Systeemdenken

Dafir Kramer

Veranderen binnen sociale systemen

De praktijk

Afspraak is afspraak!

Toch?

Het klassieke leerparadigma

C = K * V * H* (T)

Systeemdenken

Systeemdenken

Het aangrijpingspunt voor veranderen vind je in het sociaal systeem.

Problemen zeggen iets over het systeem en in beperkte mate iets over de individuen.

Systeembewust handelen is denken over en kijken naar organisaties, door rekening te houden met de kenmerken van deze complexe systemen om er meer grip op te kunnen krijgen.

Kenmerken van sociale systemen

Sociale systemen komen spontaan tot stand

Sociale systemen hebben emergente eigenschappen in de vorm van patronen

Sociale systemen vormen de context voor individueel gedrag

Sociale systemen zijn gericht op zelfhandhaving

Consequenties voor ‘veranderen’

Veranderinterventies zijn een inbreuk op de heersende orde (waarheden) binnen het sociale systeem

Goede intenties zijn niet voldoende en niet relevant

Interventies dienen gericht te zijn op verandering van de spelregels en gewoonten en dus waarheden

Thoma’s theorema

If men define situations as real, they are real in their consequences

Voorbeeld

Als we afspraken over een gezamenlijke koers maken, dan stemmen we er altijd mee in om ze na te komen.

Vervolgens gaan we ieder met onze eigen prioriteiten verder en wordt in een volgende vergadering gevraagd of het ons lukt om de afspraken na te komen.

Dan zegt iedereen zijn best te doen en bespreken we de gewenste koers weer en komen tot hernieuwde afspraken…

Met de bril van systeemdenken…

Systeembewust handelen is gebaseerd op een hypothese over de patronen binnen de organisatie.

Wat zijn dominante patronen? Welke functie heeft dit patroon (gehad)? Welke mechanismen zijn er om het patroon in stand te

houden? Waarom wil je er vanaf? Welke systeeminterventies zouden verandering

bewerkstelligen?

Voorbeelden

Wat we zeggen te willen…

Resultaatgerichtheid Ondernemerschap Slagvaardigheid Samenwerking Integraliteit Klantgerichtheid Lerende organisatie

Maar in de praktijk… Waarderen we inspanningen Zoeken we zekerheden Verlangen we draagvlak Hechten we aan autonomie Maakt ieder zijn eigen agenda Moet het vooral leuk blijven voor

onszelf Worden we afgerekend op fouten

Meervoudige systemen

Er is altijd sprake van meerdere systemen (domeinen) Mensen zijn altijd multiple geïncludeerd Inclusies kunnen op de voor- en achtergrond staan Inclusies (en systeempatronen) kunnen wisselen Wisseling van domeinen creëert dynamiek

Verandermodaliteiten

Verandermodaliteiten

1e-orde veranderingen 2e-orde veranderingen n-orde veranderingen Verbeteren Binnen een systeem Leren (‘handiger worden’) Werkingsdomein Gedrag Strategie Regels Calibreren Binnen context Metafoor gebruiken Communicatie Monoparadigma Intra-intra verandering

Vervanging Van een systeem Aanleren en ontleren Beschrijving van het

werkingsdomein Normen Missie Inzichten Reframing Over context Metafoor veranderen Metacommunicatie Multiparadigma Intra-inter verandering

Transformatie Van context en systeem Ontleren en experimenterend

leren Werking van het

beschrijvingsdomein Waarden Visie Principes Frame breaking Over context productie Metaforiseren Metametacommunicatie Metaparadigma Inter-intra verandering

Meervoudige systemen

Domeinen worden gekenmerkt door systemisch (patroonmatig) gedrag. Ze fungeren als impliciete of expliciete spelregels over:

Wie interacteren? Waarover men interacteert?

De mate van institutionalisering is bepalend voor het patroonkarakter