College 3: Macro- en welvaartseconomie 160919...Een groot deel van de export is heruitvoer...

College 3: Macro- en welvaartseconomie 160919

Dr. Jaap Vleugel (vakcoordinator + docent)

TUD CiTG (T&P)

Kamer [email protected]

CT3366 Economie van transport en externe efecten

Programma*

A. Macro-economie**

Pauze

B. Welvaartseconomie**

C. Overheid en vervoer

** in relatie tot (goederen)vervoer

*Overal geldt: Ik vraag op het tentamen niet naar cijfers. Leer die dus

niet uit je hoofd! Ik test jullie kennis, logica, creativiteit en interesse..


“In de macro-economie wordt de werking van de economie als geheel

bestudeerd. Er wordt met name aandacht besteedt aan inflatie,

geldstromen en inzicht in de geschiedenis van economie.” (1)


A. Macro-economie

Onderwerpen:1. Macro-economische indicatoren

2. Inkomensgroei en -verdeling

3. Bijdrage vervoerssector aan de NL economie

4. Bijdrage handel en vervoer aan de betalingsbalans

5. Vervoer in cijfers + verklaring

6. Financiële cijfers goederenvervoer


Indicator: wordt gebruikt om een trend in iets te beschrijven, de waarde kan dus

variëren over de tijd

Economische groei indicator: som vd toegevoegde waarde / bruto

binnenlands product (bbp) (2), 3 methoden:bbp = de totale waarde van de geproduceerde goederen en diensten, minus de

waarde van wat er bij de productie is verbruikt (het zogenoemde intermediair

verbruik: grondstoffen en halffabricaten (bijvoorbeeld auto-onderdelen),

diensten en ingehuurd (uitzend)personeel)

bbp = consumentenbestedingen + investeringen + overheidsaankopen +

waarde van de export -/- de waarde van de import

bbp kan ook via optelling van alle inkomens berekend wordenCT3366 Economie van transport en externe efecten

1. Macro-economische indicatoren


bbp

Fig. 1:

CBS Statline

Netto nationaal inkomen (nni) = bbp – (overheid + financiële sector)

> Herverdeling 1: Overheid heft belastingen. Belastingkomsten worden

– uitgegeven: binnen de overheid, aankopen van bedrijven, uitkeringen

– geïnvesteerd: in infrastructuur, onderwijs, defensiematerieel enz.

– gebruikt om de overheidsschuld te verminderen

– betaald aan het buitenland: EU, andere landen, arme landen

> Herverdeling 2: pensioenpremies, rente op leningen enz.


nni

bbp en nni worden per hoofd van de bevolking berekend

->Fig. 2

*Geaggregeerde statistiek loopt altijd achter, zeker in zuidelijke landen in Europa en erkan mee gerommeld worden (Griekenland, Italië, Spanje)


2013

Fig. 2: Inkomen per hoofd van de bevolking


2013


Fig. 3: Nationaal inkomen en verdeling

Nederland heeft een grote pensioenen bankensector en veelmultinationals en hoge uitgaven voor zorg + onderwijs. vgl. met de VS isons onderwijs relatief zeer betaalbaar en toegankelijk Je betaalt hier meer belasting en premies, dus hou je netto minder vrijbesteedbaar inkomen over, maar je krijgt er ook meer zorg en anderediensten voor terug en pensioen/AOW (= uitgesteld inkomen). Maar, het isgeen vrij besteedbaar inkomen

In het buitenland hou je netto meer over, maar moet je ook zelf meer(bij)betalen dan in Nederland Als we de pensioenen + diensten (= verborgen inkomen) wel meetellen,dan verandert het plaatje (4e kolom in fig. 2)


Uitleg

Inkomens van gezinnen

Rabobank: “Besteedbaar inkomen van gezinshuishoudens staat albijna veertig jaar vrijwel stil” (3) (4) → Fig. 4, 5

Vergelijk je dit met de bbp ontwikkeling, dan denk je hoe kan dat?


2. Inkomensgroei en -verdeling

Ontwikkelingen 1970 (1977)-2015- Huishoudens: Aantal huishoudens is sterker gegroeid dan het

nationaal inkomen, dus gemiddeld minder per huishouden.Kleinere huishoudens, dus duurder uit per persoon (samen etenis goedkoper)

- Veel minder inkomen naar gezinnen, veel meer naar bedrijven:Loonmatiging, verlaging vennootschapsbelasting (50% -> 25%)

- En de overheid (26% ->28%) door hogere (zorg)premies eneigen bijdragen → vergrijzing

- Gevolg: Afnemend arbeidsinkomensaandeel. NL: 78,5% -> 73%


Oorzaken


30% in 40 jaar = 0,75% per jaar

Fig. 4 Fig. 5

- We hadden per gezinshuishouden 40% meer te besteden gehadzonder de herverdeling van arbeid naar kapitaal en naar de zorg

- M.n. middeninkomens kenden sterke inkomensdaling

- Machines zijn veel goedkoper geworden, dus loont automatisering

- Minder banen + dreiging met automatisering en uitbesteding naar lagelonenlanden drukt de loonontwikkeling (van de middeninkomens).

- Hogere inkomens zijn beter opgeleid en kunnen dit effect voorkomen(voorlopig..)


Zijn deze herverdelingen goed of slecht?

Voor bedrijven prima: meer winst en investeringsruimte Voor de werkgelegenheid: divers beeld Lage en middeninkomens consumeren een groter deel van hun inkomendan hoge(re) inkomens Voor de economische groei: Gezinnen consumeren minder, groei komtdan van de export, dus de loonmatiging moet doorgaan (vicieuze cirkel)- Stijgende zorgkosten zijn een probleem (vergrijzing m.n.)

> Open grenzen en investeringsmobiliteit tussen landen dwingt tot dit soort beleidskeuzes. Tegelijk: gevolg van keuzes door de overheid


8,5% (2015) bbp 2015: 698,6 mld

Dit percentage is vrij stabiel in de tijd


3. Bijdrage vervoerssector aan het bbp

Betalingsbalans: saldo export -/- import (in euro)(goederen, diensten, financiële stromen)

Nederlandse export draagt voor 77% bij aan het bbp

Een groot deel van de export is heruitvoer (doorvoer), netto 29%

Import draagt voor 68% bij aan het bbp

Er is een (oplopend) uitvoeroverschot van 10% bbp


4. Bijdrage handel en vervoer aan de betalingsbalans

Heruitvoer levert weinig toegevoegde waarde (TW) op, dus verdient NLer relatief gezien zeer weinig aan (‘dozen schuiven’)

Zelf produceren en dan exporteren levert veel meer TW opKnelpunten:– hoge loonkosten, daarom automatiseren– lukt niet altijd, want robots zijn (nog steeds) minder flexibel dan mensen


(2013, mld euro, goederen en diensten)

Invoer: 466 (voor consumptie en productie)Uitvoer: 533Wederuitvoer: 210 (doorvoer)

Uitvoer vervoerssector: 41Aandeel in uitvoeroverschot: rond de 50%


(2015)Binnen Nederland 625 mln ton: 80% weg, 18% binnenvaart, 2% spoorImport 565 mln ton: 70% per zeeschip, rest m.n. weg en binnenvaartExport 420 mln ton: 35% per zeeschip, 33% binnenvaart, 20% over deweg, rest per spoor, pijpleiding of lucht

Spoor: import 10 mln ton, export 26 mln tonVliegtuig: import 0,9 mln ton, export 0,8 mln ton

Gemiddelde vervoersafstand: 300 kmSpoor m.n. boven de 500 kmBinnenvaart voor diverse afstanden, afhankelijk van de producten


5. Vervoer in cijfers

Vrachtauto: snel, op tijd, flexibel: gemiddeld duurdere producten

Binnenvaart: langzaam, maar continu; bulkproducten/laagwaardig encontainers

Trein: sneller, maar wacht- en overslagtijden; bulk, containers

Trein en binnenvaart zijn vaak afhankelijk van vracht- of bestelautovoor voor- en natransport: dit heet intermodaal transport. Extra tijdvoor rijden en overslag = extra kosten = nadeel t.o.v. vrachtauto

Binnenvaart is afhankelijk van begaanbare vaarwegen

Spoor van beschikbare treinpaden (capaciteit); conflict personen- engoederentreinen


Uitleg

Modal split: verdeling vervoersvolume over vervoerswijzen

Stel 70%:20%:10% voor weg/binnenvaart/spoor

Dat lijkt scheef

Vragen: Is dat zo? Is het verklaarbaar? is het goed of slecht?> Blijkbaar economisch efficiënt?> Verhouding positieve en negatieve effecten (geld, milieu)?> Wat is jouw belang als je beoordeelt?


Modal shift: verschuiving van vervoersvolume tussen vervoerswijzen(in de tijd)

Stel beleid: minder over de weg en meer via binnenvaart en spoorHoe?

- Door de marktpartijen vb vanwege congestie, kosten of groen imago- Door modal shiftbeleid overheid: subsidie en/of regels kunnen

sommige bedrijven kiezen voor intermodaal vervoer

Kan voordelen hebben: Goedkoper, leverbetrouwbaarheid, lageremilieubelastingVoorwaarden: afhankelijk van de beladingsgraad en beschikbareretourlading → Volle trein heen, lege trein terug → slecht voor milieuOplossing werkt situatie-afhankelijk, dus niet generaliseren


Nadelen intermodaal vervoer: lastiger te organiseren en kan(daardoor) een langere doorlooptijd (levertijd goederen) hebben

Spoor: ingewikkelde techniek, spoorboekje met weinig ruimte voorextra treinen; maatwerk is vaak niet mogelijk, weinig bedrijven hebbennog een spooraansluiting, dus vaak brengen naar intermodaalknooppunt met vrachtauto (extra kosten en tijd)

Binnenvaart: niet overal vaarwegen en soms niet bruikbaar (hoog enlaag water, ongevallen, brughoogtes, dichtslibben vaarweg)

Succes modal shift beleid: ja, onder voorwaarden


Alternatief voor modal shift van weg naar rail of binnenvaart:

- Verhogen transportefficiency van trucks of bestelwagens doorslimmere logistiek: goedkoper, minder km's, mindermilieubelasting

Spoor en binnenvaart kunnen hun efficiency ook vergroten

Conclusie: Niet onnodige tegenstellingen tussen weg-rail, weg-binnenvaart creëren, maar elkaars sterke punten gebruiken


Vervoersvolumes: Totaal


Fig. 6

Vervoersvolumes: Wegvervoer totaal


Fig. 7

Vroeger was Nederland de grootste vervoerder in EuropaDe economische crisis en sterke concurrentie (Oost-Europa) hebbenhun marktaandeel en omzet sterk verlaagd

Nederlandse wegvervoerders rijden daardoor minder kilometers enhebben ook minder vrachtauto’s

Die zijn wel heel modern (euro 6) en dus weinig luchtvervuiling,maar wel veel CO

2


Uitleg

Vervoersvolumes: Binnenvaart


Fig. 8

Vervoersvolumes: Spoorwegen


Fig. 9

Binnenvaart stagneert:Overcapaciteit; teveel geïnvesteerd toen het economisch goedging (“varkenscyclus”), veel verouderde schepen,verliesgevend

Spoor groeit:(Beperkte) modal shift, openen markten, meer aanbieders,meer concurrentie, verbeterde dienstverlening en groteinvesteringen in nieuwe infrastructuur (Betuweroute e.a. TEN-projecten)Vaak verliesgevende operators, dus ofwel subsidies of andersuitdunnen netwerken (lagere frequenties, minder stops,opheffen diensten), prijsstijgingen vb. NS met IC-netwerk


Uitleg

(2014)

Investeringen vervoerssector: 8 mld (CPB)

Werkgelegenheid vervoer: 800.000 mensen

Totale werkgelegenheid NL: ruim 6 mln banen

Export: 2 mln banen (incl. indirecte banen)


6) Financiele cijfers vervoer


Omzetontwikkeling: Vervoer en opslag

Fig. 10


Goederenvervoer over de weg

Fig.11

Omzet hele transportsector is met 1% gedaald tussen 2008 en 2014:economische crisis, stagnatie op huizenmarktNa 2014 verbetering omzet

Toegevoegde waarde vervoer en opslag in 2014: 4.9% van 579 mldeuro w.v. 40,8% door wegvervoer

[TW = verkoopprijs -/- inkoopkosten, Σ alle bedrijven => bbp]


Uitleg

Paradox: NL verdient veel dankzij transport, maar transportzelf is niet bepaald winstgevend

Vraag: Bestaansrecht transport?

- Geen winst, wel directe werkgelegenheid- Indirecte economische effecten op andere sectoren

Tweezijdige relatie tussen economie en transport:- Gaat het economisch beter, dan is meer transport nodig,

gaat het slechter, dan minder- Transport draagt bij aan de economie


Vragen, opmerkingen?


Referenties

Macro-economie (1)http://www.financielebegrippen.com/macro-economie, 120919.

bbp (2)https://www.cbs.nl/nl-nl/onze-diensten/in-de-klas/conjunctuurbekerstrijd/te-voorspellen-indicatoren/bruto-binnenlands-product—bbp--

Inkomensontwikkeling (3)Rabobank, 2015, economie.rabobank.com/publicaties/2015/mei/nederland-hoog-inkomen-maar-weinig-te-besteden/.Rabobank, 2018, economie.rabobank.com/publicaties/2018/februari/besteedbaar-inkomen-huishoudens-nederland-staat-vrijwel-stil/.

CBS datahttps://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/navigatieScherm/thema?themaNr=82540


CBS, 2012, www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2012/06/export-draagt-29-procent-bij-aan-nederlandse economie.CBS, 2014, www.cbs.nl/NR/rdonlyres/BE897E7F-2689-4A98-A7E5-B47D7B060E74/0/2014p2pub.pdf.CBS, 2014, www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2014/16/een-derde-werkgelegenheid-door-export.CBS, 2015, Transport en mobiliteit, Den Haag.CLO, 2015, Bron: http://www.clo.nl/indicatoren/nl2066-werkgelegenheid -en-verhouding-wonen-en-werken?i=36-175.DNB, 2014, www.dnb.nl/nieuws/nieuwsoverzicht-en-archief/dnbulletin-2014/dnb314277.jsp#.

Wikipedia, 2019, https://nl.wikipedia.org/wiki/Toegevoegde_waarde_(economie.) Wikipedia, 2019, https://nl.wikipedia.org/wiki/Bruto_binnenlands_product.


http://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2012/06/export-draagt-29-procent-bij-aan

http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/BE897E7F-2689-4A98-A7E5-B47D7B060E74/

Pauze



B. Welvaartseconomie

Brug naar colleges Annema

Welvaartseconomie:

– bestudeert de voorwaarden waaronder de welvaart kan worden

gemaximaliseerd;

– verdeling van inkomen en vermogen over individuen en de

samenleving;

– verandering in de tijd en de gevolgen daarvan.

Welvaart wordt zoveel mogelijk in geld uitgedrukt

vb economische groei is verbonden met stijgende welvaart (voor

bepaalde groepen mensen)

> Individuele mensen, bedrijven, maatschappij, rol overheid, buitenland


Definitie

Welzijn is wat anders, dan gaat het er om hoe mensen hun

leven ervaren vb. Ben/voel je je gezond of niet? Hoe voelt het

om wel of geen werk te hebben? -> Relatieve waarde van

inkomen en vermogen

Welvaart of welzijn?

vb Je hoeft niet rijk te zijn om je goed te voelen. Rijke mensen

zijn niet per se gelukkiger dan arme(re): Hoe meer je van iets

hebt, hoe minder het nut er van wordt (afnemend marginaal

nut), je kunt ook meer verliezen, etc.


Ref: https://www.economielokaal.nl/welvaart/


Samenhang

Lorenz curve

Verdeling nationaal inkomen (~welvaart) over alle burgers

Gini-coefficient: Mate van inkomensgelijkheid

Hoge Gini-coefficient = hoge inkomensongelijkheid, economie met

weinig zeer rijke en zeer veel arme mensen


Meten van welvaart

Lorenzcurve, Gini-coefficiënt

G = A/(A+B) 45 gradenlijn : ginicoeff = 0, wereld = ongeveer 0,6

A B Gini50 50 0,540 60 0,480 20 0,8



(Scheve) welvaartsverdeling in de wereld

De 5 rijkste families in Nederland bezitten ruim 32,5 miljard euro, bijnaevenveel als de 3,2 miljoen armste Nederlanders samen (2017)

Verschil arm-rijk wordt groter, nu vergelijkbaar met VS en Polen


(Scheve) verdeling vermogens in Nederland

De afgelopen decennia zien we een zeer sterke herverdeling van

inkomen en vermogen binnen consumenten en van consumenten naar

bedrijven:

De hoogste inkomens en internationale bedrijven betalen vrijwel geen

belasting dankzij belastingontduiking/ontwijking en verlaging van

belastingen

Middeninkomens betalen het meeste belasting, hun besteedbaar

inkomen is afgenomen en deze groep wordt ook kleiner in veel landen

De collectieve voorzieningen en regelingen zijn sterk verminderd vb je

moet veel langer werken

De vermogens van pensioenfondsen zijn heel groot, maar je moet langer

werken en de uitkeringen zijn niet meer zeker CT3366 Economie van transport en externe efecten

Herverdeling tussen huishoudens

Belastingverlaging: minder belastinginkomsten

Consequenties: overheidstaken afstoten, aanpassingskosten en lange

termijn gevolgen (economische groei etc.)

vb. Amerika kent lage belastingen en een totaal verouderde fysieke

infrastructuur: wegen met gaten, bruggen die instorten, zwakke dammen

Bezuinigen op ziektekosten: Kun je alleen nog naar een dokter als je geld

hebt?

Bezuinigen op natuurbeleid: Wie beschermt het milieu?

Bezuinigen op toezichthouders: Wie bewaakt de voedselveiligheid?CT3366 Economie van transport en externe efecten

Keuzes en consequenties

vb. Beloning voor werk

Onderzoek: Mensen presteren niet beter als ze een (veel) hoger

inkomen krijgen. Zeer hoge salarissen gaan nu naar mensen die zich

volledig indekken tegen elk risico vb topmanagers die bij ontslag

wegens slecht functioneren meer geld meekrijgen dan toen ze nog in

dienst waren en extreme pensioenregelingen hebben

De kosten van falend management worden dus betaald door andere

stakeholders (belastingbetalers, werknemers en leveranciers) ipv

door degenen die falen


Wat is een rechtvaardige verdeling?

Om externaliteiten zoals milieuvervuiling tegen te gaan, kan Pigouviaanseworden toegepast. Door een vervuiler een heffing op te leggen wordtzijn/haar voordeel gecompenseerd in de hoop dat dit bedrijf dan niet ofminder gaat vervuilen in de toekomst> zie college Annema

Kijk je bij de belastingheffing naar welvaart of ook welzijn? Wat is dan eenacceptabel voorzieningenniveau (volgens wie?) en wat betekent dat voorde belastingheffing?


Optimale belastinghoogte?

Iedereen gelijk behandelen of voordelen voor bepaalde groepenbelastingbetalers (waarom?)?

Hoe worden belastinginkomsten herverdeeld?

Minimale belastinginkomsten garanderen; bij hele hoge belasting gaansommigen emigreren vb popsterren of tennissers wonen in Monaco

Praktijk: Vaak mix van economische en politieke overwegingen.Theoretisch optimale belasting verschilt van praktisch optimale situatie


Optimale belastinghoogte?

Reference (vergelijken) en preference drift

Mensen willen zich van elkaar onderscheiden. Als je iets koopt,dan heeft dat product een bepaald nut voor je. Als een kennishetzelfde product heeft gekocht (vb. een nieuwe smartphone),dan ga je vergelijken en wordt het nut van je aankoop minder. Jereageert door wat anders te kopen. Je kennis doet hetzelfde →drift.

Nut en afnemende meeropbrengst: als je 10 paar schoenen hebt,dan is de “waarde” van het 11e paar minderdan toen je vanpaar 1 naar paar 2 ging

Welvaart en psychologie


Redenen waarom de overheid zich met vervoer bemoeit:

1) Infrastructuur als basisvoorziening

2) Economie

3) Financiën

4) Sociaal beleid

5) Veiligheid

6) Milieu- en natuurbehoud

7) Juridisch

8) Politiek

9) Overheids- en marktfalen

C. Overheid en vervoer


1) Infrastructuur als basisvoorziening

Doel: Bereikbaarheid en ontsluiting garanderen

Hoe: (Overheids)bedrijf beheert weg-, vaar-, spoorwegen,

havens en luchthavens. Zorgt voor aanleg, onderhoud,

reguleert gebruik en recycling van infrastructuur

Gebruikers betalen een gebruikersvergoeding voor

infrastructuur: Wegenbelasting, havengeld, brugpassagegeld,

luchthavenbelasting, spoorgebruiksheffin (ProRail)


2) Economie:NL handelsland m.n. afhankelijk van goede infrastructuur envervoersdiensten en werkgelegenheid (direct en indirect)

3) Financieën: vb vervoer leidt tot belastinginkomsten

4) Sociaal beleidvb openbaar vervoer of speciaal vervoer voor ouderen en zieken> Prijzen, subsidies en regels


5) Veiligheid:

vb van verkeersdeelnemers, omwonenden, van mensen (arbo)

vb. Investeringen in onderhoud en vervanging infrastructuur

Als infrastructuur veroudert, dan kunnen de investeringen voor

vervanging groter worden dan die voor uitbreiding

6) Milieu- en natuurbehoud

vb. Groenvoorzieningen langs infrastructuur, ecoducten en duikers

voor wildpassage


7) Juridisch

Rechtvaardigheid (toegang tot vervoersdiensten)

Aansprakelijkheid voor schade door gebrek aan onderhoud

Internationale verdragen vb EU-wetgeving

Regulering markt:

vb concessies in openbaar vervoer met eisen aan kwaliteit en prijs van

voorzieningen, personeel, voertuigtechniek. Looptijd: 10-20 jaar

Openbare inschrijving (concurrentie), daarna monopolie op

lijn of netwerk. Tussentijdse evaluatie. Verlenging mogelijk


8) Politiek

Overheidsinvesteringen zijn afhankelijk van de samenstelling van het

parlement

Politieke partijen kijken niet objectief naar verkeer en vervoer

Er zijn politieke partijen die het openbaar vervoer belangrijk vinden en

andere die de auto belangrijk vinden

De motivatie voor beleid kan dan soms heel subjectief worden

Dit heeft ook invloed op economische effectstudies (zoals MKBA):

– Bij keuze: Wordt er wel of geen studie uitgevoerd?

– Doel en inhoud van een planstudie

– Uitleg van de uitkomsten


Overheidsbeleid kan beperkend of verruimend werken in/op een markt:

Verandering wetten en regels, subsidies, of iets van algemeen belang

verklaren en beschermen tegen buitenlandse concurrenten

vb Airbus en Boeing worden gesteund door hun overheden

vb EU harmonisering normen, co-financiering van infrastructuur of

-onderzoek

vb. Vrij verkeer van mensen, goederen en kapitaal = creëren

“level playing field”


9) Overheid en markt: Falen en successen

Overheidsfalen: Teveel of te weinig regulering, bij subsidies, bijInfrastructuurprojecten: duurder, te weinig effectvb. Betuweroute 2x zo duur als begroot? Is dat falen? Nee: nieuwetechnieken, slecht functionerende bouwbedrijven, dure en complexetunnels als politieke deal om weerstand van D'66 in Gelderland wegte masseren

> Overheidsfalen kan leiden tot andere beleid van de overheid vb.beter financieel toezicht op projecten

Overheidssucces: Milieubewustzijn groeit, informatiecampagnes omzuiniger met energie om te gaan helpen (ook omdat de gasprijs sterkis verhoogd)CT3366 Economie van transport en externe efecten

Markt succes: Groeiend aanbod van milieuvriendelijker producten,innovatie, werkgelegenheid

Marktfalen: Financiële en economische crises; toenemendeinstabiliteit en onzekerheid. Milieu- en klimaatproblematiek

> Marktfalen kan leiden tot (nieuwe) spelregels, meer toezicht dooroverheden en boetes


Referenties

Psychologie en economisch gedragBarnett, V., Keynes and the Psychology of Economic Behavior: From Stout and Sully to TheGeneral Theory, History of Political Economy (2015) 47 (2): 307-333, https://doi.org/10.1215/00182702-2884345.

Welvaartsverdeling Wikipedia, Gini coëfficiënt, https://en.wikipedia.org/wiki/Gini_coefficient. 140919.Oxfamnovib, Verdeling welvaart ook in Nederlands steeds schever,http://www.oxfamnovib.nl/persberichten/verdeling-welvaart-ook-in-nederland-steeds-oneerlijker, 140919.

BelastinghoogteMankiw, N.G., Weinzierl, M., and Yagan, D., Optimal Taxation in Theory and Practice,https://dash.harvard.edu/bitstream/handle/1/4263739/Mankiw_OptimalTaxationTheory.pdf?sequence=2, 140919.


Heathcote, J. and Tsujiyama, H., Optimal Income Taxation: Mirrlees Meets Ramsey,Federal Reserve Bank of Minneapolis Research Department Staff Report 507, January2015 Wikipedia, Laffercurve, https://en.wikipedia.org/wiki/Laffer_curve, 140919.

Overheidsfalen

Omgevingsweb | Beerput Nederland en de Omgevingswet.pdf → artikel op Brightspace.

Marktfalen

Ha-Joon Chang, 23 dingen die ze je niet vertellen over het kapitalisme, 2010, Nw. A’dam

uitgevers.

Management

Stiglitz, J., Opinion: Do CEOs really mean it when they say they’ll consider more than

just profit?, MarketWatch, 280919.


Vragen?


College 3: Macro- en welvaartseconomie 160919...Een groot deel van de export is heruitvoer...

Documents

Transcript of College 3: Macro- en welvaartseconomie 160919...Een groot deel van de export is heruitvoer...