviaradiogolventussenobjectenenpersonen.Ditvergemakkelijkt‘tracingen
tracking’,watdepolitievolopmogelijkhedenbiedtinhetopsporingsproces.14Ook
geavanceerdecamera’smakenhetpolitiewerksuccesvollerenmakkelijker.Methet
camerasysteem@migoboraskandeKoninklijkeMarechausseebijvoorbeeldmobiele
controlesuitvoerenenzoeenbelangrijkstapzettenindestrijdtegenmensenhan-
del,drugssmokkel,mensensmokkelenanderegrensoverschrijdendecriminaliteit.
CybercriminelenMettransnationalecriminaliteit,cybercrimeendigitaleaanvallenishetveiligheids-
domeinenormuitgebreid.Hethackenvanvliegtuignavigatieofenergiebesturings-
systemenkanbijvoorbeeldenormegevolgenhebbenvoordemondialeoflokale
11 Unileverstaatbekendomzijnduurzameproductie.BestuursvoorzitterPaulPolmanpraatregel-
matiginhetopenbaaroverUnileversduurzameaanpak,verwoordinhetSustainableLivingPlan
12 AldusNicodenBoer,SecurityStrategy&AssurancemanagerbijShellInternationalB.V.
13 EenconclusieuitdeconferentiePearlsinPolicing,Singaporejuni2012
14 ZiehetessayTechnologieenpolitieininternationaalperspectiefinhetboekje‘DeWereldbinnen
Handbereik’vanColumbusII,2010
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 19
veiligheidvanburgers.Heteindeloosaanelkaargeknooptedigitalewebvanvoor-
zieningenenpersonengeeftcybercrimineleneengevaarlijkspeelveld.15
InternationaalterrorismelijktinEuropaweliswaartezijnafgenomen,maarpolarisa-
tieenradicaliseringnemennogsteedstoeenzijnnietaltijdzichtbaar.Radicalisering
kanleidentotmoeilijktevoorspelleneenlingacties(AndersBreivik)ofmassale
aanslagen(NewYork,Bali,Madrid)enallesdaartussenin.Tochwordthetdoem-
denkenoverreligieusterrorismeminder.Nietalleendankzijspecialistischemilitaire
middelen(bijvoorbeelddrones),maarookdoorideologischtegengasvandekant
vangematigdemoslims.16
Europa en veiligheidHetSchengenverdragheeftdebinnengrenzeninEuropaweliswaardoenver-
dwijnen,maardebuitengrenzenwordensteedsbelangrijker.‘FortEuropa’moet
migratie,rondtrekkendebendesenmilieurampenbuitenhouden.Deaanstelling
vaneenHogeCommissarisvoorBuitenland-enVeiligheidsbeleidmethetVerdrag
vanLissabon(2010),ondersteunddoordeEuropeanExternalActionService(EEAS)
heeftnoggeennoemenswaardigverschilgemaakt,maarveiligheidsonderwerpen
staansindshetVerdragvanLissabonenhetStockholmprogramma(2010-2014)wel
veelprominenteropdeEuropeseagenda.Decodecisieprocedurezorgtsindshet
VerdragvanLissabonbovendienvoorbetrokkenheidvanhetEuropeesParlementin
dewetgevingsprocedure.DevoorbereidingenvooreennieuwEU-beleidsprogramma
ophetgebiedvanveiligheidenjustitie–Programma2015-19–startenop.Metde
opvolgervanhetStockholmprogrammakandeBelgischeenNederlandsepolitie
beterinspelenopdeveleuitdagingen.
Conclusies: de politie op zijn kop? ZonderinzichtindeveranderendewereldordezaldeBelgischeenNederlandsepoli-
tieonvoldoendeinstaatzijndeaansluitingtemakenenmondialeontwikkelingente
vertalennaarstrategischeprioriteiten.Continuzichthoudenopmondialeontwikke-
lingenisduszeerbelangrijk,bijvoorbeelddooractievedeelnameaaneenmondiaal
netwerkalsPearlsinPolicing.VanpolitieorganisatiesinBelgiëenNederlandmag
tenminsteverwachtwordendatzebeschikkenovereengrensoverschrijdende
blik,samenwerkingsgerichtehoudingendaadkrachtighandelenmetvizierophet
groteregeheel.
15 INTERPOL,EnvironmentalScan2011,pag.45
16 InstituutClingendael,StrategischeMonitor,pag.70
20 SchoolvoorPolitieLeiderschap
BuitenkijfstaatdesamenwerkingbinnendeEU.Depolitiemoetzichmeerdan
voorheenverdiepeninwet-enregelgevingopEuropeesniveau(EuropeseUnie,
RaadvanEuropa)omdeconsequentiestedoorgrondenenadviestekunnengeven
aandevakministeries.Vanwegedegeografischenabijheidengedeeldebelangen
zoudendeBelgischeenNederlandsepolitiehunsamenwerkingmoetenwillen
intensiveren.Hiervoordientzicheennieuwinstrumentaan:dejustitie-enpolitie-
agendavanhetnieuweEU-beleidsprogramma2015-19.
Investerenindemondialeveiligheidispersaldoeffectieverengoedkoperdanal-
leeninvesterenindenationaleveiligheid.Alseendeelvandeaardeonbewoonbaar
wordtdoorklimaatveranderingenermensenopdevluchtslaan,gaatWest-Europa
daarsteedsmeervanmerken.ZozoudepolitiededoorhetministerievanVeiligheid
enJustitieontwikkeldeStrategieNationaleVeiligheid2012verdermoetenuitwer-
keninscenario’sdieduidelijkmakenwatdeordehandhavingstaakvandepolitieis
bijzowelinternationalealsbinnenlandsecalamiteitenen‘veenbrandinitiatieven’.
Hetisbelangrijkeenvisieoppolitiewerkteontwikkelenmetlokaletoepassingen
verankeringenduidingvandeeigenrol.Depolitieheeftnogwelhetmonopolieop
geweldsgebruik,maardeprivatebeveiligingssectorverovertterrein.Depolitieisook
steedssterkerafhankelijkvanpartnersindeveiligheidsketen.Hetisdaarombelang-
rijkderolvandepolitieindenetwerksamenlevingopnieuwtedefiniëren.Watisdie
rol,watishethartvanpolitiewerk?Flexibiliteitinhethandhavingrepertoirewordt
steedsbelangrijkernudesamenlevingmindervoorspelbaarisgeworden.
Depolitiekanmeergebruikmakenvanmondigerburgersenburgerinitiatieven
(selfgovernance).Burgerslijkenmeerdanbereidomactiefbijtedragenaaneen
veiligewoonomgeving.HetsuccesvanBurgerneteneenprogrammaalsOpsporing
Verzochtlaatziendatdecombinatievanburgerbetrokkenheiden(sociale)media
eenbeteroplossingspercentagegeeft.Bovendiengeefthetdepolitie‘publicexpo-
sure’,hetgeenweervertrouwengenereert.Selfgovernanceindezinvaninteractie
tussenpolitie,burgerensamenlevingverdientdusverdereuitwerking.
Dedigitaletechnischeontwikkelingenbiedenkansen,maarookvalkuilen.Depolitie
magzichniettelangalslerendeorganisatieopstellenomdatzeopditterreinalveel
politiekeenburgerlijkegoodwillverlorenheeft.Deburgerwileenactievepolitie
zien:doorpakkenalshetmoet,empathischalshetkanengebruikmakendvan‘trac-
ingandtracking’:opaldezefrontentoontdepolitiezicheenautoriteit.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 21
Tot slotAllemondialeontwikkelingen,vaneconomischecrisistotklimaatverandering,
eindigeniniedersportemonneeenachtertuin.Debestegarantievooreenlegitiem
voortbestaanvandeBelgischeenNederlandsepolitieishetorganiserenvanhet
politieoptredenvanuitdebehoeftevandesamenlevingendoorteredenerenvanuit
mondialeontwikkelingeneneffecten.
22 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Ga, in aansluiting op
de Europese agenda,
vanuit de eigen
soevereiniteit ook
allianties aan met
landen en organisaties
buiten Europa.’
Drs.MachielOeloff
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 23
InleidingDevisienota‘PolitieinOntwikkeling’2sprakaloverhetinternationaleperspectief
‘politiewerk,vanwijktotwereld’.In2007isditperspectiefverderuitgewerktineen
visieopdeinternationalisering:‘Denormaalstezaakvandewereld’1.Internationale
politiesamenwerkingkentverschillendevormen:operationelesamenwerking,
informatie-uitwisselingeninternationalerechtshulpenniet-operationelepolitie-
samenwerking.DevormingvandeNationalePolitiebiedtkansenvooreenherijking.
Ineenstrategischconcept3zijndevolgendeuitgangspuntenbeschrevenvoorinter-
nationalepolitiesamenwerking:
• hetveiligheidseffectisleidend(operationeleresultatenstaanvoorop)
• wezijneenbetrouwbarepartner
• eriséénstuuropdeinternationalesamenwerking
Ditartikelrichtzichophetveiligheidseffectendanmetnameopdemeerwaarde
vaninternationalepolitiesamenwerkingvoordebestrijdingvan(zwaregeorgani-
seerde)criminaliteit.Terrorismewordthierbuitenbeschouwinggelaten.Erkomen
tweeonderzoeksvragenaandeorde:
1. MoetNederlandzichtenaanzienvaninternationalepolitiesamenwerking
alleenrichtenopdeEuropeseUnie,ofzoudeNederlandsepolitieook
Voorwaarts verdedigen - een mondiale focus?
drs. Machiel Oeloff
1 ProjectgroepVisieopdePolitiefunctie,RaadvanHoofdcommissarissen,2005
2 DienstInternationalePolitiesamenwerking(DINPOL),Korpslandelijkepolitiediensten,2007
3 Kansil,Vleesenbeek,DeWitteenVanKempen,KwartiermakenNationalePolitie-Internationale
(politie)samenwerking&Rechtshulp,DienstIPOL,Korpslandelijkepolitiediensten,2011
24 SchoolvoorPolitieLeiderschap
strategischealliantiesaanmoetengaanmetlandeneninternationaleorga-
nisatiesbuitenEuropa?
2. Welkelandenenorganisatieszijnditenwatisdemeerwaardevandie
samenwerkingvoordebestrijdingvan(zwaregeorganiseerde)criminaliteit?
Allereerstbekijkenwedecriminaliteitvanuiteenmondiaalperspectief.Vervolgens
staanwestilbijhetambitieniveauvancriminaliteitsbestrijding,waarnaweinzoo-
menopdeinspanningeninEuropeesverband.Totbesluitwordendelandenen
organisatiesgenoemdwaarmeeNederland(endeNederlandsepolitie)strategische
alliantieszoumoetenaangaan.
Criminaliteit vanuit een mondiaal perspectiefMenkannaarinternationalecriminaliteitkijkenintermenvaninternationaalope-
rerende,criminelegroepen,enintermenvanillegalemarktenmeteenvraag-en
aanbodzijde.Debelangrijksteinternationalemisdaadmarktendieeenrelatiemet
Nederlandhebben,zijndievandrugs(cocaïne,heroïne,synthetischedrugsencan-
nabis),mensenhandelen-smokkel,fraude(bijvoorbeeldfraudemetillegaleafval-
stromen)enwitwassen.Dezemarktenleverenstromenop,vanennaarNederland.
VoorcocaïnelooptdestroomvanZuid-AmerikaenWest-AfrikanaarNederland.
VoorheroïnezienweeenstroomvanAfghanistan,viaTurkijeendeBalkannaar
Nederland.DenieuwsteontwikkelingisdoorvoerviaRusland.OmdatNederland
synthetische drugsproduceertendistribueert,isereenstroomvanprecursorendie
vanuitOost-EuropaenChinanaarNederlandloopt.
DestroomvancannabislooptnogsteedsvoornamelijkvanuitMarokko,aldanniet
viaZuidwest-Europa,naarNederland,evenalseenstroomvanAfghanistan,Pakistan
enIndianaarNederlandviadeBalkan.Slachtoffersvanmensenhandelkomen
vooraluitZuidoost-Europa,opafstandgevolgddoorWest-Afrika.Personendie
gesmokkeldwordenzijnveelalafkomstiguitAfrikaenAziëenkomensteedsvaker
deEuropeseUniebinnenviaTurkijeenGriekenland.
Rondfraudeenwitwassenkijkenwevoornamelijknaarhetverplaatsenvan(con-
tant)geld,bijzonderewitwasconstructiesenhetontnemenvancrimineelvermogen.
DestromendaaromtrentlopenvanuitNederlandnaarTurkije,Marokko,deAntillen,
Suriname,Zuid-Amerika,deVerenigdeArabischeEmiratenenPakistan.Illegale
afvalstromengaanvanuitNederlandonderanderenaarWest-AfrikaenAzië4.Met
betrekkingtotinternetgerelateerde criminaliteitisNederlandvoorveellanden
4 Volgens:UNODC,2010;Europol,2011;DNR-KLPD2010,2012;DienstIpol-KLPD,2008en2010
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 25
interessantvanwegededigitaleinfrastructuur5.RuslandendeOekraïnehebben
zichinhetbijzonderalsherkomstlandvancyberaanvallenlatenzien.
Watinhetbovenstaandeopvalt,isdatEuropavoorhetgrootstedeelaandeont-
vangendekantzit.Europolonderkentdiverselogistiekeknooppuntenvanillegale
stromenbinnenEuropa.Nederlandblijktzo’nknooppunttezijn–dezogenaamde
Noordwest-hub–indedrugsdistributie6.Wezijnaantrekkelijkvanwegeonze
internationaleoriëntatie,ligging,infrastructuur,handelsomgeving,handelsverkeer,
hethebbenvanbruggenhoofdendoordevelemigrantengemeenschappen,enhet
verondersteldemildestrafklimaat.Dezebijzonderepositieinhetcriminelekrachten-
veldscheptbijzondereverplichtingenvoordeaanpakervan.
Ambitieniveau van criminaliteitsbestrijdingHetaanpakkenvancriminelegroepenheeftniethetmeesteeffect.Valteengroep
weg,danwordtdemarktovergenomendooreenanderegroep.Effectieverisde
aanpakvandemarktenzelf,indezinvanhetbemoeilijken,verstorenendoenstop-
penvancriminelelogistiekeprocessendiezichinternationaalmanifesteren.
Eenbelangrijkespelerophetveldvaninternationalecriminaliteitsbestrijdingis
dedienstNationaleRecherche(DNR).Opdebovengenoemdethema’shebbenzij
criminaliteitsbeeldanalyses(CBA’s)gemaakt,diegeleidhebbentotstrategische
doelstellingenenmeerjarigewerkprogramma’s.DefilosofiediedeDNRhanteertis
datinternationalecriminaliteitzichalleenkanmanifesterendoorhetoverbruggen
vanlogistiekebarrières.Dekunstvanhetbestrijdenligtdusinhetinbeeldkrijgen
envergrotenvandezebarrières.
Dezeaanpakkanalsleidraaddienenvoordeinternationaleambitiesvande
NationalePolitiemetbetrekkingtotcriminaliteitsbestrijding,enverderuitgewerkt
kunnenwordenals‘strategievanhetvoorwaartsverdedigen’.Bijdezestrategie
begintdebestrijdingdichtbijdebron.Geziendebeschrevenstromenligtdezebron
dusvaakinhetbuitenland.
Inspanningen in Europees verbandInEuropeesverbandwordtsinds2010meerfocusaangebrachtmetde‘EU-
internalpolicycyclefororganisedandseriouscrime’7.Het‘ComitépourlaSécurité
Intérieure’(COSI),eenEuropeesoverlegorgaan,steltdeprioriteitenvastenmaakt
afsprakenoverdecoördinatievanoperationeleinternationalepolitiesamenwerking.
5 DienstNationaleRecherche(DNR),KLPD,2012
6 Europol,2011
7 CounciloftheEuropeanUnion,2010en2011
26 SchoolvoorPolitieLeiderschap
DaarbinnenparticipeertNederlandinzesvandeachtprojectenvanhet‘European
MultidisciplinairyPlatformAgainstCrimeThreats’(EMPACT).Alleprojectenhebben
eenrelatiemetdeeerdergenoemdeillegalemarktenencriminelestromen.
IndenogkortepraktijkvandeEMPACT-projectenwordtsteedsmeerzichtbaarwat
demeerwaardeisvanhetoperereninmultilateraalverband.Verschillendelanden
hebbenelkeenanderstukjevandepuzzelensamenkunnenwedepuzzelleggen
endeinternationalecriminaliteiteffectiefbestrijden.
Ditlaatonverletdatwe–aansluitendopdeEuropeseagenda–ookzelfstandig
activiteitenmoetblijvenontplooieninhetkadervandeinternationalecriminaliteits-
bestrijding.Hetisvolstrektlegitiemomvanuitdeeigensoevereiniteitalliantiesaan
tegaanmetlandenenorganisatiesbuitenEuropa.Hetisalleenzaakhierintranspa-
rantteblijvennaardeanderelidstaten,endeactiviteiteninlijntebrengenmetde
Europeseinspanningen.
Strategische allianties buiten EuropaAlsweonsdannietuitsluitendopEuropaenEuropesesamenwerkingmoetenrich-
ten,metwelkelandenenorganisatiesdaarbuitengaanwedanverdernogallianties
aan?Enwatisdaarvandeverwachtemeerwaarde?
TotnutoeisdeNederlandsepolitievoornamelijkbilateralealliantiesaangegaanmet
landenwaarintensieve(criminele)relatiesmeebestaan.Hetliaisonnetwerkheeft
hierinaltijdgoedwerkgeleverd,maarinhoudgevenaanhetambitieniveau‘de
strategievanhetvoorwaartsverdedigen’betekentdatweookstrategischeallianties
meteenmultilateraalkarakteraanmoetengaan.DeeersteervaringeninEuropees
verbandhebbennamelijklatenziendateenmultilateraleaanpakeenbetereinfor-
matiepositieenwaarschijnlijkookbetereinterventiemogelijkhedenbiedt.Erzijn
meerdereinvalshoekenmogelijkindekeuzevandergelijkeallianties:
• internationalezusterorganisatiesmeteeneigenmultilateraalnetwerk
buitendeEU
• regionaleplatformsvoorcriminaliteitsbestrijdingmeteenaantalaange-
slotenlandenbuitendeEU
• internationalebrancheorganisatiesennon-gouvernementeleorganisaties
(NGO’s)meteeninformatiepositieopspecifiekecriminaliteitsterreinenen/
of-gebieden.
Daarnaastblijfthetvanbelangomteinvestereninlandenwaaralintensieve(cri-
minele)relatiesmeebestaan.Deinvullingvandezealliantiesmoetplaatsvindenop
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 27
basisvanhetmeestactueledreigingsbeeldvandeinternationalecriminaliteit,het
ambitieniveauvandebestrijdingervaneninlijnmetdepolitiekeagenda;deminis-
tervanVeiligheidenJustitieisimmerseindverantwoordelijkvoordeinternationale
politiesamenwerking.
Uitgaandevandemogelijkeinvalshoekenzijndevolgendealliantiesmogelijkvoor
deNederlandsepolitie:
InternationalezusterorganisatiesmeteeneigenmultilateraalnetwerkbuitenEuropa(EU):
- SeriousOrganisedCrimeAgency(SOCA)
NaastgezamenlijkebelangenheeftSOCAvanuitdehistorievanhetlandeen
sterkinternationaalnetwerk,waaronderinAfrika,IndiaenPakistan.
- FederalePolitieBelgië
Gebruikmakenvanelkaarsliaisonszoalsintussenisafgesprokenin
Beneluxverband.HeeftsterkebandenmetdelenvanAfrika.
- Bundeskriminalambt(BKA)
Vanuitgezamenlijkebelangenzougebruikgemaaktkunnenwordenvande
sterkeinternationalevertegenwoordigingvanDuitslandindelenvandewereld.
- DrugsEnforcementAgency(DEA)
DeDEAheefteengoedeinformatiepositieinZuid-Amerika(bron-endoorvoer-
landen)enWest-Afrika(doorvoerland).
- FederalBureauofInvestigation(FBI)
DeFBIiswereldwijdvertegenwoordigdenvangrotewaardevooruitwisseling
vanintelligenceenexpertise.SterkepartnerinsamenwerkingrondHighTech
Crime.
- RoyalCanadianMountedPolice(RCMP)
Sterkerelatieophetgebiedvanonderanderedesynthetischedrugsproductie,
enookvanbelanginverbandmetderelatiemetChina.
- AustralianFederalPolice(APF)
BelangrijkeafzetmarktvoorXTC.Heefteengoedeinformatiepositieinbron-
landeninZuidoost-Aziëmetbetrekkingtotprecursoren.Biedtmogelijkheden
voorhetdelenvanhunnetwerk.
28 SchoolvoorPolitieLeiderschap
RegionaleplatformsvoorcriminaliteitsbestrijdingmeteenaantalaangeslotenlandenbuitenEuropa(EU):
- Interpol
Beschiktovereenwereldwijdnetwerkmeteengrootbereikviawelkeinforma-
tiekanwordengedeeld.
- Ameripol
BiedtdemogelijkheidvanmultilateralesamenwerkinginZuid-Amerikamet
bron-endoorvoerlanden.
- Aseanapol
BiedtdemogelijkheidvanmultilateralesamenwerkinginZuidoost-Azië.
- SoutheastEuropeanLawEnforcementCenter(SELEC)
BiedtdemogelijkheidvanmultilateralesamenwerkinginhetBalkangebied.
Internationalebrancheorganisatiesennon-gouvernementeleorganisaties(NGO’s)metrelatiesnaarspecifiekecriminaliteits-terreinenen/of-gebieden:
- Brancheorganisatiesbankenengeldinstellingen
Vanbelangvoorintelligenceophetgebiedvangeldstromen,fraudesenwit-
wassen.Vanmeerwaardevooronderzoekenenhetopwerpenvanbarrières.
- Brancheorganisatiesfarmaceutischeindustrie
Beschikkenoverintelligencemetbetrekkingtotdeillegalehandelin(vervalste)
medicijnen.Vanbelangvooronderzoekenenpreventie.
- Greenpeace
Heefteengoedeinformatiepositiemetbetrekkingtotinternationalemilieucri-
minaliteit.Kaninzichtbiedenincriminelemilieustromen.
- TerredesHommes
Heeftonderandereopbasisvanonderzoekeeninformatiepositiemetbetrek-
kingtotkinderpornoenkindersekstoerisme.Deinformatieisvanwaardevoor
repressieenpreventie.
- HetInternationaleComitévanhetRodeKruis(ICRC)
Iseenfrontlijnorganisatiediehulpenbeschermingverleentaanslachtoffersin
conflictgebiedenwaarzelfsdeVerenigdeNatiesnognietactiefzijn.Heeftop
basishiervanalseerstezichtopkwetsbaregebiedenendeeventuelecriminele
dreigingvooronsland.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 29
- VerenigdeNaties
Hebbenvanuitwederopbouwmissiesinfalende/fragielestatenzichtopdecrimi-
neledreigingenvanuitdiegebieden.Vanbelangvoorinterventiestrategieënen
keuzeprocesvoordeelnameaanmissies.
SpecifiekelandenVanwege(criminele)relatieen/ofspecifiekecriminelestromenkanhetnodigzijnom
bilateralestrategischealliantiestesluitenmetspecifiekelanden.Hiervoorkomen
onderandereinaanmerking:Turkije,Marokko,VerenigdeArabischeEmiraten,
Colombia,China,RuslandenOekraïne8.
AanbevelingUiteraardzijndehierbovengemaaktekeuzesarbitrairenbedoeldalsvoorbeeldvan
mogelijkestrategischealliantiesdiedeNederlandsepolitieaanzoukunnengaan
bijhetbestrijdenvandeinternationalecriminaliteit.Hetzoekennaarstrategische
alliantieszouookinpartnerschapmeteenanderland(oflanden)kunnenplaatsvin-
den,mitsersprakeisvangedeeldebelangen.Keuzeszijnindetijdaanverandering
onderhevig.Daaromishetbelangrijkomeerstdevisie,ambitieenstrategiehelder
tehebben.
Hetstrekttotaanbevelingopzijnminstuitelkecategorie(zusterorganisaties,
platforms,brancheorganisatiesenNGO’s)éénstrategischealliantieaantegaanom
vervolgensindepraktijktebeproevenofdehogereambitievande‘strategievan
hetvoorwaartsverdedigen’inmultilateraalverbandwaargemaaktkanworden.Dit
zoumoetenblijkenuitinternationalecriminaliteitsbestrijdingdichterbijdebron,een
betereinformatiepositieenalsgevolgdaarvanruimeregezamenlijkeinterventiemo-
gelijkheden(ookinhetopwerpenvanbarrières).Alsmeerervaringisopgedaanmet
deEuropeseafstemmingbinnenEMPACT-projecten,kande(nieuwe)Nederlandse
aanpakdaarvervolgensnaadloosbijaansluiten.
8 DienstIPOL,KLPD,2010enDienstNationaleRecherche,KLPD,2012
30 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Er is verband tussen migratiestromen
en criminaliteit in Nederland. Laat dit
gegeven leidend zijn bij keuzes rond
ontwikkelingssamenwerking.’
drs.IlanadeWild
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 31
drs. Ilana de Wild
Waarom thuisblijven geen optie isOver de relatie tussen de situatie in fragiele
staten en criminaliteit in Nederland
In Nederland wordt criminaliteit niet alleen gepleegd door mensen die hier
geboren en getogen zijn, maar ook door mensen uit fragiele staten die op
zoek zijn naar betere leefomstandigheden, op economisch of op veiligheids-
gebied. De Nederlandse overheid investeert in de opbouw van deze fragiele
staten vanuit het geloof dat instabiliteit elders in de wereld gevolgen heeft
voor de veiligheid in eigen land.
Ditartikelbeschrijftwelkefactorendestabiliteitvaneenstaatbepalenenwatde
lokale,regionaleenmondialeeffectenzijnvaninstabiliteit.Vervolgensrichthetzich
opdeimpactvanmigratieopcriminaliteit,waarbijingezoomdwordtopverdachten
endadersdieinNederlandsegevangenissenzitten.Uitwelkelandenkomenze,
waaromverlietenzehunland,waaromkozenzevoorNederlandenhoekwamenze
terechtindecriminaliteit?Naeenviertalconclusiessluithetartikelafmetaanbeve-
lingenaandeoverheidendeNederlandsepolitie:welkekeuzesopontwikkelings-
ensamenwerkingsgebiedverdienenvoorrangalsmendecriminaliteitinNederland
optermijnwilverkleinenentegelijkertijdwilbijdragenaandeontwikkelingvan
fragielestaten?
Wat maakt een staat fragiel?Eenfragielestaatiskortgezegdeenstaatwaargeenstabiliteitis.Erzijnern-
stigepolitiekeensocialespanningen,legitimiteitencapaciteitvandeoverheid
ontbrekenvaakenerissprakevanwetteloosheid,onveiligheid,eengebrekaan
32 SchoolvoorPolitieLeiderschap
basisvoorzieningeneneconomischestagnatieofachteruitgang.1Ditartikelvolgt
de‘failedstateindex’diejaarlijksdoorTheFundforPeacewordtsamengesteld.
Opdezelijstzijn177landentevindendiezijngescoordoptwaalfpolitieke,sociale
eneconomischecriteria.Zewordenvervolgensingedeeldopeenschaalvan(very)
sustainable,viadiversestadiavanstableenwarning,totuiteindelijk(veryhigh)alert.
Inditartikeldoelenwemet‘fragielestaten’oplandendiescorentussenlessstable
enveryhighalert.
Instabiliteit in een staat heeft mondiale effecten, ook in stabiele landenInwonersvanfragielestatenlevenvaakinarmoedeenonderdreigingvangeweld
(ookdoordeeigenoverheid).Toegangtotmedischehulpisnietvanzelfsprekend,
netzominalsonderwijs.Dezeconstantedreigingvangeweld,gebrekaaneconomi-
schekansenofanderenegatieveomstandighedendrijvenmensenerregelmatigtoe
hunlandteverlaten.Zedoendatnoodgedwongen(alsvluchteling),ofvrijwillig(als
migrant).Alsweinditartikelover‘migrant’spreken,doelenweopzowelvluchte-
lingenalseconomischemigranten.
Demigrantenstroomkandevolgendenegatieveeffectenhebbenopontvangende
landen
• uitbuiting,smokkelenbeheersbaarhoudenvandetoestroom;
• verspreidingvanziektes;
• ontstaan,voortbestaanenontwikkelingvanterrorisme(extremisme);
• ontstaan,voortbestaanenontwikkelingvancriminelenetwerken(veilige
havensvooronderanderedrugs-,wapen-enmensenhandel)
• verliesvandeenergie,creativiteit,uitvindingenenmogelijkhedenvan
migranten2.
Stabiele landen kunnen dus niet de andere kant op kijkenDeRaadvandeEuropeseUnieisvanmeningdatzwakkeenfalendestatenspeciale
aandachtverdienenomtevoorkomendatzijeendraaischijfwordenvangeorgani-
seerdemisdaadofterrorisme.Ookanderepartijen,zoalsdeVN,hetministerievan
BuitenlandseZaken,politicienandereexpertsveronderstellendatereencausaal
1 WebsiteministerievanBuitenlandseZaken,www.rijksoverheid.nl/ministeries/bz,juni2012
2 AldusvoormaligpresidentvandeWereldbankRobertB.Zoellicktijdenszijntoespraakopdezesde
GlobalStrategicReviewConference(2008),georganiseerddoorhetInternationalInstitutefor
StrategicStudiesinGeneve
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 33
verbandaanwezigistussendeinzetinfragielestatenenhetvergrotenvandeveilig-
heidinbijvoorbeeldEuropa.Eenbewusteenweloverwogeninvesteringinfragiele
statenisduseen‘must’vooriederland,enontwikkelingssamenwerkingkentdaar-
meedanooktweeredenen:eigenbelangenmedemenselijkheid.Maarhoebepaalt
deNederlandseoverheidinwelkefragielestatenzijinvesteert?
In welke fragiele staten moet Nederland investeren?DeNederlandseoverheidinvesteertinAfghanistan,Burundi,Colombia,de
DemocratischeRepubliekKongo(DRC),Guatemala,Kosovo,Pakistan,dePalestijnse
gebieden,Soedan,Zimbabwe,BoliviaenLibanon.Dekeuzeszijngebaseerdopin-
formatievanuitdiverseministeries.ZoisDefensiegespitstopdeontwikkelingenop
extremistischgebiedinMali,deKoninklijkeMarechaussee(KMar)opdemigranten-
stroomuitGhana,endepolitieopgeorganiseerdecriminaliteitopdeBalkan.Ook
politiekebelangenspelenmee;denkaanvroegerekoloniënoftoetrederstotdeEU.
Ensomsdraaithetvolledigomontwikkelingshulp,zoalsbijvoorbeeldinBurundi.
DeNederlandsepolitieisnogzoekendenaareenduidelijkevisieopinternationale
politiesamenwerking.Uiteraardwerktdepolitieallangetijdbilateraalsamenmet
verschillendelanden,bestaanerlandenprogramma’senisereennetwerkvan
liaisons.Tochzijnbetrokkenenoptactisch/strategischniveaunogniettevreden
overdekeuzesdiewordengemaakt.Inwelkelandenenprojectenmoetenwijals
Nederlandsepolitieinvesteren?
Welke fragiele staten beïnvloeden de criminaliteit in Nederland?Deexacteomvangenaardvancriminaliteitdieisgepleegddoormensenuitfragiele
statenisnietbekend,maaralsweonderzoekdoennaardeNederlandsegevange-
nispopulatie,blijktdatbijna29,9procentvanonzegevangenenuitfragielestaten
(tussenlessstableenveryhigalert)komt.Ongeveer55procentisgeborenin
Nederlandendeoverige16,1%betreftniet-fragielestaten.
Indetop10vanherkomstlandenvangevangenenstaatNederlandopdeeerste
3 RaadvandeEuropeseUnie,ontwerpvaneeninterneveiligheidsstrategievoordeEU,Naareen
Europeesveiligheidsmodel
4 NederlandonderhoudtsindseenaantaljareneenactievebilateraleontwikkelingsrelatiemetBurundi
5 Demeesteliaisonswerkenopoperationeelniveau,metuitzonderingvandeliaisonsinWashington,
Paramaribo,PekingenCanberradie(ook)optactisch/strategischniveauhunwerkzaamheden
uitvoeren
34 SchoolvoorPolitieLeiderschap
plaats,gevolgddoordeNederlandseAntillenenSuriname.DaarnavolgenMarokko,
Polen,Turkije,Roemenië,Somalië,LitouwenenVoormaligJoegoslavië.Alleen
Nederland,PolenenLitouwenzijngeenfragielestaten.
Het is belangrijk om de verhalen te kennen van veroordeelden uit fragiele statenInjuli2012iseenindicatiefonderzoekuitgevoerdomtewetentekomenvoor
welkekeuzesenverplichtingenmensenuitfragielestatenhebbengestaan.Het
indicatieveonderzoekisverrichtondernegenrespondenten,uitzowelfragieleals
stabielestaten.DerespondentenwarengedetineerdinhetDetentiecentrumZeisten
dePenitentiaireInrichting(PI)Veenhuizen.
ZoweldeSomalischealsdeBosnisch-ServischeenLitouwserespondentnoemen
het(dreigende)geweldinhunlandendeonveiligheiddiedaarmeesamenhingals
redenvoorvertrek.TurkseenMarokkaanserespondentennoemendeeconomische
situatiealsbelangrijkstereden,maarookdeRoemeenseenPoolserespondent
noemendezeerlagelevensstandaardineigenland.Hetontbrekenvaneenziekte-
kostenverzekeringblijkteenbelangrijkeoorzaakvancriminaliteitenmigratie,netals
analfabetisme.
WaaromzevoorNederlandkozen,issomshelderensomstoeval.Eenaantal
respondentenisfamiliegevolgd.EenSomalischerespondentverteldedatdemen-
sensmokkelaarsbepaaldenwaarhijheenreisde.EenandereSomaliërstranddein
NederlandopwegnaarEngeland.VerderisNederlandaantrekkelijkvanwegede
verondersteldemildereactieopillegaalverblijf,envanwegedetoegangspoortposi-
tiedieNederlandrichtingachterlandis.Overigenszijnveelgelukszoekersteleurge-
steld;Nederlandistochniethetlandvanmelkenhoning.
Waaromzeovergingentothetplegenvancriminaliteitblijktvaakeenkwestie
van‘opdeverkeerdeplaatsenhetverkeerdemomentzijn’.Eenaantalrespon-
dentenkoosmoedwilligvooreengeorganiseerdevormvancriminaliteit.Zohielp
eenLitouwserespondenteenvriendbijmensensmokkel,ensmokkeldedePoolse
respondentopverzoekvaneenNederlandercocaïneomzijnhuurschuldtekunnen
aflossen.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 35
Veroordeelden uit fragiele staten worden meestal niet geresocialiseerdInNederlandsepenitentiaireinrichtingen(PI’s)zijnergeenre-integratieprogramma’s
voorbuitenlandsegevangenendienahunstrafNederlandmoetenverlaten.Eenvan
derespondentenwijsteropdatditertoeleidtdat(meer)gevangenennavrijkomst
terugkomennaarNederlandendoorgaanindecriminaliteit.Ditgeldtzekervoorde
langergestraften.
ConclusiesUitliteratuuronderzoek,bovengenoemdindicatiefonderzoekendiversegesprekken
wordteenaantalzakenduidelijk:
Conclusie1Zowel onveiligheid als slechte economische omstandigheden
leiden tot het vertrek van mensen uit hun eigen land
Deonveiligheidwordtveroorzaaktdoorhethogegeweldsniveauineensamenle-
ving.Demiserabeleeconomischeomstandighedenlatenzichzieninhetontbreken
vanziektekostenverzekeringen,maarookinanalfabetisme,lagelonenenhetont-
brekenvanbanen.Thuisblijvenwasvoordebetrokkenrespondentengeenoptie.
Conclusie2Er is geen indicatie dat Nederland extra aantrekkelijk is voor
migranten uit fragiele staten die in Nederland criminaliteit plegen
Nederlandlijktnietperdefinitieeenvruchtbarebodemtezijnvoorcrimineleacti-
viteiten.ErzijnmeerlandeninEuropadieoverdezelfdeaantrekkelijkekenmerken
beschikken.DerespondentenkozennietvoorNederlandvanwegekenmerkendie
uniekzijnvoorditland.Mogelijkkiestslechtseenkleindeelvandegevangenen
specifiekvoorNederlandvanwegebepaaldeuniekekenmerken.
Conclusie3De herkomst van de Nederlandse gevangenispopulatie is
de laatste jaren niet wezenlijk veranderd
Detop10vangeboortelandenvandegevangenispopulatieistussen2007en2012
nauwelijksveranderd.AlleenzijnNigeriaenRuslandvandelijstverdwenen,en
36 SchoolvoorPolitieLeiderschap
hebbenRoemenieenLitouwendieplaatseningenomen.Deoverigelandenstaan
erdusalzesjaarop.Hetisuiteraardinteressantomnategaanwatmaaktedathet
aantalgevangenenuitNigeriaenRuslandgedaaldis.
Conclusie4De kans op terugval in criminaliteit is groter door het ontbreken
van resocialisatieprogramma’s
Hetontbrekenvanre-integratieprogramma’svoorgedetineerdenvergrootdekans
datzijnogmaalscriminaliteitzullenplegeninNederland.
AanbevelingenOpbasisvanhetbovenstaandekunnenaanbevelingengedaanwordenvoorde
Nederlandsepolitieenoverheid.Waaropmoetenzijzichrichteninfragielestatenen
inNederland?
Aanbeveling1Gebruik de Nederlandse gevangenispopulatie
als noodzakelijke informatiebron
Hoewelhetindicatieveonderzoekeenuitgebreidvervolgonderzoekverdient,kun-
nenopvoorhanddrieaanbevelingengedaanworden.
1. Richtdeontwikkelingssamenwerkingenpolitiesamenwerkingopde
fragielestatenindetop10vandegevangenispopulatie.Erisnamelijkeen
duidelijkerelatietussendielandenendemigratie-encriminaliteitsstroom
naarNederland.
2. Sluitindeontwikkelingssamenwerkingaanopfactorendieinhetlandvan
herkomstleidentotvertreknaarNederland/Europa.Denkbijvoorbeeldaan
adequateziektekostensystemen.
3. Investeerinre-integratieprogramma’sindeNederlandsegevangenissen
omdeterugkeernaareigenlandbetertelatenverlopenencriminaliteitin
Nederlandtevoorkomen.
Aanbeveling2Zoek naar patronen in criminaliteit gepleegd door mensen uit de
landen van de top10 van de Nederlandse gevangenispopulatie
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 37
BehalvedeherkomstvandeNederlandsegevangenispopulatie,ishetookinteres-
santteonderzoekenoferpatronenzijninsoortencriminaliteit.Beideuitkomsten
kunnendeoverheidhelpenscherpertebepaleninwelkefragielestateneninwelke
programma’shetbestgeïnvesteerdkanworden.Eenvoorbeeldvaneendergelijk
onderzoekisdatvanE.Snele.a.6
SteldatopvaltdatLitouwerszichinNederlandvooralrichtenopdelictX,danzou
deNederlandsepolitiedelictXalsprioriteitmoetenkiezenindeinternationale
samenwerking.OnderlingkunnendeEuropeselandenkijkennaareventueleoverlap
enhieropsamenwerken.Datisveelsterkerdangeïsoleerddeeigenprioriteitenen
veiligheidsproblemenaanpakken.7Ookpolitieliaisonsindebetrokkenlandenkun-
nenopdezeprioriteitenaansluiten.
Aanbeveling3Voeg actuele ontwikkelingen op het gebied van migratiestromen toe
aan de informatie over herkomst en patronen
Wanneermenalleendegevangenispopulatiealsuitgangspuntneemt,bestaathet
gevaardanmenonvoldoendeanticipeertopactueleontwikkelingen.Daaromis
hetaantebevelenvoorbeslissersbijdeNederlandseministeriesookinformatiete
betrekkenvandeINDendevreemdelingendienstvanderegionalepolitie-eenheden.
Dezeorganisatiessprekeniederedagmetbinnenkomendemigrantenoverderede-
nenvanvertrekofvluchtuiteigenland.
Erisnogeenmanieromteanticiperenopmigratieontwikkelingen:actuelepatronen
concretiserenendezekoppelenaanactieomindetoekomstproblematischemigra-
tiestromentevoorkomen.NeemSyrië,waaranno2012eenburgeroorlogwoedt.
Kinderenkomenerindeverdrukkingenlopentrauma’sop.Dezetrauma’skunnen
ertoeleidendatovertwintigjaareenverkniptegeneratieontstaatdiezichverspreidt
overdewereld.Hetlevenineenvoortdurendgewelddadigeomgevingzalzichbij
sommigenvertalenin(gewelds)criminaliteit.Bijinspanningenophetgebiedvan
wederopbouwissociaalpsychischehulpdusonmisbaar.WanneerSyriënietalleenin
diebehoeftekanvoorzien,ishulpvananderelandennoodzakelijk.
6 E.Snele.a.,Migratie,integratieencriminaliteit,migrantenuitvoormaligJoegoslaviëende
voormaligeSovjet-UnieinNederland,RotterdamsInstituutvoorSociaal-wetenschappelijk
BeleidsOnderzoek(RISBO),2000
7 OverigenszijninmiddelsEU-prioriteitengesteldophetgebiedvanJusticeandHomeAffairs.
EU-landenzijnverplichtomgezamenlijkprioriteitentekiezenentotuitvoeringtebrengen.Ieder
landheeftdaarnaasteigenprioriteiten
38 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Ten slotte ErbestaateenverbandtussenmigratiestromenencriminaliteitinNederland.Deze
informatieleidendlatenzijnbijhetmakenvankeuzesrondontwikkelingssamen-
werking,kanoplangeretermijncriminaliteittegengaan.Hetbeïnvloedenvande
toekomstigegangvanzaken,dientnietalleendeveiligheidineigenland,maar
verbetertookdekwaliteitvanleveninfragielestaten.
Thuisblijvenisoptermijnmisschienweleenoptievoormensenuitfragiele
staten,maarvoorlopiggeenoptievoordeNederlandseoverheid.
40 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Security Sector Reform
missies zijn gedoemd te
mislukken als Police Sector
Reform, Justice Sector Reform
en Penal Sector Reform niet
worden geïntegreerd.’
ArnoudvandenBout
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 41
Police sector reform 2.0
Dit essay beschrijft een model ter ondersteuning van het welslagen van een
Security Sector Reform missie (SSR) in het algemeen, en in Afghanistan in het
bijzonder. Het doel is verbetermogelijkheden aan te dragen voor de missie in
Afghanistan en voor andere wederopbouwmissies van fragiele staten in het
algemeen. De focus ligt in dit essay op de keten Police Sector Reform (PSR),
Justice Sector Reform (JSR) en Penal Sector Reform. Ingegaan wordt op de
noodzaak van een goede coördinatie en sturing bij de wederopbouw van het
binnenlandse veiligheidsapparaat. Verder komt de rol van politieadviseurs in
de opbouw van fragiele staten aan de orde. Het essay sluit af met aanbevelin-
gen voor het politiek-bestuurlijk niveau en politieorganisaties.
BeschouwingNadecenniavanoorlogenwasAfghanistantotaalverwoestenontwricht.Zowelde
fysiekeinfrastructuuralsdeinstitutioneleinfrastructuurmoestenopnieuwworden
opgebouwd,maardeeersteprioriteitvandeNATOlagbijhetgaranderenvande
interneveiligheid.Detweedewasdeopbouwvandeinstituties,zoalsministeries,
leger,politieenveiligheidsdiensten.HetdoelwasAfghanistantetransformerentot
eenzelfstandigeenonafhankelijkestaat,inclusiefeengoedfunctionerendbin-
nenlandsveiligheidsapparaat.Indeafgelopenjarenzijn,naastdeNATO-missie,vele
initiatievenopgestartdoorzowelgouvernementeleorganisaties(zoalsUNenEU)als
non-gouvernementeleorganisaties(zoalshetInternationaleRodeKruis),maarook
doorbilateraleinitiatieven(bijvoorbeeldvanJapanenChina).
Afstemmingtussendezeinitiatievenwaseniseengroteuitdaging.Internationale
politiekekrachtenveldenenbelangenspelenookinAfghanistaneengroterolen
Arnoud van den Bout
1 InditessaywordtSSRgebruiktalsoverkoepelendbegrip.HetkanookRuleofLawReform
inhouden
42 SchoolvoorPolitieLeiderschap
makencoördinatievanondersteunendeactiviteitennieteenvoudig.Tweevande
oorzakenwordennadertoegelicht.Teneersteheeftelkedonoreigendoelstellingen
enbelangendienietofnauwelijkszijnafgestemdmetanderen.Tentweedeligt
hetinternationaalmoeilijkomslechtséénorganisatiedeoverkoepelendeleiding
tegevenoverdewederopbouw.HoewelNATO/ISAFeeneenduidigsysteemvan
politieopleidingenen-trainingentrachttebewerkstelligen,voerencoalitielandenin
eenprovincievaakzelfstandighunmissieuit.Ditleidttotaanmerkelijkeverschillen
inaanpakenuiteindelijkindeontwikkelingvanhetland.
Ditessaygaatinopbovenstaandeproblematiek.Hetwileenmodelaandragenter
verbeteringvandatdeelvanSecuritySectorReform(SSR)datzichrichtopdeketen
PoliceSectorReform(PSR),JusticeSectorReform(JSR)enPenalSectorReform.
Daarnaastwordtingegaanopdevraagwatditoppolitiek-bestuurlijkniveaukanbe-
tekenenenwelkebijdragepolitieorganisatieskunnenleveren.Metdezebegrenzing
vanhetonderwerpvanditessaywordtgekozennietnaderintegaanopdezeker
ookzeercomplexeendynamischeonderlingeafhankelijkheidvandeontwikkeling
vanhetnationaleveiligheidsapparaatmetandereontwikkelingeninAfghanistanop
degebiedenvanondermeereconomie,infrastructuur,onderwijsenhandel.
Model: drie vormen van integraliteitOmeenfragielestaatalsAfghanistanteondersteunenbijhaarwederopbouw,ishet
wenselijkdatbijdeontwikkelingvanhetsysteemvannationaleveiligheidenjustitie
invullinggegevenwordtaandrievormenvanintegraliteit:
1. ketenintegraliteit
2. regionaleintegraliteit
3. hiërarchischeintegraliteit
KetenintegraliteitInAfghanistansluitenhetjustitiëleenpolitiesysteemnognietgoedopelkaaraan.
OokisdecommunicatietussenpolitieenhetlokaleOpenbaarMinisterienietgoed
georganiseerd.Zokanhetgebeurendateenverkrachtevrouwaangiftedoetbij
depolitie,datdedaderwordtaangehouden,maardatdezedooreengebrekaan
afstemmingnatweedagenweeropstraatstaatenwraakkannemenopdevrouw
enhaarfamilie.Watanderevrouwenweerhoudtvanhetdoenvanaangifte.Bij
ketenintegraliteitzijnhetfunctionerenvanpolitieman/-vrouw,openbaaraanklager,
rechterengevangenismedewerkerlokaalopelkaarafgestemd,enfunctionerende
koppelvlakkentussendeorganisatiesnaarbehoren.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 43
Hetontbrekenvanketenintegraliteitkomtdeelsdoordatdonorlandencapaciteit/
fondsenleverenoméénbepaaldstukvandeketenteondersteunen.Ookligthetin
deAfghaansecultuurnietvoordehanddateenpolitiechefuitzichzelfcontactlegt
meteenopenbaaraanklageromsamentewerken.DeNederlandsecomprehensive
approachvandeIntegratedPolicetrainingMission(IPM),diesindsmedio2011
wordtgerealiseerdindeprovincieKunduz,isoverigenswéleengoedvoorbeeldvan
ketenintegraliteit.DemissietraintnietalleendeAfghanUniformedPolice(AUP),
maardraagtookbijaandeontwikkelingvandeRuleofLaw-keteninKunduz.
RegionaleintegraliteitDiversedonorlandenen-organisatieshebbendeafgelopenelfjaarinAfghaanse
provinciesenstedeninitiatievengenomeninhetkadervanPoliceSectorReformen
JusticeSectorReform.Devooruitganglaatechterzeertewensenover,zekerbinnen
deJusticeSectorReform.Donorenhanterenhuneigendoelstellingenendaardoor
wordteenrechterindeeneprovincieandersopgeleiddanzijncollegaindeandere.
Somswordteenzelfdepolitiepostdoorverschillendedonorengeadviseerd.Zozijn
erdonorprojectenwaardefocusligtopdeimplementatievaneengeheelwesters
rechtssysteem,terwijlbijandereprojectenjuistookhetAfghanownedtraditionele
rechtssysteem(metShari’aenJirga)eenplaatskrijgt.
Vanregionaleintegraliteitissprakewanneeréén(operationeel)systeemwordt
geïmplementeerdinalleprovincies/regio’s.Hiervoorisafstemmingeenvereiste.
Omdatdezeafstemmingonvermijdelijkleidttotaanpassingvandoelstellingenen/
ofwerkwijzen,krijgendonorenproblemenmetdethuisbasisdieimmerszorgtvoor
opdrachtenfinanciering.
HiërarchischeintegraliteitHetAfghaanseministerievanBinnenlandseZakeninKabulisverantwoordelijk
voordeaansturingvandeAfghanNationalPolice(ANP).DeministerisdeChiefof
Police.Centraalbeleidisnoodzakelijkomdetaakgoedtekunnenuitvoeren,maar
cultuuraspectenals‘gewoonte’en‘mondelingeoverlevering’zorgenervoordat
denoodzaakhiervanslechtsbeperktwordtervaren.Enálserbruikbaarbeleidis,is
vervolgensnietduidelijkhoedatbeleidmoetwordengeïmplementeerd.
Hiërarchischeintegraliteitisgerealiseerdwanneeropnationaalniveaueenduidig
beleidisgeformuleerdengeaccordeerd,waarnaditdoorhetgeheleland–via
44 SchoolvoorPolitieLeiderschap
hiërarchischelijnen–isgeïmplementeerd.Donorenkunneneenbelangrijkerolspe-
lenalsinhoudelijkespecialistenenpolitiek-bestuurlijkeadviseurs.Afstemmingmet
hetuitvoerendniveaubevorderthetdraagvlakendeuitvoerbaarheid.Deafstand
tussendebeleidsmakersinKabulendeuitvoerendeveiligheidsinstantiesisechter
groot,zowelomgeografischealshistorischeredenen.
Richting een oplossing in AfghanistanWelkeorganisatiegaatdesturingencoördinatievandepolitiehervormingenoppak-
kennadatNATO/ISAFeind2014haargevechtseenhedenheeftteruggetrokken?Het
Afghaansebestuurheeftzekernogtienjaarondersteuningenadviesnodigvande
internationalegemeenschap.Hetisvandoorslaggevendbelangdatéénorgani-
satiehetmandaatkrijgtomdedonorprojectentecoördinerenenaantesturen.
Hiervoorzijndriedenkbareopties:deUnitedNations,EUPOLendeonafhankelijk
functionerendeInternationalPoliceCoordinationBoard(IPCB)2dieweliswaar
geeneigenoperationelecapaciteitheeft,maarwaaraanweltwaalflandenenacht
internationaleorganisatiesdeelnemendieactiefbetrokkenzijnbijdehervormingen
inAfghanistan.SterkpuntvandeIPCBisverderdathetAfghaanseministerievan
BinnenlandseZakenactiefdeelnemerisendeministerdevergaderingenvanhet
ExecutiveBoardvoorzit.
HetIPCBheeftinmei2012aangegevendeAfghaanseoverheidteondersteunen
bijdedoorontwikkelingvandeANPna2014.Vanbelangisnuwelofdehele
internationalegemeenschapdeIPCBsteunt.DeIPCBheeftalwelbewezendeuitge-
lezenorganisatietezijnomhetmodelvandedrieintegraliteitenalsleidraadbinnen
Afghanistantoetepassen.Daarmeekanhetookhaareigenpositieversterkenals
ondersteunervanhetAfghaanseministerievanBinnenlandseZaken.
Bruikbaarheid van het modelUitdocumentenstudieblijktdatdeintegraliteitsproblematiekvergelijkbaarheeft
gespeeldbijhervormingeninanderefragielestaten(bijv.Oost-TimorenKosovo3)
waardeinternationalegemeenschapSSR-initiatievenheeftontplooid.Hetmodelis
dusbredertoepasbaardaninAfghanistanalleen.
VoorhetuitvoerenvanSSR-missiesiskennisvandeketenPolice,JusticeenPenal
SectorReformnoodzakelijk.Opgedaneervaringzougeborgdmoetenwordenin
2 MissionstatementIPCB:www.ipcbafghanistan.com
3 TussentijdseevaluatiemissiesenSecuritySectorReformenDevelopmentactiviteiten2011,
mei2012,pag.14
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 45
eenexpertpool4diehetuittezendenpersoneelbeterkanvoorbereidenopde
missie.Helaasisdatnognietvandegrondgekomen.Samenwerkingmetandere
landenisnógefficiënterenzorgtvooreenbundelingvandeschaarsbeschikbare
kennisenervaring.
De rollen voor politieadviseurs binnen het modelWaaraanmoeteenpolitieadviseurvoldoen?Nietelkepolitieman/-vrouwisgeschikt
alsadviseur.Hetisvanbelangduidelijkinbeeldtehebbenwelkecompetenties,ken-
nisenervaringpolitiemensenhebbendienaarmissiegebiedenwordenuitgezonden.
Wattotnutoenogvaakmist,ispolitiekbestuurlijkeervaring,ervaringmethetop-
bouwenvandegovernancevanbijvoorbeeldeenministerievanBinnenlandseZaken
enzekerookervaringmetPolice,JusticeenPenalSectorReform.Ervarenpolitie-
managerskunnenmeerbereikenopstrategischnationaalofregionaalniveaudan
operationelefunctionarissenenhebbendusmeerkansvanslageninhetbevorderen
vandehiërarchischeintegraliteitopnationaalniveau.
ConclusiesPoliceSectorReformisgedoemdtemislukkenwanneernietookJusticeSector
ReformenPenalSectorReformwordeningevuldenmetelkaarwordengeïnte-
greerdbijSSR-missies.HetNederlandseComprehensiveMissionDesignvande
IntegratedPolicetrainingMissioniseengoedvoorbeeldvaneengeïntegreerde
aanpak,ondankshetbeperktepolitiekemandaat.
Persoonlijkeervaringen,interviewsendocumentenstudiesleiddentotdeconclusie
datindeafgelopenelfjaargoedevooruitgangisgeboektindeopbouwvandena-
tionaleveiligheidsketeninAfghanistan,endatookdewilomaftestemmensteeds
meeraanwezigisbijdeinternationaledonoren.Methetgeïntroduceerdemodelvan
drievormenvanintegraliteitwordthetwelslagenvanPoliceSectorReformmissies
verdervergroot.HetmodelisnietalleenbinnenAfghanistantoepasbaar.
NahetvertrekvandeNATOin2014,isdeInternationalPoliceCoordinationBoard
(IPCB)hetmeestvoordehandliggendeorgaanominAfghanistanleidingensturing
tegevenaandePolice,JusticeenPenalSectorReform.Hetkandedrieintegra-
liteitentoepassenendaarmeedeeigenpositieversterkenalsadviseurvanhet
4 AdviesraadInternationaleVraagstukken.Crisisbeheersingsoperatiesinfragielestaten:denoodzaak
vaneensamenhangendeaanpak,DenHaag:AIV,maart2009,pag.65
46 SchoolvoorPolitieLeiderschap
AfghaanseministerievanBinnenlandseZaken.DeIPCBmoetdanwelbredesteun
krijgenvandeinternationalegemeenschap.
Politieadviseursmetpolitiekbestuurlijkekwaliteitenkunnenvangrotebetekeniszijn
bijSSR-missies,zekeralszijhunervaringinzettentenbehoevevandeversterking
vandegenoemdeketen.
AdviezenOpbasisvandebovenstaandeanalyseenconclusieswordenenkeleadviezen
geformuleerdvoorzowelhetpolitiekbestuurlijkniveaualsvoorpolitiekorpsenuit
donorlanden.
Adviezenvoorhetpolitiek-bestuurlijkniveauHetmodelmetdedrievormenvanintegraliteitkandeontwikkelingvanSSR
versnellenenversterken.Geadviseerdwordtditmodeltegebruikenbijadvisering
enbesluitvormingdoordonoren.NietalleeninAfghanistan,maarookbijandere
SSR-missies.
BijtoekomstigeSSR-missiesmoetéénorganisatiehetmandaatkrijgenomde
(weder)opbouwvandePoliceSectorReform,JusticeSectorReformenPenalSector
Reformtebewerkstelligen.Hetiseenvoorwaardevooreenintegraalfunctionerend
systeemvannationaleveiligheidenjustitie.
Naterugtrekkingvandetroepenin2014kanAfghanistanhetnognietalleen.Geef
deInternationalPoliceCoordinationBoardbredesteunenmandaat(ookv.w.b.
JusticeenPenalSectorReform),zodatdezedeSSR-ontwikkelingverdergestaltekan
geven.
Richteeninterdepartementaleorganisatieopdieeenpoolvanuiteenlopende
expertsvoorbereidtopdeelnameaanmissies.Betrekbijdeoprichtingenuitvoering
ookdeeigenpolitieorganisatiesenfocusopadviseringoppolitiekbestuurlijkniveau.
Zorgdatuitgezondenpolitiemensengoedvoorbereidhunmissieaanvangenendaar
ingezetwordenwaarhunexpertisehetbestgebruiktkanworden.Ofdatnuop
operationeelofpolitiekbestuurlijkniveauis.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 47
AdviezenvoorpolitiekorpsenInvesteerineenpoolvanpolitiemanagersdieuitgezondenkunnenwordenalsadvi-
seuroppolitiekbestuurlijkniveau,endiekennishebbenvanPolice,JusticeenPenal
SectorReform.Zorgdatzeoptimaalvoorbereidwordenophunrol,enwerkdaarin
liefstsamenmetanderelanden.Ditisefficiënterenzorgtvooreenbundelingvan
deschaarsbeschikbarekennisenervaring.
MaakdefunctionarissenindezepoolbewustvandesuccesfactorenvaneenSSR-
missieenvanhetmodelvandedrievormenvanintegraliteit.Zokunnenzedeze
bewustondersteunenenbevorderen.
Focusophetuitzendenvanpolitiemanagersmetstrategischeervaringalspolitie-
adviseuroppolitiekbestuurlijkniveau.Zijhebbenmeerinvloeddandepolitieadvi-
seuroplokaalniveau,enkunnenbijdragenaandeontwikkelingvanhiërarchische
integraliteit.
LaatpolitieadviseursdieopleidingentraininggevenaandeagentenvandeANPde
ketenintegraliteitenregionaleintegraliteitondersteunenenbevorderen.
48 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Van de leersupervisors prof.dr. W. Bruggeman en M. Beuving:
Europeseontwikkelingen
Wat is de betekenis en doorwerking van Europese strategieën voor
Nederlandse en Belgische politiediensten?
Naeenblikopmondialeontwikkelingendievanbelangzijnvoorpolitiediensten
inNederlandenBelgië,ishetnoodzakelijkomdefocusietsdichterbijteleggen.
BinnenEuropakomtsteedsmeeroponsaf.Nogmaaraltevaakhebbenweerals
politieorganisatienauwelijksnotievandatweonsernietmeeraankunnenonttrek-
ken.WelkeEuropesestrategieënzijnvooronsvanbelang,enhoekunnenweons
voordeelermeedoen?
BertWestlandstondstilbijhetEuropeanCrimeIntelligenceModel(ECIM)dateen
plekheeftgekregenindeEuropesebeleidscyclusHarmony.HetECIMisgebaseerd
opallenationaledreigingsbeeldenvandelidstaten.Prioriteitendieaandehand
hiervandoorEuropawordenbepaaldzijnonontkoombaar.Ondanksditgegeven
heeftNederlanddeeigencyclusrondveiligheidsplannennognietafgestemdopde
EuropeseHarmony-cyclus.Belgiëdeeddatalwel.Enalsweallemaalroependat
NederlandenBelgiëmeermoetensamenwerken,waaromhebbenbeidelandende
nationaledreigingsbeeldendannognooitnaastelkaargelegdenopbasisdaarvan
plannengemaakt?
PetervanDalengaatinzijnessayverderdanonwetendheid.Hijonderzochtwat
hetbelangvanvertrouwenisindeEuropese(netwerk)samenleving,enwelkeeisen
hetsteltaaninterorganisatorischenetwerksamenwerking.Hetmaggeenverbazing
wekkendatblijktdatvertrouwenaandebasisligtvanálleswatmetsamenwerking
temakenheeft.VerdermaakthijmetvoorbeeldeninzichtelijkwaaromNederland
vaakmoeiteheeftmetdatvertrouwen,endaardoorworsteltmethaarimago.
50 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Laat de vorming van de Nationale Politie een
kantelpunt zijn voor het implementeren van
ECIM - Harmony in Nederland.’
BertWestland
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 51
Bert Westland MPA
ECIM - Harmony
De criminaliteit in Europa verandert. Nationale grenzen verdampen en cultu-
rele grenzen vervagen tot frasen in geschiedenisboeken. De complexiteit van
criminaliteit is de laatste decennia toegenomen.1 Criminelen werken inten-
siever samen en niemand laat zich weerhouden door culturele verschillen of
landsgrenzen. De bestrijding van de criminaliteit vraagt om een aanpak die
– politiek, cultureel en juridisch – boven het nationale niveau kan uitstijgen.
DeEuropeseoverheidheeftdaarominstrumentengecreëerddiedecriminaliteitsbe-
strijdingvanuitEuropeesperspectiefeffectiefkunnenmaken.Ditessaybekijktop
welkemanierdeinstrumentenEuropeanCrimeIntelligenceModel(ECIM)enhet
projectHarmonybehulpzaamkunnenzijnbijhetversterkenvandecriminaliteitsbe-
strijding.Ookwordtstilgestaanbijdegevolgenvandetoepassingvandezeinstru-
mentenvoordewetshandhavingautoriteitenopnationaalniveau,envoorEuropese
agentschappen.Verderwordtingegaanopdebetekenisvanbeideinstrumenten
voordedemocratischelegitimeringvanhetpolitiewerkendebijdrageervanopde
professionaliseringvanhettactisch/operationeelpolitiewerkendeontwikkelingvan
InformatieenIntelligence.Vervolgenswordendeconsequentiesvandetoepassing
vandezeinstrumentenvoordeEuropeseennationalewetshandhavingautoriteiten
beschreven.Hetartikelsluitafmeteenaantalaanbevelingenvoornationaleover-
heidsinstellingenenEuropeseagentschappen.
De betekenis van het Europese
Criminaliteit Intelligence Model en het
project Harmony
1 VerslagoverdetoepassingvandeEuropeseVeiligheidsstrategie,Veiligheidineenveranderende
wereld,Brussel,11december2008,S407/08,pagina1,ISBN978-92-824-2429-2
52 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Wat zijn ECIM en project Harmony?HetEuropeanCrimeIntelligenceModel(ECIM)enhetprojectHarmonyzijnbedoeld
omafstemmingtebewerkstelligentussendepolitieactiviteitenindeverschillende
Europesestaten.Beideinstrumentenzijneenuitvloeiselvandein2003doorde
RaadvandeEuropeseUniegeformuleerdeIntegraleVeiligheidsstrategietenbe-
hoevevandeinterneenexterneveiligheidvanEuropa.2
ECIMHetECIMiseenvierjarigebeleidscyclusdieeenmethodeaanreiktomzware-en
georganiseerdecriminaliteitinEuropatebestrijden.Decycluszieteralsvolgtuit:
Stap1.SamenstellingvandeSeriousOrganisedCriminalThreatAssessment
(SOCTA)opbasisvandenationaledreigingsanalysesvandelidstaten.
Stap2.Besluitvormingoverbeleidenprioriteiteninhandhavingenopsporingdoor
deRaadvanMinistersvanJustitieenBinnenlandseZaken.
Stap3.Formuleringvanactieplannenvoordedaadwerkelijkeaanpakvanhetcrimi-
naliteitsprobleemdoorpolitiedienstenopEuropees,nationaalenlokaalniveau.
Stap4.Evaluatievanderesultateneneffecten,alsrichtinggevervoordevolgende
beleidscyclus.
HarmonyHetprojectHarmonyrichtzichophetimplementerenvandebeleidscyclus(ECIM)
inalleEuropeselidstatenzodateencoherentebenaderingontstaat.Activiteiten
wordengeadresseerdaanactoreninhetveldvandewetshandhavingautoriteiten,
opEuropeesennationaalniveau.HarmonykwamtotstandonderBelgischvoorzit-
terschap,insamenwerkingmetGroot-Brittannië,NederlandenEuropol.
De verbinding met nationaal niveauVoordebetekenisvanECIM-HarmonyisdeverbindingtussenEuropeseen
nationaleproductenvanbelang.KleinschaligonderzoekbinnendeBelgische,
Nederlandse3enDuitse4contexttoontaandatopnationaalniveausprakeisvan
zoweleendreigingsanalysealseennationaalveiligheidsplan.
InNederlandiseenmerkbaarbegingemaaktmethetorganiserenvandeaansluiting
opdeinternationalebesluitvormingsritmiek5endeRaadvanKorpschefsappelleert
2 OntwerpvaneeninterneveiligheidsstrategievoordeEuropeseUnie:NaareenEuropees
Veiligheidsmodel,RaadvandeEuropeseUnie,Brussel,23februari2003
3 Politie(veiligheids)plannenmakeninBelgiëenNederland,prof.dr.W.Bruggeman,2012
4 InterviewP.Henzler,BKA,SchwereundOrganisierteKriminalität
5 Interviewmw.P.Bakker,EuropeseaangelegenhedenNationalePolitie,enmwmr.CMonster,
divisiechefInformatieenIntelligence,Noord-enOost-Gelderland
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 53
aanhetoperationaliserenvandegesteldebeleidsuitgangspunten.6Dekoppeling
tussenhetEuropeesbeleidsperspectiefendevelenationaleoperationeleplannen
vandeEuropeselidstatenverlooptechtertraag,endedoorHarmonyvoorgeschre-
ventijdsplanningzalnietwordengehaald.
Het belang van ECIM - HarmonyDeonderstaandedriebetekenissenonderschrijvenhetbelangvaneengoedeen
tijdigeinvoeringvanECIM-Harmony:
1.DemocratischelegitimeringECIM-Harmonyisvangrotebeteke-
nisvoordedemocratischelegitime-
ringvanhetpolitiewerkopEuropees
niveau.Stap2vandebeleidscyclus
biedtnamelijkeenkaderwaarbinnen
besluitvormingenhetafleggenvan
verantwoordingoverresultatenen
effectenonderdemocratischecon-
troleplaatsvinden.7ECIM-Harmony
adresseertdezetaakaandeRaadvan
MinistersvanJustitieenBinnenlandse
Zaken.DezewordtgecontroleerddoordeEuropesevolksvertegenwoordiging.
DankzijECIM-Harmonykunnenookkoppelingenwordengelegdtussenbijvoor-
beeldgrondrechtenendebeschermingvanpersoonsgegevensvanEuropese
burgers.Ookwaarborgthetdeverbindingtussenwetshandhavingenwetgevende-
enrechterlijkemacht.
2.ProfessionaliserenvanpolitiewerkDekwaliteitvanhetpolitiewerkindeverschillendeEuropeselidstatenverschilt.
ECIM-Harmonyisvangrootbelangvoorhetdoorontwikkelenenstandaardiseren
vanhetpolitievakdoordathetrichtinggeeftaandeontwikkeling,verbeteringen
professionaliseringvanpolitiewerkindeEU.Dedreigingsanalyseendeevaluaties
dwingenpolitiedienstenommetelkaarkritischdegehanteerdewerkwijzenen
behaalderesultatenteonderzoekenendeaanpakvanzware-engeorganiseerde
6 VerslagRaadvanKorpschefsd.d.15maart2011
7 Harmony,agenericEuropeanCrimeIntelligenceModel,EuropeseCommissie,DGBinnenlandse
Zaken,pag17:‘Formulatingpolicygoals(..)isdoneattheleveloftheauthoritieswhoare
politicallyresponsibleforthepolice’
54 SchoolvoorPolitieLeiderschap
criminaliteitteverbreden.Hetreactievepolitiewerkverbetertdankzijdeanalyseen
deprobleemgerichteenintegralebenaderingvandeveiligheidsproblematiek.
3.InformatieenIntelligenceOokvoorInformatieenIntelligenceisdeinvoeringvanECIM-Harmonyvangrote
betekenis.Hetbiedteenstevigenniet-vrijblijvendkadervoorinformatiegestuurde
veiligheidszorg.ECIM-Harmonypleitvooreengroter(dannationaal)gevoelvan
verantwoordelijkheidbijlidstatenominformatiesnel,meersystematischenineen
eerderstadiumtedelenmetEuropol.8Dekoppelingtusseninformatieproducten
enbeleidssturingzorgtnietalleenvoorversnellinginhetbeschikbaarstellenvan
informatieopEuropeesniveau.Hetstimuleertookdeparadigmashiftininformatie-
land;vanhetbeschikbaarstellenvaninformatieaanhethogergelegengeografische
niveau,naarhetopeigenniveautoegankelijkmakenvandeinformatieopslagten
behoevevandathogereniveau.9
Grijpen de systemen al in elkaar? AandeenekantkennenweinEuropaeendoornationalebelangengedrevenge-
organiseerdebestrijdingvancriminaliteit.AandeanderekantbestaanerEuropese
instrumentenalsdeEuropeseVeiligheidsstrategie,hetEuropeesCriminaliteit
IntelligenceModelenHarmony.Vooreendaadwerkelijkeffectieveaanpakisde
verbindingtussenbeidefenomeneneenmust;deEuropese-ennationalesystemen
moetenalsradereninelkaargrijpen.ECIM-Harmonymaaktereensamenhangend
geheelvan.Opditmomentisechterslechtsineenkleinaantallidstatendeinvloed
vanECIM-Harmonyzichtbaar.
Conclusies
Conclusie1:Er is onvoldoende sprake van democratische legitimering van politiewerk
op Europees niveau
NochhetvaststellenvanEuropeseprioriteiten,nochhetafleggenvanverantwoor-
dingoverbehaalderesultatengeschiedtmomenteelinvoldoendematebinnen
dedemocratischeomgeving.ECIM-Harmonygeefthiervooraanwijzingenaan
politiedienstenopnationaalenEuropeesniveau.10Nederlandheeftopbasishiervan
8 Harmony,agenericEuropeanCriminalIntelligenceModel,EuropeseCommissie,DGBinnenlandse
Zaken,pag.54:‘Europolisstilltoodependentonthecontributionofthememberstates’
9 Interviewmwmr.CMonster,divisiechefInformatieenIntelligence,Noord-enOost-Gelderland
10 Harmony,agenericEuropeanCriminalIntelligenceModel,EuropeseCommissie,DGBinnenlandse
Zaken,pag.95
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 55
binnendeInformatieenIntelligencesectorinmiddelsdeeerstestappengezet.
ZolangpolitiediensteninEuropaechternogonvoldoendeconformdezeaanwijzin-
genwerken,kandedemocratischebesluitvormingniettothaarrechtkomen.
Conclusie2:Tussen de politiediensten in de lidstaten bestaan grote kwalitatieve ver-
schillen en is er onvoldoende afstemming over de aanpak
Erbestaangroteverschillenindekwaliteitvannationalepolitiedienstenophet
terreinvaninformatie-enintelligence.Bijdetotstandkomingvandreigingsana-
lysesvindtonvoldoendeuitwisselingplaatsovermethodenenwerkwijzen,ende
informatieproductenhebbennietindezelfdemateinvloedopdebeleidsvormingen
sturingvanhetoperationeelproces.Ookmaaktdeprobleemgerichteenintegrale
aanpaknietoveralonderdeeluitvandetactiekbinnenopsporingenhandhaving.
Kennisvanelkaarsaanpak,juridischeomgevingenensuccesvolleinterventiemetho-
denontbreekt.
Conclusie3:De beschikbaarheid en toegankelijkheid van informatie laat te wensen over
Informatieisvanwezenlijkbelangvoorzowelhetbeleidsbepalingprocesalsvoor
deoperationeleaanpak.Debeschikbareinformatieisechteronvoldoendeactu-
eelentoegankelijk.IndeNederlandsecontextisweliswaarbeleidontwikkeldom
informatielagenaanelkaartekoppelen11,maarookhierisdeinformatiedelingvan
nationaalnaarinternationaalniveau(Europol)kwantitatiefenkwalitatiefonvoldoen-
de.Dewerkwijzemetbetrekkingtothetbeschikbaarstellenvaninformatieaanhet
naasthogergelegengeografischniveauisverouderd.
Aanbevelingen
Aanbeveling1:Versterk de coördinatie door Europol binnen het Europese
besluitvormingsproces
Omeendaadwerkelijkdemocratischgelegitimeerdbesluitvormingsprocesop
Europeesniveaumogelijktemaken,zouEuropoldehaarcoördinerenderolsterker
invullingmoetengeven.12Nationalepolitiedienstenmoetendezecoördinerenderol
11 InformatieenSturingsmodel2.0:vanindividunaarinternationaal,W.PaulissenenE.Lassche,
2012
12 TreatyonthefunctioningoftheEuropeanUnion(TFEU),artikel88
56 SchoolvoorPolitieLeiderschap
respecterenendevereisteinformatieproducteninderitmiekvandeEuropesebe-
sluitvormingsagendabijhenaanleveren.Hetisvanbelangdatopnationaalniveau
eensinglepointofcontactwordtingerichttenbehoevevandebeleidscyclusop
Europeesniveau.
Aanbeveling2:Laat ECIM - Harmony naast een hard beleidsinstrument ook een versneller
zijn in het verbeteren van het politiewerk binnen de Europese Unie
ECIM-HarmonykanalsversnellerwerkenalsEuropoleeninhoudelijkforumzou
creërenwaarvakmensenmeteenopsporings-,handhavings-en/ofinformatie-
achtergrondgezamenlijkwerkenaanverbeteringenafstemming.Nietalleenrond
hetvormgevenvandreigingsanalyses,maarookinhetuitwisselenvankennisen
ervaringophetgebiedvanprobleemgerichtebenadering,integraleaanpaken
prioriteitstelling.
OokvoorCEPOL13ishiereentaakweggelegd.Methetvertrouwensbeginselals
uitgangspuntzouhetprogramma’smoetenontwikkelenwaarindebestaandebest
practicesvanuiteenlerendeinstellingopeenrespectvollemanierkunnenevolueren
naareeneenduidigeEuropeseaanpak.
VannationalepolitiedienstenwordtgevraagdEuropolteaccepterenalsonbetwist
centraalcoördinerendinstituutencompetentemedewerkersbeschikbaartestellen
voorhetgenoemdeforum.
Aanbeveling3:Ontwikkel een Europese informatiegestuurde veiligheidszorg
EuropolmoetzichmeerenmeermanifesterenalsdéEuropeseinformatiehub.
Daarnaastzalhetexpertisemoetenontwikkelenomdekwaliteit,beschikbaarheid
entoegankelijkheidvaninformatiebinnenEuropatevergroten.ECIM-Harmony
biedteenuitstekendekansvoorhetvormgevenvanhetbeleidsproces.
Europolisdeaangewezeninstantievoorhetwijzigenvandefocusophetopslaan
vaninformatie14(enbeschikbaarstellenaanhetnaasthogereniveau)naardefocus
opdeverticaleinterface,deverbindingtussendenationaleinformatiepunten.
Voornationalepolitiedienstenmoethetgeentwijfellijdendatinformatieproducten
tijdigénkwalitatiefbeschikbaarmoetenzijn.EndatECIM-Harmonydaarvoorde
ritmiekbepaalt.
13 EuropesePolitieacademie,agentschapEU
14 EennieuwAWF-conceptbijEuropol,DienstIPOL,KLPD,juli2012
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 57
Aanbeveling4:Laat het moment van de vorming van de nationale politie in Nederland, een
kantelpunt zijn voor het implementeren van ECIM - Harmony in Nederland.
Indevoorbereidingop,enhetvormgevenvan,denieuweorganisatievormzalde
NationalePolitiegestaltemoetengevenaandeimplementatievanECIM-Harmony
enhetonderwerpaantemerkenalsprioriteit.ZokanNederlandeenwezenlijke
bijdrageleverenaanhetEuropesestrevendezichuitdijendeinternationaliserende
criminaliteiteengevoeligeslagtoetebrengen.
OpdezemanierveroorzaaktECIM-Harmonydebewegingdienodigisomde
tandwielenvandewetshandhavingsystemenopEuropeesennationaalniveau
degoedekantoptelatendraaien.
58 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Samenwerking draait
om vertrouwen.
Waarom komt het
woord ‘vertrouwen’
dan niet voor in het
Harmony-document of
het inrichtingsplan
van de Nationale
Politie?’
PetervanDalen
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 59
Criminele organisaties werken tegenwoordig internationaal en intercon-
tinentaal in een 24-uursbedrijf. Dat betekent voor de politie dat informatie
halen, brengen en delen ook een internationaal 24-uurs proces is geworden.
Internationaal denken en handelen is geen privilege meer voor een beperkt
aantal politiemensen; het maakt deel uit van het standaardrepertoire van de
huidige politieprofessional. Of hoort dat te doen. Aan samenwerking zijn kri-
tische succesfactoren verbonden. Een van die factoren is vertrouwen. Zonder
vertrouwen in elkaar worden geen goede zaken gedaan. Dit essay onderzoekt
wat vertrouwen betekent, welke eisen het stelt aan interorganisatorische
netwerksamenwerking en wat het belang is van ‘vertrouwen’ binnen de uit-
voeringspraktijk van Europese (netwerk)samenwerking in interne en externe
veiligheid.
ContextHetprojectHarmonygeeftstrategischvormeninhoudaandeEuropesesa-
menwerkingophetgebiedvanveiligheid.Europolverzameltinditkaderde
Vertrouwen, confidence, confiance
Peter van Dalen BA
De rol van vertrouwen in de Europese
(netwerk)samenwerking in interne en
externe veiligheid
60 SchoolvoorPolitieLeiderschap
dreigingsanalysesvandelidstatenensteltopbasishiervaneenOrganisedCrime
ThreatAssessment(OCTA)samen.AandehandhiervansteltdeJBZ-Raadpriori-
teitenvastdieweerwordenuitgewerktinactieplannen(AnalyticWorkingFiles)
voordelidstaten.Harmonygietditheleprocesineenbeleidscyclusvanvierjaar.
DeNederlandsepolitieonderkenthetbelangvaninternationalesamenwerking,
maarhetinrichtingsplanvandeNationalePolitie1bevatgeenexplicieteverwijzing
naarhetbelangvanreciprociteiten/ofvertrouwenindeinternationalenetwerksa-
menwerking.Implicietwel,aldusdezinsneden‘Vanuiteenrelatievanwederkerig-
heidtussenbuitenlandsepartnerswordenoperationeleresultatengeboekt’en
‘Nederlandiseenbetrouwbarepartnerinderechtshulpinstrafzaken’.
Opinstitutioneelniveauvolgthetbelangvanvertrouwen(enhetzijnvaneen
betrouwbarepartner)uithetleverenvaneenbijdrageaanmissiesenaandepositie
diewordtgekozeninnon-operationelesamenwerking.Zowashetbegrip‘vertrou-
wen’eenvandecentralethema’svandePearlsofPoliceconferentieinSingapore,
2012.Hetbelangvanvertrouwenin‘partnershipandcooperation’,‘political
influence’eninhetvraagstuk‘proactiveversusreactive’werdindediscussiesruim
onderschreven.
ProbleembeschrijvingHetpolitiewerkwordtinsteedsruimerematebeïnvloeddoorinternationaleaspec-
ten.OokvolgensdeEuropeseCommissiezijnveelvandehuidigeveiligheidspro-
blemenvangrens-ensectoroverschrijdendeaard2.Ditheeftconsequentiesvoorde
inhoudenuitvoeringvanhetpolitiewerk.Deuitvoeringisgeensolistischnationaal
procesmeer,maareenprocesvaninternationalesamenwerkingmeteengedeelde
verantwoordelijkheid.Goedesamenwerkingverondersteltdatdepartijenvertrou-
wenhebbeninelkaar.Hetisdaaromopzijnminstopvallenddathetwoord‘vertrou-
wen’nietéénkeervoorkomtinhetHarmony-documentnochinhetinrichtingsplan
vandeNationalePolitie.IndestrategischeuitgangsprincipesvandeEuropese
Veiligheidsstrategie3staathetwél:‘Naturaltrustasakeyprincipleforsuccessfullco-
operation.’BewustwerkenaanvertrouweninsamenwerkingisvolgensJanowiczen
Noorderhaven4vanbelang:‘Rekeninghoudenmetelkaarsbelangen,heterkennen
1 InrichtingsplanNationalePolitie,concept25juni2012
2 EuropeseCommissie:2010/673
3 EuropeseVeiligheidsstrategie2010:10
4 Janowicz,M.,enNoorderhaven,N.G,Levelsofinterorganizationaltrust:conceptualizationand
measurement.In:R.BachmannandA.Zaheer,Handbookoftrustresearch,Cheltenham,UK:
pag.264-279
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 61
vanhetbelangvandeanderenhetbenoemenvanhetgezamenlijkbelangheeft
positieveinvloedophetvertrouwen,endaardooropdesamenwerking.’Anders
gezegd:niet‘whatisinitforme’,maar‘whatisinitforus’.
”Hetbelangvanvertrouweninbilateralesamenwerkingenbinnenonzenet-
werkenisenorm.Zondervertrouwenkunnengeenzakengedaanworden.Ik
startiederespeechmetdevierC’s:Confidence,Communication,Cooperation
enCoordination,bewustindievolgorde.Allesstartmethetelkaarleren
vertrouwen,daardoorkunjezinvolmetelkaargaancommuniceren.Met
elkaarcommunicerenleidttotsamenwerkingenuiteindelijktotgezamenlijke
coördinatie.“
MichelleConinsx,presidentEurojust
InalgemenezinneemtNederlandeennegatievepositieinalshetgaatomde‘Fort
Europa’5discussie.HetNederlandseimmigratiebeleidtendeerternaarhetmeest
strengeinEuropatezijnofteworden.Deverondersteldeafkeervoorniet-Europe-
anenenanders-religieuzenindesamenlevingbemoeilijktdeNederlandsepositiein
internationalevraagstukkenvanexterneveiligheid.
Tegelijkertijdgroeitdewederzijdseafhankelijkheid.DedoordeJBZ-Raadvastge-
steldeEuropeseopsporingsprioriteitenzijnnietvrijblijvendalslidstatenzichals(co)
driverofvolgercommitterenaandeinspannings-enresultaatverplichtingen.Ook
grijptEuropainopdebedrijfsvoeringvannationalepolitiekorpsen.HetSalduz-arrest
ishiereenvoorbeeldvan.VerderzullenhetEuropeesaanhoudingsbevel,onder-
zoeksbevel,beschermingsmodelenbewijsverkrijgingsmodelingrijpendeinvloed
hebbenophetfunctionerenvandenationalepolitiekorpsen.Solistischopererenis
geenoptiemeer;samenwerkingiseennoodzaak.Vertrouwenissterkverbonden
metcultuur.VanuitcultureelperspectiefbezienisEuropaechtergeenszinseen
homogenegroeplanden.Integendeel.Hetopbouwenvanvertrouwenenrelaties
vraagtdusomeenbewustzijnvandeverschillen.
“DemanierwaaropanderelandenhunvertrouweninNederlandopbouwen
verschiltenisintercultureelvanaard.DevoormaligeOostbloklandenkijken
vooralnaarhetverledenenbaserendaarhungereserveerdheidofvertrouwen
5 Metdeterm‘FortEuropa’verwijzencriticinaardeconservatievehoudingvanEuropesepolitici
tegenovereconomischemigrantenenniet-lidstaten.Determverwijstnaarstrengewetgeving
omtrentmigratieendestrengebewakingvangrenzen,maarkanookduidenopdehoudingvan
Europaindeglobaliseringvandewereldeconomie.Wikipedia,2012
62 SchoolvoorPolitieLeiderschap
op.Aziatischelandenkijkenmeernaardetoekomst;watkanditlandvoorons
betekenen?Nederlandbaseerthetvertrouwenvooralophierennu,watlevert
desamenwerkingonsnuop.”
PetraBakker,politiecommissarisbijdeEuropeseUnie
De relatie tussen interne- en externe veiligheid en vertrouwen Interneveiligheidsissues(georganiseerdecriminaliteitenterrorisme)enexterne
veiligheidsissues(collectieveverdedigingencrisisbeheersingssituaties)lopensteeds
meerinelkaarover,constateerdelt.-kol.M.deHaasalin20056.DeEuropese
Commissie(2010:2)stelt:‘Werecognisetheinterdependencebetweeninternaland
externalsecurityinestablishingaglobalsecurityapproachwiththirdcountries.’In
eennetwerkisdereciprociteittussendenetwerkpartnersvanbelang.Vertrouwen
neemttoealsgevolgvaneenlangeresamenwerkingengelijkwaardigheidtussen
netwerkpartners,waarbijdesamenwerkendeorganisatieselkaarsbelangenrespec-
terenenherkennen.Vertrouwengaatverderdandepersoon.Maargeeninstitutie
kanhetvertrouwenblijvenbehoudenzonderdecontinuereproductievanvertrou-
wendoormiddelvaninterpersoonlijkerelaties.7
Conceptualisering vertrouwenHetbegripvertrouwenkanwordenonderscheideninvertrouwenbijdevertrouwer
(trustor),enbetrouwbaarheidvandevertrouwde(trustee).Terwijldevertrouwer
altijdeenpersoonis,kandevertrouwdezoweleenpersoonalseenorganisatiezijn.
Dedefinitiesentallozeandereomschrijvingenkomenopeenaantalelementen
overeen:
• vertrouweniseen‘stateofmind’;
• devertrouwersteltzichkwetsbaaropenisbereideenrisicotedragen;
• devertrouwerverwachtdatdevertrouwdezichnietopportunistischzal
gedragen;
• hetgaatomeenwisselwerkingtussendesamenwerkendepartijen.
6 Lt.-kol.M.deHaas,Vandefensiedoctrinenaarnationaleveiligheidsstrategie,Nederlandsinternen
externveiligheidsbeleidinbeweging,in:JaarboekVredeenVeiligheid2005,NederlandsInstituut
voorInternationaleBetrekkingen‘Clingendael’
7 Knights,D.E.,etal,Chasingshadows:control,virtuality,andtheproductionoftrust.Organization
Studies,2001-22,pag.311-313
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 63
Evers8steltdatbijvertrouwendriefactorenvanbelangzijn:objecten(datgene
waarinmenvertrouwenheeft),grondslagen(debasiswaarophetvertrouwen
steunt)enfactoren(deaspectendiehetniveauvanvertrouwenbeïnvloeden).
Lessen uit de praktijk WelkeervaringenzijnoptetekenenuitdeEuropesesamenwerkingspraktijk?
Hierondereenaantalvoorbeeldenendenkbeeldendietijdenshetonderhavige
onderzoekzijnopgetekenduitinterviews.VolgensPetraBakker,commissarisvan
politiebijdeEuropeseUnie,heeftNederlanddeneigingvertrouwenoptehangen
aaneenincident.AljarenwordtgoedsamengewerktmetBulgarijeophetgebied
vandebestrijdingvanmensenhandel.Allefactorenengrondslagenvoorvertrou-
wenzijnaanwezig:deBulgaarsepolitieblijkteenbetrouwbarepartner,zekomt
deafsprakennaenerzijnintensievepersoonlijkecontacten,maarhetopenlijke
wantrouwenvanNederlandissomsschaamteloosendatkomtlopendeonderzoe-
kenzekerniettengoede.Bakker:‘CultureelbepaaldisdatweonsinNederlandniet
aanalleafsprakenhouden,endusdoenwedatooknietmethetbuitenland.Het
beeldoverNederlandis‘What’sinitforme?’Datzienanderenalsonbetrouwbaar
(grondslagen).Wijzijnniethandigalshetomdelangetermijnvisiegaat,wescoren
lievereenkortetermijnsucces.’
MichelleConinsx,presidentvanEurojust:‘Zondervertrouweninelkaar,enrespect
enerkenningvoorelkaarscultuurenwetgeving,zoudejuridischecoördinatievan
grensoverschrijdendestrafdossiersnietmogelijkzijn.Rondeengroteterrorismecasus
kwameninjuni2001zeslandenbijeen.Engeland,FrankrijkenSpanjewildeneerst
nietsdelenmetdeoverigelanden,maardoorlangenvaakbijelkaartekomenen
elkaartelerenkennen,tekendezicheengezamenlijkprobleemaf(grondslag).’
Ookogenschijnlijkkleinecultureleverschillenkunnendesamenwerkingfrustreren.
Coninsx:‘TijdensdevergaderingnamendeSpanjaardenenItalianenhungsmopen
begonnenmetluidestemeengesprek.DeNorenenZwedenzettenhuntelefoon
uitendeNederlandersenBelgenzettenhemoptrillen.Individueelwashetvolstrekt
normaalengeaccepteerdgedrag,maarsamengaandeedhetniet.Investerenin
elkaarisbouwenaanacceptabelendooriedereengedeeldgedrag.’
BinnenEurojust(2002)kanindeexpertgroepeninmiddelshetuitgangspunt
vaneigen-resultaat-eerstoverstegenworden.Destatelijkefocusopdossiersis
8 Evers.T.C.P.F.,VertrouwenenControlebinnenInter-OrganisatorischeRelaties,eencasestudy
binneneenegocentrischnetwerk,2005,TilburgUniversity,pag.41-44
64 SchoolvoorPolitieLeiderschap
opgeschovennaareenEuropesefocus,afsprakenwordennagekomenenvertegen-
woordigershebbenvoldoendesteunvanuithetlandvanherkomst(factoren).Het
vertrouwenisgeïnstitutionaliseerd.Ookmetdelidstatendietekampenhebben
metcorruptieisveelvertrouwenopgebouwd.Hetisevidentdatinallegevallenveel
geïnvesteerdmoetwordenindesamenwerking.Samenwerkingkanmeteenstop-
trein-instelling–metaandachtvoordeplaatsenonderweg–ofmeteenvliegtuig-
instelling:enkeldevertrek-enaankomstplaatszijnvanbelang.Eenvliegtuig-
instellingleidttotkortetermijnresultaten.Eenstoptrein-instelling,waarbijblijvendin
elkaarwordtgeïnvesteerd,leidtuiteindelijktotbetereenduurzameresultaten.
ConclusieVertrouweniseenconditiosinequanonvoorinternationalepolitiesamenwerking.
Nietalleendetheoriebenoemthetbelangvanvertrouwenininter-organisatorische
(netwerk)samenwerking,ookdeempirischegegevensondersteunendenoodzaak
vanhetbouwenaaneenduurzamerelatie.Omvertrouwenoptebouwen,te
verdichtenenteonderhoudenishetvancruciaalbelangdathetwordtgezienals
eenwezenlijke,kwalitatievevereistevooreenzinvolleenresultaatopleverendesa-
menwerking.Samenwerkenismeerdanalleensamenzakendoen.Hetbelangvan
vertrouwenindeinternationalesamenwerkingwordtbinnendeNederlandsepolitie
nietbestreden,maarisooknietherkenbaarbenoemdalsstrategischuitgangspunt.
Delogischefocusopresultaatisnietgerelateerdaandekritischesuccesfactor
‘vertrouwen’.Investereninrelatiesenvertrouwenismomenteel‘tegendefinanciële
stroominzwemmen’.Internationalesamenwerkingisechterhetenigeantwoordop
dehuidigetendensenincriminaliteit,enhierbinnenleverteenstoptrein-instellingde
meesteresultatenopdelangetermijnop.
Aanbevelingen‘Vertrouwen’moeteenbewustonderdeelgaanvormenindepolitiestrategievoor
internationalesamenwerking.Concretiseerhetvertrouwenendereciprociteitbin-
neninternationalesamenwerkingdoor:
• eenjuisteentijdigeimplementatievandenieuwereeksEuropeserechten
enplichten,zoalsonderanderehetEuropeesonderzoeksbevel,bescher-
mingsmodelenbewijsverkrijgingsmodel.
• deNederlandsebeleidscyclusaftestemmenopdeEuropeseHarmony
beleidscyclus.
• deEuropese(COSI)afsprakenopdeverschillenderechercheniveausherken-
baaroptenemeninderesultaatafsprakenvoordeopsporing.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 65
• analysevandebenodigdecapaciteitvoordeafhandelingvanrechtshulpver-
zoeken,endezecapaciteittoetedeleninstructureleenflexibelecapaciteit.
• deverwachtingenbijdesamenwerkingspartnerstemanagen.Watkande
Nederlandsepolitiecapacitairenkwalitatiefinzettenvoordeafhandeling
vanrechtshulpverzoeken.
• opstrategischniveauNederlandsepolitiemensentepositionereninhet
hartvanlawenforcement(netwerk)organisaties,geprioriteerdelandenen
geprioriteerdegebieden,omzoeenduurzamesamenwerkingsrelatieopte
bouwendiezijngebaseerdopvertrouwenenwederkerigheid.9
8 Ziehiervoorinmiddelspar.6.4.1conceptinrichtingsplanNederlandsepolitie,inrichting
Politieprofessie,teamInternationaleSamenwerking
66 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Van de leersupervisors prof.dr. W. Bruggeman en M. Beuving:
Onze buurlanden
Zowel Nederland als België kennen grote waarde toe aan strategische allian-
ties met buurlanden. Welke prioriteiten moeten centraal staan en welke vorm
van samenwerking is toekomstproof?
ViadewereldenEuropakomenwesteedsdichterbijhuis.Inditclusterstaanallian-
tiescentraal:deBenelux,desamenwerkingtussenNederlandenBelgië,desamen-
werkingmetDuitslandendesamenwerkingmethetVerenigdKoninkrijk.Elkessay
maaktzichtbaardatlandendeeigenprogramma’senprioriteitennietofnauwelijks
opelkaarafstemmen.Ooknietingrensgebieden.HetadviesaandeNationale
Politieisomdittebetrekkenbijdevormingvandenieuweorganisatie.
JosvanderHeijdenboogzichoverdevraagofdeBeneluxnogwelnodigisnu
Europazogrootisgeworden.WordtdeBeneluxvolledigoverklastdoorEuropaof
liggenerkansen?HetnieuweBenelux-actieprogrammalaatziendaternogtoe-
komstzitindezekleinesamenwerkingsvorm.DeBeneluxalsproeftuin.
JohanvanLareonderzochtdesamenwerkingtussenBelgiëenNederland.Hijcon-
stateertdatwestilaangoedsamenwerkeninJointInvestigationTeams,maardatde
overigeinternationalesamenwerkingindegrensstreeknogonvoldoendeisingebed
indedagelijksepraktijk.Hijadviseertdesamenwerkingintegraalteorganiserenvan
opleidingtotstraat,enditoptenemeninhetstrategischconceptvanzowelde
NationalePolitiealsdefederaleenlokalepolitie.
IwanDoudevanTroostwijkbekeekdesamenwerkingmetDuitsland.Hijcon-
cludeertdathetVerdragvanEnschedeweliswaareenbelangrijkebijdrageheeft
geleverdaandeverbeteringvandesamenwerking,maardatmetnamedekennis
vanhetverdragnogverderverbeterdkanworden.Eencentraalpuntwaaralleinfor-
matieophetgebiedvansamenwerkingsamenkomtendat24/7tebevragenis,kan
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 67
hieraanbijdragen.Gemeenschappelijkcriminaliteitsbeeldanalysesengekoppelde
computersystemenzoudendesamenwerkingveeleenvoudigermaken.
LeanderWitjesbekeektenslottedesamenwerkingmethetVerenigdKoninkrijk.
Hijonderzochtoferaanknopingspuntenwarenomdeonderlingesamenwerkingte
verbeterenenteintensiveren.Eenvanzijnconclusiesisdatdenationalereorganisa-
tievanbeidepolitieorganisatieshetmomentumwasvoorhetverderafstemmenen
borgenvandeintensievesamenwerking.
68 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘De Benelux zijn als founding fathers
en toners van vormbehoud een
rolmodel voor andere samenwerkings-
verbanden in Europa.’
JosvanderHeijden
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 69
In de hectiek van de economische malaise in Europa zal het velen ontgaan
zijn, maar op 1 januari 2012 is het nieuwe Benelux-verdrag van kracht ge-
worden 1. De daarmee opgerichte Benelux Unie heeft tot doel een proeftuin
te zijn voor Europa. De drie landen streven naar versterking en verbetering
van de grensoverschrijdende samenwerking. Eén van de belangrijke pijlers
onder het verdrag is het thema Politie en Veiligheid. De onderzoeksvraag
die dit essay hoopt te beantwoorden is: ‘Hoe kan de Benelux als proeftuin van
de Europese Unie (EU) op politieel gebied bijdragen aan versterking van de
grensoverschrijdende samenwerking, en welke rol kan het Secretariaat Generaal
daarin spelen?’
Founding fathersDeBeneluxkreeginhetverdragvanLissabon2eenbijzonderestatus:hetisde
Benelux-landentoegestaanomverdertegaandanwatEuropavoorschrijft.Metde
recenteakkoordenvanSenningen(grensoverschrijdendesamenwerkingbinnende
Benelux-landen)enPrüm(uitwisselingvanopsporingsinformatie)toontdeBenelux
sindsdienvormbehoud.Tochiserookzorg.ZostellenVosendeRidder3vastdat
Waar blijft deBenelux?
Jos van der Heijden
Een toekomstverkenning vanuit
het politieveld
1 Verdragtotherzieningvanhetop3februari1958geslotenverdragtotinstellingvandeBenelux
EconomischeUnie
2 Artikel350
3 Vos,H.&E.DeRidder,CalimeroinEuropa,overdetoekomstvandeBeneluxindeEuropeseUnie,
InternationaleSpectator,2007,Vol.61(11),pag.530-532
70 SchoolvoorPolitieLeiderschap
deBeneluxopdemeestevlakkenvoorbijgeholdisdoordeEuropeseintegratie.Zij
noemendeBenelux‘CalimeroinEuropa’.OokprofessorRoodconstateertdatde
Beneluxdoorhaarsuccessendeeigenoverbodigheidbewerkstelligt.Succesvolle
initiatievenlopenimmersovernaarhetEuropeseniveau.KanhetnieuweBenelux-
verdraghettijkeren?
Secretariaat Generaal, centrum van de BeneluxHetSecretariaatGeneraalvandeBeneluxpositioneertzichalscentrumvande
samenwerking4.HetSecretariaatisfacilitatorvanontwikkelingenindeBeneluxen
heeftmooiesuccessenbehaaldophetgebiedvangrensoverschrijdendesamen-
werking.Maarsommigecritici5vindenhetSecretariaatweinigzichtbaarensoms
reactief.Hetnieuweverdragbiedtdemogelijkheidtoteenmeerproactieveen
initiërenderol.Volgensartikel21heefthetSecretariaatGeneraaltottaak‘allevoor-
stellentedoendienuttigzijnvoordeuitvoeringvanhetverdrag,metinachtneming
vandebevoegdhedenvandeandereinstellingenvandeBeneluxUnie’.Eengrote
verantwoordelijkheid.
ProeftuinTervoorbereidingopeennieuwgemeenschappelijkwerkprogrammaheefthet
SecretariaatGeneraaleenBenelux-groenboekopgesteldwaarindepositievande
BeneluxalsproeftuinvanEuropawordtbenadrukt.Initiatievendienognietrijpzijn
omophetEuropesevlakbehandeldteworden,kunnensomsgemakkelijkerop
kleinschaligerniveauwordenopgepakt,aldushetgroenboek.Maarwiehetlopende
werkprogrammaziet,kanzichnietaandeindrukonttrekkendateengoedefocus
ontbreekt.“Alswewerkelijkdeambitiehebbenomonzepolitiëleenjustitiële
werkingverderopelkaaraftestemmen,danishetessentieeldatwevande‘proef-
tuingedachtevoorEuropa’meermakendanalleeneenslogan”,aldusDejonghin
20076.Deproeftuingedachtekunjevanuitverschillendeinvalshoekenbekijken:als
laboratorium,katalysatorenalsrolmodel.
LaboratoriumDebottomupstructuurvandeBeneluxisuitermategeschiktvoorhetvormen
vannieuweontwikkelingenopkleineschaal,endezeuittelatengroeiennaar
4 Rood,J.Q.T.(2011),Benelux-samenwerking:Hopentegenbeterwetenin?,Internationale
Spectator,vol.65(5),pag.260-263
5 AdviesraadInternationaleVraagstukken,2006
6 Dejongh,M(2007),Benelux:proeftuinofspeeltuingedachte,Nederlandisklein,denkgroot,
InternationalePolitiesamenwerking,Politieacademie
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 71
Europeseschaal.Criticizeggendatdeontwikkelingenzichbeperkentottechnisch-
operationeleaangelegenhedenmeteensterkbilateraalkarakter.Directbetrokken
actorenerkennenditbilateralekarakter.Erisduidelijkbehoefteaaneenheldereen
gemeenschappelijkgedragenvisieopwatdezeproeftuinmoetvoortbrengenen
hoedetuindanmoetwordeningericht.Eenstrategischdocumentalsleidraadvoor
dekomendevierjaar,uitgewerktinconcreteactieprogramma’senprojecten.Totop
hedenishetdaarnognietvangekomen.
KatalysatorBestpractisesuithetlaboratoriumkunnenprimagereedgemaaktwordenvoor
implementatieinEuropa.OmgekeerdkunnenEuropeseinitiatievenookuitstekend
wordengeïmplementeerdopdeschaalvandeBenelux.DeBeneluxanticipeert
echternauwelijksopEuropeseontwikkelingen,behoudensdandevoortzettingvan
hetCoPPRa-project.7Rood(2011)doetdeaanbevelingominhetBenelux-jaarplan
eenhoofdstukoptenemenmetconcreteactiviteitendiegerichtzijnopdegemeen-
schappelijkeimplementatievandeEU-regelgeving,endiederolalsEU-proeftuin
inkaartbrengen.Eendergelijkefocuszalleidentoteeneffectievereimplementatie
vanEuropeseregelgeving,enzalstimulerendwerkenopdeverdereontwikkelingen
vernieuwingvangrensoverschrijdendesamenwerking.
RolmodelDeBeneluxzijnalsfoundingfathersentonersvanvormbehoudeenrolmodelvoor
anderesamenwerkingsverbandeninEuropa,zoalsdeVisegrad-groep,deNoordse
RaadendeBaltischeRaad.RecentishetBenelux-samenwerkingsverbandaanbevo-
lenvooreennauwerebandtussenAlbanië,Kosovo,MacedoniëenMontenegro.8
Doortelatenziendatgrensoverschrijdendesamenwerkingleidttotkwaliteitsver-
beteringenverhogingvandeveiligheid,endooraantetonendateengoedeim-
plementatievanEuropesemiddelenregionaaleffectkanhebben,wordenanderen
gestimuleerdtoteensoortgelijkesamenwerking.DittilthettotaleEuropeseniveau
omhoog.
7 CoPPRaishetprojectCommunityPolicingandthePreventionofRadicalisation
8 Balkan‘Benelux’wouldspeedupEUentry,www.EUobserver.com,19-06-2012
72 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Aanbevelingen vanuit het veld
BlijfinjekrachtUitinterviewsmetpolitiemensenuitdedrielanden,komtéénwensnaarvoren:
blijfinjekracht.Zonderuitzonderingzijnzetrotsopdepolitiesamenwerkingin
Benelux-verband.DeformulevanhetlaboratoriumvandeBeneluxwerkt,enmoet
daaromabsoluutvoortgezetworden.Hethoofddoelmoeteenbetereoperationele
samenwerkingzijn,terverhogingvandeveiligheid.Financiëleenadministratieve
voordelenzijnmeegenomen.DezeproactievebenaderingbrengtdeBeneluxinhaar
krachtenmaakthetbinnenEuropatoteensterkmerk.
DichthetgatmetEuropaDerolvankatalysatorbinnenEuropapaktdeBenelux–zekeroppolitiegebied–
maarmondjesmaatop.Belgiëkentgrotewaardetoeaaneensterkevertegenwoor-
diging(ookvanuitdepolitie)inhetEuropese‘circuit’.DoordekrachteninBenelux-
verbandtebundelenmaakjedepositievanalleBenelux-landeninEuropasterker,
zoluidtdeBelgischevisie.OmgekeerdkandeBeneluxdeschakelzijntussenEuropa
endeindividuelelanden.TotnutoeontbreekthetechternogaaneenEuropesefo-
cuseneengezamenlijkestrategie.AlsdeBeneluxditgatnietdicht,wordtzeweer
ingehaalddoordeEuropesetrein.
OntwikkelconceptenHetpolitieveldvindthettijdvooreenmeerconceptuelebenaderingvandesamen-
werking.Ontwikkelvanuiteengedeeldevisieopveiligheidconceptendieaansluiten
ofvooruitlopenopontwikkelingenbinnenEuropa.Maakmaximaalgebruikvande
mogelijkhedendieEuropabiedt,vertaaldezenaardesituatieindeBeneluxenont-
wikkelnieuwemethodieken,techniekenenalliantiesomhierinvullingaantegeven.
Belgiëwileenvisieopveiligheidvoorhetjaar2020formuleren.Wellichtkunnen
deandereBenelux-landenhierbijaansluitenenkomentoteenBenelux-visie2020;
geenafbreukaandenationalebeleidsplannen,maarwelhouvasteneenrichtpunt
voordestrategievoordekomendejaren.
OverwinverschillenErbestaanduidelijkeverschillentussendedrieBenelux-landenendatgeldtmet
namevoorhetjuridischstelsel,detaalbarrièreendecultuur.Doordenadrukop
verschillenteleggen,wordendezeechteralleenmaargroter.Watjeaandacht
geeft,groeit.Doorslimgebruiktemakenvandeverschillendemogelijkhedenen
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 73
bevoegdhedenindedrielanden,maakjevaneenbelemmeringjuisteenversnel-
lendefactor.Hetkandeslagvaardigheidindesamenwerkingvergroten.
InvesteerinhetSecretariaatGeneraalDedriedeelnemendelandenzijnuitermatetevredenoverderolvanhetSecretariaat
Generaal.Tochkomtzijnechteaanjaagfunctienogonvoldoendevandegrond.
Eenversnellerkanmogelijkgevondenwordenindevormvandedoorontwikkeling
naareendenktankvoordepolitie,ofeenkennis-enexpertisecentrum.Danzullen
NederlandenLuxemburgwelmoetenvoorzienineenpermanenteparticipatie
doorpolitiemensenaanhetSecretariaat,inplaatsvantewerkenmetliaisons.Deze
3D-participatieborgtdekoppelingmetdenationalepolitiekorpsen,enversterktde
aansluitingvanhetSecretariaatopEuropa.Ookzalbeterinhoudgegevenkunnen
wordenaandebrugfunctienaarhetBenelux-parlement,endesamenwerkinginhet
COSI-overleg.9HelaasisinNederlandvoorlopigmeeraandachtvoordeuitwisse-
lingvanpolitiemensenopstrategischniveaudanvoordaadwerkelijkeparticipatie.
EnvoorLuxemburgisdeinvesteringtezwaarinrelatietotdegroottevanhet
politieapparaat.
ConclusiesDeBeneluxkannietzonderEuropaenhetisdeuitdagingervoortezorgendat
EuropanietzonderdeBeneluxkan.HetnieuweBenelux-verdragbiedtvolopmoge-
lijkhedenvoorvernieuwingbinnendeEuropesekaders.Ookvoordepolitieliggen
ermooiekansenvoordetoekomst.Hetisdekunstomnietuitsluitendhooginte
zetten.Dedagelijksevoordelenvansamenwerkingwordenhetbestegevoeldinde
maatschappijenopdewerkvloer.Dievoordelenzorgenvoordeherkenbaarheid
enhetdraagvlakdienodigzijnvoordegrotereontwikkelingen.Jelaathetmerk
Beneluxnietalleennaarbuitenhaarwerkdoen,maargebruiktdekrachtvanhet
merkBeneluxooknaarbinnen.
Watnodigis,iseengemeenschappelijkhouvast:eengedeeldevisieopveiligheid.
HetBelgischeNationaleVeiligheidsplanendeoprichtingvandeNationalePolitie
maaktditeengeschiktmomentomaftestemmen.
InhetpolitieveldwordtonterechtgeaarzeldoverderolvanhetSecretariaat.Voor
hetbedenkenvannieuweconceptenhebjeeenstructureledenktanknodig.Een
permanentadviesorgaandatgerichtisophetpolitieveldenvormkangevenaande
9 COSIishetpermanentcomitévoordeoperationelesamenwerkingophetgebiedvande
binnenlandseveiligheidvandeEU,vastgelegdinart.71vanhetverdragvanLissabon
74 SchoolvoorPolitieLeiderschap
praktischetoepasbaarheidvanbedachteconcepten.Belangrijkdaarbijisweldathet
Secretariaatbemenstwordtmetprofessionals.DeBelgenhebbendatallangerdoor;
zijhebbenerpermanentdriepolitiemensengeplaatst.
Benelux 3.0Ditessaydraagtdetitel‘WaarblijftdeBenelux?’Hetisgeenwanhoopskreetof
verwijtoveruitblijvenderesultaten,maarmeereengewetensvraagnaardekoers
vandeBenelux.Oud-basketbalcoachJohnWoodenzeihetal:‘Winningtakestalent,
repeatingittakescharacter’.IndeaanloopnaarhetnieuweSenningen-actieplanis
detimingperfectomhetdoorzettingsvermogenvandesamenwerkingtetonen.De
Beneluxblijft,datstaatwelvast.HetnieuweBenelux-verdragbiedtookdepolitie
prachtigemogelijkhedenomdegrensoverschrijdendesamenwerkingverderuitte
bouwen.Devernieuwingindeoperationelesamenwerkingmoetechtervoorafge-
gaanwordendooreenvernieuwingvandeproeftuinzelf.Immers:alsjedoetwat
jedeed,dankrijgjewatjekreeg.Omdestaptezettennaardenext-practiceiseen
groteonderhoudsbeurtnodig,eenherbezinningopdeinrichtingvandetuinenop
eenanderefocusopdeinhoud.
AdviesAllesinogenschouwgenomen,luidthetadviesaandekorpsleidingenvanBelgië,
NederlandenLuxemburgalsvolgt:
• Handhaafhetstrategischoverlegvanuitdekorpsleidingenalsrichtingge-
vendorgaanvoordegrensoverschrijdendesamenwerkingindeBenelux.
• GebruikditstrategischoverlegomtekomentoteenBenelux-visieopveilig-
heidin2020.
• LaatdezevisieéndeontwikkelingeninEuropaleidendzijnvoorhetpro-
grammavandeBeneluxindekomendejaren.
• OntwikkelinBenelux-verbandnieuweconcepten,gerichtopdeimplemen-
tatieendoorontwikkelingvanEuropeseregelgeving.
• RichtjeinhetnieuweSenningen-actieplanopdeoperationeleactiviteiten,
enstimuleerenondersteunlokaleinitiatievenvoorgrensoverschrijdende
samenwerking.
• Richteenkennis-enexpertisecentrumin,bestaandeuitervarenpolitiemen-
senuitalledriedelanden.KoppelditaanhetBenelux-secretariaatenlaat
hetzichrichtenophetontwikkelenvannieuweconceptenvansamenwer-
kingendeondersteuningvanlokaleinitiatieven.
76 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Er zijn nog steeds politiemensen
die een achtervolging bij de
grens afkappen door gebrek
aan kennis.’
JohanvanLare
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 77
Johan van Lare
Integrale werk-gebieden, ook over de grens?
De grens tussen Nederland en België is gelegen tussen grenspaal 1 nabij de
Grensmaas tot en met grenspaal 369 in het Zwin en heeft een totale lengte van
449,5 km. Iedere dag passeren mensen en goederen deze grens. Dagelijks
werken in het grensgebied tienduizenden geüniformeerde politiemensen in
de handhaving/noodhulp. Het gaat er niet om interstate veiligheid, maar om
human security 1. Bij interstate veiligheid gaat het om de veiligheid van de
staat bij onder andere oorlogsdreiging, en bij human security gaat het om het
veiligheidsgevoel van de burger. Globalisering leidt tot toenemende mobili-
teit van personen, goederen, geld en informatie. Lokale, interlokale en inter-
nationale veiligheid raken steeds meer met elkaar verweven 2. Politiewerk is
in heel de wereld hetzelfde, de kern is universeel.
Deburgerwordtzichsteedsmeerbewustvandemogelijkhedentotsamenwerken
dooroverheidsdiensteninbeidelanden.Denkaansamenwerkingsverbandentussen
politie,gemeenten,provincialeoverleggenenmultidisciplinaireoverleggen.Hetzou
beschamendzijndatdezeoverheidsdiensten,zekerwaarhetdepolitiebetreft,niet
bekwaamzijnofnietwíllensamenwerken 3.Sterkernog:inhetkadervangrens-
overschrijdendecriminaliteitissamenwerkingtussenpolitiediensteneenvereiste.
Eenmodernepolitieorganisatieishierdanookfunctioneelenprofessioneelop
geëquipeerd,vanwijkagenttotstrategischleidinggevende.
1 Lezingprof.dr.K.Colijn,14maart2012
2 M.vdBoschenP.Zorko,HetTijdschriftvoordePolitie,2008,jrg.70,nr.11pag.28-32
3 Prof.Dr.W.Bruggeman,HetTijdschriftvoordePolitie,2011,jrg.73,nr.3pag.24-27
78 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Hetdoelvanditartikelistekomentoteen‘toekomstproof’samenwerkingsconcept,
vansamenopleidentotsamenuitvoeren,opnationaalenlokaalniveau.Centraal
staatdevraagofdepolitiemensendieindegrensregio’sactiefzijnindenoodhulp
enopsporingvoldoendegeëquipeerdzijnvooreenkwalitatiefgoedesamenwer-
king.Hetmoettochdenormaalstezaakvandewereldzijndatzeaanbeidezijden
vandegrenswetenwathunbevoegdhedenzijn,endatzeopgedaneervaringen
delenbinnendeeigenregioofzone?
VerdiepingDeverdragsrechtelijkebasisvoorinternationalepolitiesamenwerkingtussen
NederlandenBelgiëwordtonderanderegevormddoordeverdragenvanPrüm,
Schengen,Lissabon,SenningenendoorhetZweedskaderverdrag.Hetverdragvan
Senningen,hetBeneluxpolitiesamenwerkingsverdrag,voorzietinderegelingvoor
transterritoriaaloptredenenkentvijfdoelstellingen:
1. verbeteringvandeoperationelesamenwerkingindegrensstreek
2. hetinstellenvangemengdepatrouillesofcontroles(JointHitTeams)
3. demogelijkheidtotgrensoverschrijdendepersoonsbeveiliging
4. uitbreidingvandemogelijkhedentotgrensoverschrijdendeachtervolging
enobservatie
5. autonomeinformatie-uitwisselingtussenpolitiedienstenindegrensstreek.
Omdezedoelenteverwezenlijkenwordthetterritorialiteitsbeginselzogoedals
opzijgezet.Territorialiteitwordtgerelativeerdendelegaliteitblijft.Doortoepas-
singvandebevoegdhedenuitdeverdragen–metinachtnemingvandenationale
wetgevingenhetgastlandzelf–kanmenbinnendebetreffendejuridischekaders
werken.Hetverdragzietvoornamelijktoeopsamenwerkingindegrensstreekbin-
nendevolgendesegmenten:
• politieoptreden(preventiefenrepressief)4
• veiligheid
• drugsbeleid
Buitenlandseambtenarenhoudenzichaanhetrechtvandeterritorialiteitsstaat,de
gaststaat.SamenwerkinginhetkadervanhetSenningenverdragvindtaltijdplaats
binnendegrenzenvanhetnationalerechtvandeVerdragsluitendeStaten.De
4 Onderpolitieoptredenwordtonderanderebegrepen:achtervolgingen,bijstand,hetrechtvan
overpad,optredenopeigeninitiatief,geweldsmiddelengebruiken,informatie-uitwisselingen
gezamenlijkopleiden
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 79
optredendeambtenaarstaatdusondergezagenbevelvandeterplaatsebevoegde
autoriteit,respectievelijkleidinggevende.
Vormenvansuccesvolbijzondergrensoverschrijdendpolitieoptredenzijnonder
anderedeJointHitteams5,deJointInvestigationTeams6endegemengdeonder-
zoeksteams.Dezeteamszijneenantwoordopdetoenemendeinternationalecrimi-
naliteit.Debasistotsamenwerkingisverankerdindiverseverdragenennationale
wetgeving.Deteamswerkenaljarengestructureerdenkwalitatiefgoedsamen7.
Eenenanderisvastgelegdinsamenwerkingsovereenkomstentussenpolitiedien-
stenaanbeidezijdenvandegrens,entussendediverseparkettenenOpenbaar
Ministeries.
De praktijkBuitendehierbovengenoemdeteams,komtuitliteratuuronderzoekendiverse
interviewsinNederlandenBelgiënaarvorendatdeinternationalecomponentbin-
nendehandhaving/noodhulpindegrensgebiedennietvoldoendeindedagelijkse
praktijkisingebed.DitondanksdeinspanningenvanNederlandseenBelgischepoli-
tiedocentendienainwerkingtredingvanhetVerdragvanSenningentussen2005en
2008indegrensstreekwerkendepolitiemensenopoperationeelentactischniveau
hebbenopgeleid.Hetdoelhiervanwasomkennistenemenvanhetverdragen
inzichttekrijgeninelkaarsnationalewetgeving.Dezetweedaagseopleidingisna
2008nietmeeropstructurelebasisverzorgd.
WatalstweeNederlandsepolitiemensenopdesnelwegrijdenenmethogesnel-
heidwordeningehaalddooreenautodierichtingBelgiërijdt?Watalszenetviade
meldkamerhebbenvernomendatdezeautobetrokkenisgeweestbijeenoverval
waarbijveelgeweldisgebruikt,enwaarbijeengrotehoeveelheidbankbiljettenis
weggenomen?Wetendepolitiemensendiena2008indegrensstreekzijngaan
werkendanwelofzijdeachtervolgingoverdeNederlands-Belgischegrensmogen
voortzetten?Wetenzijwelkebevoegdhedenzehebben,bijvoorbeeldalshetgaat
overhetgebruikvanhetdienstwapeneninbeslagnamevangoederen?Uitdeinter-
viewsblijktdaterpolitiemensenzijndiemeteenknoopinhunmaagdeachtervol-
ginginzetten,ofdegrensnietovergaanendeactieafkappendoorgebrekaandeze
kennis.
5 Beneluxpolitiesamenwerkingsverdrag,artikel25en26lid1t/m3
6 KaderbesluitvandeRaadvanEuropainzakegemeenschappelijkeonderzoekteams,2002/465/JBZ,
13juni2002
7 H.SollieenN.Kop,JointInvestigationTeams,lessonslearned,2012
80 SchoolvoorPolitieLeiderschap
BurenoverlegInhetkadervandegrensoverschrijdendesamenwerkingbestaateraljarengeorga-
niseerdburenoverleg.DenkaanhetScheldemondoverlegindeNederlandsepolitie-
regioZeelandendeBelgischepolitiezonesZelzateenGent.OfhetTaxandriaoverleg
indeNederlandsepolitieregioMidden-enWest-BrabantendeBelgischepolitiezo-
nesTurnhout,KempenNoord-OostenNoorderkempen.Debasisvandezeoverleg-
genvindtzijnoorsprongindeverdragenvanSchengen,PrümenSenningen.Het
gaatveelalominformatie-uitwisselingenoperationelesamenwerking,zoalsgeïn-
tegreerdecontrolesengeplandeacties.Eenburenoverlegismeestalgebaseerdop
individueleinitiatieven,wathetmeteenfragielenkwetsbaarmaakt.Daarbijwordt
ineenaantalburenoverleggenophoogabstractieniveaugesproken,enhandeltmen
vaakreactiefopactuelecasussen.Bovendienvindtonvoldoendeinbeddingplaats
binnendedagelijksepolitiepraktijk8.
Bijinternationale(politie)samenwerkingishetveiligheidseffectleidend.
Veiligheidsproblematiekvormtdaarmeealtijdhetvertrekpuntvoorinternationale
samenwerking.Sturingopinternationale(politie)samenwerkingvindtinNederland
plaatsbinnendekorpsleidingopnationaalniveau9.InBelgiëvindtditplaatsop
federaalenlokaalniveau.
InhetkadervanhetHRMbeleidvandeNederlandsepolitieisvoorzienininterna-
tionaalpolitieonderwijsenInternationaalManagementDevelopment,maardan
welvrijweluitsluitendgerichtophetstrategischniveau,enveelminderofbijna
nietoptactischenoperationeelniveau.Bovendienisoptactischenoperationeel
niveaugeenduurzameleeromgevinggecreëerd,waardooreerdereinitiatievenin
deafgelopendecenniatotsamenopleidenenoefenennietgecontinueerdzijnof
zijningebedbinnendebedrijfsvoering,zoalseerderinditartikelbeschreven.Hetna-
tionaleveiligheidsplanvandeBelgischepolitievoorzietinHRMbeleiddatgaatover
internationalepolitiesamenwerking.Ditheefteenhoogabstractieniveau.
Binnenhetonderwijsvindtopincidentelebasissamenwerkingplaatstussen
NederlandenBelgië.Dezesamenwerkingisveelalgebaseerdoppersoonlijke
contacten.ZowisselendeSchoolvoorGevaar-enCrisisbeheersingvande
PolitieacademiedocentenuitmetdefederalepolitieinBelgië.EenVAG-opleiding
(VaardighedenAanhoudeninGroepsverband)wordtinhetNederlandseonderwijs
8 InterviewmetR.Leys,korpschefzoneTurnhout,J.A.HLonink,burgemeesterTerneuzenen
D.Schouten,plaatsvervangendkorpschefpolitieregioMidden-enWest-Brabant
9 KwartiermakenNationalePolitie,Internationale(politie)samenwerking&rechtshulp,pag.1
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 81
regelmatiggeheelofgedeeltelijkverzorgddoorBelgischedocenten.10Zijhebben
deopleidinginNederlandgevolgdenbeschikkenoverallecompetenties.Binnen
dekolomOnderwijsvandePolitieacademiewordtdusvoorzienininternationale
politiesamenwerking,maareenconcretekorteenlangetermijnvisiemetbetrekking
totstructurelesamenwerkingontbreekt.
Conclusie en aanbevelingenWemogenopgrondvanhetbovenstaandeconcluderendatdegemiddeldepolitie-
mensindegrensstreekoptactischenoperationeelniveauonvoldoendegefaciliteerd
wordt,endusonvoldoendegeëquipeerdisominternationaalgoedsamentekun-
nenwerken.Bijintergrenselijkesamenwerkingiservaakeengebrekaankennis.
BreedsamenwerkingsverbandformaliserenDaaromishetnoodzakelijkdatbinnendeNederlandsepolitie,endefederaleen
lokalepolitievanBelgiëeenduidelijksamenwerkingsverbandkomtdathethele
scalavanopleidingtotuitvoeringomvat.Ditzalgeborgdmoetenwordenbinnende
diversecurricula,enwordenvastgelegdinhetstrategischconceptvandeNationale
Politieendefederaleenlokalepolitie.Erzalechterruimtemoetenblijvenvoorre-
gionalebelangen,de‘couleurlocale’11.Zorgerdaaromvoordatdeprioriteitstelling
vanbeidelandenindevollebreedteopelkaarisafgestemd12.Alleenalsinternati-
onaliseringonderdeelwordtvandepolitiecultuur13zaldeoperationelesamenwer-
kingindeintegralegebiedennogprofessionelerkunnenplaatsvinden.Hetdelen
vanervaringenenkennisindepraktijkzalleidentotvakbekwamerepolitiemensen
aanbeidezijdenvandegrens.
BurenoverlegverankerenHetburenoverlegmoetzekerinstandgehoudenworden,maarwelduurzaam
verankerdmoetenwordenbinnendehuidigepolitieorganisaties.Ermoetruimte
blijvenvoorregionalebelangen,maarerdienteenduidelijkecoördinatieplaatste
vindenopinhoud,procesenhetdelenvanervaringen.Alleenzoiseenpolitiemens
bijeenonvoorzieneactieminderafhankelijkvanzijnprofessioneleintuïtie14,enkan
hijzijnbeslissingbaserenopbevoegdhedendiehembijvoorbeeldinhetverdragvan
Senningenwordenaangedragen.
10 JaarplanSchoolvoorGevaar-enCrisisbeheersing,Politieacademie,2012-2013
11 KwartiermakenNationalePolitie,Internationale(politie)samenwerking&rechtshulp,pag.2
12 Lezingprof.dr.M.DeBoer,15maart2012
13 Lezingprof.dr.W.Bruggeman,19april2012
14 M.vanDuin,P.Tops,V.Wijkhuijs,O.AdangenN.Kop,Lessenincrisisbeheersing,2012,pag.45
82 SchoolvoorPolitieLeiderschap
SamenwerkingtussenopleidingsinstitutenKijkendnaardetoekomstzalsamenwerkingmoetenplaatsvindentussendepolitie-
dienstenénopleidingsinstitutenvanbeidelanden.Omtoteeneenduidigekwalita-
tievesamenwerkingtekomenmoetenwestrevennaargeïntegreerdeopleidingen
aanbeidekantenvandegrens.
Zorgvoorgestructureerdeuitwisselingsprogramma’smetbetrekkingtotde
uitwisselingvandocentenenlesmateriaal.Laatzoveelmogelijkopleidingenop
operationeelentactischniveaugeïntegreerdplaatsvinden,waarbijeenmixvan
NederlandseenBelgischestudentenontstaat.DeBelgischepolitiebeschiktovereen
ReferentiebrochureInternationalePolitiesamenwerking15.Dezeisbestemdvoordo-
centenindebasisopleidingINPenHINP,hetbasiskaderbinnendeBelgischepolitie
opfederaalenlokaalniveau.Ditistevergelijkenmethetinitieelen(deels)postiniti-
eelonderwijsbinnendeNederlandsepolitie.Dereferentiebrochurezoubinnenhet
internationaalonderwijsinNederlandenBelgiëgebruiktkunnenworden.InBelgië
zalhetopprovinciaalniveaugeorganiseerdepolitieonderwijsafgestemdmoeten
wordenmethetfederalepolitieonderwijs.
15 ReferentiebrochureinternationalepolitiesamenwerkingbasisopleidingINPenHINPversie2011
Toekomst
Uitvoeringtoekomst‘toekomst proof’
Politieacademie
Lokaalpolitieonderwijs
Federaalpolitieonderwijs
Politiekorpsen
Lokalepolitie
Federalepolitie
Samenwerkingscholen
Architectuurpolitieonderwijs
Modulairebedrijfsvoering
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 83
ArchitectuurpolitieonderwijsStemhetinternationaalpolitieonderwijstussenbeidelandengoedaf,ookophet
gebiedvancompetentiesencertificering.Maakingezamenlijkheideenoplei-
dingsagendameteenlangeenkortetermijnvisie.Eengoedvoorbeeldvaneen
geïntegreerdeinternationaleopleidingisdeGoldCommander.Dezeopleiding
isontwikkelddoordenationaleschoolvoorofficierenteBelgië,insamenspraak
metdebuurlanden.Deopleidingvoorzietcommandantenenhundirectemede-
werkersvancompetentiesvoorgrootschaligeevenementen.Deelnemersaande
GoldCommanderhebbenhetvertrouwenvanveelburgemeestersenkorpschefs
waargemaakt.Deopleidingvondin2012voordederdekeerplaats16.Hetiseen
goedvoorbeeldvaneenopleidingdiesamenontwikkeldenuitgevoerdis.Omdeze
opleidingtoekomstprooftemaken,zullenopleidingsagenda’svoordekomende
jarenopelkaarafgestemddienenteworden.
ModulairebedrijfsvoeringBiedaanbeidekantenvandegrensmodulaironderwijsaanopuitvoerings-en
toepassingniveau.Maakgebruikvanelkaarscompetentiesendurfhetonderwijs
gebiedsgebondenencasusgebondenaantebieden.Deeldesuccessenbinnende
dagelijksebedrijfsvoeringzoalsindebriefingsendebriefingsenzorgdatditbreed
plaatsvindt;vanwijkagenttottactischleidinggevende.Eengoedeafstemmingtus-
sendeopleidingsinstitutenenderegionale/federale/lokalepolitieisnoodzakelijk
vooreenduurzameverankeringbinnenhetoperationeleveld.
Doormodulairebedrijfsvoeringtoetepassen,gajeinopdevraagvandekorpsen
enkunjeditinbeddenbinnenhunregulierecapaciteit/beschikbaarheid.Bijvoorbeeld
zoalsbinnendezorgsector,waarinonderwijswordtvoorzien‘onthejob’,enwan-
neerdecapaciteithettoelaat.
ToekomstproofAlsmenindetoekomstalsprofessionelepolitieorganisatieswilsamenwerkeninde
grensgebieden,isborgingvanhetinternationalepolitiewerkeenmust.Goede
samenwerking,afstemming,inbeddingenverankering–vanopleidingtotuitvoe-
ring–zullenervoorzorgendatveiligheidenkwaliteitsamengaanvoormensen
organisatie.Hierdoorzalmenzichermeervanbewustzijndatintegralewerkgebie-
denookoverdegrensvantoepassingzijn.
16 InterviewD.VanRaemdonckenL.Lamine;Secretariaat-GeneraalBeneluxteBrussel
84 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Nederland en Duitsland
stemmen de inzet van mensen
en middelen nauwelijks af op
gemeenschappelijke crimi-
naliteitsbeeldanalyses. Dit leidt
tot wederzijds onbegrip.’
IwanDoudevanTroostwijk
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 85
drs. Iwan Doude van Troostwijk
Geen woorden maar daden?
Nederland heeft een zeer open economie en daardoor zeer veel contact met
andere landen. Dit geldt in het bijzonder voor landen binnen de Europese
Unie. Helaas beperkt dit contact zich niet alleen tot de bovenwereld, maar ook
tot de onderwereld. Daarom zijn in de afgelopen decennia diverse verdra-
gen getekend die de Europese samenwerking op het gebied van grensover-
schrijdend (politie)optreden tot onderwerp hebben. In veel gevallen waren
Nederland en Duitsland medeondertekenaar (Verdrag van Schengen, Verdrag
van Prüm). Op het gebied van politiesamenwerking sloten beide landen een
specifiek verdrag: het Verdrag van Enschede.
Deveelheidaanverdragenroeptdevraagopwateigenlijknogníetmogelijkisinde
samenwerking.Enwordterweloptimaalgebruikgemaaktvanallemogelijkheden?
Geenwoordenmaardaden!Omfocusaantebrengeninhetonderzoek,gaatde
aandachtmetnameuitnaar(deevaluatievan)hetVerdragvanEnschede.Ditessay
wilenerzijdskomentoteenoordeeloverdemaatregelennaaraanleidingvande
evaluatievanhetVerdragvanEnschede.Anderzijdswilheteenadviesgevenaan
dekwartiermakersvandeNationalePolitiehoedesamenwerkingmetDuitslandop
basisvanhetVerdragvanEnschedeverderverbeterdkanworden.
Hetessayisgebaseerdopliteratuurstudieendiverseinterviewsmetmedewerkers
vandeNederlandsepolitie,deKoninklijkeMarechaussee,hetBundeskriminalambt,
deBundespolizeienhetEuregionaalPolitieInformatieenCoöperatieCentrum
(EPICC).
Nederlands-Duitse politiesamenwerking:
86 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Het Verdrag van EnschedeUitonderzoekinopdrachtvandeStuurgroepInternationalePolitiesamenwerking
(STIPS)kwamnaarvorendatopbepaaldegebiedenbehoeftewasaaneenbredere
juridischebasisvoordeNederlands-Duitsepolitiesamenwerking.Devoornaamste
obstakelsvoorsamenwerkingindegrensstreek,zoalsdezedoordewerkvloerwer-
denervaren,waren:
• bevoegdhedenomoptetredeninspoedeisendesituaties;
• samenwerkingophetgebiedvanopenbareordeenveiligheid;
• informatie-uitwisseling.
Dezeuitkomstenleiddenin2005tothetVerdragvanEnschede.Hetverdragiseen
aanvullingopgebodenmogelijkhedeninandereverdragen,zoalshetVerdragvan
SchengenenhetVerdragvanPrüm.
De evaluatie In2009ishetVerdragvanEnschededoorNederlandenDuitslandgeëvalueerd.
Geconcludeerdwerddathetverdrageenbelangrijkebijdrageheeftgeleverdaande
verbeteringvandesamenwerkingtussenbeidelanden.Deknelpuntendieineerder
genoemdonderzoekvandeSTIPSwerdenbenoemdzijn(grotendeels)weggeno-
men.Inhetbijzonderwordtopgemerktdatmethetverdrageensolidejuridische
basisisgelegdvoorverdereoperationelesamenwerking.
Hetverschilinbeiderechtssystemen(methetopportuniteitsbeginselinNederland
enhetlegaliteitsbeginselinDuitsland)wordtalsknelpuntbenoemd,maartevensals
uitgangspuntvandesamenwerking.Eenaantalverbeteringenisechternogwelmo-
gelijk.Erzijnduidelijkeverschilleninabstractieniveauwatbetreftdeverbeteringen:
sommigerichtenzichopdedirectesamenwerkingaandegrens,andererichten
zichopmeeralgemenezaken.Hierondervolgendemeestinhetoogspringende
verbeteringenuitdebeideevaluaties:
KennisUitdeevaluatiekomtnadrukkelijknaarvorendatdebekendheidvandeinhoudvan
hetverdragverbeterdkanworden.Onderbekendheidwordthiernietalleenhet
bestaanvanhetverdragendeglobalemogelijkhedenbedoeld,maarookkennisop
meergedetailleerdniveau.
DeInternationaleRechtshulpcentra(IRC)zijnvoorspoedeisendezaken24/7te
bevragen,maarvoormeerpraktischevragenbestaatdezemogelijkheidniet.
Terwijlerwelbehoeftebestaataaneensoorthelpdeskdiekanvoorkomendatde
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 87
mogelijkhedendiehetverdragbiedt,voorzichtigheidshalvenietwordenbenut.
Ditcentraalaanspreekpuntzouookineenbehoeftevoorzienvanpolitiemensen
uitanderedelenvanhetland.Interessantinditverbandishet‘KMarOperationeel
WerkvloerActiviteiten’(KOWA)systeem,waardeKMarsindsenigetijdover
beschikt.InditonlineteraadplegensysteemstaandewerkprocessenvandeKMar
metdaaraangekoppeldderelevantewet-enregelgevingenjurisprudentie.Hetis
eenbelangrijkevraagbaakvooroperationelevragen.
Hoewelnainwerkingtredingvanhetverdragmeerengezamenlijkaandachtbesteed
isaanopleidingen(bijvoorbeeldeene-learningmoduleGPS),wordendezeopleidin-
genmeestalmaaréénkeerperjaargegeven.VerdervaltopdataanDuitsezijdeal-
leenleidinggevendenindegrensstreekeenopleidinghoevenvolgenophetgebied
vanhetVerdragvanEnschede.InNederlandishetverplichteenbasisopleidingte
volgendieingaatophetverdrag.
Indeevaluatieiswelgesprokenoveropleidingen,maarnietoverpersoneelsbeleid.
Terwijltegenwoordigbijhetwervenvanpersoneelsteedsvakerdeeisvoordehand
zalliggendatdekandidaatervaringheeftmetinternationalesamenwerking.
Tenslottekandealledaagsesamenwerkingnogsterkwordenverbeterddoorover
enweermeerkennisoptedoenovertaal(metnamejargon)encultuur,netalsover
hetverschiltussenhetopportuniteitsbeginselenhetlegaliteitsbeginsel.
WijzevansamenwerkenUitdeevaluatieengesprekkenmetKMar-enpolitievertegenwoordigerskomthet
beeldnaarvorendateendeelvandesamenwerkingisgebaseerdoppersoonlijkein-
teresseenkennis.Hetiseenfeitdatdesamenwerkingbeterisnaarmatemenelkaar
beterkentenregelmatigfysiekontmoet.Watdatbetreftzijntweeinitiatievenhet
vermeldenwaard:degemeenschappelijkepatrouilleteams(GPT),waarvanditjaar
eenevaluatiebeschikbaarkomt1,enhetEPICC.DeGPT’srichtenzichmeerophet
feitelijksamenopstraatzijnenopdiemaniertotbeteresamenwerkingkomen.Het
EPICCisvaneenandereaardenbetrefthetgezamenlijkbemannenvaneenbureau,
waardoorpolitie-informatiesnelleruitgewisseldkanworden.HetEPICCkenteen
regionaalgeoriënteerdejuridischebasis,maarheefteenbrederwerkterreingecre-
eerddoordatruimtebleektebestaanophetgebiedvanEuregionalesamenwerking
enhetbehandelenvanrechtshulpverzoekenvanhet(naastgelegen)IRC.Inmiddels
1 Dezeevaluatieisophetmomentvanhetschrijvennognietbeschikbaar
88 SchoolvoorPolitieLeiderschap
heefthetEPICCcontactmetvergelijkbareinstellingenbinnenEuropa.Hethoofd
vanhetEPICCisvanmeningdatdesnelheidvaninformatie-uitwisselingcentraal
staatendatdehuidigewet-enregelgevingdewerkwijzevanhetEPICCtoestaat.
Alsdezeruimteeralis,danbestaatinelkgevalhetrisicodaterverwarringontstaat
overtakenenverantwoordelijkhedenvanhetcentrum.Ditstaatwatmijbetreftlos
vandeservicediehetcentrumverleent:snelleantwoordenopoperationelevragen.
GeconcludeerdkanwordendathetEPICCkennelijkvoorzietineenoperationele
behoeftediebinnendeandere,reedsbestaandeendaarvoorbedoelde,structuren
nietwordtvervuld.VoordetoekomstziethethoofdvanhetEPICCmogelijkheden
ophetgebiedvanRealTimeIntelligenceCentraeneventueelals6ekanaalvoor
samenwerkingvanIPOL.Dezelaatsteambitiestaatiniedergevalhaaksopdericht-
lijnendieIPOLhanteert.
GemeenschappelijkeanalysesenprioriteitenOpditmomentwordtindesamenwerkingtussenNederlandenDuitsland(nog)
geenofonvoldoendegebruikgemaaktvangemeenschappelijkcriminaliteitsbeeld
analyses(CBA’s)opbasiswaarvankeuzesgemaaktwordenvoordeinzetvan
mensenenmiddelen.Ditleidttotonbegripaanbeidezijdenvandegrens.Ook
SollieenKop2onderstrependezemeninginhuninventarisatievanhetgebruikvan
JointInvestigationTeams(JIT).Enalsdewileris,gooitdetechniekroetinheteten.
Omdatdecomputersystemenvanbeidelandentotophedennietzijngekoppeld,is
hetooknietmogelijkgeautomatiseerdbestandenuittewisselen.Hetachterwege
blijvenvandeafstemmingvandreigingsanalysesheeftaanonzezijdevandegrens
temakenmetgeldgebrekeneenherprioriteringbinnendevtsPN.Verderwasde
portefeuillehouderDuitslandnietergovertuigdvandenoodzaak:alsprofessional
moetjewetenwaterspeeltinjebewakingsgebied.
GemeenschappelijkcentrumIndeevaluatiewordteenpaarkeeropgemerktdatergeencentraalpuntiswaar
alleinformatieophetgebiedvansamenwerkingsamenkomt.Hetbetrefthierniet
deinternationalerechtshulpverzoeken,maarinformatieopbasiswaarvananalyses
kunnenwordengemaakttenbehoevevandeoperationeleinzet.Hetontbreektaan
overzichtopditpunt.Decentradiereedsbestaan(InfodeskTwente,Lingen,Goch
enhetEPICCinHeerlen)hebbengeengelijkesamenstelling,werkendeelsregio-
naal,deelsnationaalenkennenverschillendeopeningstijden.Deopmerkingvan
2 Sollie,H.enKop,N.,JointInvestigationTeams,lessonslearned,2012
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 89
hethoofdvanhetEPICCdatdestructuurvangemeenschappelijkecentrakangaan
veranderenmethetintroducerenvandeRealTimeIntelligenceCentra,dienthier
herhaaldteworden.
LandenprogrammaDuitsland2011-2012Hetlandenprogrammabesteedtingrotelijnenaandachtaandegenoemdethema’s
uitdeevaluatie.Hetgrootstedeelvandegenoemdethema’skomtaandeorde.
Watopvaltisdathetprogrammadeelsbeschrijvendisendeelsrichtinggevend.Ook
wordtveelruimtegelatenvoorkeuzesdielokaalgemaaktkunnenworden.
Hetlandenprogrammarichtzichnadrukkelijkopinternationaleennationaleprio-
riteiten,maarbesteedtookaandachtaanlokaleproblemen.Zowordtvoorzichtig
gesprokenovergemeenschappelijkeanalyses.Paralleldaaraanwordtaandacht
gevraagdvooreenspecifiekonderwerp:motorbendes.Devraagisechterofditde
juistevolgordeis:erwordteenprobleemgeconstateerdennaaraanleidingdaarvan
voorgesteldeengemeenschappelijkeanalyseoptestellen.Beterishetditomte
draaien.Uiteengemeenschappelijkeanalyseblijktenz.Daarnaastwordtmeerdere
kerengesprokenoverdemogelijkheidofwenselijkheidvanhetinrichtenvaneenJIT.
Hetprogrammamaaktdaardoorgeenevenwichtigeindruk.Oorzaakhiervanis
waarschijnlijkdathetprogrammageschrevenwordtdoordedienstIPOLvanhet
KLPD,maardatdeministeriesvanVeiligheidenJustitieenBuitenlandseZakenhun
(meerabstracte)prioriteitenerookinwillenherkennen.
ConclusieHetVerdragvanEnschedeheefteenbelangrijkebijdragegeleverdaandeverbete-
ringvandesamenwerkingtussenNederlandenDuitsland.Eriseengoedejuridische
basisgelegdomdeproblemendieaandebasisvanhetverdraglagen,hethoofdte
bieden.Opoperationeelvlakisnogeenaantalonderwerpenvatbaarvoorverbete-
ring.HetLandenprogrammaNederland-Duitslandheeftdebelangrijksteverbeter-
puntenopgenomen.Metnamedekennisvanhetverdragkannogverderverbeterd
worden,zowelopopleidingsniveaualsopstraatniveau.Ookblijftinvesterenintaal
encultuurnoodzakelijk.Watbetreftdefysiekesamenwerkingzijndevoorbeelden
vanhetGPTenhetEPICCinteressant.Erzalvoorkomenmoetenwordendaton-
duidelijkheidontstaatoverdestatusenmogelijkhedenvandecentradieinmiddels
zijnontstaan.DaarbijwordtinhetbijzondergedoeldopdeambitiesvanhetEPICC.
KennelijkvoorziethetEPICCineenbepaaldebehoefte,maarhetvormteveneens
eenrisicodoordeafwijkendewerkwijze.
90 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Ookkwamentweeonderwerpennietaandeordeindeevaluatie:personeelsbeleid
enICTondersteuning.Dezezijnechterwelvanbelangvoordeverbeteringvande
samenwerking.
Totslotnogdeondertitelvanditessay:‘geenwoorden,maardaden?’Erzijnge-
noeg(juridische)woordenaanhetonderwerpbesteed;hetistijdvoordaden.Dat
laatonverletdaternogwelaanbevelingenzijndietot(nog)verdereverbeteringvan
desamenwerkingkunnenleiden.
Aanbevelingen• Kennis:
- Besteedbijdewervingenselectievanmedewerkersdiewerkzaamgaan
wordeninhetgrensgebiedalaandachtaandekennisvantaalencultuur
vanhetbuurland.
- Draagerzorgvoordatzowelleidinggevendenalsmedewerkersvoldoende
kennishebbenvandemogelijkhedendiehetVerdragvanEnschedebiedt.
- Onderzoekdemogelijkheidommeerkennisopdewerkplekbereikbaarte
hebbenviahetKOWAvandeKMar.
• Gemeenschappelijkeanalyses:
- GeefprioriteitaandeondersteuningvandevtsPNtenbehoevevandeICT
middelendienodigzijnomhetmakenvangemeenschappelijkeanalyseste
vereenvoudigen.
• Samenwerking:
- Stimuleerinitiatievendiefysiekesamenwerkingtotdoelhebben.
- Borgdesamenwerkingaandegrensdoordezeteinstitutionaliserenenniet
persoonsafhankelijktelatenzijn.
• Gemeenschappelijkecentra:
- OnderzoekaanwelkeoperationelebehoeftehetEPICCtegemoetkomt.
- Borgdewerkwijzevandegemeenschappelijkecentrabinneneenduidelijke
uniformestructuur.
92 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Het Verenigd Koninkrijk
staat op de derde plaats
van de ranglijst van
prioritaire landen en
toch hebben we er geen
landenprogramma.’
LeanderWitjes
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 93
Leander Witjes
De nationale politie in internationaal perspectief
De transformatie van regionale naar nationale politie is een actueel en veel-
besproken onderwerp. Het reorganisatieproces benoemt het aspect ‘inter-
nationale samenwerking’ als één van de hoofdprioriteiten. De reorganisatie
biedt echter ook uitstekende mogelijkheden voor de positionering van het
eigen land in relatie tot andere landen. Daarbij: buitenlandse organisaties
kijken vaak met een andere bril naar problemen en daaraan gekoppelde op-
lossingen. Door die blik van buiten op de eigen (Nederlandse) organisatie te
projecteren, kan men nieuwe inzichten opdoen en daarmee de eigen organi-
satie wellicht beter tot ontwikkeling laten komen.
Ditessayrichtzichopaspectenvaninternationalesamenwerkingtussende
NederlandsepolitieendepolitievanhetVerenigdKoninkrijk.Beideorganisaties
zittenmiddenineenreorganisatieproces.Datbiedtkansen.Decentraleonderzoeks-
vraagisdanook:‘Inhoeverrebiedenbeide(re-)organisatiesaanknopingspuntenom
deonderlingesamenwerkingindebreedtevoorttezetten,enzomogelijkkwalita-
tiefenkwantitatiefteverbeterenenteintensiveren?’
Een reorganisatie met voldoende
aandacht voor samenwerking met het
Verenigd Koninkrijk?
94 SchoolvoorPolitieLeiderschap
De situatie in het Verenigd KoninkrijkHetVerenigdKoninkrijkheeft43politiekorpsen;41regionalekorpsen,deMetro-
politanPoliceendeSeriousOrganisedCrimeAgency(SOCA).DeSOCAismetname
verantwoordelijkvoordebestrijdingvandezwareengeorganiseerdecriminaliteit.
Doordetoenemendeincidentgerelateerdeinmengingdoordepolitiek1kwamde
focusdeafgelopenjarensteedsmeerteliggenophetbehalenvandoelstellingen
(productie).Hetfeitelijkzorgenvoordeveiligheidvandesamenleving–ende
burger–werdsteedsmeernaardeachtergrondgedrongen.Dehuidigereorgani-
satiebeoogthetvertrouwenindepolitieteherstellen,eneenbezuinigingvan20
procenttebereikenvoor2015.Dereorganisatiebeoogt:
1. eendirecteverbindingtotstandtebrengentussenbevolkingenpolitiemet
dekomstvaneengekozenPoliceCrimeCommissioner.
2. decentraleoperationelecijfermatigedoelstellingenterugtebrengen,de
bureaucratieterugtedringenendeaanpakvancriminaliteitweeroverte
latenaanprofessionals:depolitie.
3. deoprichtingvaneenNationalCrimeAgency(NCA)terondersteuning
vandeconstabularies.DeNCAwordtmetnameverantwoordelijkvoor
decentralecoördinatieendebestrijdingvanzwareengeorganiseerde
criminaliteit.2
4. nauwesamenwerkingmetexternepartners.
DerolvandePoliceCrimeCommissioner(PCC)verdienteenkortetoelichting.De
PCChoudttoezichtopdeeffectieveuitvoeringvandepolitietaakoplokaalniveau.
Hijisinfeitedeborgingvanhetdemocratischeprocesbinnendepolitie.DePCC
heefteenrolindebenoemingenhetontslagvaneenkorpschef,enmonitortdeze
opdiversepunten.DePCCisonpartijdig.
DeNCA(punt3)valtonderdirecteaansturingvandeHomeSecretary3.DeSOCA
zalwordengeïntegreerdindeNCA.DeNCAonderhoudtdecontactenmetoverige
opsporingsdiensten,analyseertinformatieenintelligencevanaangeslotenopspo-
ringsdienstenenzorgtvooruitwisselingvandezeinformatiemetandereinstan-
tiesenbuitenlandsekorpsen.DeNCAisdeleidendeorganisatieinhetVerenigd
Koninkrijkwaarhetgaatomondermijningvancrimineleorganisatiesenverstoring
1 Policinginthe21century,2010
2 Backgroundbriefing,2012
3 TheNationalCrimeAgency,2011
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 95
vancrimineleactiviteiten.ZijherbergttevenseennationaleCybercrimeUnit.Alsver-
bindendeschakeltussendepolitie,overigeinstantiesenhetbuitenlandisdeNCA
ookhetcentraleaanspreekpuntvoorinternationalesamenwerking.Defocusindit
essayzaldaaromvoorwatbetreftGroot-BrittanniëopdeNCAgerichtzijn.
De situatie in NederlandVanuitNederlandsperspectiefbeperktditessayzichtotdeinbeddingvandecom-
ponent‘internationaal’indenieuweorganisatie.Internationalesamenwerkingis
éénvande15hoofdthema’svandereorganisatie.Hetomvatoperationelesamen-
werking,informatie-uitwisseling,internationalerechtshulpenniet-operationele
samenwerking.4Deniet-operationeleactiviteitenmoetenondersteunendzijnaande
operationeleactiviteiten.
Depolitiek-juridischekaderswordenvastgestelddoordeMinister.Dekorpschefis
eindverantwoordelijkvoorderesultaten.Deuitvoeringvandeinternationalesamen-
werkingvindtplaatsondernationaleregiebinnendeeenheden.Dekorpsstafwerkt
samenmeteennetwerkvanexpertsinderegionaleeenheden.
Erwordtgewerktmeteenlandenprogrammagerichtopprioritairelanden.5Een
landenprogrammawordtgekoppeldaaneeneenheid,maardeeindverantwoorde-
lijkheidligtbijdekorpschef.Naastlandenprogramma’szijner–binnennadervastte
stellenkaders–beperktemogelijkhedenvoorhetonderhoudenvaninternationale
relatiesopeenheidsniveau.Binnendekorpsstafwordtinternationalesamenwerking
geborgdindedirectiePolitieprofessiebijdeafdelingInternationaleSamenwerking.
Ookstrategischeallianties6metbuitenlandsepartnerszijndaargeborgd.Vanuit
dezestafvindtdeadviseringenondersteuningplaatsmetbetrekkingtotinternatio-
nalepolitievraagstukken.Dekorpschefiseindverantwoordelijkvoordeinternatio-
nalesamenwerking.
Deoperationeleinformatie-uitwisselingbinnendeEUdientzoveelmogelijkplaats
tevindenviaEuropol.OpnationaalniveauhanteertNederlandhetNIM-model.
Opeenheidsniveauwordtuitvoeringgegevenaaninternationalerechtshulp.De
NationalePolitieleverteenactievebijdrageaandeinternationalerechtsordedoor
participatieinvredesmissies.
4 ConceptinrichtingsplanNationalePolitie,2012
5 DelijstmetprioritairelandenwordtjaarlijksvastgestelddoordedienstIPOLvanhetKLPD,enis
gebaseerdopdelijst‘RangordeIntensiteitCrimineleRelaties’
6 Eenvoorbeeldvaneenstrategischealliantieishetprogramma‘PearlsinPolicing’
96 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Nederlandheeftbeslotenhetaantalliaisonofficersterugtebrengen.De
Nederlandsepolitiewilvakermobieleliaisonsgaaninzettendiealseensoort‘inter-
nationalewijkagent’gaanfunctioneren.DeliaisonofficerinLondenzalinhetnajaar
van2012zijnpostverlaten.
Internationale / bilaterale samenwerking HetVerenigdKoninkrijkmaaktdeeluitvandeEU,maarparticipeertnietbinnen
Schengen.NederlandiszowellidvandeEUalsvanSchengen.DeNederlandse
politiehechtzeerveelwaardeaaneenintensievesamenwerkingmetdebuurlan-
den,dezogenaamdeeersteschil7.OokhetVerenigdKoninkrijkwordtbeschouwd
alsbuurland8.In2011kwamen1438rechtshulpverzoekenvanuithetVerenigd
Koninkrijkoponsaf,terwijlNederlander950naarhetVerenigdKoninkrijkdeed
uitgaan.9Tussen2004en2012waren5JointInvestigationTeams(JIT)actieftussen
hetVerenigdKoninkrijkenNederland.Metdezeaantallenkangesteldwordendat
denoodzaaktotsamenwerkingmeerdanaanwezigis.
HetVerenigdKoninkrijkstaatopdederdeplaatsvanderanglijstvanprioritaire
landen.Ditmaakteenlandenprogrammanoodzakelijk,alishiervanindepraktijk
geensprake.10Erishiervoorgeenexplicieteredentevinden.Mogelijkverlooptde
samenwerkingookzonderprogrammasoepelvanwegehetontbrekenvaneentaal-
barrière.ErisformeelweleenportefeuillehouderVerenigdKoninkrijk,maarhoewel
functioneelisdittochvooralgebaseerdoppersoonlijkeinteresseeneenpartnership
tusseneenEngelskorpsenhetkorpsvandebetrokkenportefeuillehouder.
TussenNederlandenhetVerenigdKoninkrijkbestaangeenspecifiekebilaterale
verdragendiedepolitiesamenwerkingbevorderenofondersteunen.11Datbetekent
datvooriederevormvansamenwerkingindividueleafstemminggevondenmoeten
worden.BinnendeEUiseenaantalstrategischethema’svastgesteldwaarbinnen
menineenbilateraalofmultilateraalsamenwerkingsverbandkanparticiperen.Deze
thema’swordenvastgesteldbinneneenzogenaamdSOCTA(SeriousOrganised
CrimeThreatAssessment).DedoorSOCTAaangereiktethema’skunnenomgezet
7 DeNederlandsepolitiehoudtbijdeprioriteringvaninternationalesamenwerkingrekeningmet
dedrieschillen:de1eschilbetreftdebuurlanden,de2eschildeoverigeEU-landenende3eschil
deoverigelanden
8 OnzebuurlandenzijnverderDuitsland,BelgiëenLuxemburg
9 JustitiëleInformatiedienstOpenbaarMinisterie,2012
10 G.vanKempen,2012;E.Trommelen,2012
11 E.Trommelen,2012;S.Lasschuit-Lavalaye,2012
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 97
wordenineenEMPACT-project12.NederlandenhetVerenigdKoninkrijkwerken
binnenEMPACTvrijintensiefsamenopeenaantalprojecten:Organisedcrime
groupsWestAfrica,Containersmuggling,CybercrimeenTraffickingofhuman
beings.DaarnaastwordtsamengewerktineenprojectrondcannabistussenBelgië,
Duitsland,hetVerenigdKoninkrijkenNederland.InEU-verbandwerkenNederland
enhetVerenigdKoninkrijktenslottenogsamenopdeprojectenGrensvademecum
enE-campus.
ZowelhetVerenigdKoninkrijkalsNederlandhebbenactiefgeparticipeerdinde
totstandkomingvanhetHarmony-model13.Opvallendisdatzedatbeidendeden
vanwegehunervaringophetgebiedvanintelligenceledpolicing.Decoördinatie
vanEU-projectenisaanNederlandsezijdeinhandenvandeCommissarisvanPolitie
EU-aangelegenheden.Zijgeeftaanongeveereenkeerperdrieàvierwekenopstra-
tegischniveauoverlegtehebbenmetdeEngelsepartner.ZesNederlandsepolitie-
korpsenhebbenophetmomentvanschrijveneenvormvanstructureelcontactmet
eenEngelskorps.Hetgaatompartnership,kennisuitwisselingen/ofoperationele
samenwerking.
Deinternationalecriminaliteitheeftzichdeafgelopendecenniaontwikkeldtot
opmondiaalniveau14.Internationalepolitiesamenwerkingmoetde(achterhaalde)
reactievebenaderingvanhetprobleemombuigennaareenproactievebenadering
doormiddelvankennis-eninformatiedeling,gemeenschappelijkeanalysesendoor
gezamenlijkeoperationelestrategieën.Internationalebeleidsbepalingdientop
strategischniveauplaatstevindeneneendynamischkaraktertehebbenomde
criminaliteitopdevoettekunnenvolgen.
UitdegehoudeninterviewskomtnaarvorendatdegemiddeldeNederlandse
politiemedewerkerdeinternationalesamenwerkingzeerregelmatigonderschat.
MengaatertegemakkelijkvanuitdathetEngelsdatooitopschoolgeleerdwerd,
voldoendeisomprofessioneeltekunnencommuniceren.Ookhetgebrekaanken-
nisvancultuur,organisatieenwetskennismaaktdatdegemiddeldeNederlandse
politiemedewerker–metenigunderstatement–onvoldoendeprofessioneelkan
functioneren.Collega’sinhetVerenigdKoninkrijkgevenaandatdebesteervarin-
geninsamenwerkingzijnopgedaanmetcollega’sdievakeronderzoekenhebben
12 EMPACT:EuropeanMultidisciplinaryPlatformAgainstCrimeThreats
13 HarmonyishetEuropeseCriminalintelligencemodeldatbestaandeopsporings-,informatie-en
intelligenceinstrumentensamenbrengtendecentralerolvanEuropolbeoogtteversterken
14 T.Driessen,notitieInternationalePolitieSamenwerking
98 SchoolvoorPolitieLeiderschap
gedraaideninmiddelsdenodigeervaringhebben.Persoonlijkecontactenbevor-
derendesnelheidvaninformatie-uitwisseling,afstemmingenuitvoeringvande
opsporingsactiviteit.
Conclusies Literatuur-enbronnenonderzoekalsmedediverseinterviewslatenziendatgespro-
kenkanwordenovereenintensievesamenwerkingtussendeNederlandsepolitie
endepolitievanGroot-Brittannië.Menvindtelkaarnietalleenopbilateraalniveau,
maarookinEuropeesverbandwordtactiefsamengewerktin(EMPACT-)projecten,
metalsgemeenschappelijkdoeldebestrijdingvandeinternationalecriminali-
teit.Eenveelvoorkomendevalkuilisdatindividuelepolitiemedewerkersdeeigen
capaciteitentehooginschatten.Ditkanafbreukdoenaandekwaliteitvanhet
internationaleoptreden.Debeidereorganisatiesbiedeneengeweldigmomentum
omdeinternationalepolitiesamenwerkingtussenbeidelandenaftestemmenente
borgen,metalsdoeleengemeenschappelijkgedragenprofessionelesamenwerking
terversterkingvanhetoperationeleproces.Hoedanookgeldtvoorbeidepolitie-
korpsen:‘Let’skeepincontact!’
AanbevelingenDecentraleonderzoeksvraagwas:‘Inhoeverrebiedendebeide(re-)organisaties
aanknopingspuntenomdeonderlingesamenwerkingindebreedtevoorttezetten
enzomogelijkkwalitatiefenkwantitatiefteverbeterenenteintensiveren?’Op
basisvanhetvorenstaande,zijndevolgendeaanbevelingentedoen:
- Zorgvooreengemeenschappelijkevisieopinternationalepolitiesamenwer-
kingenoverweegomopkortetermijndesamenwerkingmethetVerenigd
Koninkrijkteborgenineen(gestructureerd)landenprogramma.
- OverweegomhetlandenprogrammamethetVerenigdKoninkrijkniet
eenzijdigvanuitNederlandsperspectiefoptestellen,maardeze–op
strategischniveau–aftestemmenmetdeEngelseautoriteiten.Laathet
programmaonderanderedevolgendepuntenbevatten:eenwederzijdse
verkenning,gevolgddoorafsprakenrondhetdelenvanervaringen,innova-
tie,ontwikkelingenopleidingenwederzijdseprofessioneleondersteuning
enadvisering.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 99
- OverweegeenstructureleverbindingtussendepolitieinhetVerenigd
Koninkrijk–incasudeNCA–endeNederlandsepolitie.Geefditvorm
doordepermanentewederzijdseaanwezigheidvanervaren,deskundige
enkwalitatiefgoedopgeleidemedewerkersdieonderzoekeninitiërenen
begeleiden.
- Overweegkwaliteitseisenophetgebiedvantaal,cultuur,organisatieen
wet-enverdragskennistestellenaanmedewerkersvandeNederlandsepo-
litiediebetrokkenzijnbijinternationalesamenwerking.Pashierhetinitiële
enpostinitiëleonderwijsopaan.
- BuitenEMPACT-verbandontbreekthetaaneenactueelgemeenschap-
pelijkoverzichtvancrimineleontwikkelingen.Overweegeenstructurele,
periodiekebriefingmetdepolitievanhetVerenigdKoninkrijkomactuele
crimineleontwikkelingentijdigteherkennenengezamenlijkoptepakken.
- HetVerenigdKoninkrijkheeftzichtotdoelgesteldhetzogenaamde‘micro-
management’terugtedringen;hetinmengenvanhetstrategischofpoli-
tiekniveauindeuitvoeringvanhetpolitiewerk.Overweegomnogtijdens
hetlopendereorganisatieprocesvanditsoortervaringenenvoornemenste
profiteren.
- Totslot:erisgeenbeleidmogelijkzondertewetenwatderesultatenvan
deeerderontplooideactiviteitenzijngeweest.Overweegdesamenwer-
kingtussenNederlandenhetVerenigdKoninkrijkineencontinueproces
temonitorenenteevalueren.Overigensgeldtditvoorderelatiemetalle
buurlanden.
100 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Van de leersupervisors prof.dr. W. Bruggeman en M. Beuving:
De ‘nieuwe’ praktijk: Europesebevelen
Wat is de impact en betekenis van diverse Europese bevelen voor de politiële
uitvoering en informatievoorziening?
Vanmondialeontwikkelingen,viaEuropesestrategieënenalliantiesmetbuurlan-
den,komenwenubijdepraktijk:deimpactvandriebelangrijkeEuropesebeve-
len:hetEuropeesArrestatiebevel,hetEuropeesOnderzoeksbevelenhetEuropees
Beschermingsbevel.Alsergensduidelijkwordtdatwemóetensamenwerken,is
hethier.Enookhierisweerdevraagrelevant:alswewetenwatoponsafkomt,
waaromorganiserenwehetdannietintegraal,enwaarombereidenweonserdan
nietoptimaalopvoor?ZelfeenJITisgrotendeelsvoortebereiden;álshetzoveris,
wiezorgtdanvoorwat?
HenkLindtstondstilbijhetEuropeesArrestatiebevel.Hijsteldezichdevraagofbij
debeleidsvormingvandeinrichtingsplannenvandeNationalePolitierekeningis
gehoudenmetde(door)werkingvanhetEuropeesAanhoudings-ofArrestatiebevel.
Zijnconclusieis:nee,erisgéénrekeningmeegehouden,enhetstaatooknergens
beschreven.HetlijkteropdathetEABgeenprioriteitheeft.Zelfsdebestaande
rechtshulporganisatielijktpassendgemaaktvoordenieuwe,envooraldeeigen
(organisatie)belangenlijkenleidend.
HetessayvanKarinKrukkertrichttezichophet–noginontwikkelingzijnde–
EuropeesOpsporingsbevel.Erlijktenormveelwerkoponsaftekomen,maarde
inschattingisdathetleeuwendeeltussenBelgiëenNederlandspeelt.Alswedus
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 101
bilateraalafstemmenwaarprioriteitenliggen,danzalnietvoorelkkleinfeitjeeen
bevelwordenafgegevenendetoevloeddusafnemen.Zaakisduswederomdatwe
datdóen.
MariëtteChristopheonderzochthetrelatiefnieuweEuropeesBeschermingsbevel
datslachtoffersvanstalkingenhuiselijkgeweldmoetbeschermentegendebe-
lagers.ZekomttotdeconclusiedatBeschermingsbevelhetgoedebeoogd,maar
datreedsbestaandeinstrumentenwellichtookvoldeden.Samenwerkendraaitom
Mogen,Kunnen,WillenenMoeten.HetlijkteropdatdeonmachtinWillenen
KunnengecompenseerdwordtmetBevelen.Europamoetuitkijkendathetniet
overdrijft.
102 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Het lijkt erop dat de
oude rechtshulp-
organisatie passend is
gemaakt voor de
nieuwe situatie, en dat
daarbij vooral gekeken
is naar de eigen
(organisatie)belangen.’
HenkLindt
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 103
Henk Lindt MPM
Het Europeesarrestatiebevel
In de afgelopen jaren is de invloed van Europese wetgeving op de politiedien-
sten van de Europese lidstaten steeds groter geworden. Denk aan de komst
van het Europees Onderzoeksbevel (EOB), het Europees Beschermingsbevel
en richtlijnen ten aanzien van informatie-uitwisseling, gegevensbescher-
ming, opsporing en vervolging en het afpakken van crimineel verkregen
vermogen. Dit essay besteed aandacht aan het al langer bestaande Europees
Aanhoudings- of Arrestatiebevel (EAB). De centrale vraag is of bij de beleids-
vorming van de nieuwe inrichtingsplannen van de Nederlandse Nationale
Politie rekening is gehouden met de (door)werking van dit bevel, en op welke
wijze dit dan is beschreven. De beantwoording van de onderzoeksvraag ge-
beurt aan de hand van een aantal deelvragen.
Welke rol speelt Nederland als handelsland in relatie tot het EAB?Nederlandissindsmensenheugeniseenhandelsnatiedankzijhaargoedeinfrastruc-
tuur,geografischeligging,luchthaven,zeehavenenniettevergetendeHollandse
handelsgeest.DitallesheeftNederlandnietalleenwelvaartbezorgd,maardoorde
eeuwenheenookgelukszoekersencriminaliteitaangetrokken.Ennu,inhetdigitale
tijdperkenhetwegvallenvandebinnengrenzenvandeEuropeselidstaten,ismen
steedsmeervanmeningdatgeenmisdrijfmeergepleegdwordtzonderenigevorm
vaninternationaledimensie.Veelopsporingsonderzoekenvananderelidstatenheb-
beneenrelatiemetNederlandendatleidttotrelatiefveelrechtshulpverzoeken,en
dusooktotEAB’s.
Internationale samenwerking is een
kwestie van openheid van geest
104 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Wat is een EAB en aan welke rechtsbeginselen raakt het?HetEABistedefiniërenalseenrechterlijkbesluitdatineenlidstaatvandeEuropese
Uniewordtgenomenenwaarineenanderelidstaatwordtverzochteenverdachte
vaneenmisdrijf,ofeenveroordeelde,aantehoudenenoverteleveren.Eenvorm
vanrechtshulpdus.Rechtshulpwordtonderverdeeldinkleineengroterechtshulp1.
Bijkleinerechtshulpwordengeenessentiëledelenvanhetstrafprocesovergeno-
men,bijgrotewel.HetEABvaltondergroterechtshulp;hetgaatimmersoverover-
levering,overdrachtvanrechtsvervolgingoftenuitvoerleggingvanveroordelingen.
Aaninternationalesamenwerkingopstrafrechtelijkterreinliggenvierbeginselenten
grondslag2:hetsoevereiniteitsbeginsel,hetvertrouwensbeginsel,hetspecialiteit-
beginselenhetwederkerigheidsbeginsel3.Vanuithetsoevereiniteitsbeginselishet
belangrijkomstiltestaanbijtweebeginselenvanstrafvorderlijkeaard:hetoppor-
tuniteitsbeginselenhetlegaliteitsbeginsel.Hetopportuniteitsbeginselhoudtindat
hetOpenbaarMinisteriezelfbeslistofvan(verdere)vervolgingzalwordenafgezien
opgrondvanhetalgemeenbelang.HetlegaliteitsbeginselverplichthetOpenbaar
Ministerieteallentijdeeenstrafvervolgingintestellenzodrahetkenniskrijgtvan
enigstrafbaarfeit.Nietallelandenkennenhetopportuniteitsbeginsel.Justitieen
politieinNederlandmakeninhetkadervanhetalgemeenbelangdushuneigen
keuzes,ongeachtofereenrechterlijkbesluitaantengrondslagligt.
Wat is de huidige procesgang rondom het EAB?MedeopbasisvanheteerdergenoemdsoevereiniteitsbeginselishetinNederland
gebruikelijkdateenEuropeeskaderbesluitwordtvertaaldinnationalewetgeving.
HetkaderbesluitvandeEuropeseRaadwaarinhetEABaandeordekomt4,isvorm-
gegevenindeOverleveringswet5.DeRaadvandeEuropeseUniehoudtregelmatig
evaluatieonderzoekennaardewerkingvanonderanderehetEAB-kaderbesluit.
1 BureauEuregionaleSamenwerking(2008),Praktischehandleidinginternationaalstrafrechtin
hetNederlandsgrensgebied,Maastricht,OpenbaarMinisterieNederlandenBureauEuregionale
Samenwerking
2 BureauEuregionaleSamenwerking(2011),Handboekregelgevingvoorpolitiëleenjustitiële
informatieuitwisseling,Maastricht,OpenbaarMinisterieNederlandenBureauEuregionale
Samenwerking
3 VanderBele.a.(2008),InformatieenOpsporing,Zutphen,StudiecentrumRechtspleging
4 KaderbesluitvandeRaadvandeEuropeseUniebetreffendehetEuropeesAanhoudingsbevel,en
deproceduresvanoverleveringtussenlidstatenvandeEuropeseUnie,13juni2002(2002/584/
JBZ)
5 Wetvan29april2004totimplementatievanhetkaderbesluitvandeEuropeseUniebetreffende
hetEuropeesaanhoudingsbevelenproceduresvanoverlevingtussendelidstatenvandeEuropese
Unie(Overleveringswet)
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 105
Dezeonderzoekenkunnenleidentotaanpassingvanhetkaderbesluitendusindi-
recttotaanpassingvanwetgevingopnationaalniveau.Uiteenin2008gehouden
evaluatieonderzoekvandeRaadvandeEuropeseUnie6komtnaarvorendat:
• deNederlandseimplementatiewetgrotendeelsstrooktmethet
kaderbesluit;
• hetdeskundigenteamdeindrukheeftgekregendatNederlandeengoed
georganiseerdengoedwerkendsysteemheeftopgebouwd.
NederlandmaaktonderscheidtusseninkomendeenuitgaandeEAB’s.Deinkomen-
deEAB’slopenviahetOpenbaarMinisterieteAmsterdam.DeuitgaandeEAB’sgaan
viadebetrokkenOfficiervanJustitie,diedaarinautonoomis.DeuitgaandeEAB’s
wordengeregistreerdbijhetOpenbaarMinisterieteAlmelo.Deregistratieenhet
daarvoorgebruiktesysteemwordenechteralsonbetrouwbaarbeschouwd.
InNederlandkennenwezesinternationalerechtshulpcentra(IRC’s)enéénlandelijk
IRC(LIRC).HoewelhetVerdragvanMaastricht7uitgaatvan(verdergaande)horizon-
taliseringvandesamenwerkingbinnenzoweljustitiealspolitie,komenderechts-
hulpverzoeken–endusookdeEAB’s–gecentraliseerdbinnen,terwijldeuitgaande
rechtshulpverzoekenlangsgedecentraliseerdewegverlopen.Hetlijkteropdat
Nederlandvooraluitgaatvanheteigenbelang,inplaatsvantehandelenvolgens
hetVerdragvanMaastricht.
DeIRC’skennentweeverschillendewerkwijzen:het‘Haagsemodel’enhet
‘Amsterdamsemodel’.HetHaagsemodeliseensterkgeconcentreerdevariantwaar
deafhandelingvanrechtshulpverzoekenzomogelijkbinnenhetIRCplaatsvindt.In
hetAmsterdamsemodelwordtdeoperationeleuitvoeringdoorandereorganisatie-
onderdelenbinnendepolitieafgehandeld.
Rechtshulpverzoeken/EAB’swordengewogenmetbehulpvanhetnationaal
intelligencemodel(NIM).Bijhetbepalenvanwelkezakenwordenopgepakt,kijkt
Nederlandvaakdoordebrilvanheteigenbelang;hetheeftdeneigingnationale
zakeneenhogereprioriteittoetekennendaninternationalerechtshulpverzoeken.
TerwijlhetEABeenrechterlijkbeveliswaarsimpelweguitvoeringaangegevenmoet
worden.
6 RaadvanEuropeseUnie(2008),Evaluatieverslagvandevierderondevanwederzijdseevaluaties,
depraktischetoepassingvanhetEuropeesAanhoudingsbevelendebijbehorendeproceduresvoor
overleveringtussendelidstaten,Brussel(15370/1/08)
7 EuropeseUnie(1992),VerdragbetreffendedeoprichtingEuropeseUnie,Maastricht
106 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Uitgehoudeninterviewsenliteratuurstudiekomtnogeenaantalopvallendezaken
naarvoren:
• DeafwikkelingvanEAB’sverlooptoverhetalgemeengoed.Mogelijkbiedt
eenrecentonderzoeknaardeNederlandseafhandelingvanBelgische
rechtshulpverzoekenhandvattenvoorverdereverbetering.
• Uitonderzoekblijktdathetaantaluitgaanderechtshulpverzoekenvierkeer
lagerligtdanhetaantalinkomenderechtshulpverzoeken8.
• HetaantalbinnenkomendeEAB’sstijgt9:in2010ginghetom737bevelen;
eenstijgingvan10%tenopzichtevan2009.Vandeze737zijner542in
behandelinggenomen.Deoverigenzijnafgewezen,ingetrokkenofhebben
nogniettotaanhoudinggeleid.In2010registreerdenwe722uitgaande
EAB’s10.In2011steegditnaar823.Debalanstusseninkomendeenuit-
gaandeEAB’slijktredelijktezijn.
• HoewelhetEABeenverplichtendkarakterheeft,staaterslechtseen
beperktestokachterdedeur.DeEuropeseCommissiekanhetniet-naleven
benoemenineenevaluatierapport,ofdelidstaatdiedeimplementatievan
wetgevingnietheeftbewerkstelligdvoordeEuropeseCommissiedagenop
grondvanhetVerdragvanLissabon(inbreukprocedure).
DekritiekdiesommigelidstatenopNederlandhebbenwaarhetgaatomde
uitvoeringvanEAB’sisvooralgelegeninhetfeitdatNederlandtoetstopweigering-
gronden,datzerechterlijkebevelennietopvolgt,veelallijkttekiezenvooreigen
belangendaarmeeinzichzelfgekeerdlijkttezijn.OokveroorzaakthetNederlandse
sturingsmodeleentragebesluitvorming.Nederlandkijktteveelnaar‘de‘kosten’en
teweinignaarde‘baten’enschaadtdaarmeehetwederkerigheidsbeginsel.
Wat zegt de evaluatie van het EAB over de implementatie in Nederland? Hoe en wanneer vertaalt zich dit in Europese en nationale regelgeving?HetlaatsteevaluatieverslagbetreffendehetEABdateertuit200811.Hetdoelwas
deverschillendeprocedurestebeoordelendieNederlandhanteertrondinkomende
8 AnderssonElffersFelix(2010),ImpactanalyseEuropeesOnderzoeksbevelvoordeNederlandse
Politie,Utrecht
9 OpenbaarMinisterieAmsterdam(2010),JaarverslagEuropeesAanhoudingsbevel,Amsterdam,
OpenbaarMinisterie
10 Justitiëleinformatiedienst(2012),GegevensuithetsysteemLuris,Almelo,OpenbaarMinisterie
11 Zievoetnoot6
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 107
enuitgaandeEAB’s.Erkwamenveertienaanbevelingenuitnaarvorendiemet
namegerichtwarenopdewijzevanimplementatievanhetkaderbesluitinde
OverleveringswetendeprocesgangbijhetOpenbaarMinisterieenderechterlijke
macht.Slechtsdrieaanbevelingenraaktendepolitie.Hetgingmetnameoverhet
uitwisselenvaninformatieenopdoenvankennis.
Wat schrijft het inrichtingsplan Nationale Politie over het EAB / de rechtshulpverzoeken?HetinrichtingsplanNationalePolitie12steltinternationalesamenwerkingvastals
prioriteit.Hetkorpszalinzettenopoperationelesamenwerking,rechtshulpen
informatie-uitwisselingenniet-operationelethema’s.Binneniedereregionaleeen-
heidwordteenIRCondergebracht.HetLIRCblijftbestaan.HetaantalIRC’sneemt
daarmeetoenvanzesnaartien.DoordeIRC’stekoppelenaandetienregionale
eenheden,kandeNationalePolitievoldoenaanheteerdergenoemdebeginselvan
horizontalisering.
HetLIRCendeIRC’szijnondergebrachtindeinformatieorganisatie.Deuitvoe-
ringscapaciteitisondergebrachtbijDienstLandelijkeRechercheen(opeenheids-
niveau)bijdeDienstRegionaleRecherche.Hiermeezijninformatieenuitvoering
gescheiden.
Hetinrichtingsplanmaaktduidelijkdatinternationaleoperationelesamenwerking
plaatsvindtopbasisvandematewaarinNederlandzichherkentinhetveilig-
heidsvraagstuk.Datverondersteltdatersprakeisvaneenkeuze!Nietsisminder
waar;rondEAB’sgaathetomhetuitvoerenvanrechterlijkebevelen.Nederland
lijktdaarmeetetornenaanhetvertrouwens-énwederkerigheidsbeginsel.Uithet
inrichtingsplanblijktverderdatNederlanddegezamenlijkecapaciteit,competenties
enexpertisezointegraalenflexibelmogelijkinwilblijvenzetten.Erisnietsterugte
vindenoveronderliggendebeleidstheorieënof-uitgangspunten.Hetlijkteropdat
mendebestaandesituatieheeftdoorvertaaldnaarhetnieuweinrichtingplan.
ConclusiesTerugnaardecentraleonderzoeksvraag:Isbijdebeleidsvormingvandeinrichtings-
plannenvandeNederlandseNationalePolitierekeninggehoudenmetde(door)
werkingvanhetEuropeesAanhoudings-ofArrestatiebevelenopwelkewijzeditis
beschreven?
Nee,erisgéénrekeningmeegehouden,enhetisooknietbeschreven.
Deelsisditverklarendoortekijkennaarhetprincipevanrichten,inrichtenen
12 KwartiermakerNationalePolitie(2012),InrichtingsplanNationalePolitie(concept),versie1.0
108 SchoolvoorPolitieLeiderschap
verrichten.HetEABvaltonderverrichten(uitvoeren)enstaatindiezindusniet
explicietbeschrevenineeninrichtingplan.Maarhetisooknietterugtevindenbijde
beschrijvingvandeinternationalecomponent(rechtshulp)diewélinhetinrichtings-
planaandeordekomt.HetlijkteropdathetEABgeenprioriteitheeft.
Kijkendnaarbeleidstheorieënlijkteensterkepolitiekewilzichtevertalenineen
IST-enSOLL-beschrijving,waarbijderoutetussenbeideeenrechtelijnis.Alsaleen
beleidstheoriegebruiktis,isdatdeverouderdetheorievanHoogerwerf13,maarhet
lijktereerderopdatdebestaanderechtshulporganisatiepassendisgemaaktvoor
denieuwe.Endatdaarbijvooralgekekenisnaardeeigen(organisatie)belangen.
AanbevelingenOmtekijkenofervoldoendedraagvlakbestaatvoordegekozenbeleidsinterven-
ties,kangebruikwordengemaaktvandeargumentatievebeleidsanalyse14enhet
uitvoerenvaneendraagvlakanalysemetbehulpvanhetmodelBressers15.Door
internationalestakeholdersenbelangentebenoemen,kanmeteenmeer‘open
geest’vormgegevenwordenaanhetbeleid,enkunnenleidendebeginselen,wet-
enregelgevingenuitgangspuntenopnieuwbekekenworden.
Nahetrichteneninrichtenishettijdvoorhetbeschrijvenvanhetverrichten.Hierbij
verdientdeinternationalecomponentvanhetpolitiewerk-waaronderrechtshulp
enhetEAB–denodigeaandachtenprioriteit.
Uitdeinterviewskwamookeenaantalpraktischeaanbevelingennaarvoren:
• Zorgdatervoldoendekennisenkundeaanwezigisombinnendeinterna-
tionalecontextgoedtekunnenfunctioneren.
• Zetopeenbeperktaantalplaatsenkennisknooppuntenop.Nietvanuitcon-
trolenbeheer,maaromeenvraagbaakfunctietevervullenvoorexecutieve
collega’s.NaarBelgischvoorbeeldkunnenbinnendezeknooppuntenook
problemenindeuitvoeringvanhetEABwordenbesprokenenopgelost.
• Zorgdatvoldoendeuitvoeringscapaciteitbeschikbaarisenkiesvooreen
modelvanuitvoering.Devoorkeurgaatuitnaardegeconcentreerdevari-
antwaarbijdegeheleafhandelingvanhetEABbinnenéénorganisatieon-
derdeelplaatsvindt.
13 Prof.dr.A.Hoogerwerf(1992),Hetontwerpenvanbeleid,Groningen,SamsonSijthof,
ISBN9060926048
14 R.HoppeenA.Peters(1998),Bouwstenenvoorargumentatievebeleidsanalyse,DenHaag,
Elsevier,ISBN9057491524
15 J.A.BressersenP.J.Klok(2004),Referentiekaderbeleidsontwikkelingeninstrumentenkeuze,
Enschede,MPMuniversiteitTwente,leergang15
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 109
• Zorgvoor‘dedicatedcapacity’;laathetwerkuitvoerendoormensendie
betrokkenzijnenwetenwathetisomininternationalecontexttewerken.
• ZorgvoorkortelijnentussenOpenbaarMinisterieendepolitie.Dehuidige
opzetvandeIRC’szorgenhiervoor.Houdditinstand.
• Zorgvoorcontinuïteitvanmensen.Binneninternationalesamenwerkingis
hetprincipevankennenengekendwordenvangrootbelang;hetleidttot
meervertrouwen.
• ZorgvooreengoedwerkendregistratiesysteemtenaanzienvandeEAB’s.
NaarBelgischvoorbeeldgeldtdevoorkeurvooreencentraalpuntwaar
zoweldeinkomendealsdeuitgaandeEAB’swordengeregistreerd.
• Geefdeafhandelingvanrechtshulpverzoeken/EAB’sdieprioriteitdiehet
verdientdoorzeonderdeeltemakenvanmanagementgesprekkenopalle
niveaus.
Enwellichtdemeestbelangrijkeaanbevelingis:kijkmetopenheidvangeestnaar
internationaleontwikkelingeneninternationalesamenwerking!
110 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Een EOB is geen kwestie van kiezen,
maar een kwestie van moeten. Er lijkt
verdragsrechtelijk gezien weinig
speelruimte te zijn voor een stuurploeg.’
KarinKrukkert
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 111
Europees onderzoeksbevel: het ei van Columbus?
De huidige praktijk van de rechtshulpverlening in het kader van bewijsver-
garing in strafzaken met een internationale dimensie is beoordeeld als te
complex en te versnipperd. De introductie van het Europees Onderzoeksbevel
(EOB) moet bijdragen aan een praktijk van rechtshulpverlening die eenvou-
diger en eenduidiger is, en sneller verloopt. De richtlijn EOB is in concept
gereed, en de verwachting is dat het nog minimaal drieënhalf jaar duurt voor-
dat hij daadwerkelijk is geïmplementeerd. Daarom is het goed om juist nu de
vraag te stellen wat de consequenties van de introductie van het EOB zijn voor
de Nederlandse politie. Deze onderzoeksvraag wordt beantwoord aan de hand
van deelvragen.
Wat behelst het Europees Onderzoeksbevel?EenvandedoelstellingenvanhetStockholm-programmaistekomentoteen
alomvattendinstrumentvooronderzoekenbewijsvergaringinanderelidstaten.
HetEOB,eeninitiatiefvanhetBelgischvoorzitterschapvandeEuropeseRaad,heeft
deambitieeendergelijkinstrumenttezijn.Hetberustophetbeginselvanweder-
zijdseerkenningvanrechterlijkeuitsprakenenbeslissingen,datsindsdeRaadvan
Karin Krukkert EMPM
112 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Tampere(1999)beschouwdwordtalshoeksteenvandejustitiëlesamenwerking
binnendeEuropeseUnie(EU).Demeestinhetoogspringendeelementenvanhet
EOBzijn:
- Termijnen–Indeconceptrichtlijnzijntermijnenopgenomen.Zeleidentot
meersnelheidindeafhandeling,enzijnvoldoenderealistischenhaalbaar.
- Uniformcertificaat–HetEOBbiedteenuniformcertificaatinplaatsvande
nuzeerdiverserechtshulpverzoeken.
- Weigeringgronden–Hetaantalweigeringgrondenisaanzienlijkingeperkt.
WelmoetiederEOBgetoetstwordenopproportionaliteitomtevoorkomen
dathetinstrumentingezetwordtvoorbagatelzaken.
- Communicatie–Erzijneisenopgenomenoverdecommunicatietussende
uitvaardigendeenuitvoerendelidstaat.
OphetmomentvanschrijvenishetEOBinbehandelingbijhetEuropeesParlement.
HetParlementheeft199amendementeningedienddiemetnamegaanover
inperkingvandereikwijdtevanhetEOBenhetopnemenvanmeerweigeringgron-
den.Deinperkingvandereikwijdtebetrefthoofdzakelijkbijzondereonderzoeks-
maatregelen(o.a.interceptieeninfiltratie).Ditstaatopgespannenvoetmethet
oorspronkelijkedoelvanhetEOBendaarmeemetdetoegevoegdewaardevanhet
instrumentvoordebestaanderechtshulppraktijk.Hetaanscherpenvandeweige-
ringgrondenisgerichtophetvoorkomenvangebruikvoorbagatelzaken.Opzijn
vroegstheefthetEOBin2016krachtvanwerking.
Wat is de bestaande rechtshulpverleningpraktijk binnen de politie?InNederlandzijndezesInternationaleRechtshulpCentra(IRC)enhetLandelijk
InternationaleRechtshulpCentrum(LIRC)belastmetdeafhandelingvanrechts-
hulpverzoeken.DeIRC’swerkenófvolgenshet‘Haagsmodel’,ófvolgenshet
‘Amsterdamsmodel’.InhetHaagsemodelishetIRCzelfbelastmethetheleproces
vanintaketotafhandeling.InhetAmsterdamsemodelzorgthetIRCvoorintake,
administratievevoorbereidingenafhandeling,maardeoperationeleafhandelingligt
bijanderekorpsonderdelen.
Nederlandheefteenslechtenaamwaarhetgaatomhetuitvoerenvanrechtshulp-
verzoeken.DekomstvandeIRC’shebbendesituatievolgenshetIRCDenHaag
aanzienlijkverbeterd,maareenslechtenaambenjenietzomaarkwijt.Vooraldebe-
drijfsmatigebenaderingvandeNederlandsepolitie(wegen,prioriterenensturen)is
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 113
verantwoordelijkisvoorditimago.Derelatiemetdebuurlandenisdanookgecom-
pliceerd.BelgiëenDuitslandwarenin2010verantwoordelijkvoortweederdevan
hettotaleaantalvan27.000inkomendejustitiëlerechtshulpverzoeken.Vanwegede
negatieveervaringendiedezelandenhebbenmetdeafhandelingvanrechtshulp-
verzoekendoorNederland,moetenIRC-medewekersvaakophunbeurtveelmoeite
doenomuitgaanderechtshulpverzoekenbehandeldtekrijgen.Hetlijkterookop
datNederlandnogniethelemaaldoordrongenisvanhetverplichtendekaraktervan
derechtshulpverlening.Eenquickscanvanjaarverslagenvanpolitiekorpsenleertdat
nietsvermeldwordtoverinternationalepolitiesamenwerkingen–inhetverlengde
daarvan–rechtshulpverlening.
Wat zijn de consequenties van de bestelwijziging voor de rechtshulpverlening?InhetconceptinrichtingsplanvandeNationalePolitieishetstrategischethema
internationaliseringdoorvertaaldnaardefeitelijkeinrichting.Hetplanlaatzien
datdeLandelijkeEenheidenalleregionaleeenhedenbeschikkenovereenIRC.Dit
betekenttenopzichtevandehuidigesituatiedatereenuitbreidingplaatsvindtvan
zesnaartienIRC’s.De(L)IRC’szijnondergebrachtbinnendesturingslijnvandein-
formatieorganisatie.VoorhetLIRCisdatdeDienstLandelijkeInformatieorganisatie
envoordeIRC’sisdatdeDienstRegionaleinformatieorganisatie.Detactische
capaciteitisondergebrachtindesturingslijnvanderecherchekolom(respectievelijk
deDienstLandelijkeRechercheendeDienstRegionaleRecherche).Hiermeeisinde
nieuwesituatiedeinformatie/intelligencekantvanderechtshulpverleninggeschei-
denvandetactiek.DevormingvanIRC’sbinnenelkeeenheiddoetrechtaanhet
principevanhorizontaliseringbinnendeEuropeserechtshulpverlening.Hetcreëert
demogelijkheidtotrechtstreeksetoezendingvanrechtshulpverzoekentussende
bevoegdeautoriteiten(Vermeulen,2010).Ditimpliceertdatdeafwegingenrond
deuitvoeringvanrechtshulpverzoekenopeenheidsniveauliggen.Hetinrichtings-
planmaaktnogonvoldoendeduidelijkwatderolendepositievanhetLIRCisten
opzichtevanderegionaleIRC’s.
BinnendeNationalepolitielijkenzichophetgebiedvanderechtshulpverlening
voorlopigtweevariantenaftetekenen.Binnendeeerstevariantvindtderechtshulp
plaatsmetniet-gelabeldecapaciteitvandeeenheid(districten,teams,dedienst
recherche).Indetweedevariantismeercapaciteitbinnenderecherchekolomgela-
beldvoordeoperationeleuitvoeringvanderechtshulpverzoeken.
114 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Welke (voorzienbare) impact heeft het EOB op het werkaanbod? DeNederlandsepolitieheefteenstudielatenverrichtennaardeimpactvande
invoeringvanhetEOBopdecapaciteitvandeopsporing1.Eriseenvergelijking
gemaakttussendecapaciteitdiederechtshulpverleningnukost,ennainvoering
vanhetEOB.Allescenario’sgingenuitvaneenstijgingvanhetaantalrechtshulp-
verzoeken.Hetmeestrealistischescenariospreektvaneenstijgingvan2,5procent
naar2,9procentvandebenodigdeopsporingscapaciteit.Indestudieisuitgegaan
vaneenalomvattendinstrument.Erisdusgeenrekeninggehoudenmeteventuele
inperkingenvandereikwijdtevanhetEOB,enevenminmetdeconsequentiesvan
hetverruimenvandeproportionaliteitscheck.
ConclusiesInternationalepolitiesamenwerking,gebaseerdophetbeginselvandewederzijdse
erkenningvanrechterlijkeuitsprakenenbeslissingen,isallanggeenkwestiemeer
vanwillen,maarvanmoeten.HetEOBonderstreeptditdoorinderichtlijnexpliciet
deverplichtingenoptenemen.Internationalesamenwerkinggaatechterverderdan
‘moeten’;vanuithetwerk,envanuitontwikkelingenindesamenleving,zoudepo-
litieditwerkintrinsiekgemotiveerdmoetenwillendoen.Zeheeftimmerseengroot
belangbijgoedeinternationalesamenwerking.Onderzoeknaarzwareenmid-
dencriminaliteitkentinbijnaallegevalleneeninternationalecomponent,enzois
eengoedesamenwerkingvaakonlosmakelijkverbondenmeteengoedeafloopvan
hetopsporingsonderzoek.Endaarbijleverenonderzoeksvragenuithetbuitenland
regelmatiginformatieoverconcretestrafbarefeitenineigenlandop.Hetbelang
vandezesamenwerkingzalindetoekomstalleenmaartoenemen.
DeoriëntatievandeNederlandsepolitielijktechtermeergerichtopderechtenen
heteigenbelang,danopdeplichtendiemenheeft.Datgeldttrouwensnietalleen
voorNederland.MetdekomstvanhetEOBzaldeverhoudingtussenrechtenen
plichtenmeerinbalanskomen,alishetmaaromdathetverplichtendekarakterveel
nadrukkelijkerinhetinstrumentisuitgewerkt.
HetEOBkostnietalleen(extra)capaciteit,maarbiedtookkansen.DeNederlandse
politiehoudtnamelijkbijhetaldannietuitvaardigenvaneenrechtshulpverzoekop
voorhandrekeningmetdekansdatditookdaadwerkelijkleidttoteentijdigeen
adequateopvolging.Achtenzijdiekanstegering,danwordteenrechtshulpverzoek
1 AnderssonElffersFelix,(2010).ImpactanalyseEuropeesOnderzoeksbevel(EOB)voorde
NederlandsePolitie,Utrecht
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 115
nietuitgevaardigd,ookinzakendienationaalgezienweltotvervolgingzouden
leiden.HetEOBzoudeslagingskansenaanzienlijkmoetenvergrotenaangeziendan
voorallelidstatendezelfdespelregelsgelden.
DeimplementatievanhetEOBzalsamenvallenmethetvollediginwerkingzijnvan
deNationalePolitie.Ditbiedtmogelijkhedenomopwegdaarnaartoederechts-
hulpverleningteoptimaliseren,zodatderechtenenplichteninditverbandmet
elkaarinbalanszijn.Deinrichtingvandeorganisatiebiedtdaarkansgenoegvoor.
Welzijnindevoorgesteldeinrichtingeenaantalkritischesuccesfactorentebenoe-
mendiemedebepalendzijnvooreengoederechtshulpverlening.
Hetfeitdatdetactischecapaciteittenbehoevevanderechtshulpdooreenan-
derelijnwordtaangestuurddanhetIRC,kanindepraktijkspanningenmetzich
meebrengenofleidentotextracoördinatiemechanismendiedesnelheidvande
uitvoeringniettengoedekomen.
Eenvandegrootsteuitdagingenisderechtshulpverleningteomarmenalseen
politietaakdiedoorwerkingheeftindehelepolitieorganisatie.Eengoedeintake,
eengoedestructuurendeskundigeentoegewijdemedewerkersbinnende(L)IRC’s
zijnkansloosalsdeoperationeleopvolgingnietookopeenprofessionelemanier
georganiseerdis.RechtshulpverleningisnietalleenvandeIRC’sendegelabelde
capaciteit,maarvaniederorganisatieonderdeeldatgevraagdwordteenuitvoerings-
handelingteverrichten.Eenvandegeïnterviewdendraaidedediscussieom:‘Hetis
onzinomtebewerendatcapaciteittenbehoevevanrechtshulpverleningtenkoste
gaatvancapaciteitvoornationalezaken.Rechtshulpverleningiseenopgedragen
taakwaarjecapaciteitaanmoettoewijzen.Watjeoverhoudt,kunjebestedenaan
jeoverigetaken’.
Eenkritischebeschouwingisopzijnplaatsdaarwaarhetgaatomhetfunctioneren
vanstuurploegen–nuenindetoekomst–endekeuzesdiedaaringemaakt(mo-
gen)worden.ZoalsaleerdervermeldiseenEOBgeenkwestievankiezen,maareen
kwestievanmoeten.Verdragsrechtelijkgezienlijkterdusweinigspeelruimtetezijn
voordeinmengingvaneenstuurploeg.Hetinbrengeninstuurploegenisalleenaan
deordeomeencompleettactischbeeldtekrijgenenzichtopdebenodigdecapa-
citeitvoordeaangeganeverplichtingen.Vanuiteencompleettactischbeeldkande
stuurploeginrechtshulpverzoekenstrategischekeuzesmakentotbijvoorbeeldhet
opstartenvanparallelleonderzoekenofhetinrichtenvaneenJIT.
116 SchoolvoorPolitieLeiderschap
AanbevelingenOpbasisvandeconclusieskunnendevolgendeaanbevelingengedaanworden:
- Onderhandelingen Hetgrootstedeelvanderechtshulpverzoekenisafkomstiguitdebuurlan-
denDuitslandenBelgië.InaanloopnaarhetEOBzaldeNederlandsepolitie
opstrategischniveauonderhandelingenmetdebuurlandenmoetenopstar-
ten.Opdezemanierkunnenoverenweerdeverwachtingentenaanzien
vanelkaarwordenuitgesprokenenkunnenafsprakengemaaktworden
overhoenaarelkaartoeomtegaanmethetEOB.
- Impactanalyse LaateennieuweimpactanalyseuitvoerenalshetEOBisaangenomenende
(deel)realisatieplannenvandeNationalePolitiegereedzijn.Deuitkomsten
resulterenineennauwkeurigerinschattingwatdeinvoeringvanhetEOB
betekentvoordebenodigdecapaciteit.
- Borgingindeplanningencontrolcyclus Zorgdatdeinternationalesamenwerkingen–inhetverlengdehier-
van–derechtshulpverleningintegraaldeeluitmaaktvandepolitietaak.
Operationaliseerdetebehalenresultatenenbrengdezeinsturing.Borgde
resultaatsturingindeplanning-encontrolcyclus.
- Commitmentvanhetbevoegdgezag Creëercommitmentvanhetbevoegdgezagopdeinspanningenenlaat
deresultatenmeetellenalspolitieprestaties.Maakdeprestatiesduidelijk
zichtbaarindeexterneverantwoording.
- Werkingnationalepolitie Draagzorgvooreengoedefunctionelerelatietussende(L)IRC’sendetacti-
schecapaciteit.ExpliciteerinderealisatieplannenderelatietussenhetLIRC
endeIRC’s.Voorkomookhierextracoördinatiemechanismenendaarmee
gepaardgaandeadministratievelast.
118 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Het Europees Beschermingsbevel krijgt
meer toegevoegde waarde als we
samenwerken met brugorganisaties.
MariëtteChristophe
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 119
In 1970 stelde John Lennon met de song ‘Woman is the nigger of the World’ 1
al aan de kaak hoe vrouwen wereldwijd het slachtoffer werden van onder-
drukking en geweld. En nog steeds worden vrouwen geconfronteerd met
geweld, zeker ook in huiselijke kring. Hun bescherming wordt wereldwijd
gearticuleerd in wetten en verdragen. Zo kent de VS een voor alle staten gel-
dende, federale wet: the Act on Violence Against Women. Ook het Stockholm-
programma (2009) benoemde geweld tegen vrouwen als topprioriteit. Dit leid-
de tot een ‘Handvest Geweld tegen vrouwen en Huiselijk Geweld’. Nederland
bereidt zich voor om het handvest mede te ondertekenen.
OpinitiatiefvandetoenmaligeEU-voorzitterSpanjeisop6januari2010een
initiatiefingediendvooreenrichtlijn 2vanhetEuropeesParlementendeRaad:het
Europeesbeschermingsbevel(EBB).Dankzijditbevelkaneenslachtofferhaarbela-
gerontvluchtenennaareenanderelidstaatverhuizenen/ofdaartijdelijkverblijven.
Hetinitiatiefisop13december2011vankrachtgeworden.Derichtlijnlegteen
juridischebasisvoorwederzijdseerkenningvanstrafrechtelijkeenbestuursrechte-
lijkemaatregelen.Overdewederzijdseerkenninginburgerlijkezakenwordtnog
onderhandeld.Eind2012wordtderealisatiehiervanverwacht.Ditessayzalenkele
kantenvanhetEuropeesBeschermingsbevel(EBB)belichten:wathoudthetbevel
inenhoewerkthet,watzijndepro’sencontra’s,enhoekanhetEBBzonderteveel
bureaucratiewordentoegepast?
Het Europees beschermingsbevel
Mariëtte Christophe MPA
Beter mee verlegen dan om verlegen
1 www.youtube:womanistheniggeroftheworld;interviewJohnLennonindeDickCavettshow
2 Eenrichtlijnisverbindendvoorelkelidstaat,maardenationaleinstantieswordtdebevoegdheid
gelatenvormenmiddelenzelftekiezen(art.288alinea3EU-Werkingsverdrag).Eenverordening
isdirectvantoepassingopdenationalewetgeving
120 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Het Europees Beschermingsbevel nader beschouwdEenbeschermingsbevelbestaatmeestaluiteenverbodhetgebiedvaneenslacht-
offertebetreden,vaakincombinatiemeteenverbodom,aldannietviaderden,
contactoptenemenmethetslachtoffer.Europakentstrafrechtelijke,bestuurs-
rechtelijkeenadministratiefrechtelijkbeschermingsbevelen.Hetslachtofferkande
eigenlidstaatverzoekenomeenbeschermingsbevelalszijwilverhuizennaar–of
tijdelijkverblijvenin–eenanderelidstaat.Zekanookdelidstaatwaarzenaarzewil
verblijvenomeenEBBverzoeken.DezelidstaatisverplichtomeenbestaandEBBte
handhavenendehoogstegraadvanbeschermingtebieden.HetEBBgeldtvooralle
maatregelendienodigkunnenzijn(zoweljustitieelalsbestuurlijkofadministratief)
omdefysieke,psychischeenseksueleintegriteitenpersoonlijkevrijheidvaneen
persoontebeschermen.
Hetisvanbelangdatinhetnieuwelandeenrechtsgrondslagbestaatomeengelij-
kendbeschermingsbevelaantereiken.Debevoegdeautoriteitenvanbeidelidstaten
moetendirectcontactmetelkaaropnemen,endekostenvandeprocedureenhet
handhavenvandebeschermingsbevelenkomenvoorrekeningvandelidstaatwaar
hetslachtoffernaartoeverhuist.
Inaanloopnaarhetontstaanvanderichtlijnisonderzoekgedaannaardereedsbe-
staandebeschermingsbevelenindelidstaten.Hieruitbleeknietalleeneenenorme
variëteittebestaan,maarerkwamenookbezwarennaarvorentegenhetvoorstel.
Dezekwamenophetvolgendeneer:
• TeweinigslachtofferskomeninaanmerkingvooreenEBB;erisgeen(thuis)
landdatzelaatstikkenalszeingevaarzijn.
• Watisdetoegevoegdewaarde?EuropeseinstrumentenalshetFramework
DecisiononSupervisionMeasuresenhetFrameworkDecisiononProbation
Measureskunnendebeschermingsmaatregelenookdekken.
• Kandewederzijdseerkenningvaneenmaatregeldiealleenvoorstrafzaken
geldtookvoorcivieleenadministratievezakengelden,alleenmaaromdat
derichtlijndatvaststelt?
• Watbetekentdebeschermingsmaatregelvoordewerkdrukvanpolitieen
justitieenhetgevangeniswezen,enwatgaathetkosten?4
3 Dr.mw.S.vanderAa,ProtectionOrdersintheEuropeanMemberStates:wheredowestand
andwheredowegotofromhere,IntervictTilburg,EurJ.CrimPolicyResDOI10.1007/
s10610-011-9167-6
4 DemeldingbijAWAREkrijgteenprio1.Deovertredingvaneencivielrechtelijkbeschermingsbevel
kostdedadereenboete.Overtredingvanhethuisverbodisechtereenmisdrijfenduswerkvoor
depolitie
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 121
• Kanhetslachtoffernietgewoonmeteenbijaankomstindenieuwelidstaat
eenbeschermingsbevelaanvragen?Datkanbinneneenpaaruureenfeit
zijn.
• Hetslachtofferisnietgeholpenmetdeproblemendieontstaandoorde
verschillentussendeEuropeselidstaten.
Omvang aantal slachtoffers InNederlandmeldt20procentvandeslachtoffersvanhuiselijkgeweldzichbijde
politieofeenhulpverleningsinstelling.5Hetdarknumberisdus80procent.Spanje
heefteenimpactanalyselatenmaken;opbasisvanbekendecijfersisingeschatdat
binnende27lidstaten100.000slachtoffersbeschermdmoetenwordentegenhun
belager6.Maaralsweuitgaanvaneendarknumbervan80procent,danligtdat
aantalvelemalenhoger.IndeVSwarendieaantallenonbelangrijk;hetsimpele
feitdatvrouwen(enmannen)inlevensbedreigendesituatiesnaareenanderestaat
moetenverhuizenomhunbelagerteontvluchten,rechtvaardigdeeenfederaal/
nationaalbeschermingsregister.DeinitiatiefnemersvoorderichtlijnEBBhooptendat
Europanetzozoureageren.Diehoopisnognietbewaarheid.
Ontbrekende rechtsgrondslag voor stalking Veelgeweldtegenvrouwenwordtveroorzaaktdoorex-partners.Datiseenwereld-
wijdenEuropeesfenomeen.Hetonderwerpstalkingisechterin15lidstatengeen
formeeljuridischissue,terwijljuistdezeslachtofferseendergelijkbeschermingsbevel
kunnengebruikenomdatdekansaanwezigisdatdestalkerhenachternakomt.Al
zoumaaréénslachtoffergeholpenworden,danisdezerichtlijnernietvoorniets.7
Pro’s en contra’s EBBDr.SuzanvanderAaendr.JannemiekeOuwerkerkhebbeneenkritischebeschou-
winggeschrevenophetEuropeesBeschermingsbevel,gebaseerdopdocument-
studies.8KernvraaginhunstukisofhetEBBtoegevoegdewaardeheeftvoor
slachtoffersbovenreedsbestaandewet-enregelgeving.Zijkomenmetdevolgende
argumenten:
5 P.G.M.vanderHeijden,M.J.L.F.CruyffenG.H.C.vanGils,Bevolkingsonderzoek2010WODC:
OmvangvanhuiselijkgeweldinNederland,UniversiteitUtrecht,2010
6 Memorievantoelichtingophetinitiatiefvoorstel,pag.4
7 ExplanatoryMemorandumInitiativeforaDirectiveofanEuropeanProtectionOrder,Council
Document5677/10,22januari2010
8 Ph.D.mw.S.vanderAaenPh.D.J.Ouwerkerk,TheEuropeanProtectionorder:Notimetowaste
orawasteoftime?,DepartmentofCriminalLaw,TilburgUniversity.
122 SchoolvoorPolitieLeiderschap
1. EriseenoverlaptussenreedsbestaandeEU-beschermingsregelgevingop
dewederzijdseerkenningvanbeslissingenomtrenttoezicht(supervision)
envoorwaardelijkehechtenisvanbelagersdiehunslachtofferdreigente
volgennaardenieuwelidstaat.
2. Reclasseringstoezichtophetgedragvandepleger(straatverbod,huisver-
bod,contactverbod)voorennahetstrafprocesiswederzijdserkenddoor
delidstaten.
3. EenprovoorhetEBBisdathetartikel5cvanhetEBB(nietindebuurt
vanjeslachtoffermogenkomen)ookgeldtnahetproces,terwijlhet
FrameworkDecisiononSupervisionalleenvoorafgaandeaanhetpro-
cesgeldt.OpmerkelijkisweldathetEBBslachtoffergerichtis,enhet
Frameworkdadergericht.
BeideschrijverswijzenookopdeoverlapvanhetEBBmetdeCouncilRegulationno
44/2001,waarinstaatdaterwederzijdseerkenningisvanrechterlijkeuitsprakenin
civieleeneconomischezaken.DeCouncilRegulationschrijftvoordatrechterlijke
uitsprakenindeenelidstaatdirectenzonderprocedureerkenddienentewordenin
deanderelidstaat.Duseencivielebeschermingsmaatregelinhetenelandgeldtook
vooreenanderelidstaat.Art.38vandeCouncilRegulationzegtdateenslachtoffer
meteencivielbeschermingsbeveleenverklaringvanhandhavingkanvragenendat
ditbevelnaenkeleformaliteiten(art41)vankrachtkanzijn.Een(eerdere)gerechte-
lijkeuitspraakishiervoorduswelnodig.Deschrijversgaanookinophetstalking-
probleem.Stalkersachtervolgenhunslachtoffers,maarinde15lidstatenzonder
anti-stalkingswetgevingheefthetEBBgeenkansvanslagen:erontbreektimmers
eenrechtsgrond.
BeideschrijversconcluderenuiteindelijkdathetnieuweEBBwellichtnietveeltoe-
gevoegdewaardezalbieden,debureaucratiezalvergrotenenhetvoorslachtoffers
moeilijkerzalmakenomtoteenaanvraagtekomen.9DitweerhielddeRaadvande
EuropeseUnieenhetEuropeseParlementnietvanhetvaststellenvanderichtlijn
EBBindecember2011.10Hetofficiëlebesluitgeldtalleenvoorbeschermingsbeve-
leninstrafzaken.Overcivieleenadministratievebeschermingsbevelenwordtnog
onderhandeld.Determijnvan20-dagenisgeschrapt;elklandmagdeaanvraag
inbrengenindeeigenprocedures.Bureaucratiekosttijd.Kostbaretijdinditgeval.
9 Ph.D.mw.S.vanderAaenPh.D.mw.J.Ouwerkerk,TheEuropeanProtectionorder:Notimeto
wasteorawasteoftime?,DepartmentofCriminalLaw,TilburgUniversity
10 Richtlijn2011/99/EUbetreffendehetEuropeesbeschermingsbevel,PbEU2011.L338/2
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 123
Slachtoffersvanhuiselijkgeweldenstalkingzijnvaakuitgeput.Zehebbennietvaak
energieomtevluchtennaareenanderland.Dekansdatdebelagerhenachterna
komtvóórhetbeschermingsbevelisgehonoreerd,isdusaanwezig.
Hoe nu verder?Nadatderichtlijnisaangenomenkrijgendelidstatendriejaardetijdomhierhunei-
genwet-enregelgevingopaantelatensluiten.OmdathetEBBnognietgeldtvoor
civielebeschermingsbevelen,lijkendelidstatentewachtentotallesisgeratificeerd.
ClaudiaHahn,deputyheadofUnitCriminalProceduralLawsteBrusselgeeftaan
datveelvandepowereninspiratieinhetinitiatiefvoorstelis‘weggemasseerd’.Ze
achtdeimplementatieenuitvoeringvanderichtlijnahellofajob.OverNederland
iszepositief;onslandisgestartmethetinkaartbrengenvanhetwettelijkkader
vanbeschermingsbevelen,alsmededeaard,omvangenhandhavingervan.De
uitkomstenwordenbegin2013verwacht.
Dr.LiesPunselieisdejuridischadviseurbinnenhetdirectoraatWetgevingvanhet
ministerievanVeiligheidenJustitie.Zijvindtheteenbuitengewooningewikkelden
technischdossierdoordeveleverschillentussendelidstaten.Zerichtzichdanook
alleenophetcivielebeschermingsbevelenonderhoudtgeencontactmetcollega’s
vanhetzelfdedepartementdiemethetstrafrechtelijkebeschermingsbevelbezigzijn.
VictorJammers,plv.directeurSlachtofferhulpNederlandvindtdebeschermings-
maatregeleen‘kanondatopeenmugschiet’.Deuitwerkingisdermateingewik-
keldenbureaucratischdathetslachtofferernietmeegebaatzalzijn.
DavidMcKenna,deSchotsechairvanVictimSupportEurope(VSE)heeftookzozijn
bedenkingen.HijheeftveelvertrouweninhetStockholmprogrammawaarbinnende
wederzijdseerkenningvoordepositievanhetslachtofferinallelidstatenzalworden
gerealiseerd,enhetslachtofferrechtopbeschermingmoetkrijgenvoor,tijdensen
naeenprocesgang.Hijheeftgeenaanwijzingendatverhuizingnaareenandere
lidstaat(vaak)voorkomt.Hijiswelergblijdatdeawarenessvoorslachtoffersdoor
hetEBBzalwordenverhoogd.
RosaLogar,chairvanWomenAgainstViolenceEurope(WAVE)erkendedathetEBB
zoalshetnuisvormgegevendeechteslachtoffersmoeilijkzalbereiken.WAVEiseen
flexibelnetwerkvanvrouwenopvangorganisatiesdiesnelkunnensamenwerken.Dit
124 SchoolvoorPolitieLeiderschap
geldtookvoordeGlobalAssociationofWomenShelters(GAWS),eenwereldwijde
organisatievanvrouwenopvangdieookbreedgeorganiseerdisinEuropa.
Conclusie HetEBBlaatziendatookinEuropaeengedeeldeawarenessbestaatomgeweld
tegenvrouwen(ennatuurlijkmannenenkinderen)uittebannen,enhenbescher-
mingtebieden.HetEuropeesBeschermingsbevelvergtvaniederelidstaatdatde
nationalewet-enregelgevingmoetwordenaangepastomdewerkingtekunnen
realiseren.Eninelkelidstaatmoetnaardejuisterechtsgrondslagwordengezocht.
DatmaaktvanhetEuropeesBeschermingsbeveleenjuridischingewikkeldconstruct.
Dekostenvandeuitvoeringmoetelkelidstaatzelfdragen;erblijktgeenbereidheid
tezijnomcentraaleen‘potmetgeld’eneenjuridischadviespunttecreëren.De
handhavingvanhetEuropeesBeschermingsbevelzalcapaciteitvanpolitieenjustitie
gaankosten,maaronduidelijkishoeveel,eninhoeverrehetgevangenissysteem
verderzalwordenbelast.
TochmoethetEuropeesBeschermingsbevelweltoegevoegdewaardekunnen
krijgen.VoorslachtoffersisEuropa(ensomszelfsdelokaleoverheid)teverweg.
Daaromzijnbrugorganisatiesnodig.Pragmatiekenbureaucratiekunnenelkaar
vinden,zekerindehuidigenetwerksamenleving.
Aanbevelingen
Aanbeveling1:Breng experts van instituties en netwerken bij elkaar en ontwikkel geza-
menlijk een werkwijze die voor slachtoffers direct zichtbaar en merkbaar is.
WAVE,VSE,GAWS,SlachtofferhulpNederlandendeFederatieOpvang
(Nederlandsebrancheorganisatiediedemaatschappelijkeopvangenvrouwenop-
vangondersteuntvanmensenineenmaatschappelijkkwetsbareofonveiligesitua-
tie)zoudenelkaarnietalleenkunnenondersteuneninhetcreërenvaneenEuropees
netwerk,maarhierinooksamenwerkenmetdeambtelijkeinstitutiesvanEuropa.
Aanbeveling2:Er dient een initiatiefvoorstel te komen om de stalkingswetgeving voor álle
Europese lidstaten te harmoniseren. Dit levert meteen in alle lidstaten een
rechtsgrond op voor een EBB.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 125
Aanbeveling3:Organiseer analoog aan de VS bij de EU een centraal bureau en centrale gel-
den om het EBB te bekostigen. Dat verlicht de weerstand en komt slachtof-
fers ten goede, ook al is het maar één.
Nulijktnogdatde100.000slachtoffersdieinaanmerkingkunnenkomenvooreen
EBBonzichtbaarblijven.TochkanhetEBBvooréénslachtoffereenoplossingzijn,
oféénlevenredden.Endusdemoeitewaardzijn.HetEBBismeerdanwathetop
ditmomentnoglijkt:eenrichtlijnwaarmenbetermééverlegenkanzijn,danóm
verlegen.
126 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Van de leersupervisors prof.dr. W. Bruggeman en M. Beuving:
Operationele internationale slagkracht; een paar thema’s verder uitgediept.
Incluster5komenwesteedsdichterbijdeoperatie.Intelligence,envooralrealtime
intelligence,neemthiereenbelangrijkeplaatsin.Welkerolspeelthetinbriefing
endebriefing?Watzijndekansenenvalkuilenvaninternationalerealtimeintel-
ligenceenhoegaanweommetcybercrime?Vooralhetlaatsteonderwerptoont
deonmachtvandehuidigeverdragen.Inmiddelswordtalteruggegrepenopeen
verdragvandeVNuit2000waarindegecontroleerdeleveringaandeordekomt.
Erstaatnietbeschrevendathetomdrugsmoetgaan,endusvormthetverdragop
ditmomentDEbasisvandeaanpakvanookanderevormenvanernstigeengeor-
ganiseerdecriminaliteitmetrepercussiesbuitendeEU.
KoosUrsembeschreefinzijnessayhoedeinternationaledimensiekanworden
meegenomenindedagelijksebriefing/debriefing.HijadviseerteenE-briefingte
ontwikkelendiegekoppeldismetnationale-eninternationalegeneriekesystemen.
Verderishijvanmeningdatdeeenhedenopstraat‘opmaat’bediendmoeten
wordenbijeenbevragingvanRealTimeIntelligenceCenters(RTIC’s),ongeacht
nationaliteitvanhetvoertuigofvandepersoon.Hierdoorgaatdeinternationale
dimensiepasechtleven.
WimvanHullesteltinzijnessaydateenpolitieambtenaaropstraatnietgoedge-
noeggeïnformeerdkanzijnoverdesituatiewaarinhijofzijzichbegeeft.Dehuidige
technologiestaattoedatinformatierealtimewordtopgehaald.Maarhetrisicovan
RealTimeIntelligence(RTI)isdatmenomwillevandesnelheidgenoegenneemt
metdeeerstontvangenresultatenendezeonvoldoendewordengetoetst.Hijstelt
ookdatsocialemediaalselementvanRTIgezienmoetenworden.Verderbepleithij
Operationeleslagkracht
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 127
hetontwikkelenvan‘SinglePointsofContact’(SPC)indeverschillendelidstaten,
maarook–overkoepelend–opEuropeesniveau.
FrankKornaatonderzochthetfenomeencybercrime.Hijsteltdevraagofcyber-
crimeeigenlijknietmeerisdanonsbekendecriminaliteitwaarbijhetgaatover
inbreken(hacken),frauderen,oplichtenenbedreigen.Ietsverderopvraagthijzich
afofhetlamleggenvanhetnetwerkvanbankencybercrimeis,ofeenterroristische
daadofmisschienweleenoorlogshandeling?Enwiepakthetdanop;depolitieof
hetleger?Eensuccesvolleaanpakvancybercrimeblijftverbondenmetdesuccesvol-
leinrichtingentoepassingvan‘virtuele’policingopalleniveausvande(Europese)
politieorganisatie.NederlandenEuropamoetendaaromsneleenhelderevisie
ontwikkelenopdepolitiefunctieindevirtuelewereld.
128 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Internationale
slagkracht kan niet
optimaal worden
bereikt, als de
informatie op
nationaal niveau
ontoegankelijk of
te versnipperd is.’
KoosUrsem
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 129
Informatie en intelligence dragen bij aan overzicht op en inzicht in de (inter)
nationale veiligheidssituatie en aan intelligente sturing op het politiewerk.
Dit artikel beschrijft de betekenis van de internationale dimensie vanuit
het nationale intelligence model, ten behoeve van de dagelijkse briefing en
debriefing binnen de basiseenheden die belast zijn met de gebiedsgebonden
politietaak. Centraal staat de vraag op grond van welke internationale verdra-
gen er informatie wordt uitgewisseld, en volgens welke informatiekanalen
deze informatie wordt gedeeld met én vanuit de basiseenheden.
Informatiecoördinatie binnen de Nationale PolitieAlletienderegionaleeenhedenvandeNationalePolitiebeschikkenovereen
DienstRegionaleInformatieorganisatie(RIO).IndeLandelijkeEenheidiseenDienst
LandelijkeInformatieorganisatie(LIO)opgenomen.Zewerkensamenalséén
informatieorganisatieenhebbentotdoeluitvoerendpolitiemensenenbeslisserste
voorzienvanjuiste/passendeinformatieendeeenheidbinnendeNationalePolitiete
versterken.DeLandelijkeEenheid,diebelastismetdeuitvoeringvandeinternatio-
nalepolitiesamenwerking,vormthetcentralepuntvande(inter)nationaleinforma-
tieenintelligencebinnendeNederlandsepolitie.
Informatie-uitwisseling op grond van verdragenDeInformatie-enCommunicatietechnologie(ICT)eninformatiehuishoudingvan
deNationalePolitiemoetenvoordeintelligence-uitwisselinginovereenstemming
drs. Bc. Koos Ursem MBA
Van wereld tot wijkNationale Intelligence Agenda vertaald in
basiseenheidbriefings/de-briefings
1 OntwerpplanNationalePolitie,januari2012,pag.36
130 SchoolvoorPolitieLeiderschap
gebrachtwordenmetdeinhoudvanhetVerdragvanPrüm,hetVerdragvan
EnschedeenhetZweedsKaderbesluit,evenalsmethetEuregionaalPolitie
InformatieenCoördinatieCentrum(EPICC)teHeerlen.2InhetEPICCvindtdoor
Nederland,BelgiëenDuitslanduitwisselingvangegevensplaatsinhetkadervan
opsporingenrechtshulpverlening.
HetZweedsKaderbesluit3streefternaardeinformatie-uitwisselingtebespoedigen
tussenautoriteitendiebevoegdzijnophetgebiedvanvoorkomen,onderzoekenof
opsporenvanstrafbarefeiten.Hetvoorzietechternietindeuitwisselingvaninfor-
matietenbehoevevangebruikalsbewijsineenstrafzaak.DeDienstIPOL,diewordt
ondergebrachtbinnendenieuweLandelijkeEenheid,verrichthierineenondersteu-
nenderol.Samenhangtussendeverdragsvoorschriftenisinwerkinggetredenmet
deinvoeringvanhetVerdragvanLissabonop1december2009.Ditverdragwordt
welde‘EuropeseGrondwet’vandeEuropeseUniegenoemd.
Het Nationaal Intelligence ModelDeEngelsetermIntelligenceLedPolicing(ILP)isinNederlandvertaaldnaar
InformatieGestuurdePolitie(IGP).Hetgaatechterweldegelijkomintelligence
gestuurdpolitiewerk,medeomdathetgaatomdedaadwerkelijkebijdragevande
politieaanhetveiligermakenvandesamenleving.4HetProgrammaIntelligence
PolitieNederlandheeftdecomplexeopdrachtgekregenomdeNederlandsepolitie
verderteontwikkelennaaréénintelligencegestuurdeorganisatie.
Sinds2008geldthetNationaalIntelligenceModel(NIM)alsrichtinggevendconcern-
bredevisieopdeinformatiehuishoudingvandeNederlandsepolitie.HetNIMiseen
samenhangendstelselvandistrictelijke,regionaleennationaleinformatieknoop-
punten(DIK,RIK,NIK),stuurploegenenuitvoerendeeenheden.Hetstreeftnaareen
samenhangendeinformatiehuishoudingmetstandaardsvoorinformatie-uitwisse-
ling.HiermeeontstaatvolgenshetProgrammaIntelligencePolitiedoorzettingskracht
binnendeNationalePolitie.Ookkrijgthetbevoegdgezagzobeterinzicht.
Bekendeinformatieproductenzijncriminaliteitsbeeldanalyses(CBA’s)enhet
NationaalDreigingsbeeld(NDB).DelandelijkestuurploegsteltopbasisvanhetNDB
deNationaleIntelligence-Agenda(NIA)vast.Daarinzijn10thema’svastgesteld.Een
aantalthema’skomtterugindeAnalyticalWorkFiles(AWF)binnenEuropol.Opdie
thema’swordtintelligencegedeeldtussenNederlandendebetrokkenEurolanden.
2 MonicadeBoer,IsdeNationalePolitieklaarvoorEuropa?,DenHaag,februari2012
3 Staatscourant2008,nr.1079,28november2008,pag.3
4 N.KopenP.Klerks,Doctrineintelligencegestuurdpolitiewerk,Politieacademie,2009
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 131
HetpraktischmakenvandeNIA-thema’stotopbasiseenheidbriefingslooptnog
nietsoepel.Wellichtkunnende10thema’swordentoegewezenaandediensthoof-
denvande10dienstenRIO’s,evenalsaandecoördinatorenAWFvanEuropol.De
LIOvandeLandelijkeEenheidkandanzorgdragenvoordecoördinatie,medein
verbandmetdecontactenmetEuropol.Opdezewijzeiseengoedeborgingtussen
wijkenwereldgegarandeerd.
Debriefingiseenbelangrijkonderdeelvanhetsturings-eninformatieprocesrond
IGP.Ineenbriefingwordendeledenvandebasiseenhedengeïnformeerdoverde
problemenbinnenhungebiedendetrendsenontwikkelingenophetgebiedvan
openbareordeencriminaliteit.Hierbijwordtaangegevenwelkeinformatienog
ontbreektenwaarnogbehoefteaanis.Indedebriefingwordtdedoorhenverkre-
geninformatievastgelegd,opbasiswaarvanweervervolgactieskunnenworden
gepland.
De huidige praktijkIndedoordeRaadvanHoofdcommissarissenaangenomenvisieopdeinterna-
tionaliseringvandeNederlandsepolitie–‘Denormaalstezaakvandewereld’5–
wordtgestelddatinternationaliseringeninternationalepolitiëlesamenwerking
eenintegraalonderdeelzoudenmoetenvormenvanallewerkprocessenbinnende
politie.IndeNederlandsegrensstrekenvindenwediversevoorbeeldenvangrens-
overschrijdendesamenwerking.6ZomaaktMidden-enWest-Brabantdeeluitvan
eenzogehetenburenoverlegmetdrielokalepolitiekorpseninBelgië:depolitiezones
Turnhout,KempenNoord-OostenNoorderkempen.Zestrevennaarrechtstreekse
toegangsrechtentenbehoevevanelkaarssystemenénwillenkomentoteenge-
structureerde(engeautomatiseerde)informatie-uitwisselingvangewensteinforma-
tie.Noord-enOost-GelderlandmaaktgebruikvandetoolBriefing/Debriefinguitde
basissetIGP,endeeltdeoperationeleinformatiedagelijksmetdeDuitsecollega’s
uithetnabijgelegenSüderwick(NordrheinWestfalen)waarmeezegezamenlijkeen
politiebureaubemannen(Dinxperlo).
AnderevormenvansamenwerkingmetdeBelgischepolitiezijndezogenaamde
‘Hazeldonksamenwerking’enhetCross-Channel-Intelligence-Committeewaaraan
naastkorpsenuitFrankrijk,BelgiëenGroot-Brittannië,deNederlandsekorpsen
5 KLPD,DINPOL,Denormaalstezaakvandewereld.Visieopdeinternationaliseringvande
Nederlandsepolitie,2007
6 SignaleringsrapportagevandePolitieonderwijsraad,Zichtopinternationalisering,2009
www.politieonderwijsraad.nl/cms/publish/content/downloaddocument.asp?document_id=149,
22mei2012
132 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Zeeland,Rotterdam-RijnmondenZuid-Holland-Zuiddeelnemen.Onderwerpvande
samenwerkingishetgebiedgrenzendaanHetKanaal.7
Huidige situatie van real time informatieDoordemedewerkeropstraat24/7teinformeren,kanhijbeterekeuzesmaken
enveiligerwerken.Daarvoormoetenalleregionalemeldkamersdirecttoegang
krijgentotallebeschikbareinformatie.VoorhetbevragenvanhetIntegrale
BevragingssysteemDelta(bijvoorbeeldovermobielbanditisme)moetdemeldkamer
nunogspeciaalcontactmakenmetdeDeltadesk.
NogmaarweinigkorpsenhebbenhunGeïntegreerdMeldkamerSysteem(GMS)
verbondenmetGMS-KLPD.Ditisvanbelanginhetkadervan‘heterdaadkracht’.
HetKLPDkandanrealtimemeelezenmeteenmeldingineenandereeenheidenop
grondhiervandirectdeafwegingmakenofbijvoorbeelddeheliondersteuningkan
bieden.DaarnaastzijnsystemenalsdeBasisvoorzieningHandhaving(BVH)nietmet
elkaarverbonden.Internationaleslagkrachtkannietoptimaalwordenbereikt,alsde
informatieopnationaalniveauontoegankelijkofteversnipperdis.
Eenanderebelangrijkebijdrageaanhet(lokaal)integraalveiligheidsbeleidisdedoor
allepolitieregio’sverplichttehoudengebiedsscans8.Descanhelptallebetrokken
partijenbijhetstellenvandejuisteprioriteitenwaarmeeeeneffectieveaanpak
wordtbevorderd.Verschillendeinstantieswerkenbinnendezeaanpaksamenom
degeconcentreerdeproblematiekvancriminaliteit,schoolverzuimenoverlastaante
pakken.Vaakresulteertditineenpersoonsgebondenaanpakdiewordtopgenomen
ineenbriefing.Overigensbrengendegebiedsscansderelatiemetdeinternationale
dimensieonvoldoendeinbeeld.
Dejaarlijksecriminaliteitsbeeldanalyse(CBA)verschaftinzichtindeaard,omvang
entrendmatigeontwikkelingvandegeregistreerdecriminaliteitineenpolitieregio.
Dezeanalysekanteruggebrachtwordentotopgemeentelijkniveau.UithetCBA
2011vanLelystadblijktbijvoorbeelddatderegiolastheeftvanmobielbanditisme
vanuithetvoormaligOostblok.Zemoetenduszosnelmogelijkkunnenbeschik-
kenoverdatamateriaal,zodatzeANPRhiermeekunnenvullenenopgrondhiervan
informatiegestuurdecontrolesopverkeersstromenkunnenuitvoeren.Ookdeze
actieslevereninformatieop.Ditgeheelkanuitgewisseldwordenmetlandendie
7 PolitieZeeland,Jaarplan2012,pag.21
8 DegebiedsscanisgebaseerdopdegebiedsscanCriminaliteit&Veiligheid(ProgrammaPolitie&
Wetenschap)
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 133
aangeslotenzijnopEucaris9.Briefenendebriefenisookhierbijeenbelangrijk
aspect.
Gewenste situatieInternationalesamenwerkingdraaitomdriesporen:kennis,operationeleinformatie
encontacten.Kennis/informatiedeleniseenmust.Nogtevaakdraaithetomde
wiltotdeleninplaatsvandeplichttotdelen.Leiderschapkanhiereenbelangrijke
gedragsveranderinginbewerkstelligen.DeE-briefingiseenbelangrijkinstrument
omdiekennistedelen.Hetkanalsplenairebriefingen/ofalszelfbriefinggebruikt
worden,erzijnwerkopdrachtenaantekoppelenendeopbrengstkanwordente-
ruggegevenineendebriefing.E-briefingisgekoppeldaanBVH,datwordtgebruikt
alscentraalinformatiesysteemvoorhetmeldenvanincidentenenhetmakenvan
processen-verbaal.
OperationeleinformatiemoetgekoppeldzijnaanBVHenSumm-it(hetinfor-
matiesysteemvandeopsporing).Beidesystemenwordengekoppeldaande
BasisvoorzieningInformatie(BVI).MetBVIkunjeIntegraleBevragingdoeninregio-
nale,nationaleeninternationalestandaardregisters.Daarnaastisdekoppelingaan
hetdoelgroepensysteemAmazonebelangrijk:ditisspecifiekvoorhetmonitoren
vanverdachtepersonenenveelplegers.Amazoneiseennationaalsysteem,maar
kangemakkelijkgekoppeldwordenaaninternationalesystemen.Depolitiezouzich
moetenrichtenopgeneriekesystemenzodatnationaleeninternationaleinformatie
metelkaarwordenverbonden.
Contactenzijnzeerbelangrijk,ookbinnendeinformatievoorziening.Hetgaater
nietaltijdmeeromdatjedekennisinjehoofdhebt,maardatjeweethoejemet
behulpvananderendebenodigdeinformatieuitdesystemenkuntontsluiten.
Hetbovenstaandinachtnemend:alseenhedenopstraatopmaatwordenbediend
metinformatiedieevenmakkelijkeennationaleofinternationalecomponentbevat,
enzijopgrondvanhunbevindingendedebriefingkunnenvoeden,pasdangaat
deinternationaledimensieechtonderdeeluitmakenvandebriefing/debriefing
binneneenbasiseenheid,enpasdanrakenmedewerkersechtgemotiveerdvoorde
internationaledimensie.
9 Eucaris:Europeseauto-enrijbewijsinformatiesysteemdatautodiefstalenregistratiefraude
bestrijdt
134 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Conclusies en aanbevelingenNaaraanleidingvanditessayenonderliggendonderzoekzijndevolgendeconclu-
siesenaanbevelingenvantoepassing:
BinnendeNationaleIntelligenceAgenda(NIA)zijn10thema’svastgesteld.Opdie
thema’swordtintelligencegedeeldtussenNederlandendebetrokkenEurolanden.
Eenaanbevelingzouzijnomvoorde10NIA-thema’sdediensthoofdenvandenieu-
weDienstenRegionaleInformatieorganisaties(RIO’s)verantwoordelijktemaken,
evenalsdecoördinatorenAnalyticalWorkFiles(AWF)vanEuropol.Decoördinatie
kanliggenbijdeDienstLandelijkeInformatieorganisatie(LIO)vandeLandelijke
Eenheid,medevanwegehaarrechtstreeksecontactenmetEuropol.Zoiseengoede
borgingenuitwisselingvaninformatieverzekerd.
Aansluitendopdenationalebriefingopstrategischniveaugaatdevoorkeuruitnaar
eenE-briefingtenbehoevevandeRegionaleEenheden.Dezemoetmetbetrek-
kingtotdeoperationeleinformatiegekoppeldzijnmetnationale-eninternationale
generiekesystemenenmoetdemogelijkheidbevatteneengrensbriefingstoolte
integreren.
Deeenhedenopstraatmoeten‘opmaat’bediendwordenbijeenbevragingvan
RealTimeIntelligenceCenters(RTIC’s),ongeachtnationaliteitvanhetvoertuigof
vandepersoon.Hierdoorgaatdeinternationaledimensiepasechtleven.Terver-
derevormingenondersteuningzaleenspeciaalopleidingsprogrammaontwikkeld
moetenworden.HierbijiseenrolweggelegdvoordePolitieacademie.
RolvastheidmetbetrekkingtothetinformerenenconsulterenvanInterpol,Europol,
IPOLendeRegionaleEenhedeniseenvereistevoorhetuitwisselenenzoekenvan
informatie.Hierdoorvindteencorrecteborgingplaatsvanderelevanteinformatie.
Persoonlijkekennismakingisookbelangrijkvoorhetmakenvanonderlingeafspra-
ken.Enlaatdeoperationeleaspectenmetbetrekkingtotdeinternationaledimensie
vooraloveraandemedewerkersindeuitvoering.
Regio’shanterenverschillendesystemendienietopelkaarzijnaangeslotenenme-
dewerkerswerkeninworddocumentendienietintegraaltebevragenzijn.Hierdoor
kande(inter)nationaleslagkrachtnietaltijdoptimaalmeegegevenwordeninafwe-
gingenenaansturingvanmedewerkers.IPOLmisthierdoorookvereisteinformatie.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 135
Indeverplichttehoudengebiedsscansvandepolitiekomendeinternationale
aspectenonvoldoendetotuitdrukking.Aandachthiervoorisechternoodzakelijkom
kennisvanwerkwijzen,verblijfplaatsenennetwerkenineeninternationalecontext
inzichtelijktemaken.
Inderespectievelijkejaarplannenvandepolitiewordttotophedennietaltijd
voldoendetotuitdrukkinggebrachtwatdeconcretebijdrageismetbetrekkingtot
internationalesamenwerking.
DehuidigeEuropesewet-enregelgevingbiedtvoldoendemogelijkhedenvoorhet
inEuropeesverbanduitwisselenvaninformatieoftoepassenvanbevoegdheden.
MedewerkersvandeRTIC’szullenechtergoedtoegerustmoetenwordenomde
juisteinternationaleinstrumentenenkanalentoetepassen.
136 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Sociale media moeten gezien worden
als element van Real Time Intelligence;
ze zijn real time, er zijn veel gebruikers
en er is tweerichtingsverkeer.’
WimvanHulle
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 137
Wim van Hulle
Een internationale noodzaak!
Intelligence-Led Policing of Informatiegestuurde politiezorg (IGPZ) heeft de
afgelopen decennia heel wat aan belangstelling gewonnen in de moderne
politievoering. Dankzij de digitalisering van de wereld is informatie wijdver-
breid en laagdrempelig beschikbaar. Het is steeds eenvoudiger om infor-
matie op de digitale snelweg van de virtuele wereld te krijgen. Zelfs op het
moment dat feiten zich vormen of gebeurtenissen zich voltrekken.
Ditessaygaatover‘realtimeintelligence’(RTI).Politiedienstenvoelenhetalseen
noodzaakzichaantepassenaandedigitaleevolutie,maaraandestatusvaninstant
informatiezijnweleenaantalbedenkingentekoppelen.Welkemiddelenzijnwe
bereidintezetten?Staandaarbeperkingenop?Alswedanoverdeinformatie
beschikken,hoekrijgenwedietijdigverwerkttotwatbruikbaarsvoordeorganisa-
tie?Watisrelevantenwatniet?Moetenweindezegedachtegangdesocialemedia
betrekken?Zoja,watishierdandeimpactvanopdepolitiewerking?HoekanRTI
ingepastwordenindeinternationalesamenwerking?Bovenditalleshangtdevraag
hoerealtimeintelligenceervoorkanzorgendatdeslagkrachtvandepolitiediensten
wordtvergroot.
Intelligence: meer dan informatieIntelligenceisnietzomaargelijkaaninformatie.Wemakengebruikvanwatwe
waarnemenenervaren,webundelendezegegevens,deinformatiewordtgeana-
lyseerdennainterpretatieervanhalenwekennisopenbekomenwe‘intelligence’
waarmeewedepolitiewerkingen-organisatiekunnenaansturen,beslissingenkun-
nennemenenmededelingenkunnendoen.
Real Time Intelligence:
138 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Informatiedoorlooptdriefasen:inzamelen,analyserenengebruiken.Het‘real
time’-gegevenvaltuiteenintweedimensies:hetàlaminuteinzamelenvaninfor-
matie(preventiefofophetmomentdatietsaandegangis),enhetonmiddellijk
gebruikenofterbeschikkingstellenvaninformatieophetogenblikdatditrelevant
is.Elkestapvraagtinvesteringenvanzowelmateriaalalsmensen.Intijdenvanbe-
sparingenisditgeensimpeleopgave.Tweemechanismenlijkendantoepasbaar:het
makenvangoedeafsprakenovereenlastverdelingtussendebetrokkendienstenen
overhedenenhetopzettenvaneencentraledienstdiebelastwordtmetdergelijke
‘realtime’-taken.ZoweldeBelgischeZonaleVeiligheidsraad1alshetNederlandse
driehoeksoverleg2isalsterkingeburgerdindepolitiewerking.Hierkanbesloten
wordenwelkeenhoeveelmiddelenzullenwordeningezet,wiewatfinancieelzal
bijdragen,enhoeveelmensenmetwelkefunctiezullenwordenbelast(lees:niet
‘buiten’inzetbaarzijn).
InNederlandishetinrichtenvanRealTimeIntelligenceCentra(RTIC)meteendui-
delijkedoelstellingbeschreveninhetinrichtingsplanvandeNationalePolitie.Dete-
genhangerinBelgiëzijndeCentravoorInformatieenCommunicatie(CIC)3.Uittien
jaarpraktijkechterblijkthierteweiniglokaleen/ofgoedeinformatierondtegaan.4
HetCICblijftverstokenvanveelinformatiebronnendiepolitiezonesofgemeenten
aanboren(camerabewaking,e-loketvooraangiftes,etc).5DeCIC’swerenzelfs
dergelijkeinformatie.Daardoorrichtenveelpolitiezones‘seconddispatchings’in.
Gevolg:decoördinatieverdwijntendearbeidsintensiteitneemtenormeproporties
aan.Demeldkamerszullendusandersgeorganiseerdmoetenworden.Misschien
kanhetNederlandsefrontoffice/backoffice-concept(FOBO)hiervoormodelstaan.6
Ditconceptmaaktinformatie-uitwisselingmogelijkbinneneenaanvaardbaretermijn
eninrelevantevorm.Hetverminderttevensdeadministratievewerklastomdat
debackofficeonlinekanovergaantothetopstellenvanbijvoorbeeldeenproces-
verbaal,waardoordepolitieambtenaaroperationeletijdoverhoudt.
MaarRealTimeIntelligenceisnietvanallegevaarontheven.Eengrootnadeelvormt
dekansdatmenomwillevandesnelheidgenoegenneemtmetdeeerstontvan-
genresultatenendezeonvoldoendewordengetoetst.Ookdemanierwaaropde
1 Afdeling3,art.35tem37vandewettotorganisatievaneengeïntegreerdepolitiedienst(1998)
2 Artikelen14,20en27vandewettotvaststellingvaneennieuwePolitiewet(1993)
3 DeCIC’sinBelgiëzijnprovinciaalingericht.Erzijnerdustien
4 W.Bruggeman,E.Devroe,M.Easton(eds),Evaluatievan10jaarpolitiehervorming:terugblikken
naarhetverledenenvooruitkijkenindetoekomst,pag.55e.v.,2010
5 Ibidem
6 SchoolvoorPolitieLeiderschap,HoemaakjealspolitieleidervanFoBoeensucces?,2011
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 139
informatieverkregenis,kanhetresultaatongunstigbeïnvloeden.Zekerincombina-
tiemetdehierbovenaangehaaldesnelheidsfactor.Eenandernadeelisdeinveste-
ringinpersoneel.Hoemenhetookorganiseert,RTIblijftwerkgenereren.Halenwe
medewerkersuitdeoperatie,ofzettenweburgerpersoneelinzondernoodzakelijke
kennisvanhetpolitiewerk?
Sociale media en RTIDepolitiemaaktfundamenteeldeeluitvandemaatschappij.Hetisdanookevident
dateenhedendaagspolitiekorpseenkrachtigantwoordbiedtaanrelevantenieuwe
ontwikkelingen.Socialemediavormennietmeerdaneennieuwcommunicatiemid-
delbovenopklassiekemediaalskranten,radioentelevisie.Socialemediaonder-
scheidenzichechteropdrieeigenschappenvandeanderemedia:zezijnrealtime,
hebbeneengrootpotentieelaangebruikers,eneristweerichtingsverkeertussen
diegebruikers.Daarbijgooiendegebruikerszeersnelhunprivacyoverboorden
zettenveelvanzichzelf–ofzakenwaarzeweetvanhebben–online.Hetconcept
socialemediamoetdaarmeealseenelementvanRTIgezienworden.
Viasocialemediakandepolitieinformatiedelenmetdebuitenwereld,maarbur-
gerskunnenookhuninformatieenmotievenkenbaarmakenbijdepolitiediensten.
Buitenlouterespontaniteit,kandepolitieookgerichtvragenstellenomdeburger-
participatietestimuleren.Desocialemediakunnenverderwordendoorzochtop
bruikbareinformatie,zowelterpreventiealsreactie.Misdaadmetdesocialemedia
alsplaatsvanhetmisdrijf,ofalshulpmiddelenfacilitator.Indiezinspeeltheteen
onmiskenbarerolbijhetvergarenvanbewijsmateriaal.7
Hoedanook,desocialemediahebbeneennieuwelangegevenaanderelatietus-
senpolitieenbevolking.Doordegebodeninkijkindewerkingvandepolitie,wint
deorganisatieaanlegitimiteit.Tochzijnerookbedenkingenrondsocialemediadie
totvoorzichtigheidmanen.Wanneerietszovlugeenhypewordt,kanhetevenzo
snelverwateren.Eentweedeargumentisdatberichtenongefilterdrondgaan,en
mogelijkondervalseidentiteitzijngeplaatst.Verderverwachtdebevolkingdat
dedoorhengeplaatsteberichtenàlaminutegelezenworden.Doetdepolitiedit
niet,danheeftditnegatieveimpactophetimago.Doetmenditwél,dankosthet
eenflinkepersoneleinvestering.Verderisaandachtvoormedewerkersinrelatie
totsocialemedianoodzakelijk.Zowelprivé–watplaatstmen(overzich)zelf–,als
7 C.ConingsenPh.VanLinthout,Socialemedia:Eennieuweuitdagingvoorpolitieenjustitie,2012
140 SchoolvoorPolitieLeiderschap
beroepsmatig:incidentafhandelingkan–zekerinconflictsituaties–alvlugYouTube
halen.
Internationale samenwerking: instant of niet?DeopengrenzenenhetEuropeesfundamentelerechtvanvrijverkeervanperso-
nen,goederenendiensten,zorgennietalleenvooreenverbeterdemobiliteitin
grensstreken,maarzelfswereldwijd.Endecriminaliteitinternationaliseertmee.Het
spreektvanzelfdatpolitiedienstenzichdaaraanmoetenaanpassen.
SederthetontstaanvandeEUisdeaandachtvoorinternationalesamenwerking
binnenEuropastelselmatiggegroeid.Verschillenderegelgevendeinitiatievenhebben
dieevolutieindediversesamenwerkingsvormenmogelijkgemaakt.Voorbeelden
daarvanzijnonderanderehetAkkoordvanSchengen(1985),hetVerdragvanPrüm
(2005)enhetZweedsKaderbesluit(2006).EenbilateraalvoorbeeldishetBenelux-
verdrag(2004).DeoprichtingvanEuropeseinstellingen,zoalsdaarzijnEuropol
(1992),Eurojust(2002),Frontex(2004)enCOSI(2007),wareneenanderestapin
hetproces.Ookzijndiverseprojectenopgestart,denkaandeEMPACT8-projecten
waartelkenseenlidstaattrekkervanis,endeontwikkelingvanhetHarmony-
projectonderBelgischEU-voorzitterschapin2010.
WaarsamenwerkingsverbandentussenEU-lidstatenopgezetwordenofaanwezig
zijn,verlooptdeuitwisselingvangegevensvolgenseenhoogrealtimegehalte.De
meestevandiepartnerschappenzijnimmersgebaseerdoppersonelecontacten,
opnoodzakelijkeuitgewisseldemankrachtbinneneenbepaaldproject.Andere
hebbeninformatie-uitwisselingtotdoel,denkaandeCentravoorPolitie-en
Douanesamenwerking(CCPD’s).Noganderezijngebaseerdopeenindividueleinte-
resseenopenheidvanleidinggevendenvanpolitiekorpsen,denkaandeTaxandria-
werkgroep9.Zonderafbreuktedoenaandewaardevanbovenstaandeinitiatieven
isdeconclusiedatzijtepunctueel,tebeperkten/oftevrijblijvendzijn.
HetverderuitwerkenvanhetZweedskaderbesluitzalhetspontanekaraktervan
derealtimeuitwisselinginpositievezinsterkdoenevolueren.Menspreektvaneen
horizontaliseringvandeinternationalesamenwerking.Deprincipeséndevoorge-
schreventermijnen10zullenervoorzorgendatmendeuitwisselingbinnenafzienba-
retijdzaltoepassenindedagdagelijksepraktijk.11Immers,ookdeverantwoording
8 EMPACT:EuropeanMulti-disciplinaryProjectsAgainstCriminalThreats
9 EensamenwerkingsverbandtussendepolitiezonesTurnhout,NoorderkempenenKempenNoord-
OostlangsBelgischezijdeendepolitieregioMidden-enWest-BrabantinNederland
10 Artikel4vanhetZweedskaderbesluit
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 141
ingevalvannalatigheidisgeregeld.Alshetrealtimeelementaanbelangwintinde
internationalepolitiesamenwerking,zalookhierdeslagkrachtenheterdaadkracht
vandepolitietoenemen.
Deechteuitdagingzitineenpermanentsysteemmetvasteinvalspuntenvoor
deoverdrachtvankennis,gegevenseninformatietussenaldannietaangren-
zendelidstaten.InNederlandheeftmendaartoebijdereorganisatievoorzien
inInternationaleRechtshulpcentra(IRC’s).InBelgiëmoetmenterugvallenopde
ArrondissementeleInformatiekruispunten(AIK’s)dievooreenstukdezerolwaarne-
meninsamenhangmetdeCIC’s.InternationaalgezienvervultEuropoldierol.Men
wilvanEuropol‘thefirstchannelofchoice’makenendeinstellingomvormentot
eencentrumvoorrealtimeintelligence,inclusiefsocialemedia.Hetisechterniet
voldoendedatmenhiervanalleenbinnenEuropolovertuigdis.Veellidstaten,zeker
BelgiëenNederland,makennogteweiniggebruikvanhetpotentieeldatEuropolte
biedenheeft.LidstatenzullendeverplichtingmoetenimplementerenomEuropolte
voorzienvandenodigeinformatie.
Tot besluitEenpolitieambtenaaropstraatkannietgenoeggeïnformeerdzijnoverdesitu-
atiewaarinhijofzijzichbegeeft.Ofditnuheelspecifieknaaraanleidingvaneen
oproepmoetgebeurenofhetpastineenalgemeneaanwezigheidindeopenbare
ruimte,maaktgeenverschil.Evenminofhetgaatomwerkindewijk,ofopinterna-
tionaalniveau.Daarnaastkandieinformatienietvluggenoegbehandeldworden.
Dehuidigetechnologischemiddelenlatentoedatinformatieinrealtimewordt
opgehaald,verwerkteninbruikbarevormwordtmedegedeeld.Alleenmoetnog
afdoendebinnendepolitieorganisatiegeorganiseerdwordenwelketechnologie
wordtaangewendenwiewordtdaarmee–opwelkeplaats–belast.Quabronnen
kanmenzichdedagvanvandaagnietmeerbeperkentotdeeigenpolitiedatabases.
Menmoetoverhetmuurtjewillenendurvenkijken.Bijderealtimeinformatie-
huishoudingmoetheteigenpersoneelvannabijbetrokkenwordenbijdewerking
ervan,endaartoeookefficiëntwordenopgeleid.
Belangrijkisdecentralistischeopvolging,hetontwikkelenvan‘SinglePointsof
Contact’(SPC).Indeverschillendelidstatenafzonderlijk,maarook–overkoepelend–
opEuropeesniveau.Ditzorgtvooruniformecriteriarondhetinterpreteren,
11 BijvoorbeelddeplichttotuitvoeringvanEuropesebevelenalshetarrestatiebevel,opsporingsbevel,
bewijsverkrijgingsbevelenbeschermingsbevel.OfdeconsultatievanEuropesedatabasesalsECRIS
enEPRIS
142 SchoolvoorPolitieLeiderschap
verwerkenendelenvandeinformatie.Hetgrootstevoordeeldatmendooreen
centralistischeopvolgingkanbekomen,isdeverhoogdeslagkrachtendeheter-
daadkrachtvandeorganisatie.Zekeralsmendaarinookdecommandostructuur
vandeorganisatieintegreert;hetbeslissingsniveauvaltdansamenmethetinfor-
matieverwerkendeelementendecommunicatielijnen.Wanneeriederepartnerof
deelnemerinhetinformatienetwerkdezelfdeprincipeshanteert,wordthetmogelijk
netwerkenopelkaaraftestemmenendewederzijdsewerkinginelkaartelaten
vloeien.Informatiewordtopdiemaniereensolidebasisvoordegoedebriefings
endebriefingswaaropdestructuur,organisatieenwerkingvaneenpolitiekorps
draaien.Eengebrekaaninformatiebelemmertimmershetgehalteaankennisinhet
werkveld.Hoebrederdatwerkveldis,hoemeerlacunesenhiatenzullenworden
gevoeld.
144 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Virtual Policing is
onderdeel van de
steeds veranderende
dimensies van het
politievak. Dit vraagt
een open blik op
de wereld om ons
heen, en bereidheid
tot internationale
participatie.’
FrankKornaat
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 145
Frank Kornaat EMPM
Virtual Policing:Something new?
WikiLeaks openbaart Amerikaanse staatsgeheimen. Nederlander in Tsjechië
opgepakt voor mega hack van Amerikaanse creditcards. Diginotar gekraakt.
VS achter Stuxnet aanval op Iraanse kerncentrales. Minister zegt 150 man
extra toe voor de aanpak van kinderporno op het internet. Eén ding kun je niet
ontkennen: cybercrime is hot. Maar is cybercrime eigenlijk niet meer dan
een verschijningsvorm van criminaliteit? Een vorm waarbij het gewoon gaat
over inbreken (hacken), frauderen, oplichten en bedreigen? Maar als dat zo
is, hoe zorgen we dan voor een effectieve en efficiënte (internationale) aanpak
van dit vraagstuk?
InleidingDecontextvanditartikeliscyberspace.Eenongekendewereldwijderuimtevanver-
bindingentussenenmetcomputersencomputernetwerken,waarbinnencommu-
nicatieendatatransportplaatsvindt.Ookincyberspacekennenweeenboven-en
onderwereld.Hetgewonezichtbareinternetzoalswijdatdagelijkszienenhetniet-
zichtbaredeelzoalsdezogenaamdeBOT1,TOR2enPeer-to-Peer3netwerken.Beter
bekendvanhetdownloadenvanillegalesoftware,muziekenfilms.Inmiddelsishet
internetuitgegroeidtoteenwerelddieineenrazendtempoeninveleverschijning-
vormendefysiekewereldbinnendringtendaarnietalleenvertierbrengt,maarook
bedreigingen.Hetisonderdeelgewordenvanonzevitaleinfrastructuur.
1 BOTnetisjargonvooreencollectievansoftwarerobotsofbots,dieautomatischenzelfstandig
opereren
2 TOR(TheOnionRouter)iseenopennetwerkvooranoniemecommunicatiegebaseerdopeen
techniekgenaamdOnionRouting
3 Peer-to-peernetwerk(p2p)isdoorgaanseencomputernetwerkwaarindeaangeslotencomputers
gelijkwaardigzijn
146 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Cybercrime Indejaren80vandevorigeeeuwwerdenwevoorheteerstgeconfronteerdmet
computercriminaliteit.Cybercrimeisinmiddelseenbekendeterm,maarwatbete-
kentheteigenlijk?Dezevraagisurgent;hetbepaaltnamelijkwieverantwoordelijk
isvoordeaanpak,envoordemanierwaaropdeaanpakwordtvormgegeven.Is
bijhetlamleggenvanhetnetwerkvanbankensprakevancybercrime,eenterro-
ristischedaadofmisschienweleenoorlogshandeling?HetNederlandseOpenbaar
Ministerieomschrijftcybercrimealsvolgt:‘Ondercybercrimevallencrimineleacti-
viteitenwaarbijgebruikwordtgemaaktvanICT4.Decrimineleactiviteitenkunnen
zijngerichttegenpersonen,eigendommenenorganisatiesoftegenelektronische
communicatienetwerkeneninformatiesystemen.’
Cybercrime en juridische ontwikkelingenSinds1993kentNederlanddeWetComputercriminaliteit.In2006isdezewet
ingrijpendaangescherptophetgebiedvancybercrime.Dedefinitievanhacken
(inbreken)isflinkuitgebreidenookderegelsoverhetafluisterenenaftappenvan
communicatie,enhetkrakenofhackenvanbeveiligdedienstenzijnaangescherpt.
AanhetBelgischeStrafwetboekisin2001eennieuwhoofdstuktoegevoegd:Boek
II,TitelIXbis:misdrijventegendevertrouwelijkheid,integriteitenbeschikbaarheid
vaninformaticasystemenengegevensdiedoormiddeldaarvanwordenopgeslagen,
verwerktofovergedragen.
VerderkennenwehetVerdraginzakedebestrijdingvanstrafbarefeitenverbonden
metelektronischenetwerken,oftewelhetCybercrime-vedrag(Boedapest,2001).
OokkennenwehetVerdragvanLanzarote(2007),datkinderenwilbeschermen
tegenseksueleuitbuitingenmisbruik.BeideverdragenzijndoorNederlandgeratifi-
ceerdeninwetgevingopgenomen.
Cybercrime in internationaal en nationaal perspectiefJuridischekadersalleenzijnonvoldoendevooreeneffectieveaanpakvancyber-
crime.InternationaleorganisatiesalsdeG8,deVerenigdeNatiesendeOrganisatie
voorEconomischeSamenwerkingenOntwikkeling(OESO)erkennendegrote
politiekeeneconomischeafbreukrisico’sdieaanhetinternetkleven.DeOESOheeft
opgeroepentoteencultuurvanveiligheidininformatiesystemen.
DebasisvoordeEuropeseaanpakvancybercrimeistevindenindeMededeling
4 Informatie-enCommunicatietechnologie
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 147
‘Naareenalgemenestrategieinzakedebestrijdingvancybercriminaliteit’(Europese
Unie,2007).Inmiddelszijndiversesamenwerkingsverbandenontstaan,enonder-
steunenlandenelkaar24uurperdagindeopsporingvaninternetcriminelen.The
EuropeanNetworkandInformationSecurityAgency(ENISA)speelthierineenonder-
steunendeencoördinerenderol.
Inmiddelshebben200landenindewereldeenComputerEmergencyResponse
Team(CERT)datintijdenvancrisissnelkaningrijpen,enkanadviserenoverte
nemenmaatregelen.InNederlandisdeCERTopgegaaninhetNationaalCyber
SecurityCentrum(2012),eenvoortvloeiselvandeNationaleCyberSecurityStrategie
(NCSS)5.Diversesporenzijnuitgezetomtekomentoteenbetereaanpakvan
internetdreigingen.EenvandiesporenisdeoprichtingvandeCyberSecurityRaad6;
eenstrategischealliantietussenoverheid,wetenschapenbedrijfsleven,dieintijden
vancrisisderegeringkunnenadviseren.Eenanderspoorishetmakenvaneen
dreigingsanalyse.
Het verschilWatmaaktdeaanpakvancybercrimeandersdananderecriminaliteitsvormen?De
meestevanonzepolitieconceptenenstrategieënzijnookincyberspacevantoepas-
sing.PimTakkenberg,hoofdHighTechCrime,zietechtertweegroteverschillen:‘In
deeersteplaatsweetjebijeenonderzoeksomsnietwaareencomputerofserver
staat,waardoorhetinjuridischezinonhelderiswaarenwanneerietsplaatsvindten
welkewetgevingvantoepassingis.Indetweedeplaatsisdevirtuelewereldvaak
ongedefinieerdverbondenmetdefysiekewereld.Eeneenlingkanmetzijnactie
ergensindewereldgrote(maatschappelijkeénmateriële)schadetoebrengen.
De politiefunctie binnen cyberspaceDepolitiefunctiebinnencyberspacelijktopdeaanpakvangewonecriminaliteit,
maardangepleegdmeteenandermedium.Cyberspacewordtnietdirectals
mogelijkoorlogsgebiedervaren,eneengepleegdecyberaanvalwordtnietdirect
aangemerktalsoorlogshandelingofoorlogsmisdrijf,maareerderalscrimineel
handelen.Devraagisofdatzozalblijven.Eengrootprobleembijeenpotentiële
cyberoorlogisdatnietalleendemilitaireinfrastructuurwordtgetroffen,maarook
deinfrastructuurdieburgersgebruiken.HetAmerikaanseMinisterievanDefensie
heeftallatenwetendatcyberaanvalleninbepaaldegevalleneenmilitairevergelding
5 RapportvanhetMinisterievanVeiligheidenJustitie,22-02-2011
6 Ingesteldop30juni2011doordeministervanVeiligheidenJustitie,mr.I.Opstelten
148 SchoolvoorPolitieLeiderschap
rechtvaardigen.Hoedanookvraagthetomzoweleengoedenationalealsinterna-
tionaleaanpak,helderescheidslijneneneenvisieopdepolitiefunctieindevirtuele
wereld.
De aanpak in NederlandDehuidigeaanpakvancybercrimeligtineersteinstantieopregionaalniveau.Heeft
dezaakeengespecialiseerdkarakterofraaktdezehetmaatschappelijkbelang,
danwordtdezaakuitgevoerddoorhetteamHighTechCrimevandeNationale
Recherche,enkomtookhetNationaalCyberSecurityCentruminbeeld.HetCyber
SecurityCentrumiseensamenwerkingsverbandwaaraanookdepolitiedeelneemt.
HierwordtdebestrijdingvanCyberWarfare,CyberTerrorismeandActivisme,Cyber
SpionageenCyberCrimegecoördineerd.Deeersteprioriteitisheteliminerenvan
dedreiging,paslaterkomteeneventueleopsporingvandedader(s)aandeorde.
Hoewelhetbijdeaanpakvancybercrimemeestalgaatomeenreactieveaanpak,is
inhetgevalvankinderpornoveeleersprakevaneenproactievevormvanopsporing.
Nieuwe dimensie EennogonderbelichtdeelvanVirtualPolicingisdeOpenSourceIntelligence
(OSINT).Hierbijscannenveiligheids-eninlichtingendienstendeopenbronnenop
internet(Facebook,Twitter,etc)omnormafwijkendgedragtedetecterenofbewe-
gingenvanbepaaldegroepenenactiviteitenrondevenemententesignaleren.Dit
detecterenvannormafwijkendgedragiseennieuwevormvanpolicing.Binnende
NationalePolitiezullenRealTimeIntelligenceCentershierineenrolgaanvervullen.
HetEuropeseagentschapvoorderechtenvandemens(FRA)isbezorgdover
dezeontwikkelingen.InhaarMultiAnnualFramework(MAF)zijnnegengebieden
genoemdwaarinzijbekijktofdegrondrechtenvandeEuropeseburgergeschon-
denkunnenworden.Eenvandiegebiedenis‘InformationSocietyandPrivateLife’.
VirtualPolicingzal–netalspolicingindefysiekewereld–rekeningmoetenhouden
metdevraagwatethischverantwoordis.InNederlandheeftdezediscussieinhet
verledenbijvoorbeeldgeleidtotbeperkinginhetzomaardoorzoekenvanhuisvuil
vaneenmogelijkeverdachte.
Conclusies en aanbevelingenSnelheidisintoenemendematedebepalendesuccesfactorbinnendecriminali-
teitsbestrijding,enbegrippenalstijdenplaatsvervagensteedsmeer.Ditvraagtiets
vanzowelnationalealsinternationalepolitieorganisaties.Eenaantalconclusiesen
aanbevelingen.
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 149
ParadigmashiftininformatiedelingIndehuidigepolitiecultuurgaathetomhetafschermenvaninformatie;wedoen
heteerstzelfenbetrekkenerdaarnapasexpertsenburgersbij.Ineencontext
waarintijdcruciaalisenhetbegripplaatsverdwijnt,zaldeopsporingmoeten
meebewegennaareenopen,internationaalgeoriënteerdsysteemwaarinInterpol,
Europol,burgersenburgerexpertsmeerenmeereenrolkrijgen.Denationaleen
internationalepolitieorganisatieszullenzichmoetenrichtenophetbreedvergaren
endelenvaninformatieenkennis.Ondersteunddooreenmodernerevormvanop-
sporingsberichtgeving,opEuropeesniveauverzorgddoorEuropol.DeNederlandse
politiekaneentrekkersrolvervullendoormetdebuurlandenkleineEuropeseproef-
tuinenoptezetten.HetBeneluxsecretariaatzoudaareengeschiktplatformvoor
kunnenzijn.
VerbeterenoperationeleslagkrachtIndetweedeplaatsgaathetomhetverbeterenvandeoperationeleslagkrachten
sturingin(inter)nationaalverband.Demogelijkheidomvanuitdeoperatiedirectte
kunnensturenopde(inter)nationaleinzetvanmensenenmiddelen.Denieuwop
tezettenOperationeleCentrabiedenhiervooreenmooiekans.OperationeleCentra
zijneensoortcommandoruimtesvanwaaruitdebijzondereinzetvanmensenen
middelenwordtgecoördineerd.Dezecentrazoudenookhetschakelpuntmoeten
zijnvoorinternationaleinformatie-uitwisselingenhetcoördinerenvanspoedei-
senderechtshulpondersteuningdiebijdeaanpakvancybercrimenoodzakelijkis.
Vanzelfsprekendisdebeschreveninrichtingpasinternationaaleffectiefalsbinnen
deoverigelidstaten,EuropolenInterpoleenevenkniebeschikbaaris.
InternationaleopleidingenIndederdeplaatsisdesamenwerkingtusseninlichtingen-enveiligheidsdien-
sten,politieendefensienietvrijblijvend,maarnoodzakelijk.Ookininternationaal
verband.Ditbetekentdatermeergezamenlijke,internationaleopleidingenmoeten
komen.DezevisiewordtondersteundinhetdocumentvandeEuropeseCommissie
‘Naareenalgemenestrategieinzakedebestrijdingvancybercriminaliteit’(2007).
VolgensdeEUmoetenlandenenorganisatiesrelevanteopleidingsprogramma’s
metelkaarverbindenomdekwaliteitteverhogen.DerolvanzowelhetEuropean
PoliceCollege(CEPOL)alsdievandePolitieacademiezijnvancruciaalbelangvoor
hetcreërenvaneenduidigevaktaalenhetvergrotenvanhetkennisniveau,ookop
hetgebiedvancybercrime.Ookhetreguliere(leiderschaps)onderwijsmoetmeer
aandachtaanditonderwerpbesteden.
150 SchoolvoorPolitieLeiderschap
SolideintelligencebasisIndevierdeplaatsmoetdeaanpakvancybercrimekunnensteunenopeensolide
nationaleeninternationaleintelligencebasis.Datisnunogniethetgeval.Het
gaatconcreetomdeafstemmingtussendeEuropeseendeNationaleintelligence-
agenda,hettoewijzenvannationaleeninternationalemiddelen,hettoerustenvan
EuropolenInterpolophetthemaCybercrimeenhetverwervenvaninformatiepo-
sitiesopnationaaleninternationaalniveau.OpinternationaalniveauzouEuropol
eencoördinerenderolkunnenvervullenbijhetinkaartbrengenvandeinformatie-
behoefteenhetinvullenvandeinformatiepositie.Geletophetsoevereiniteitsbegin-
selkunneninformantengeworvenwordenbinnendebestaandenationalewet-
gevingen.VoorNederlandpastdezetaakbijdeCIE’s.Deprioriteringvandeinzet
vandeCIEzougelijketrenddienentehoudenmetdenationaleendeEuropese
Intelligence-agenda.
VisieopdevirtuelepolitiefunctieEensuccesvolleaanpakvancybercrimeblijftverbondenmetdesuccesvolleinrichting
entoepassingvan‘virtuele’policingopalleniveausvande(Europese)politieorga-
nisatie.ErisvoorNederlandenEuropaeenhelderevisienodigopdepolitiefunctie
indevirtuelewereld.HoeeerderweVirtualPolicingzienalsnormaalonderdeelvan
hetpolitievak,hoeefficiëntereneffectieveraanpakvancybercrimewordt.DeEU
zoueenEuropeseStrategiekunnenformulerenronddeveranderendepolitiefunctie
inEuropa,hetondersteunenvannationaleprogramma’senhetversterkenvanhet
onderwijsrondditthema.
Tot slotVirtualPolicingisindekernnietechtietsanders;hetmaaktonderdeeluitvande
steedsveranderendedimensiesvanonspolitievak.Ditvraagtvanonsommetregel-
maatandersnaardewereldomonsheentekijken.Nietindebeslotenheidvanhet
onderzoek,maarinopenheidenmeteenoriëntatieopinternationaleparticipatie.
Datisdenieuwesleuteltotsucces.
152 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Van de leersupervisors prof.dr. W. Bruggeman en M. Beuving:
Wat vraagt internationalisering aan structuurborging in een
politieorganisatie?
Indevoorafgaandeclusterswerdendiversezakenhelder.Mondialeproblemenzijn
vaninvloedopdeveiligheidinonsland.Dieproblemenkunnenhetbestbijdebron
wordenaangepakt.Nederlandheeftnoggeenvoldragenvisieopinternationale
samenwerking,enheeftdenationalecyclusronddreigingsbeeldenooknogniet
afgestemdopdeHarmony-cyclusrondhetEuropeanCrimeIntelligenceModel.De
samenwerkingmetonzebuurlandenlijkthogeprioriteittekrijgen,maarindeprak-
tijkontbreekthetnogveeldiendersaanrelevantekennis.Enopkorpsleidingniveau
isnoggeenactieondernomenombijvoorbeelddedreigingsbeeldennaastelkaarte
leggenofafsprakentemakenoverdeworkloaddiemetdediverseEuropesebeve-
lenoponsafkomt.RealTimeIntelligenceiseeninstrumentdatdeagentopstraat
kanhelpendejuistebeslissingentenemen,ookalszakeneeninternationaaltintje
hebben.Maarhoeborgenwealleinzichtenindebestaandeorganisaties?
DickdeBoerconstateertinzijnonderzoeknaardevraagwatinternationalesamen-
werkingaanstructuurenborgingvraagt,dathetnieuweNederlandseIPS-model
naarhuidigeNederlandseopvattingenoptimaalstructurerendisvooreeneffec-
tieveenefficiënteinternationalepolitiesamenwerking.Tochgelovenmaarweinig
respondentendatdestructuurbepalendis.Hetisdevraagofjekiestvoorkaartof
kompas.Voorietsdatvastligt,ofvoorietsdateenkoersaangeeft.
Borging in de structuur van de organisatie
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 153
UithetessayvanSimoneSmitblijktdatreputatiemanagementeenbelangrijke
bijdragekanleverenaandepositioneringvandeinternationalesamenwerkingdoor
hetconstruerenvaneenproactief,geloofwaardigverhaalovergoedpolitiewerkin
deinternationalecontext.ZesteltdatdevormingvandeNationalePolitiekansen
biedtvooreeneenduidigeenconsistentecommunicatie.Vanuitinternationaalper-
spectiefbezienishetzeerwenselijkdatdeNationalePolitiegaatwerkenmetéén
gezichtenéénloketvoorzoweloperationelealsstrategischevraagstukken.
Tot slotEenmooiaanbodvantekstendus,dielogischencoherentopelkaaraansluitenen
dieopdezewijzeookdestructuurvanhetColumbus-programmavolgen.Devoor-
naamsteconclusieblijftdatdepolitienogonvoldoendeisvoorbereidomvoluitop
denieuweontwikkelingenaantesluiten.Ditisnochtansnietalleennodigopbasis
vanmeerenmeerinternationale(zegmaarEuropese)bevelen,maarookophetfeit
datburgersactieverepartnersworden.Illustratiefhiervoorzijndeimpactvansociale
media(ookgrensoverschrijdend)endenieuwerechtenvanslachtoffers(endaders),
dieookopbasisvanrecenteverdragenafdwingbaarworden.
Prof.dr.WillyBruggeman
MinzeBeuving
154 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Samenwerking is meer het
resultaat van een interactie van
politiemensen uit veelal verschil-
lende cultuurclusters, dan van
vertrouwen in de structuur van de
verschillende diensten.’
DickdeBoer
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 155
mr. Dick de Boer MPA
Kaart of kompas?
De impact van internationalisering en globalisering is onderkend. Nog niet
altijd is een optimale vertaling gevonden naar werkbare praktijken, maar
dat is gezien de diversiteit binnen de lidstaten niet zo vreemd. Er is gelukkig
ook veel dat ons bindt. Wie een veiligheid- of criminaliteitsprobleem heeft,
vraagt zo nodig hulp aan het buitenland. Wie een bijdrage kan leveren aan de
wereldvrede doet mee in peace-keeping missions of security sector reform
(SSR) initiatieven. Wat vraagt internationale samenwerking aan structuur en
borging, en hoe bepalend is de mate van centralisatie voor de effectiviteit en
efficiency van die samenwerking? Of is daarvoor wat anders nodig?
Structurele en culturele diversiteit Europeselidstatenzijnzeerdiversgeorganiseerd;erzijn(sterk)gecentraliseerdebe-
stellen,(sterk)gedecentraliseerdebestellenenbestellenmetkenmerkenvanbeide
vormen.Watkunnenwezeggenoverdezevormenalshetgaatomdeeffectiviteit
endeefficiencyvandeinrichtingenborgingvaninternationalesamenwerking?
Hoewelerweinigoverbekendis,zijnwelnotiestegevenoverwatiets‘effectief’en
‘efficiënt’maakt,enwatvooralookniet.Neembijvoorbeeldhetaantaldienstenin
eenland:naarmateermeerzijn,magjeaannemendatdecomplexiteittoeneemt
(inefficiënt).Zoisookhetaantalsturingsniveausophetterreinvangezagenbeheer
medebepalend,netalsdeschaalgroottevaneendienstendecultureleopvatting
overwatefficiëntisenwatniet.
Zoomenwewatmeerinopdeverschillendebestellen,danzienwedatbijlanden
metééncentralepolitiedienst(bvScandinavië)sturingenverantwoordelijkheden
Lopen in het landschap van de
internationale samenwerking
156 SchoolvoorPolitieLeiderschap
hoogbelegdzijn,waarmeeeenduidigheidvanbeleidenuitvoeringwordtbeoogd.
Landenmetmeerderecentralediensten(bvSpanje)kenmerkenzichdoorhogecul-
tuurverschillentussendiediensteneneensterkedomeinscheidingmeteenrisicoop
‘stammenstrijd’.Landenmeteensterkgedecentraliseerdbestel(bvEngeland)ken-
nengeennationaledoorzettingsmachtendefragmentatieinwerkwijzelevertveel
versnipperingop.Het‘gemengdemodel’(bvBelgië)suggereerthetbestevanbeide
tehebben.Erisechterveelinspanningnodigomtotgezamenlijkheidtekomen,en
deinformatiedelingwordtdoorgaansalsgebrekkigervaren.
Inrichten en borgen voor internationale samenwerkingOmaaninternationalesamenwerkingefficiënteneffectiefuitvoeringtekunnen
geven,moetiederbestelvoldoenaaneenaantalvoorwaarden:
- eenvastgesteldenationalevisiedieblijkgeeftvangevoeldeurgentieendie
vertaaldisineenbeleidskadervoorpolitiediensten.
- eenadequaatbesturingsmodelwaaruitblijktwiegeachtwordtwatte
doen,waarvoormenverantwoordelijkisenwelkeplanning-encontrol
instrumentenwordeningezet.
- hetinrichtenvaneeninformatieorganisatiemet‘technischverbonden’
informatiesystemen.
- deaanwezigheidvaninstitutiesdiehetprocesvaninternationalepolitiesa-
menwerking(IPS)uitvoerenoffaciliteren.
- medewerkersenleidinggevendendieblijkgevenvaneengeïnternaliseerd
IPS-leiderschapenIPS-medewerkerschap,metinternationaalbewustzijnals
belangrijkecompetentie.
EfficiencyWatbepaaltofverhoogtdeefficiencyvaninternationalesamenwerking?Desugges-
tiewordtgewektdatinformatie-uitwisselingviaEuropol,Interpol,Sirene,deIRC’s
enliaison-officersdeenigeefficiëntewegis.Verderwordtdeefficiencyvergroot
doortevoorzienineenonderliggende,samenhangendevisieendeoperationali-
seringdaarvan.Hetmoetvoor(buitenlandse)politiedienstenvolstrektduidelijkzijn
welkeinformatievraagwaargeadresseerdwordt,meteenvoorkeurvooreen‘single
pointofcontact’.Tenslottewerktmenookdaadwerkelijkovereenkomstighetinge-
richteproces,metbijzondereaandachtvoordeinformatiegebruiker.
Maarwatalsdeinformatie-uitwisselingnietovereenkomstighetvastgesteldewerk-
procesplaatsvindt?Signalerenwedat?Isalleinformatie-uitwisselingtraceerbaar?
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 157
Enwijzenwede‘overtreders’danophunverzuim?Enhoezithetmetkwaliteits-en
prestatie-indicatoren;zijndiegeformuleerd?
Voorwatbetreftdeinzetvanliaisonsligtefficiency(verhoging)beslotenineen
versterktematevansamenwerkingenflexibiliseringvandefunctie,alsmedeinzet
opbasisvaneenveiligheidsanalyse.Voorinternationalerechtshulpgeldtdateen
helderetoedelingvanverzoeken,duidelijkheidoverwiehetverzoekuitvoertenhet
garanderenvanuitvoeringscapaciteitergbelangrijkzijn.VoorJointInvestigation
Teams,landenprogramma’s,SSR-projectenendagdagelijksegrensstreeksamen-
werkinggeldenefficiencycriteriaalseenduidelijkevisie,helderedoelstellingenen
concreteuitvoeringsactiviteiten.Opbestuurlijkvlakzijnkritiekesuccesfactoren:de
intensieveverbindingtussenbestuurders,departementaleambtenaren,korpslei-
dingenpolitie-experts,eneenpositioneringvanstrategischeliaisonsbijrelevante
Europesepartners.
Hollandse verankeringHetconceptInrichtingsplanNationalePolitieschetstgedetailleerdhoedeambitie
envisieeruitzien,evenalshetsturingsconcept.Denationalepolitiechefiseindver-
antwoordelijkvoorderesultatenophetgebiedvaninternationalepolitiesamenwer-
king.HijisverantwoordelijkvoorhetnakomenvanEU-wetgevingeninternationale
verplichtingen.Devoortgangenderesultatenvandeinternationalesamenwerking
wordenjaarlijksgemonitord.Denationalepolitiebaassteltookdeuitvoeringskaders
vastbetreffendeoperationelesamenwerking,informatie-uitwisseling,rechtshulpen
niet-operationelesamenwerking.Hetisduidelijkdateenconcernbenaderingwordt
voorgestaan.Overdepraktischeinvullingisinhetconceptvanhetinrichtingsplan
nauwelijksietsterugtevinden.
Cultuurelementen bepalen succes internationale politiesamenwerkingOrganisatiestructurenbepalenechternietalleendeeffectiviteitenefficiencyvan
internationalesamenwerking.Aaneeneffectieveenefficiënteinternationalesa-
menwerkingligtaltijdeenbestendigerelatietengrondslag.Cultureleaspectenzijn
belangrijkinhetaangaanvaneendergelijkerelatie.GeertHofstede1identificeerde
vijfclustersvanlandendieelkeenbepaaldecombinatievan‘Hofstede-dimensies’
1 G.Hofstede,AllemaalAndersdenkenden,Omgaanmetcultuurverschillen,AtlasContact,
juni2005
158 SchoolvoorPolitieLeiderschap
vertegenwoordigen.Ineenkruistabelisaftelezenwatverwachtmagwordenalsop
dezedimensieswordtgeanticipeerd.ITIM-Internationalborduurtvoortopdedimen-
siesvanHofstedeenhangtlabelsaandelanden.Scandinavischelanden(metéén
politiedienst)functionerenals‘Network’,gekenmerktdooreenlagemacht-afstand,
eengrotematevanindividualiteitenfeminiteit.‘Solar’landenalsItaliëenSpanje
(meerderepolitiediensten)lateneenhogemacht-afstandziengecombineerdmet
eengrotebehoefteaanonzekerheid-vermijdingeneengrotematevanindividua-
liteit.HetVerenigdKoninkrijk(decentraalbestel)krijgthetpredikaat‘Contest’met
eenrelatieflagemacht-afstandeneengeringebehoefteaanonzekerheidvermij-
ding.Individualiteitenmasculiniteitscorenhierhoog.België(gemengdbestel)heeft
kenmerkenvaneen‘Solar’,maarookvaneen‘Network’.
Deinternationalepolitiesamenwerkingkomthetgemakkelijksttotstandtussenlan-
denuiteenzelfdeITIM-cluster,endiesamenwerkingzalookrelatiefsnelbestempeld
wordenalsefficiënt.Samenwerkingmetlandenuiteenanderclustervereisteen
intensievereinlevingindecontextvandatland.
Werken in internationale samenhang: frontline politiewerkOmdeefficiencyeneffectiviteitinrelatietotdeinrichtingvanhetpolitiebestelte
beoordelen,ishetgoedomtekijkennaardeinbeddingvandeinternationaledi-
mensieinhetdagelijksepolitiewerk.Sneloverdejuisteinformatiekunnenbeschik-
keniscruciaalvoorhetwerkeninnationaal,maarookininternationaalverband.
HetNederlandseantwoordopdetoenemendeeisenaandezeinformatieligtinde
inrichtingvanRealTimeIntelligenceCenters.Momenteelwordendenationalein-
formatiekanaleninNederlandregelmatigvermeden.Teveelpolitiemensenproberen
informatieviaanderekanalentekrijgen,somsrechtstreeksbijbuitenlandsecollega’s
diezeooithebbenlerenkennen.Zebeschouwenzichzelfalsinformatiemonopolist.
Informatiedelendoenzeooknauwelijks;hetontbreekthenaanvertrouweninde
afnemerenzezijnbanghunmonopolieteverliezen.
Danisernogderechtshulp.DeregionaleIRC’sverzorgendeintakeencoördineren
deuitvoeringvanrechtshulpverzoekenuithetbuitenland.Eenvoudigeverzoeken,
waarbijgeenspecifieketactischeopsporingsactiviteitenofopsporingsbevoegdheden
nodigzijn,wordenbinnenhetIRCafgedaan.Verzoekendiedeinzetvantactische
opsporingofopsporingsbevoegdhedenvergen,wordenuitgezetbijhetTeam
Rechtshulpdatopregionaalenlandelijkniveauisingericht.HetLandelijkIRC(LIRC)
heeftinzichtindeaantallen,kwaliteitenafdoeningvandeinkomendeenuitgaande
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 159
rechtshulpverzoekenenstuurthierop.DeLandelijkeEenheidfungeertvoorinterna-
tionalepartnersalsééncentraalaanspreekpunt(‘singlepointofcontact’).Deflexi-
biliteitendecapaciteitvoordebehandelingvanrechtshulpverzoekenisdaarmee
(veel)beterdanvoorheengeborgd.
ConclusieHetwerkenininternationalesamenhangkomtoptalvanmanierentotuiting.
Steedsvakerzienwegemeenschappelijkgebruikvanvoertuigen,opleidingenen
trainingenwordenininternationaalverbandgezamenlijkgeorganiseerd,handha-
vingencontroleswordenhandinhanduitgevoerd.Indepraktijkvindtmenelkaar.
Maarerisooknogveeltewinnen!Veelinitiatievenzijnsterkpersoonsafhankelijk.
Erzitveelkwetsbaarheidindebeperktekennisvandeinternationaleregelgevingen
devaakergbeperktetaalbeheersing.Erisnogmaarweinigafstemmingovergeza-
menlijkervarenveiligheidsrisico’s;gemeenschappelijkeveiligheidsplannenzijneen
unicum.Eenvoudigewerkinstructies(FAQ’s)ontbrekennogtevaakenhetthema
‘internationaal’komtnogveelteweinigteruginbriefings.Enwelkemethodiek
hanterenwevoorhetuitventenvande‘lessonslearned’?
Naliteratuurstudieendiverseinterviewsblijkthetvrijwelondoenlijktezijnomde
onderzoeksvraagtebeantwoorden,zekerwanneereenbijnawiskundigecausaliteit
wordtverondersteldtussendeinrichtingenborgingvanelementenvaninternatio-
nalepolitiesamenwerkingenderesultatenintermenvaneffectiviteitenefficiency.
Maaraltevaakwordeninteractiestussenindividuenvertaald/opgeschaaldalsware
hetinteractiestussendienstenofzelfslanden.Hoewelbegrijpelijkleverthetnietde
meestverantwoordeinputvooralgemeneconclusies.
AanbevelingenHetnieuweNederlandseIPS-modelisnaarhuidigeNederlandseopvattingenopti-
maalstructurerend(enwellichtookcultiverend)vooreeneffectieveenefficiënte
internationalepolitiesamenwerking,wanneerwedeinrichtingscriteriatotuitgangs-
puntnemen.Detendensisvoorlopig‘centraliserenenstructureren,dankomt
hetwelgoed!’Hetgeloofincultiverenendifferentiërenlijktminderontwikkeld.
Tochgelovenmaarweinigrespondentendatdestructuurbepalendis.Zijvinden
datdeeffectiviteitenefficiencyvaninternationalesamenwerkingvooralwordt
bepaalddoorwaardenenpercepties.Hetisdevraagofmenkiestvoorkaartof
kompas.Voorietsdatvastligt,ofvoorietsdateenkoersaangeeft.Samenwerking
ismeerhetresultaatvaneeninteractievanpolitiemensenuitveelalverschillende
160 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘cultuurclusters’,danvanvertrouwenindestructuurvandeverschillendediensten.
Op‘cultuur’kunnenwijdushetverschilmaken!
Vaakwordtgesprokenoverhetfeitdatwijafmoetenvan‘vrijblijvendheid’.Maar
hoebereikjedatdan?Voorallepolitieorganisatiesgeldtdatzijopdeeenof
anderemaniersterkdoorwaardengedrevenworden.Richtinggevende,funda-
mentelewaardenalsRespect,Transparantie,Verantwoordelijkheid,Betrokkenheid,
Betrouwbaarheid,RechtvaardigheidenBalans.Waardendieookinternationaalvan
grotebetekeniszijnendaarmeeookhetaangaanvanrelatiesbeïnvloeden.
DegrootstekatalysatorvooreenefficiënteIPS-uitvoeringzouweleensgelegen
kunnenzijninhetafscheidnemenvandeperceptiedatNederlandgestructureerd,
kwalitatiefhoogstaandenplanmatighandelt.Onsimagoisnamelijkdatwezelfin-
genomenzijn,niet-flexibelendatwelijdenaaneengebrekaaninlevingsvermogen.
Hetloslatenvandevermeendecultureledominantie,deperceptiedatresultatenvan
IPStot‘eenkruisjeinNederland’moetenleiden,enhetversterkenvanderecipro-
citeitzoudenweleensvelemalenzwaarderkunnentellen.Waardeneducatieen
leiderschapdienenmeerinditlichttekomenstaan.
Hetstrevennaareengroterematevaneffectiviteitenefficiencyindeinternationale
samenwerkingisalomzichtbaar.Maargadaarinniet‘overthetop’.Persoonlijke
relatiestellennogsteedszwaarwanneerhetgaatomeenefficiënteinternationale
samenwerking.DoorICT-innovatiesdreigtditrelationeleaspectverdrongentewor-
den.Eenpleidooivooreenomgekeerddienstverleningsconceptals‘face-click-call’2
misstaathierniet.
RondIPSligtnogveelbeslotenindegeheugensennotitieblokjesvanveelcollega’s.
Eenoverzichtindevormvaneencatalogusmetopbrengsten,resultaten,ervaringen
vanenmetinternationaliseringontbreekt.Een‘lerendeorganisatie’zoudaaranders
meeommoetengaan.
PaulPonsaers,hoogleraaraandeuniversiteitvanGent,waarschuwtdateenaan-
houdendstrevennaargrotereeffectiviteitenefficiencyuiteindelijkdelegitimatievan
depolitiefunctieonderdrukzet.Hetpragmatisme,opportunismeendecreativiteit
2 Binnendedienstverleningwordtvaakhetclick-call-face-principetoegepast.Klantenworden
gestimuleerdeerstzélfopinternettezoekennaarantwoordenophunvragen(‘click’).Luktdit
nietdankunnenzetelefonischhulpvragen(‘call’),enalsookdatnietvolstaat,isfysiekcontact
mogelijk(‘face’)
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 161
dieveelpolitiemensenkenmerktmogenerniettoeleidendatslechtsdepapieren
werkelijkheidzichplooitnaardenationaleenEuroposeregelsenrichtlijnenende
operatiedaarbuitenommanoeuvreert.Voorwaareenmooieuitdaging!
Zowelvoorbuitenlandsedienstenalsvooreigenmedewerkersdiemoeten(leren)
lopenopdelandkaartvandeinternationalesamenwerking.Indezefasebegrijpelijk
maarhetkompaswijstineenandererichting.Borgingeninrichtinghebbenvoormij
veelmindereeninstrumenteelkarakter;hetisbeteromopdelijn‘watmaaktdat
netwerkenwerken’tekoersen.
162 SchoolvoorPolitieLeiderschap
‘Voor internationale samenwerking is het
cruciaal dat de Nederlandse politie gezien wordt
als 24/7 bereikbaar, met één gezicht naar buiten,
in dialoog en effectief opererend.’
SimoneSmit
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 163
drs. Simone Smit, politie Haaglanden
Grenzeloos goed politiewerk
Nederland heeft geen al te beste reputatie opgebouwd als het gaat om de im-
plementatie en uitvoering van EU-afspraken. De echte achilleshiel van onze
betrouwbaarheid is de afhandeling van rechtshulpverzoeken. Het systeem
van weeg- en stuurploegen kan op weinig begrip rekenen in het buitenland
en verschaft Nederland het imago van ‘bureaucratisch’ en ‘traag’. We lijken
ons onvoldoende te beseffen dat Europa steeds dwingender eisen stelt aan de
Europese politiesamenwerking. In 2012 is de EU-beleidscyclus ingevoerd met
als doel meer gezamenlijke focus binnen de internationale (politie)samen-
werking en daardoor meer veiligheid binnen de Europese Unie.1 Nederland
heeft zich gecommitteerd aan zes zogenaamde SOCTA2-prioriteiten en zich
daarmee ook gepositioneerd als samenwerkingspartner binnen de EU.3 Het is
dus niet zozeer de vraag meer of de politie internationaal wil samenwerken.
Watwéldevraagis,ishoedeNationalePolitiezichpositioneertophetterreinvan
internationalesamenwerking.InhetOntwerp-enInrichtingsplanNationalePolitie
lijkthetthemaafgedaantewordenalssturings-encoördinatievraagstuk.Terwijl
hetverbeterenvandesturingencoördinatiealleennietvoldoendeisvoorhet
Over reputatiemanagement in relatie tot
internationale politiesamenwerking
1 Harmony,2010
2 SeriousOrganisedCrimeThreatAssessment
3 P.Bakker.EUbeleidscyclusinterneveiligheid2012.ParticipatiedoorpolitieNederland,reader
ColumbusIV,2012
164 SchoolvoorPolitieLeiderschap
verbeterenvandehuidigereputatie.Watontbreektiseengeloofwaardigverhaal
overdepositievandeNationalePolitieindeinternationalecontext.Waaromwerkt
deNationalePolitieinternationaalsamenenwatzijndeambitiesvoordetoekomst?
AlsNederlandernietinslaagtdeEuropesepolitiekeambitiestijdigtevertalennaar
depolitiepraktijk,danraaktditnietalleende(inter)nationaleveiligheid,maarver-
slechtertookdereputatievandeNederlandsepolitie.
Corporatecommunicatiespeelteenessentiëlerolindebeïnvloedingvanderepu-
tatie.4Devraagdieditartikelwilbeantwoorden,is:‘Opwelkewijzekanreputa-
tiemanagementeenbijdrageleverenaandepositioneringenlegitimeringvande
Nationalepolitie,waarhetgaatominternationalesamenwerking?’
Corporate communicatie en reputatiemanagementCorporatecommunicatiebetreftdeinzetvanallecommunicatieactiviteitenen–mid-
delenvoorhetverkrijgenvangoedeverhoudingenenverstandhoudingmetgroepen
vanwiensoordeeldeorganisatieafhankelijkis.Corporatecommunicatieverhoogt
zowelnaarbuitenalsnaarbinnendezichtbaarheidvandeorganisatieenspeeltin
opbeeldenenverwachtingendiestakeholdershebbenvandeorganisatie.5
Dewereldisopenengrenzeloos.Mensenzijnkritischer;zegjehetalleenmaar,of
geloofjeerookinendóejehetook?Alsjenietkuntwaarmakenwatjevertelt,als
jehetnietkuntbewijzen,danverliesteenorganisatiezijngeloofwaardigheid.Datis
waarreputatiemanagementovergaat:hethebbenvaneengeloofwaardigverhaal
endatverhaalkunnenbewijzen.
DecorporatecommunicatiefunctievandeNationalePolitierichtzichonderandere
ophetwerkenaanvertrouwendoordeverwachtingenvandeomgevinggoedaan
telatensluitenopdeprestaties.Tevensdraagtcorporatecommunicatiebijaande
versterkingvandefeitelijkeprestatiesenhettransparantmakenervan.6Decom-
municatieambitievandeNationalePolitieisgerichtophetdoordachtbouwenaan
dereputatie.Ditiseenbelangrijkaangrijpingspuntvoorderelatietotinternationale
samenwerking.7Hieronderwordenvierbelangrijkebouwstenenvoorreputatiema-
nagementuitgewerkt,inrelatietotinternationalesamenwerking:
- identificeerdegewenstereputatie(hoewiljegezienworden?)
4 CommunicatiebeleidsplanNationalePolitie,BusinessCaseCommunicatie,2011,2012
5 C.B.M.vanRiel,Identiteitenimago,DenHaag,SDU,2008
6 ConceptkadervoorcorporatecommunicatieNationalePolitie,13april2011
7 BusinessCaseCommunicatie,2011enCommunicatiebeleidsplanNationalePolitie,juli2012
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 165
- identificeerpositieenthema’s(watgajecommuniceren)
- identificeerderelevantedoelgroepen(metwiecommuniceerje?)
- identificeerdeindicatoren(bewijskracht)
Gewenste reputatieDebeeldvormingoverdepolitie–endaarmeehaarreputatie–iskwetsbaar.De
politieisalsoverheidsinstantieergzichtbaaropstraatenwordtinhogemate
verantwoordelijkgehoudenvoordeveiligheidindesamenleving.Deverwachtingen
zijnhoog.Prof.dr.C.vanRielschrijftin2004aldatwe‘ineenveeleerderstadium
actiefverwachtingenmoetenmanagen’.8Debeeldvormingwordtverderinbelang-
rijkematebepaalddoordespanningdiebestaattussenderolvan‘crimefighter’
enerzijdsen‘verbinder’anderzijds.Dematewaarindepolitieerinslaagtomtussen
derollenteschakelen,draagtbijaandereputatie.
Als‘crimefighter‘heeftdeNationalePolitiedeambitieomzichtbareoperationele
doelentebereikeninhetbestrijdenvangrensoverschrijdendecriminaliteit.
Tegelijkertijdwilzezichpositionerenalsbetrouwbare(inter)nationalesamenwer-
kingspartner:derolvan‘verbinder’.Ophetterreinvandeafhandelingenstroom-
lijningvanrechtshulpverzoeken(‘crimefighter’)zoudeNationalePolitiede
betrouwbaarheidvandeorganisatiekunnenvergroten(‘verbinder’)doorvroegtijdig
enactiefdeverwachtingentemanagen.
Zoookbijdelandenprogramma’s.Iederepolitieregioheeftdeafgelopenjareninter-
nationalecontactenopgebouwd(‘verbinder’).Hetontbreektechteraaneenlande-
lijkoverzichtvandeopbrengstenenhetvertrekpuntwasgeengemeenschappelijke
visie,maareengeografischeoriëntatie.InhetInrichtingsplanNationalePolitiestaat
datdekorpsstafderegieoplandenprogramma’sgaatvoeren,maarhetontbreekt
aanhelderekeuzeseneenhelderstandpuntomtrentdedoelendiemenperland
nastreeftenwelkeinterventiesdaarlogischerwijsuitvolgen.
Indecontextvaninternationalesamenwerkingishetvancruciaalbelangdatde
Nederlandsepolitiegezienwordtals24/7beschikbaarenbereikbaar,metéénge-
zichtnaarbuiten,indialoogeneffectiefopererend.
Positie en thema’sDecommunicatieoverinternationalepolitiesamenwerkingmoetheldermakenop
welkemanierheteenbijdragelevertaaneenveiligersamenleving.Argumenten
4 C.B.M.vanRiel,Reputatiemanagementvergtmeerdaneengoedpersbeleid,Tijdschriftvoorde
politie,2004
166 SchoolvoorPolitieLeiderschap
voorzijnonderanderehetgezamenlijkestrevennaareen‘areaoffreedom,security
andjustice’9doordatdiversevormenvancriminaliteitdaadkrachtigeraangepakt
kunnenwordendankzijinternationalesamenwerking.Boevenhoudenzichim-
mersnietaanlandsgrenzen.Samenwerkinglevertduseendirectebijdrageaande
kwaliteitvandedemocratieenmondialeveiligheid.Erzijnookargumententegen
internationalepolitiesamenwerkingtebedenken:
- Hetgaattenkostevanlokalecapaciteitendaarmeeveiligheid.
- Hetkostveel,maarlevertweinigop.
- Hetrisicovanillegaleopsporingsmethodenalsgevolgvaneengrotediversi-
teitaanrechtsstelsels.
Voordevraag‘wat’jegaatcommuniceren,isdusvangrootbelangdatdepolitie
haarpositioneringheldermaaktentelkensaangeeftwaaraaninternationalepoli-
tiesamenwerkingeenbijdragelevert.
Relevante doelgroepen Wiewillenwebereiken?Voorwatbetreftdeindividuelemedewerkergeldtdatop
alleniveausenbinnenalleeenhedeneenpositievehoudingtegenoverinternatio-
nalesamenwerkingmoetzijn,eneenzekerbewustzijntenaanzienvandeinterna-
tionaledimensieencontextvanhetpolitiewerk.10Doenwatjezegtisbelangrijk.
Ookbestuurdersengemeenteraadsledenvormeneenrelevantedoelgroep.Zijzor-
genvoordraagvlakindewijk,enzullenzeerkritischzijnoverdeinzetvanmensen
enmiddelentenbehoevevaninternationalepolitiesamenwerkingalsniethelderis
inwelkematedeinternationalegeorganiseerdecriminaliteitdeveiligheidoplokaal
niveauraakt.
SamenwerkingspartnersalshetLandelijkenFunctioneelParket,deKoninklijke
Marechaussee,deministeriesvanBuitenlandseZakenenDefensie,Europol,Interpol
enEurojusthebbengroteinvloedopdeefficiëntewerkingvanendusbeeldvorming
overdepolitie.DevormingvandeNationalePolitieiseennatuurlijkmomentom
keuzestemakenwieinwelkinternationaalgremiumvertegenwoordigdis,enaan
welkeonderhandelingstafelwezitten.11
Opnationaalniveauzijndiverseministersverantwoordelijkvooraspectenvanin-
ternationalepolitiesamenwerking.DeministervanVeiligheidenJustitiekrijgtinhet
nieuwebestelmeergelegenheidomvanuitpolitiekeoverwegingeninzetteeisen.
9 StockholmProgramme,OfficialJournaloftheEuropeanUnion,2010,C115/4
10 J.Candel,Denormaalstezaakvandewereld?HetEuropeesdenkenvanpolitiefunctionarissen.
MasterscriptieBestuurenbeleid,UniversiteitvanUtrecht,2011
11 M.denBoer,IsdeNationalePolitieklaarvoorEuropa?,readerColumbusIV,2012
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 167
Hetzouenormhelpenalshijhetbelangvaninternationalepolitiesamenwerkingzou
onderstrepenendaaraanbeleidsactieszouverbinden.Diepolitiekedrukistotop
hedennognauwelijksaanwezig.
Hetbuitenlandisalsdoelgroepeencontainerbegrip,maarwordtgenoemdom
heldertemakendathetbuitenlandbehoefteheeftaaneensnelleenzorgvuldige
afhandelingvanrechtshulpverzoekeneneenhelderaanspreekpunt.Zoalsgezegd
dientdeNederlandsepolitiebereikbaar,beschikbaarenbenaderbaartezijnen
effectiefinhaaroptreden.
Entotslotdesamenlevingalsdoelgroep.Internationalepolitiesamenwerkingmoet
eenbijdrageleverenaanmeerveiligheidenvertrouwen.Hetpubliekedraagvlak
voorEuropesesamenwerkingneemtaf,endusmoetzichtbaarwordenwathetde
burgeroplevert.12
Dezeverkenningvandoelgroepenisnietuitputtendenzalverderverkendenbe-
schrevenmoetenworden.Geziendedynamischepolitiekbestuurlijkecontextzullen
derelevantedoelgroepenookdoorlopendveranderen.Hetisbelangrijkteconstate-
rendatverschillendedoelgroepenverschillende(entegenstrijdige)belangenhebben
waarhetgaatominternationalepolitiesamenwerking.
IndicatorenHetzichtbaarmakenvanprestatiesisbelangrijkomdatdepolitiezokanlatenzien
datzedegoededingendoet.Hetisnoodzakelijkdatvoorafnagedachtwordtover
deprestatie-indicatorenwaardeNationalePolitieinhetkadervaninternationali-
seringopstuurt.Doorzowelinternalsexternaantegevenwatmenvandepolitie
kanenmagverwachten,kunnenverwachtingengemanagedworden.Ditkomtde
reputatietengoede.Deindicatorenmoeteninzichtelijkmakenhoehetstaatmetde
implementatievanverdragsrechtelijkeafsprakenintermenvantempo,tijdigheiden
kwaliteit.Denkbijvoorbeeldaanindicatorenmetbetrekkingtothetvullenvande
informatiesystemen,hetaantalonderzoekendoorjointhitteamsendeafhandeling
vaninternationalerechtshulpverzoeken.HiermeekunjelatenziendatNederland
eenbetrouwbaresamenwerkingspartneris.Ookdoorhetzichtbaarmakenvan
successen(bijvoorbeelddeinzetvanjointhitteams)legitimeertdeinspanningenop
hetvlakvaninternationalepolitiesamenwerking.
12 Zieook:J.Rood,DemocratieinEuropa:tussendemarktendestraat,InternationaleSpectator,
readerColumbusIV,2012
168 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Conclusie en adviesVoordepositioneringenlegitimeringvaninternationalepolitiesamenwerkingis
hetessentieelomproactiefheldertemakenwaarominternationaalmoetworden
samengewerkt,enwatdeopbrengstenervanzijn.Reputatiemanagementkaneen
belangrijkebijdrageleverenaandepositioneringvandeinternationalesamen-
werkingdoorhetconstruerenvaneenproactief,geloofwaardigverhaalovergoed
politiewerkindeinternationalecontext.Datverhaalmoetbewijskrachthebbenen
moetzowelinternalsexterngecommuniceerdworden.
DevormingvandeNationalePolitiebiedtkansenvooreeneenduidigeenconsisten-
tecommunicatie.Vanuitinternationaalperspectiefbezienishetzeerwenselijkdat
deNationalePolitiegaatwerkenmetééngezichtenéénloketvoorzoweloperatio-
nelealsstrategischevraagstukken.Concreetzijndevolgendeadviezentegevenaan
denieuwekorpsleiding:
- MaakhelderhoedeNationalePolitiegezienwilwordendoorhetbuiten-
land,enverbindhieraanconsequentiesvoorinrichtingenaansturing.
- FormuleerhelderwaaromwealsNationalePolitieinternationaal
samenwerken.
- Identificeerdoelgroependieproencontrainternationalepolitiesamenwer-
kingzijn.
- MaakhelderwelkebijdragedeNationalePolitielevertaaninternationale
politiesamenwerking.
- Communiceerdezeboodschapproactief,zowelinternalsextern.
- Zorgvoorinterndraagvlakdoorheldertemakenwelkebijdrageinternatio-
nalepolitiesamenwerkinglevertaandeveiligheidindewijk.
- Maakhelderwatdeindividuelebijdragevaniederepolitiemedewerkerzal
zijn.
- Formuleertebehalenindicatorenenstuurdaarop.
- Communiceeroverbehaaldesuccessen.
Tot slotReputatiemanagementkaneenbelangrijkebijdrageleverenaanhetverbeterenvan
dereputatievandeNationalePolitiealshetgaatominternationalepolitiesamen-
werking.Inessentiegaatheteromdatiederepolitiemedewerkerzichbewustisvan
hetfeitdathijofzijwerkzaamisineeninternationalecontext.Ditmoetzichtbaar
zijningedragencommunicatie.Hetdraagtbijaaneengeloofwaardigeeneffec-
tieveNationalePolitie,enisdebasisvoorgrenzeloosgoedpolitiewerk.
170 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Nicoline Bos (pag 15 - pag 21)
- AmnestyInternational’sIntegratedStrategicPlan2010-2016,www.amnesty.org/en/integrated-
strategic-plan
-Bruggeman,W.(2012),InternationaleSamenwerking,Maku
- DenBoer,M.G.H.,IsdeNationalePolitieklaarvoorEuropa?Strafbladnr.1,2012
- FederalePolitieBelgië(2011),NationaalVeiligheidsplan2012-2015:Samenzorgenvooreenveilige
enleefbaresamenleving,www.polfed-fedpol.be/pub
- InstituutClingendael,ContinuïteitenOnzekerheidineenveranderendewereld,Strategische
Monitor2012,DenHaag
- INTERPOL(2011),EnvironmentalScan2011,StrategicPlanningDirectorate,www.interpol.int/
News-and-media/Publications#n627
- KoninklijkeMarechaussee(2007),HetWapenvandeToekomst,DenHaag
- MinisterievanDefensie(2010),HouvastvoordeKrijgsmachtvandetoekomst,Eindrapport
Verkenningen,DenHaag
- MinisterievanVeiligheidenJustitieenMinisterievanBinnenlandseZakenenKoninkrijksrelaties
(2012),StrategieNationaleVeiligheid,DenHaag
- MinisterievanVeiligheidenJustitie(2012),Concept-InrichtingsplanNationalePolitie,DenHaag.
www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2012/06/27concept-
inrichtingsplan-nationale-politie
- PearlsinPolicing,ExecutiveSummaries2012,2011en2010,www.pearlsinpolicing.com
- TheMilleniumProject,GlobalFutures,Studies&Research,FifteenGlobalChallenges,
www.millennium-project.org/millennium/challenges
- UnitedNationsonDrugsandCrime(2010),TheGlobalizationofcrime:atransnationalorganized
crimethreatassessment,www.unodc.org/unodc/en/data-and-analysis/tocta-2010
- Voorhoeve,J.J.C,(2011),Negenplagentegelijk:hoeoverlevenwijdetoekomst?,Contact,
Amsterdam
- WetenschappelijkeRaadvoorhetRegeringsbeleid(2010),AanhetBuitenlandgehecht:Over
verankeringenstrategievanNederlandsbuitenlandbeleid.AmsterdamUniversityPress,Amsterdam
- WetenschappelijkeRaadvoorhetRegeringsbeleid(2011),VertrouweninBurgers,Amsterdam
UniversityPress,Amsterdam
Bijlagen
Literatuur en bronnen
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 171
- WorldwatchInstitute,StateoftheWorld2012:MovingtowardSustainbleProsperity,www.world-
watch.org/stateoftheworld2012
Machiel Oeloff (pag 23 - pag 29)
- Bakker,P.(2012),EUbeleidscyclusinterneveiligheid2012–ParticipatiedoorPolitieNederland,
DenHaag/Brussel
- CounciloftheEuropeanUnion(2010),Councilconclusionsonthecreationandimplementationof
aEUpolicycyclefororganisedandseriouscrime,Brussel
- CounciloftheEuropeanUnion(2010),Firstmainassessmentanddescriptionreportforinternal
debate(M.A.D.R.I.D.Report),Brussel
- CounciloftheEuropeanUnion(2011),OperationalActionPlantemplate,Brussel
- DienstInternationalePolitiesamenwerking(IPOL)-Korpslandelijkepolitiediensten(2007),Denor-
maalstezaakvandewereld,VisieopdeinternationaliseringvandeNederlandsepolitie,Zoetermeer
- DienstIPOL-Korpslandelijkepolitiediensten(2010),CriminelerelatiestussenNederlandenandere
landen:updateenanalysevandeintensiteitentrend,Zoetermeer
- DienstIPOL-Korpslandelijkepolitiediensten(2008),Nationaaldreigingsbeeld2008:Georganiseerde
criminaliteit,Zoetermeer
- DienstNationaleRecherche-Korpslandelijkepolitiediensten(2012),InternationaleAgenda,Woerden
- DienstNationaleRecherche-Korpslandelijkepolitiediensten(2010),Overall-beeldAandachts-
gebieden,Woerden
- Europol(2011),OCTA2011:EUorganisedcrimethreatassessment,DenHaag
- Kansil,T.,Vleesenbeek,V.,deWitte,N.,vanKempen,G.(2011),KwartiermakenNationalePolitie
-Internationale(politie)samenwerking&Rechtshulp,DienstIPOL-Korpslandelijkepolitiediensten,
Zoetermeer
- KwartiermakerNationalePolitie(2012),InrichtingsplanNationalePolitie(Concept),DenHaag
- KwartiermakerNationalePolitie(2012),OntwerpplanNationalePolitie,DenHaag
- ProjectgroepVisieopdepolitiefunctie,Raadvanhoofdcommissarissen(2005),PolitieinOntwikkeling,
NederlandsPolitieInstituut,DenHaag
- UnitedNationsOfficeonDrugsandCrime(2010),Theglobalizationofcrime:atransnationalorgani-
zedcrimethreatassessment,UnitedNationsOfficeonDrugsandCrime,Wenen
Ilana de Wild (pag 31 - pag 38)
- Dr.Platzer,M.,Dr.Stummer-Kolonovits,J.,HofratKuhn,C.(2006),AfricansinAustrianDetention
Facilities:Criminalsand/orVictims?,InstituteofCriminology,UniversityofVienna,AustrianMinistryof
Justice
- BesluitvandeMinistervanBuitenlandseZakenvan5december2011,totvaststellingvanbeleids-
regelseneensubsidieplafondvoorsubsidiëringopgrondvandeSubsidieregelingMinisterievan
172 SchoolvoorPolitieLeiderschap
BuitenlandseZaken2006(Wederopbouw2012-2015).
- Europol(2011),EUOrganisedCrimeThreatAssessment(OCTA)
- INTERPOL(2011),EnvironmentalScan
- TheFundforPeace(2012),FailedStatesIndex
- AdviesraadInternationaleVraagstukken,Falendestaten,eenwereldwijdeverantwoordelijkheid,
nr.35,2004
- DienstJustitiëleInrichtingen(2012),Gevangeniswezeningetal,2007-2011,ministerievanVeiligheid
enJustitie
- GenevaDeclarationonArmedViolenceandDevelopment,GlobalBurdenofArmedViolence2011,
CambridgeUniversityPress
- TheOrganisationforEconomicCo-operationandDevelopment(2011),InvestinginSecurity,aglobal
assessmentofarmedviolencereductioninitiatives
- Scherrer,V.(2012),MeasuringtheImpactofPeacekeepingMissionsonRuleofLawandSecurity
Institutions,DCAF
- RotterdamsInstituutvoorSociaal-wetenschappelijkBeleidsOnderzoek(2000),Migratie,integratieen
criminaliteit,migrantenuitvoormaligJoegoslaviëendevoormaligeSovjet-UnieinNederland
- DienstIPOL-Korpslandelijkepolitiediensten(2008),Nationaaldreigingsbeeld2008:Georganiseerde
criminaliteit,Zoetermeer
- RaadvandeEuropeseUnie(2010),OntwerpvaneeninterneveiligheidsstrategievoordeEU‘Naar
eenEuropeesveiligheidsmodel’,Brussel
- Ioannides,I.,Collantes-Celador,G.(2011),Theinternal-externalsecuritynexusandEUpolice/ruleof
lawmissionsintheWesternBalkans,Conflict,Security&Development11
- UNHCR(2012),Globaltrends2011
- Veiligheidenontwikkelinginfragielestaten,document2007-2011Rijksoverheid,TweedeKamer,
2008
- Commissieburgerlijkevrijheden,justitieenbinnenlandsezaken(2012),Verslagoverdeinterne
veiligheidsstrategievandeEuropeseUnie,EuropeesParlement,24april2012
- VerslagoverdetoepassingvandeEuropeseveiligheidsstrategie,Veiligheidineenveranderende
wereld,Brussel,11december2008
- VerslagoverVeiligheidenOntwikkelinginFragielestaten,verslagvaneenalgemeenoverleg,vaste
commissievoorBuitenlandseZaken,12maart2009
Arnoud van den Bout (pag 41 - pag 47)
- AdviesraadInternationaleVraagstukken(2009),Crisisbeheersingsoperatiesinfragielestaten:de
noodzaakvaneensamenhangendeaanpak,DenHaag
- ComprehensiveMissionDesignforIntegratedPolicetrainingMissioninAfghanistan(restricted),
2011
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 173
- ConflictResearchUnit(2012),CRUPolicyBriefnr.20,www.clingendael.nl/publications/2012/
20120300_cru_brief_nr20.pdf
- DepartmentforInternationalDevelopment(2002),Understandingandsupportingsecuritysector
reform,UK
- OrganisationforEconomicCo-operationandDevelopment(2007),TheOECDDACHandbookon
SecuritySectorReform(SSR)
- MinisterievanBuitenlandseZakenenministerievanDefensie(2012),Tussentijdseevaluatiemissies
enSecuritySectorReformenDevelopmentactiviteiten2011www.rijksoverheid.nl/documenten-
en-publicaties/rapporten/2012/05/16/
tussentijdse-evaluatie-missies-en-security-sector-reform-en-development-activiteiten-2011
- Voorhoeve,J.(2007),FromWartotheRuleofLaw.PeaceBuildingafterViolentConflicts(WRR),
AmsterdamUniversityPress
Peter van Dalen (pag 51 - pag 57)
- Dekker,H.C.(2004),Controlofinter-organizationalrelationships:evidendeonappropriation,
concernsandcoordinationrequirements,AccountingOrganizationsandSociety,2004-29,p32-33
- EuropeseCommissie,TowardsaEuropeanSecurityModel,548/2/10REV2,2010,p2
- EuropeseCommissie,DeEUinterneveiligheidsstrategieinactie:vijfstappenvooreenveiligerEuropa,
MededelingvandeCommissieaanhetEuropeesParlementendeRaad,COM2010/673def,p2
- Evers.T.C.P.F.(2005),VertrouwenenControlebinnenInter-OrganisatorischeRelaties.Eencasestudy
binneneenegocentrischnetwork,TilburgUniversity,p41-44
- Fukuyama,F(1995),Trust;thesocialvirtuesandthecreationofprosperity,NewYork,FreePress
- Janowicz,M.,enNoorderhaven,N.G,(2006),Levelsofinterorganizationaltrust:Conceptualization
andmeasurement,in:R.BachmannandA.Zaheer,Handbookoftrustresearch,Cheltenham,UK,
p264-279
- Kasper-Fuehrer,E.V.,Ashkanasy,N.M.(2001),Communicatingtrustworthinessandbuildingtrustin
interorganizationalvirtualorganizations,JournalofManagement,2001-27,p235-254
- KleinWoolthuis,R.J.A.(1999),Sleepingwiththeenemy-Trust,dependenceandcontractininteror-
ganisationalrelationships,proefschrift,UniversiteitTwente
- Knights,D.E.,Noble,F.,Vurdabakis,T.&Wilmott,H.(2010),Chasingshadows:control,virtuality,
andtheproductionoftrust,OrganizationStudies,2001-22,p311-313
- Rousseau,D.,Sitkin,S.B.,Burt,R.S.&Camerer,C.(1989),Notsodifferentafterall,Academyof
ManagementReview,23-1998;p393-404
- Stone,C.,TravisJ.(2011),Towardsanewprofessionalisminpolicing,HarvardKennedySchool,
www.hks.harvard.edu/var/ezp_site/storage/fckeditor/file/pdfs/centers-programs/programs/criminal-
justice/ExecSessionPolicing/NPIP-TowardsaNewProfessionalisminPolicing-03-11.pdf
- Vlaar,P.W.L.,vandenBosch,F.A.J.,Volberda,H.W.(2006),Vertrouwen,formaliseringenprestaties
174 SchoolvoorPolitieLeiderschap
ininterorganisationelerelaties,MABjan/febr2006,p18
- SolanaJ.(2003),AsecureEuropeinabetterWorld:EuropeanSecurityStrategy,Brussel
- Harmony;agenericEuropeanCriminalIntelligenceModel;bringingtogethertheexistinginstru-
mentsandstrengtheningEuropol’scentralrole,Brussel,2010
- EuropeseCommissie(2010),DeEU-interneveiligheidsstrategieinactie:vijfstappennaareenveiliger
Europa,COM(2010)673def,Brussel
- EuropeseCommissie(2010),InternalSecurityStrategyfortheEuropeanUnion,TowardsaEuropean
SecurityModel,5842/2/10Rev2,Brussel
- KwartiermakerNationalePolitie(2012),InrichtingsplanNationalePolitie(Concept),DenHaag
- PearlsofPolicing,ExecutiveSummaries2012,Singapore,www.pearls-inpolicing.com
Jos van der Heijden (pag 69 - pag 74)
- AdviesraadInternationaleVraagstukken(2007),Benelux,nutennoodzaakvannauweresamenwer-
king,no53,p4
- HetComitévanMinistersvandeBenelux(2011),BeneluxJaarplan2012
- Coelmont,J.(2012),AnEUsecuritystrategy:AnattractiveNarrative,SecurityPolicyBrief,no.34
- Couwenberg,S.W.,Gysels,H.(2005),NaareennieuweBenelux,www.benelux2010.eu/nl/data/
manifestNL.htm,gezien3-8-2012
- Dejongh,M(2007),Benelux:proeftuinofspeeltuingedachte,‘Nederlandisklein,denkgroot’,
InternationalePolitiesamenwerking,Politieacademie
- Homan,K;Rood,J.Q.T.(2011),NieuwlevenvoordeBenelux-landen,DeMorgen,16juni2011
- Lansloot,T.(2005),BeneluxnogeenmeerwaardevoorVlaanderen?,InternationaleSpectator,nr.5
p259-262
- BelangvandeBenelux,VlaamsParlement,www.vlaamsparlement.be/vp/informatie/pi/informatie-
dossiers/benelux/Benelux_belang.htm,gezien4-6-2012
- Baldewijns,E.,(2006),LiberAmicorum:BenHennekam,p50
- Rood,J.Q.T.(2011),Benelux-samenwerking:Hopentegenbeterwetenin?,InternationaleSpectator,
vol.65(5),p260-263
- Rood,J.Q.T.(2011),DekrachtvandeBeneluxinhetEuropavandetoekomst,www.benelux-parle-
ment.eu/docs/documenten%20voor%20nieuwsberichten/kracht_van_de_benelux.pdf
- Rood,J.Q.T.(2010),EennieuwBenelux-verdrag:eennieuwelanvoordesamenwerking,SEW,nr5
- Vos,H.&DeRidderE.(2007),CalimeroinEuropa.OverdetoekomstvandeBeneluxindeEuropese
Unie,InternationaleSpectator,Vol.61(11),p530-532
- Verdragtotherzieningvanhetop3februari1958geslotenverdragtotinstellingvandeBenelux
EconomischeUnie,2008
- VanRompuy,H.A.(2012),BeneluxNewsletter,februari2012,nr.1
- FehlingerG.,KrasniqiE.,Balkan‘Benelux’wouldspeedupEUentry,http://euobserver.com/opi-
nion/116669,19juni2012
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 175
Johan van Lare (pag 77 - pag 83)
- VandenBosch,M.,Zorko,P.(2008),TijdschriftvoordePolitiejrg.70,nr.11,p28-32
- Prof.dr.Bruggeman,W.(2011),TijdschriftvoordePolitie,jrg.73,nr.3,p24-27
- Beneluxpolitiesamenwerkingsverdragartikel25en26lid1t/m3
- KaderbesluitvandeRaadvanEuropainzakegemeenschappelijkeonderzoekteams(2002),
2002/465/JBZ,13juni2002
- Sollie,H.,Kop,N.(2012),JointInvestigationTeams,Lessonslearned
- KwartiermakerNationalePolitie,Internationale(politie)samenwerking&rechtshulp,p1-2
- JaarplanSchoolvoorGevaar-enCrisisbeheersing(2012-2013),Politieacademie
- VanDuin,M.,Tops,P.,Wijkhuijs,V.,AdangO.enKop,N.(2012),Lessenincrisisbeheersing,p45
- ReferentiebrochureinternationalepolitiesamenwerkingbasisopleidingINPenHINP,2011
- PolitieZeeland,Jaarplan2012
- Politieonderwijsraad(2009),Zichtopinternationalisering
- NationaalVeiligheidsplanBelgië2012-2015
- EuropeseUnie,VerdragvanMaastricht,7februari1992
- VanMiddelaar,L.(2011),DePassagenaarEuropa,ISBN978-90-6554-236-6
- VerslagoverdetoepassingvandeEuropeseveiligheidsstrategie,Veiligheidineenveranderdewe-
reld,Brussel,11december2008
Iwan Doude van Troostwijk (pag 85 - pag 90)
- VanderBel,mr.D.,VanHoorn,mr.A.M.,Pieters,mr.J.J.T.M.(2009),InformatieenOpsporing:
Handboekinformatieverwerving,–verwerkingen–verstrekkingtenbehoevevandeopsporings-
praktijk,Zeist,KerckeboschUitgeverij/Studiecentrum
- MinisterievanBinnenlandseZakenvandeBondsrepubliekDuitsland(2009),Evaluatievanhet
VerdragtussenhetKoninkrijkderNederlandenendeBondsrepubliekDuitslandinzakedegrensover-
schrijdendepolitiëlesamenwerkingendesamenwerkinginstrafrechtelijkeaangelegenheden
- Kamerstuk30407,vergaderjaar2005-2006,Goedkeuringswetvanhetop2maart2005teEnschede
totstandgekomenVerdragtussenhetKoninkrijkderNederlandenendeBondsrepubliekDuitsland
inzakedegrensoverschrijdendepolitiesamenwerkingendesamenwerkinginstrafrechtelijkeaange-
legenheden,DenHaag,SDU
- LandenprogrammaDuitsland,2011-2012
- MinisterievanBinnenlandseZakenenKoninkrijksrelaties(2009),ResultatenInventarisatievan
deknelpunteninzakedepolitiesamenwerkingNederland-DuitslandbetreffendehetVerdragvan
Enschede
- Sollie,H.enKop,N.(2012),JointInvestigationTeams:LessonsLearned,DenHaag,BoomLemma
Uitgevers
- TraktatenbladvanhetKoninkrijkderNederlanden(2005),VerdragtussenhetKoninkrijkder
176 SchoolvoorPolitieLeiderschap
NederlandenendeBondsrepubliekDuitslandinzakedegrensoverschrijdendepolitiëlesamenwer-
kingendesamenwerkinginstrafrechtelijkaan-gelegenheden,jrg.2005,nr.86
Leander Witjes (pag 93 - pag 99)
- Cachet,L.,Sluis,A.ea(2009),Hetbetwistepolitiebestel:eenvergelijkendonderzoeknaardeont-
wikkelingvanhetpolitiebestelinNederland,België,Denemarken,Duitsland,VerenigdKoninkrijk&
Wales,Apeldoorn,PolitieenWetenschap/ErasmusUniversiteit
- Driessen,T.(2012),Internationalepolitiesamenwerking,readyforthenextstep,internbeleidsdocu-
mentKorpslandelijkepolitiediensten
- Sollie,H.enKop,N.(2012),JointInvestigationTeams:LessonsLearned,DenHaag,BoomLemma
Uitgevers
- HomeOfficeUK(2012),Backgroundbriefingandanswerstoyourquestions,NationalCrimeAgency
- HomeOfficeUK(2011),TheNationalCrimeAgency,aplanforthecreationofanationalcrime-
fightingcapability
- HomeOfficeUK(2012),NationalCrimeAgencyProgramme,version1.4,30juli2012
- HomeOfficeUK(2010),Policinginthe21stcentury:Reconnectingpoliceandthepeople,London,
TheStationeryOfficeLtd
- Harmony,AgenericEuropeancriminalintelligencemodel,Bringingtogethertheexistinginstruments
andstrengtheningEuropol’scentralrole,Belgianfederalpolice,2010
- KwartiermakerNationalePolitie(2012),conceptInrichtingsplanNationalePolitie,versie1.3,25juni
2012
Henk Lindt (pag 103 - pag 109)
- AnderssonElffersFelix(2010),ImpactanalyseEuropeesOnderzoeksbevelvoordeNederlandse
Politie,Utrecht
- VanderBel,D.,VanHoorn,A.M.,Pieters,H.(2008),InformatieenOpsporing,Zutphen,
StudiecentrumRechtspleging
- Bressers,J.A.enKlok,P.J.(2004),Referentiekaderbeleidsontwikkelingeninstrumentenkeuze,
Enschede,MPMuniversiteitTwente,leergang15
- BureauEuregionaleSamenwerking(2008),Praktischehandleidinginternationaalstrafrechtin
hetNederlandsgrensgebied,Maastricht,OpenbaarMinisterieNederlandenBureauEuregionale
Samenwerking
- BureauEuregionaleSamenwerking(2011),Handboekregelgevingvoorpolitiëleenjustitiëleinforma-
tieuitwisseling,Maastricht,OpenbaarMinisterieNederlandenBureauEuregionaleSamenwerking
- EuropeseUnie(1992),VerdragbetreffendedeoprichtingEuropeseUnie,Maastricht
- EuropeseUnie(2002),KaderbesluitvandeRaadvandeEuropeseUniebetreffendehetEuropees
AanhoudingsbevelendeproceduresvanoverleveringtussenlidstatenvandeEuropeseUnie,
2002/584/JBZ
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 177
- Hoogerwerf,A.Prof.dr.(1992),Hetontwerpenvanbeleid,Groningen,SamsonSijthof,ISBN
9060926048
- Hoppe,R.enPeters,A.(1998),Bouwstenenvoorargumentatievebeleidsanalyse,DenHaag,Elsevier,
ISBN9057491524
- Justitiëleinformatiedienst(2012),GegevensuithetsysteemLuris.Almelo,OpenbaarMinisterie
- KwartiermakerNationalePolitie(2012),InrichtingsplanNationalePolitie(concept),versie1.0
- MinistervanJustitie(2009),BriefEUevaluatieverslagoverNederlandbetreffendedetoepassingvan
hetEuropeesaanhoudingsbevelendebijbehorendeproceduresvanoverleveringtussendelidstaten
/evaluatieOverleveringswet,DenHaag,kenmerk5585301/09/6
- Nederlandsestaat,Wetvan29april2004totimplementatievanhetkaderbesluitvandeEuropese
UniebetreffendehetEuropeesaanhoudingsbevelenproceduresvanoverlevingtussendelidstaten
vandeEuropeseUnie(Overleveringswet)
- OpenbaarMinisterieAmsterdam(2010),JaarverslagEuropeesAanhoudingsbevel,Amsterdam,
OpenbaarMinisterie
- RaadvanEuropeseUnie(2008),Evaluatieverslagvandevierderondevanwederzijdseevaluatiesvan
depraktischetoepassingvanhetEuropeesAanhoudingsbevelendebijbehorendeproceduresvoor
overleveringtussendelidstaten,Brussel,15370/1/08
Karin Krukkert (pag 111 - pag 116)
- AnderssonElffersFelix(2010),ImpactanalyseEuropeesOnderzoeksbevel(EOB)voordeNederlandse
Politie,Utrecht
- Boer,M.den(2012),IsdenationalepolitieklaarvoorEuropa?
- KabinetsreactieophetGroenboekvandeCommissieoverdebewijsverkrijginginstrafzakentussen
lidstatenenhetgaranderenvandetoelaatbaarheidvanbewijs,COM(2009)624
- Marchand,M.enOut,R.(2010),HetEuropeesOnderzoeksbevel,Hoofddorp/
DenHaag
- MinisterievanVeiligheidenJustitie(2011),BriefoverenkeleEuropeseinstrumenteninwording,Den
Haag
- RaadvandeEuropeseUnie(2010),InitiatiefvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementende
RaadbetreffendehetEuropeesonderzoeksbevelinstrafzaken,Brussel,9288/10
- RaadvandeEuropeseUnie,(2011),InitiatiefvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementende
RaadbetreffendehetEuropeesonderzoeksbevelinstrafzaken,tekstdieisovereengekomenals
algemeneoriëntatie,18918/11Brussel.
- Vermeulen,G.enVanDamme,Y.(2010),NederlandseafhandelingvanBelgischerechtshulpverzoe-
ken,Antwerpen/Apeldoorn/Portland,Maklu
178 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Mariëtte Christophe (pag 119 - pag 125)
- Sack,E.J(2004),Domesticviolenceacrossstatelines:thefullfaithandcreditclause,congressional
power,andinterstateenforcementofprotectionorders
- VerdragbetreffendedeWerkingvandeEuropeseUnie,titelv:deruimtevanvrijheid,veiligheiden
recht(art.67-89)entitelxxiii:civielebescherming(art.196).www.europadecentraal.nl/menu/538/
Stockholm_Programma.html
- Aa,S.vander(2012),ProtectionOrdersintheEuropeanMemberStates:wheredowestandand
wheredowegotofromhere?,EuropeanJournalonCriminalPolicyandResearch,june2012,
volume18,issue2,p183-204
- Heijden,P.G.M.vander,Cruyff,M.J.L.F.enGils,G.H.C.,Bevolkingsonderzoek2010WODC:Omvang
vanhuiselijkgeweldinNederland,UniversiteitUtrecht,memorievantoelichtingophetinitiatiefvoor-
stel,p4
- CounsiloftheEuropeanUnion(2010),ExplanatoryMemorandumInitiativeforaDirectiveofan
EuropeanProtectionOrder,CouncilDocument5677/10,22januari2010
- Aa,S.vander,dr.Ouwerkerk,J.(2011),TheEuropeanProtectionorder:Notimetowasteorawaste
oftime?,EuropeanJournalofCrime,CriminalLawandCriminalJustice19/2011,p267-287
- Richtlijn2011/99/EUbetreffendehetEuropeesbeschermingsbevel,PbEU2011.L338/2
- Aa,S.vander(2012-2013),OnderzoekinopdrachtvanhetWODCnaarhetwettelijkkadervan
beschermingsbevelen,deaardenomvangendehandhavingvanbeschermingsbeveleninNederland
(nognietafgerondophetmomentvanpublicatie).
Koos Ursem (pag 129 - pag 135)
- Beke,B.M.W.A.(2009),GebiedsscanCriminaliteit&Overlast,eenmethodiekbeschrijving,DenHaag,
ReedeBusiness
- Boer,M.den.(2012),IsdeNationalePolitieklaarvoorEuropa?
- Bruggeman,W.(2011),InternationaleSamenwerking
- DenHengst,M.&Commissaris,D.(2007).Informatiegestuurdepolitie,TijdschriftvoordePolitie,
jrg.69,nr.7/8.
- GemeenteLelystad,Criminaliteitsbeeldanalyse2011
- GemeenteLelystad,Gebiedsscan2010,Criminaliteit&Overlast
- Hobbs,D.(2002),GoingDowntheGlocal:ThelocalContextofOrganisedCrime,TheHoward
JournalofCriminalJustice,37,p407-422
- Intelligence;24uurperdaggeïnformeerd,HetPolitievakbladBlauw,nr.7/2012
- KLPDDienstInternationalePolitiesamenwerking(2007),DeNormaalsteZaakvandeWereld:Visieop
deinternationaliseringvandeNederlandsepolitie
- Jong,J.de(2012),Midden-enOost-Europeseinbrekersoppad:Inzichtindeaardenomvangvan
mobielbanditismeinNederland[Vertrouwelijkdocument],Driebergen:KLPD-DOS,KamerstukkenII
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 179
2010/11,29628,nr.256
- Kop,N.&Klerks,P.(2009),Doctrineintelligencegestuurdpolitiewerk,versie1.0,Apeldoorn,
Politieacademie
- Vrijspelvoorinbrekers,“Crimineelamperbestraft,constaterenanalistenvanhetKLPD”,
NoordhollandsDagblad,20juli2012
- OntwerpplanNationalePolitie,januari2012.
- Paulus,T.(2007),Bigbrotheriswatchingyou:succesvolleafrondingAmazone,Tijdschriftvoorde
Politie,jrg.69,nr.12,p17-18
- PolitieZeeland,Jaarplan2012
- PolitieFlevoland,Diendersindepolder,Jaarplan2011
- Politieonderwijsraad(2009),Signaleringsrapportage:Zichtopinternationalisering
-StichtingMaatschappij,VeiligheidenPolitie(SMVP),Nationalepolitievanwijktotwereld?
StandpuntvandeStichtingMaatschappij,VeiligheidenPolitie,Dordrecht,2005
- Strijards,G.(2008),VanSchengenoverSenningennaarEnschedéenPrümmetLissabonalseindsta-
tion:eenongedachtereisroute.TijdschriftvoordePolitie,2008,jrg.70,nr.10,p9-15
- www.bndestem.nl/algemeen/brabant/blauwinbuitenland/7810723/-Internationaal-is-de-gewoonste-
zaak-van-de-wereld.ece,gezienop22mei2012
- http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2010:115:0001:0038:nl:PDF,gezienop
18mei2012
- www.forensischinstituut.nl/dna-databank/dna-themas/verdrag_van_prum/#paragraph1,gezienop
5juli2012
- http://europa.eu/agencies/regulatory_agencies_bodies/policy_agencies/frontex/index_nl.htm.,gezien
op6juli2012
- www.polfed-fedpol.be/pub/archief/pol10/infoKruispunt_nl.pdf,gezienop18mei2012.
Wim van Hulle (pag 137 - pag 142)
- Bacon,F.(1597),MeditationesSacraeDeHaeresibus
-Bacon,F.(1620),NovumOrganum
- Beirens,L.(2010).Depolitie,uwvirtuelevriend?Nadenkenovereenbeleidsmatigeaanpakvan
criminaliteitinvirtuelegemeenschappenincyberspace,Ordevandedag,p13(49),p51-68
- Benelux-verdragvan8juni2004betreffendegrensoverschrijdendpolitieoptreden,Besluitvande
Raad2002/187/JBZvan28februari2002betreffendedeoprichtingvanEurojust
- BesluitvandeRaadvan6april2009totoprichtingvandeEuropesepolitiedienst(Europol)
- Bruggeman,W.,Devroe,E.,EastonM.(eds)(2010),Evaluatievan10jaarpolitiehervorming:terug-
blikkennaarhetverledenenvooruitkijkenindetoekomst
- Conings,C.&VanLinthout,Ph.(2012),Socialemedia:eennieuweuitdagingvoorpolitieenjustitie
- ConceptInrichtingsplanNationalePolitie(2012)
180 SchoolvoorPolitieLeiderschap
- Frans,B.(2010),Harmony.AgenericEuropeanCriminalIntelligenceModel.Bringingtogetherthe
existinginstrumentsandstrengtheningEuropol’sCentralRole
- HoogAntink,A.(2012)Politie&socialmediainNederland
- Kaderbesluit2006/960/JBZvandeRaadvan18december2006betreffendedevereenvoudiging
vandeuitwisselingvaninformatieeninlichtingentussenderechtshandhavingsautoriteitenvande
lidstatenvandeEuropeseUnie
- Kaplan,A.enHaenlein,M.(2010),Usersoftheworld,unite!Thechallengesandopportunitiesof
socialmedia
- MFO-3(14juni2002),GemeenschappelijkerichtlijnvandeMinistersvanJustitieenvan
BinnenlandseZakenbetreffendehetinformatiebeheerinzakegerechtelijkeenbestuurlijkepolitie
- MFO6(9januari2003),GemeenschappelijkeendwingenderichtlijnMFO6vandeministersvan
JustitieenBinnenlandsezakenbetreffendedewerkingenorganisatievandearrondissementele
informatiekruispunten(AIK)
- NationaalVeiligheidsplan2012-2015(B)
- Roelofs,A.(2011),Intelligence,demeldkamerendediender
- Puyvelde,S.van(2010),MeerwaardevanEuropolkannunógbeter,InforevueEuropol,p26
- VerdragvanMaastrichtvan7februari1992betreffendedeEuropeseUnie
- VerdragvanPrümvan27mei2005
- VerdragvanLissabonvan13december2007betreffendedewerkingvandeEuropeseUnie.
- Vermeulen,M.enDeHert,P.(2012),Toegangtotsocialemediaencontroledoorpolitie:eeneerste
juridischeverkenningvanuitmensenrechtenlijkperspectief
-Verordening(EG)nr.2007/2004(26oktober2004)totoprichtingvaneenEuropeesagentschap
voorhetbeheervandeoperationelesamenwerkingaandebuitengrenzenvandelidstatenvande
EuropeseUnie
- Wetvan9december1993totvaststellingvaneennieuwePolitiewet
- Wetvan7december1998totorganisatievaneengeïntegreerdepolitiedienst,gestructureerdop
tweeniveaus
- Zouridis,S.&Tops,P.(2012),Socialemedia:vehikelsvoorcollectievewijsheidofsocialeverstoring?
Frank Kornaat (pag 145 - pag 150)
- ConventiononCybercrime,Boedapest,23-11-2001
- MinisterievanVeiligheidenJustitie(2011),CybersecuritybeeldNederland
- MinisterievanVeiligheidenJustitie(2011),DeNationaleCyberSecurityStrategie,slagkrachtdoor
samenwerking
- Smet,S.de,(2010),Eensocialemediastrategievoordepolitie
- Europeanintellingencemodel,EuropeanintelligenceagendaenNationalIntelligenceagenda
- InrichtingsplanNationalepolitie
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 181
- StockholmProgrammaenVerdragvanLanzarote(2007)
- MagazineNationaleVeiligheidenCrisisBeheersing,aug.2011
- HoogAntink,A.(2012),Politie&socialmediainNederland
- ConingsC.,VanLinthoutPh.(2012),Socialemedia:Eennieuweuitdagingvoorpolitieenjustitie
- ZouridisS.,TopsP.(2012),Socialemedia:vehikelsvoorcollectievewijsheidofsocialeverstoring?,
Maklu,Panopticon,3/2012
Dick den Boer (pag 155 - pag 161)
- HofstedeG.(2005),AllemaalAndersdenkenden,Omgaanmetcultuurverschillen,AtlasContact
- KwartiermakerNationalePolitie(2012),Concept-Inrichtingspland.d.25juni2012,versie1.3
- FijnautC.,DeorganisatievandepolitieinZweden,TijdschriftvoordePolitie,4/2000
- JochomsT.,CachetL.,SluisA.van,SeyA.enRingelingA.,Hetpolitiebestelbetwist(reeks),
TijdschriftvoordePolitie,jrg.71,2009/8,9en10
- FijnautC.(1990),HetprobleemvandeinternationalepolitiesamenwerkinginWest-Europa,in:
Politieinbeweging
- BoerM.den(1999),Internationalepolitiesamenwerking,in:Politie,studiesoverhaarwerkingen
organisatie,onderred.Fijnaut,Muller,Rosenthal,Samson
- SollieH.,KopN.(2012),JointInvestigationTeamsindeNederlandseopsporingspraktijk,Tijdschrift
voordePolitie,jrg.74,2012/2
- SchansW.vander,BuurenJ.van(2003),Keizerinlompen,politiesamenwerkinginEuropa,Dossier
Europa2,UitgeverijPapierenTijger
- NationalPoliceDirectorate(2010),ThePoliceinNorway,PDDpublicatie2010/07E
- HolstL.,RaaijmakersN.,GriensvenS.van(2012),Thinkglocal,actglocal,Heterdaadkrachtininter-
nationaalperspectief,TijdschriftvoordePolitie,jrg.74,2012/6
Simone Smit (pag 163 - pag 168)
- Bakker,P.(2012),EUbeleidscyclusinterneveiligheid2012,participatiedoorpolitieNederland,reader
ColumbusIV
- Boer,M.den(2012),IsdeNationalePolitieklaarvoorEuropa?,readerColumbusIV
- Bruggeman,W.(2011),InternationaleSamenwerking,Maklu
- Bruggeman,W(2011),HetBelgischeEU-voorzitterschap,TijdschriftvoordePolitie
- Candel,J.(2011),Denormaalstezaakvandewereld?HetEuropeesdenkenvanpolitiefunctionaris-
sen,MasterscriptieBestuurenbeleid,UniversiteitvanUtrecht
- NationalePolitie(2011)Conceptkadervoorcorporatecommunicatienationalepolitie
- NationalePolitie(2012),Communicatiebeleidsplan2012-2017
- NationalePolitie(2012),Inrichtingsplan(concept)
- EuropeseCommissie(2010),Harmony.AgenericEuropeanCriminalIntelligenceModel,Brussel
182 SchoolvoorPolitieLeiderschap
- KwartiermakerNationalePolitie,Internationale(politie)samenwerking&rechtshulp,reader
ColumbusIV
- OntwerpplanNationalePolitie(concept),d.d.17oktober2011
- RaadvanEuropeseUnie(2010),NaareenEuropeesveiligheidsmodel,Brussel
- Riel,C.B.M.van(2004),Reputatiemanagementvergtmeerdaneengoedpers-beleid,Tijdschrift
voordePolitie
- Riel,C.B.M.van(2008),Identiteitenimago,DenHaag,SDU
- StockholmProgramme,OfficialJournalEuropeanUnion(2010),C115/4
- Rood,J.(2012),DemocratieinEuropa:tussendemarktendestraat,InternationaleSpectator
(readerColumbusIV)
- Sollie,H.,KopN.(2012),JointInvestigationTeams.Lessonslearned,Lectoraat
Criminaliteitsbeheersing&Recherchekunde,DenHaag,BoomLemma
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 183
• AalbersbergEMPM,P.J.,politiechefeenheidAmsterdam
• Adang,prof.dr.O.,lectorOpenbareOrdeenGevaarbeheersing,Politieacademie
• Ark,vanderM.,dienstIPOL,unitBuitenland,LandelijkeEenheid
• Asbeek-Brusse,dr.W.,secretarisWetenschappelijkeRaadvoorhetRegeringsbeleid,DenHaag
• Assen,H.J.van,majoor,KMarstafmedewerkerdistrictcommandantdistrictNoord-Oost
• Bakker,P.,commissarisvanpolitieEU-aangelegenheden,LandelijkeEenheid
• Bax,S.,senioradviseurdienstIPOL
• Bemmel,L.van,seniorbeleidsmedewerkerFederatieOpvang
• Bik,R,plv.korpschefNationalePolitie
• Boer,prof.dr.M.G.W.den,wetenschappelijkdecaanPolitieacademieenbijzonderhoogleraar
VrijeUniversiteit
• Boer,N.den,SecurityStrategy&Assurancemanager,ShellCorporateSecurity,DenHaag
• Bok,K.,coördinatorinternationalebetrekkingeneenheidUtrecht
• Buysscher,P.De,BelgischeFederalePolitie,DirecteurInternationalPolicecooperation(CGI)
• Charlier,T.,hoofdteamJustitie&Binnenlandsezaken,SecretariaatGeneraalBenelux
• Coppens,E.,verbindingsambtenaarIRCDenHaag
• Driessen,T.,LandelijkeEenheidNationalePolitie
• Esch,R.van,teamleiderOperations,LandelijkeEenheid
• Essen,mr.H.P.van,politiechefDenHaag
• Früchtl,S.,Polizeihauptkommissar,verbindingsambtenaarBundespolizeiinNederlandenBelgië
• Gelz,U.,KriminalhauptkommissarDuitsepolitieliaisoninNederland
• Haemers,mr.P.J.G.,hoofdEPICC
• Hahn,C.,deputyheadofUnitCriminalProceduralLaws,Brussel
• Hazel,B.vanden,commissarisvanpolitie,DirectoraatInternationalPoliceCooperationDivision,
federalepolitieBelgië
• Heeres,F.,politiechefOost-Brabant,lidStrategischBeneluxOverleg
• Hoefnagel,C.,deelprojectleiderNationalePolitie,eenheidDenHaag
• Hooge,B.d’,diensthoofdInternationalenEuropeanInstitutionsDepartment,federalepolitie
België
• Hoogeboezem,D.,unithoofdInformatie,NationaleEenheid
• Hulle,W.van,plv.korpschefGent(B)
• Jammers,V.,plv.directeurSlachtofferhulpNederland
• Kansil,T.,hoofdStrategie&Beleid,LandelijkeEenheid
• Kempen,G.van,beleidsadviseurLandelijkeEenheid
• Kerstens,E.,teamchefrechercheOost-Nederland
Verzamellijst geïnterviewden
184 SchoolvoorPolitieLeiderschap
• Kommer,dr.M.,coördinatorStrategieontwikkeling,DirectieAlgemeneJustitiëleStrategie,
ministerievanVeiligheidenJustitie,DenHaag
• Koninsx,M.,presidentEurojust
• Kuijl,E.,digitaalexpertLandelijkeEenheid
• Kuik,H.,wijkagentKlazienaveen,eenheidOost-Nederland
• Lamine,L.,Secretariaat-GeneraalBeneluxteBrussel
• Lasschuit-Lavalaye,S.,seniormanagerprevention,departmentSOCA
• Leijs,R.,korpschefLokalePolitieTurnhout
• Logar,R.,chairWAVE(WomenAgainstViolenceEurope),Wenen
• Lolkema,R.,teamleiderLandelijkeEenheid
• Lonink,J.A.H.,burgemeesterTerneuzen
• Lunshof,I,stafjuristOpenbaarMinisterieAmsterdam,belastmetcoördinatiebinnenkomende
EuropeseAanhoudingsbevelen
• McKenna,D.,chairVictimSupportEurope
• Meertens,F.,seniorbeleidsmedewerkerDirectoraatGeneraalpolitieinternationaal,ministerieV&J
• Meij,P.de,directeurOnderwijsPolitieacademie
• Nauta,S.,unithoofdIRC,BRNON
• Nazarski,drs.E.,directeurAmnestyInternationalNederland
• Oosterveld,mr.G.,officiervanJustitie,LandelijkInternationaalrechtshulpcentrum(LIRC)
• Paulissen,W.,LandelijkeEenheid
• Ponsaers,prof.dr.P.,hoogleraar,UniversiteitvanGent
• Port,C.,ChiefConstable,AvonandSomersetPolice
• Punselie,dr.L.,juridischadviseur,DirectoraatWetgevingvanhetministerievanVeiligheiden
Justitie
• Raemdonck,D.van,FederalePolitie,CGI,werkzaambijSecretariaatGeneraalvandeBenelux
• Reiff,majoorM,KMarliaisonbijdeNederlandseVertegenwoordiginginDuitsland
• Riel,prof.dr.C.B.M.van,hoogleraarCorporateCommunications,RotterdamSchoolof
Management
• Rood,prof.dr.J.,seniorwetenschappelijkmedewerkerEuropeseIntegratie,GlobalGovernance
vanInstituutClingendael,DenHaag
• Scheffer,G.,ambassaderaadVeiligheid&BestuurvandeNederlandseambassadeinBelgië
• Schouten,D.,hoofdOperatiëneenheidZeeland-West-Brabant
• Schumacher,P.,ambassaderaadJustitie&BinnenlandseZakenvandeLuxemburgsevertegenwoor-
digingbijdeEuropeseUnie)
• Soest,R.van,verbindingsambtenaarIRCDenHaag
• Steenpaal,J.W.van,coördinatorinternationalebetrekkingen,Oost-Nederland
• Stoffer,J.,teamchefIRCDenHaag
ColumbusIV-Devrijblijvendheidvoorbij 185
• Takkenberg,P.,hoofdHighTechCrime
• Tally,A.,liaisonofficerBritseambassade,DenHaag
• Tamerus,J.,unithoofdBuitenland,LandelijkeEenheid
• Thomissen,P.,wnd.hoofdCommunicatie,eenheidDenHaag
• Tops,prof.dr.P.,lidCollegevanBestuurPolitieacademie
• Trommelen,E.,Nederlandsliaisonofficer,VerenigdKoninkrijk,London
• Ursem,K.,voormaligplv.districtchefFlevoland,Midden-Nederland
• VanderVelde,K.,Benelux-secretariaat,Jeugdbeleidenmaatschappelijkesamenhang
• Veld,S.in’t,parlementslidD’66,EuropeesParlement
• Veldhuis,G.,politiechefLimburg,portefeuillehouderDuitsland
• Vermeulen,prof.dr.G.,hoogleraaruniversiteitvanGent(België)
• Verrest,mr.P.,wetgevingsjuristDirectoraatGeneraalPolitieInternationaalteDenHaag,endele-
gatieleiderEuropeesOnderzoeksbevel
• Vleesenbeek,V.,coördinatorInternationaleBetrekkingen,eenheidRotterdam
• Vos,L.,officiervanjustitie,IRCDenHaag
• Weireld,mr.P.De,ministerievanBinnenlandseZakenBelgië,directoraatInternationaleRelaties
• Wijffels,drs.H.,hoogleraarDuurzaamheidenmaatschappelijkeveranderingRijksuniversiteit
Utrecht
• Weille,G.de,unithoofdDutchDeskEuropol,LandelijkeEenheid
188 SchoolvoorPolitieLeiderschap
Colofon
‘Devrijblijvendheidvoorbij’iseenuitgavevandeSchoolvoorPolitieLeiderschap
vandePolitieacademieenbevatdeessaysvandedeelnemersaanColumbusIV.
Dezeweergavemaaktdeeluitvandereeks‘BlauweDenkers’;eenpodiumvoor
leerervaringendiebinnenSPL-programma’szijnopgedaan.ColumbusIVisverzorgd
innauwesamenwerkingmetInstituutClingendael.Deverantwoordelijkheidvoorde
inhoudendeingenomenstandpuntenligtbijdeauteurs.
April2013
Politieacademie-SchoolvoorPolitieleiderschap
Postbus834
7301BBApeldoorn
TheNetherlands
Telefoon:(0575)580057
Fax:(0575)580099
E-mail:[email protected]
Internet:www.spl.politieacademie.nl
Eindredactie:drs.AnitaHazenbergMCM
Interviewsenbewerkingteksten:AngéliquevanCampen(Totaaltekst-Stolwijk)
Correcties:SylviaRietman
Vormgeving:PieterPijlman(b.ont-DenHaag)
Foto’s:SchoolvoorPolitieLeiderschap
Drukwerk:Tuijtel(Hardinxveld-Giessendam)