Coach Actief handreiking

41
Handreiking

Transcript of Coach Actief handreiking

Page 1: Coach Actief handreiking

Handreiking

Page 2: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 3

voorwoord

voorwoord

Coaches 16-21 is een project van het Nederlands Instituut voor Sport en

Bewegen (NISB). Uit de gecombineerde ervaringen van een aantal goede

voorbeelden van projecten waarin het coachen van jongeren een centrale

rol speelt, is een projectplan opgesteld. De test van dit projectplan is

gefinancierd uit het programma ‘Diversiteit in Jeugdbeleid’ van ZonMw,

dat onder andere inzet op het versterken van de pedagogische ‘civil

society’.

Ervaringen uit de pilotfase van Coaches 16-21 stellen ons in staat deze handreiking te presenteren. De hand-

reiking is onderdeel van een blauwdruk, waarvan de overige onderdelen eveneens vrij beschikbaar zijn (zie

pagina 39). In deze handreiking wordt gesproken over CoachActief, de naam die tijdens de pilotfase van Coaches

16-21 als werktitel is gebruikt. De handreiking is gebaseerd op de praktijkervaring van zes betrokken locaties

(Gemeente Amsterdam Stadsdeel Oost en West, Pedal Park Groningen, Trajekt Maastricht, Solidez Wageningen en

Creon Westervoort), die in 2010-2012 hebben geëxperimenteerd met het project.

Bijzondere dank gaat uit naar de jongerenbegeleiders die dit project mede tot een succes hebben gemaakt.

Zonder jullie grenzeloze enthousiasme bij het uitvoeren van Coaches 16-21 en waardevolle bijdragen aan dit

document had het project nooit kunnen slagen. Bedankt dus Jeroen van Dalen en William Schmidt (Gemeente

Amsterdam, stadsdeel Oost), Wouter van der Klugt (Dynamo Amsterdam), Brian Mohamed Joenoes, Aziz Akhnikh

en Bouchra Aithlou (Gemeente Amsterdam, Stadsdeel West), Orlando Haak en Ary Littooy (Pedal Park Groningen),

Jeroen Wijckmans (Trajekt Maastricht), Jeroen Bovens (Fontys Sporthogeschool), Rick Meijer en Denny Elfring

(Jongerencentrum Creon Westervoort) en Jasper van Leeuwen (Solidez Wageningen).

Tot slot ook onze dank aan alle coaches die hebben deelgenomen. Jullie hebben heel wat kinderen in Nederland

begeleid in sporten en bewegen: Adil, Zakaria, Mohamed, Walid, Sarah, Dounia, Souhail, Khalid, Ilyas, Soefian,

Youssef, Abdellah, Khalid, Foad, Oumaima, Lotte, Blanche, Rachid, Adil, Ahmed, Brahim, Ferdi, Ferry, Sander,

Jeremy, Albert, Ronald, Sytze, Diederik, Jesley, Abir, Abdallah, Farid, Chaimaa, Michailis, Alfred, Leroy, Nick,

Ziggy, Akaash, Hannes, Faouzi, Karim, Steven, Nordine, Mohamed, Davey, Anel, Zouhair, Jamal, Bart, Ike, Daan,

Aron, Gijs, Isyan, Mark, Wesley, Bas, Melissa, Rebecca.

Heino van Groeningen

Maarten Wesselman

Page 3: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing4

inHoudsopgave

voor wie is deze handreiking bedoeld? 5

Hoe deze handleiding te gebruiken? een leeswijzer 5

stap 1 or iënteren 71.1 CoachActief - waar hebben we het over?

1.2 CoachActief - waarom zou je?

1.3 Intern draagvlak

Samenvattend: actiepunten

stap 2 Kiezen 112.1 Het team – met wie gaan we aan de slag?

2.2 De doelstelling(en) – wat willen we bereiken?

2.3 Samenwerkingspartners – wie hebben we daar nog meer bij nodig?

2.4 Projectlocatie en -duur – waar en wanneer gaan we dat allemaal doen?

2.5 De financiering van het project CoachActief - hoe gaan we het project betalen?

Samenvattend: actiepunten

stap 3 uitvoeren 233.1 Werven en selecteren van jongeren

3.2 Het creëren van een positief leerklimaat

3.3 Communiceren met jongeren

3.4 Werken aan groepsvorming

3.5 Opleiding en training

3.6 Doorontwikkeling ná CoachActief

Samenvattend: actiepunten

stap 4 evaluatie : terugblikken en vooruitkijken 344.1 Evaluatie en beoordeling van en met de jongeren

4.2 Evaluatie van het proces

4.3 Borging in beleid

Samenvattend: actiepunten

Page 4: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 5

inleiding

Coachactief

CoachActief is een project gericht op het organiseren van sport- en

beweeg aanbod door de inzet van jonge vrijwilligers in de buurt. Deze

jonge vrijwilligers zijn tussen de 16 en 21 jaar oud en worden opgeleid

tot coach in de buurt. De coaches organiseren sport- en beweegactivitei-

ten voor de jeugd in hun wijk en zetten daarmee hun buurt letterlijk in

beweging. De coaches participeren op vrijwillige basis en krijgen door

deelname aan het project de kans om hun competenties rondom organi-

seren en leidinggeven te verbeteren en hun positie op de arbeidsmarkt te

verstevigen. De coaches staan er niet alleen voor. Zij worden ondersteund

door een begeleider en krijgen een opleiding (Leider Sportieve Recreatie,

niveau 2; LSR-II) aangeboden.

voor wie is deze handreiking bedoeld? CoachActief is een succesvol project, zoals is te zien in de resultatenrapportage (onderdeel blauwdruk, zie pagina

39). Jongeren zijn competenter geworden en ze hebben vele sport- en beweegactiviteiten georganiseerd in de

buurt. Maar hoe hebben de zes pilotlocaties dat voor elkaar gekregen? Wat zijn de redenen van dit succes? Hoe

hebben ze het aangepakt en wat komt er volgens hen allemaal bij kijken om een

dergelijk project op te zetten? Met deze handreiking is kennis vastgelegd en

beschikbaar gesteld voor degene die ook aan de slag wil met CoachActief. Het

gaat dan om projectleiders of andere werknemers van uitvoerende organisa-

ties, maar ook om intermediairs die de uitvoerder helpen om het project te

implementeren. Deze handreiking helpt je op weg.

Hoe deze handreiking te gebruiken? een leeswijzer.In de handreiking onderscheiden we vier samenhangende stappen die elkaar

logisch opvolgen. De stappen zijn ‘oriënteren’, ‘kiezen’, ‘uitvoeren’ en ‘evalu-

eren en borgen’.

Page 5: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing6

inleiding

stap 1 or iënterenEen project zal moeizaam opstarten en verlopen als er niemand achter staat. In de eerste stap in deze handreiking

gaat het erom duidelijk te krijgen in hoeverre er draagvlak is voor het aan de slag gaan met CoachActief en dit

waar nodig te creëren.

stap 2 Kiezen Is er eenmaal draagvlak voor het project, dan wordt een projectplan opgesteld. Aan het eind van deze fase is

duidelijk waar het project start, wie de projectleider en de teamleden zijn, op welke wijze men zich richt op de

doelgroep (werving) en hoe men de benodigde randvoorwaarden creëert om met het project te kunnen starten.

stap 3 uitvoeren Na de eerste twee voorbereidende stappen gaat het project dan echt van start. Dat betekent: werven en behouden

van jongeren, volgen van de LSR-II cursus en organiseren van activiteiten in de buurt.

stap 4 evalueren en borgen In de stap evalueren en borgen wordt nagegaan wat de effecten zijn (bij jongeren en hun omgeving) en hoe het

project qua proces is verlopen. Na uitvoeren van deze stap is het vaak mogelijk het project verder te verbeteren en

nog beter aan te passen en te verankeren op lokaal niveau.

Bij de ene stap zul je uitgebreider stilstaan dan bij de andere. Het is maar net wat de uitgangssituatie in uw

gemeente is: wat in de ene gemeente veel aandacht vraagt is voor de andere gemeente vanzelfsprekend. Het

stappenplan voorkomt in ieder geval dat stappen over het hoofd worden gezien. Het maakt duidelijk welke acties

moeten worden ondernomen (blijkend uit ervaring) om CoachActief aan te bieden en goed te laten verlopen. Het

biedt concrete handvatten. We wensen je veel succes, resultaat en plezier toe met CoachActief!

Page 6: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 7

stap 1. oriënteren

stap 1 oriënteren

In de stap oriënteren gaat het erom duidelijk te krij-

gen in hoeverre er draagvlak is voor CoachActief. Het

is daarin belangrijk om te weten wat het project glo-

baal inhoudt en wat redenen zouden zijn om al dan

niet met het project aan de slag te gaan.

1.1 Coachactief - waar hebben we het over?

CoachActief is een project gericht op het organiseren van lokaal sport- en beweegaanbod door de vrijwillige inzet

van jongeren (coaches) tussen de 16 en 21 jaar uit de buurt. De coaches organiseren onder begeleiding van een

jongerenbegeleider sport- en beweegactiviteiten voor de jeugd in hun wijk en zetten daarmee hun buurt letterlijk

in beweging. Alle coaches krijgen een cursus LSR-II (Leider Sportieve Recreatie, niveau 2) aangeboden. Ze doen

praktijkervaring op en werken hiermee aan hun (beroeps)competenties en hiermee verbeteren ze hun positie op

de arbeidsmarkt. In het projectplan (onderdeel van de blauwdruk, zie pagina 39) bij deze handreiking is uitgebreid

weergegeven wat CoachActief beoogt en hoe het project is opgezet.

‘ In Amsterdam staat het hoog op de politieke agenda om jongeren op te leiden en in te zetten in de buurt. Iedereen is enthousiast ’(William Schmidt, Amsterdam).

Page 7: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing8

stap 1. oriënteren

1.2 Coachactief - waarom zou je?

Een project kan nog zo sympathiek klinken, het moet ook bijdragen aan het oplossen van een bepaald probleem

of meehelpen aan het verwezenlijken van een bepaalde doelstelling of missie. Anders zal het vinden van tijd en

geld een lastige opgave worden. Het is dan ook raadzaam om vooraf te bedenken wat voor jouw situatie precies de

redenen zijn om te starten met het project. Er kunnen verschillende redenen zijn om met CoachActief aan de slag

te gaan. In onderstaand schema 1 een aantal voorbeelden daarvan.

Schema 1 Aanleidingen voor starten met project CoachActief

aanleiding Coachactief als oplossing

Jeugd in de wijk voldoet niet aan de beweeg-

norm. De sportdeelname valt tegen.

Jongeren weten wat ze willen. Door jongeren zelf het

sport- en beweegaanbod in de buurt vorm te geven,

sluiten deze voorzieningen beter aan bij de wensen en

behoeften van de jeugd in de buurt.

Er is onvoldoende sport en beweegaanbod in de

wijk

Jongeren organiseren zelf extra sport en beweegaanbod

in de wijk.

Jongeren verlaten voortijdig hun school Jongeren krijgen een LSR-II opleiding aangeboden en

vinden daarin een manier waarop zij wél kunnen leren. Zij

vergroten hiermee hun kansen op de arbeidsmarkt.

De sociale cohesie en leefbaarheid in de wijk

nemen af

Door sport- en beweegactiviteiten in de buurt te orga-

niseren neemt de sociale binding toe. De jongeren die

overlast verzorgen zetten hun energie in voor positieve

zaken en nemen hun collega-jeugd daarin mee.

Er is behoefte aan een frisse wind in het

sportbuurtwerk

Jongeren brengen eigen, specifieke capaciteiten in, zoals

enthousiasme, spontaniteit, inventiviteit, een frisse kijk,

energie en onbevangenheid.

Er is weinig mogelijkheid voor sociaal–

pedagogische ontwikkeling van de jeugd

CoachActief brengt coaches vaardigheden als les- en lei-

dinggeven bij. Tegelijk brengt het hen in de positie om

maximaal gebruik te maken van hun ‘aanzien’ in de wijk.

Ze kunnen iets voor hun wijk betekenen.

Uiteraard kan er sprake zijn van een combinatie van aanleidingen om te starten met CoachActief.

Page 8: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 9

stap 1. oriënteren

1.3 intern draagvlak

Er is zicht op de inhoud van het project en men kent de

mogelijke opbrengsten van het project. In deze fase is

het belangrijk om ook anderen enthousiast te maken.

Een project als CoachActief maakt alleen kans van

slagen als voldoende mensen binnen de organisatie

er volledig voor willen gaan. Het creëren van intern

draagvlak vraagt soms een lange adem. Het is dan ook

belangrijk om van te voren ondersteuning en goed-

keuring te krijgen om te starten met CoachActief. Er

zijn verschillende manieren om draagvlak te creëren.

Hieronder geven we een aantal tips:

• Door rekening te houden met belangen en motivatie.

Het is handig om je plan voor te leggen aan de gemeenteambtenaar (of andere beslisser) en deze te vragen om

feedback. Zo voelen zij zich gehoord en komt een plan niet onverwacht;

• Doorookhetplanteontwikkelensamenmetdemensenbijwiedraagvlaknodigis:jeorganiseertbijvoorbeeld

een bijeenkomst waarin iedereen mee kan brainstormen over de precieze invulling van CoachActief in de lokale

situatie;

• Doormensentevragenmeetedenkenbijhetverzinnenvaneenoplossingvooreenorganisatorischprobleem

of conflict;

• Doormetjeprojectaantesluitenbijbestaandestructuren.Alseralsportaanbodindewijkis,probeerditdan

uit te breiden met de methode van CoachActief;

• Doorplannenalineenvroegstadiumopdeagendatezetten.Probeerteachterhalenwelkepersonenopwelk

moment op zoek zijn naar een manier om hun beleid invulling te geven. Het mooiste is als je kunt aansluiten

bij de gezondheidsdoelstelling van de wethouder;

• Doornietachterafpasdekostentenoemen(vaakwileengeldschieter,gemeenteoforganisatiewetenwathet

geïnvesteerde geld hen oplevert);

• DoorgebruiktemakenvanderesultatendiezijntebehalenmetCoachActief(ziebijlage1)endaarbijvooral

te wijzen naar ‘goede voorbeelden’;

• Maakeenkosten-batenanalyse.Laatziendat jetegen lagekosteneengrootsport-enbeweegaanbodkunt

genereren. Ook levert het een vermindering van maatschappelijke kosten op. De Social Return on Investment

(SROI) methode1 is een manier om de opbrengsten van het project lokaal in kaart te brengen;

• “Ikhebbijonsdedirectricemeegenomendewijkin.Hethaarlatenzien..”(JaspervanLeeuwen,Wageningen);

• “Wakker de (gezonde) concurrentie aan tussen de verschillende wijken en stadsdelen.” (Brian Mohamed

Joenoes, Amsterdam);

• “Maakdevoordelenvanhetprojectzobreedmogelijkkenbaar.”(RickMeijer,Westervoort).

1 www.sroi.nl

‘Dat kostte heel veel tijd, presentatie en lobby. We zijn nu eindelijk zo ver in Wageningen. Er zit een project-leider op die invulling geeft aan de combinatie functionaris. Eindelijk kr ijgen we de positie die we willen. Het vereist strategisch handelen en veel geduld.’ (Jasper van Leeuwen, Wageningen)

Page 9: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing10

stap 1. oriënteren

samenvattend : actiepunten• Brengjeenthousiasmeoveropanderenencreëerdraagvlakonderbeslissersenuitvoerders

• Weetwathetprojectisenwaaromjíjermeewiltstarten

• Zoekuitwiedemensenzijndiejenodighebtvooreensuccesvolleuitvoering

• Maakeenlijstmetargumentenwaarmeejediemensenzoukunnenovertuigen

• Maakdezepersonendeelvanhetplan,laatzemeedenken.Danvoelenzezichbetrokken

Page 10: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 11

stap 2. Kiezen

stap 2 Kiezen Er is draagvlak voor CoachActief. Nu is het zaak het

projectplan vorm te geven. Aan het eind van deze fase

is duidelijk waar het project start, wie projectleider

is en wie de teamleden zijn, op welke wijze men zich

richt op de doelgroep (werving) en hoe men de beno-

digde randvoorwaarden creëert om met het project te

kunnen starten.

‘Wees helder wat je doelstellingen zijn. Wat wil je bereiken? Waar leg je het accent op? Zorg voor een goed kader zodat je weet wat het project is en hoe je het project kunt verkopen.’ (Brian Mohamed Joenoes, Amsterdam)

Page 11: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing12

stap 2. Kiezen

2.1 Het team – met wie gaan we aan de slag?

opdrachtgever (verantwoordelijke laag)Voor ieder project is de opdrachtgever eindverantwoordelijk. Deze bewaakt de voortgang van het proces en is

verantwoordelijk voor de afstemming tussen alle betrokken partijen. Wie precies verantwoordelijk is, hangt erg

af van de situatie. Het maakt nogal wat uit of het project vanuit de gemeente draait, of dat bijvoorbeeld een

welzijns organisatie ‘eigenaar’ is. De verantwoordelijke kan bijvoorbeeld een beleidsmaker of wethouder bij de

gemeente zijn, een directeur of projectcoördinator van een welzijns-/jeugdinstelling of simpelweg de beheerder

van het geld. Deze verantwoordelijke is degene die kan beslissen over het wel of niet starten en/of doorgaan met

CoachActief.

projectgroep (uitvoerende laag)Daarnaast zijn er de uitvoerders. Deze uitvoerders leggen vaak verantwoording af aan de verantwoordelijke. De

uitvoerders worden meestal aangestuurd door een projectleider. De projectleider moet met zijn of haar team

(project groep) alle voorbereidingen treffen die noodzakelijk zijn voor de realisatie van het project qua uitvoering.

In dit projectteam zit een projectleider, jongerenbegeleider (kan tevens projectleider zijn), coaches en eventueel

stagiairs (zie schema 2).

schema 2 projectteam

wie taak en rol

Projectleider Stuurt het projectteam aan, legt verantwoording af, is de schakel tussen de ver-

antwoordelijke/sturende en uitvoerende laag.

Jongerenbegeleider(s) Voert het contact met de jongeren en begeleidt deze gedurende het project. De

begeleider zal ook nauw betrokken zijn bij de LSR-cursus die ‘zijn’ jongeren vol-

gen. De begeleider kan tevens projectleider zijn.

Jongeren (coaches) De coaches zelf, die de activiteiten voor de jeugd in hun buurt gaan organise-

ren. Om hen draait CoachActief.

Stagiair(e)s Kunnen bijvoorbeeld worden ingezet als mede-begeleider van jongeren of

ondersteuner. In de laatste hoedanigheid komen deze vaak van sportopleidin-

gen (ALO, CIOS, opleidingen ‘Sport, Gezondheid en Management’, etc.).

Secretaresse/ondersteuner Een goede secretaresse neemt je veel (papier)werk uit handen, zodat je je

volledig kunt richten op het begeleiden van je coaches.

‘Alleen kun je niets, je moet het samen doen’ (Johan Cruijff)

Page 12: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 13

JongerenbegeleiderHoe goed de opzet van het project ook past bij de deelnemende jongeren, als het niet goed klikt tussen hen en de

begeleider(s) is de kans op afhaken groot. Anders gezegd: het succes van het project hangt voor een belangrijk

deel af van degene die de coaches begeleidt. De rol van jongerenbegeleider is dus niet voor iedereen weggelegd.

Tijdens de expertmeetings is aan de huidige begeleiders gevraagd wat zij belangrijke eigenschappen en vaardig-

heden van een begeleider vinden. Daaruit komt naar voren dat een begeleider iemand moet zijn die, naast goed

kunnen netwerken en overtuigingskracht kunnen tonen aan de opdrachtgever:

• zichmoetkunneninleven(empathischvermogen)ingedragenopvattingenvanjongerenenzichechtbijhen

betrokken moet voelen;

• moetkijkennaardekansenvandejongeren(denknietinproblemen);

• aandachtmoethebbenentonenvoordeontwikkelingvanjongeren;

• goedoverwegmoetkunnenmetjongeren(dieinsommigegeval-

len al meerdere keren van school zijn gegaan/gestuurd);

• veelgeduldmoethebben;

• tijdmoetnemen/krijgenomeenvertrouwensbandop

te bouwen om begeleiding te geven;

• oogmoethebbenvoorzoweltakenenresultaten,voor

zowel proces als mens;

• stevigindeschoenenmoetstaan:begripvolzijn,maar

jongeren tegelijk ook durven aanspreken op verantwoor-

delijkheden en afspraken;

• enthousiastengedrevenmoetzijnenditmoetuitstralen;

• zichzelf moet blijven (bijvoorbeeld geen jongerentaal

gebruiken als je dat anders ook niet doet; jongeren prikken

hier feilloos doorheen);

• eenno-nonsenshoudingmoethebben:zelfookvanaanpak-

ken moet weten;

• flexibelmoetzijn(geen09.00-17.00mentaliteitenkunneninspelenopideeënvanjongeren);

• eenopenaanpakeninstellingmoethebben(onbekendepadendurveninslaanenbereidzijnjetelatenverras-

sen).

Voor ieder project zijn de belangrijkste eigenschappen afhankelijk van de situatie van het project. Stel daarom

eerst je lijst van belangrijkste eigenschappen van tevoren op. Als duidelijk is aan welke eisen de begeleider moet

voldoen kun je op zoek naar een goede begeleider. Uit de pilots blijkt dat je die het beste dicht bij huis kunt zoe-

ken, ‘uit de eigen gelederen’. De begeleider die ‘bekende’ (en ‘beminde’) is in de buurt, is makkelijker in staat met

de jongeren in contact te komen en blijven. Een willekeurig aangenomen combinatiefunctionaris of sportbuurt-

coach is in hun ogen ‘ook maar een voorbijganger’.

CoachesCoachActief richt zich op zogenoemde ‘kansarme’ jongeren in de leeftijd van 16 tot 21 jaar. Het zijn jongeren die

problemen hebben op het gebied van voortijdig schoolverlaten, werkloosheid en/of jongeren zonder startkwalifi-

catie voor de arbeidsmarkt. Juist deze jongeren willen we een kans geven zich te profileren als sportcoach in hun

eigen wijk.

stap 2. Kiezen

Page 13: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing14

Bij de start van het project is het goed om de doelgroep ’16-21 jarigen’ verder af te bakenen. De vraag is dan ook

welke jongeren je precies wilt betrekken bij CoachActief? Onderstaand schema 3 kan daarbij dienen als inspiratie.

schema 3 de doelgroep in beeld

Kenmerken toelichting

Leeftijd Het kan zijn dat je de focus meer wil leggen bij bijvoorbeeld 16-jarigen die

voortijdig van school zijn gegaan. Verschillende leeftijdsgroepen vereisen ver-

schillende, gerichte aanpakken.

Opleidingsniveau Welk opleidingsniveau hebben de jongeren? Jongeren die een praktische oplei-

ding (deels) hebben gevolgd, vragen misschien om een andere benadering en

begeleiding dan jongeren die een meer theoretisch schooltype gewend zijn.

Etniciteit Etnische afkomst is in de praktijk zelden reden om een totaal andere aanpak te

kiezen, maar kan wel degelijk van invloed zijn op de praktische uitwerking. Zo is

het nog nooit eenvoudig geweest om Turkse of Marokkaanse meisjes te werven.

Als dat al lukt, dan vaak alleen via hun ouders.

Sociale achtergrond (SES) Jongeren uit lagere sociaal-economische milieus krijgen vaak minder kansen om

maatschappelijk actief te zijn. Zij haken sneller af en hebben meer stimulans

nodig om actief te worden en te blijven. Je moet bij hen dus meer investeren in

persoonlijke contacten.

Afwijken van de voorgestelde leeftijdscriteria (16-21) is mogelijk, bijvoorbeeld met als argument dat er een grote

groep werklozen bestaat die onder de Wajong2 vallen. Zij zijn soms erg geïnteresseerd en kunnen een interessante

doelgroep zijn als je je puur richt op het aanbieden van sport- en beweegactiviteiten tegen zo laag mogelijke kos-

ten. Onder het motto van ‘jong geleerd, oud gedaan’ kun je ook jongere coaches bij het project betrekken. Bedenk

echter het volgende:

• DecursusLSR-IIsluitmindergoedaanbijcoachesjongerdan17jaar,o.a.vanwegehunveelalkorterespan-

ningsboog.Deminimaleleeftijdvoordeelnameaandecursusisdanook17jaar;

• Voorjongerecoachesishetsomslastigomhetonderscheidtemakentussendeelnemenaaneenactiviteiten

deze begeleiden. Jongere coaches vragen dan meer tijd en aandacht van de begeleider;

• Coachesdieouderzijndan21jaarzijnvaaknogminderte‘kneden’.

2 Meer informatie op http://www.rijksoverheid.nl/wajong

stap 2. Kiezen

Page 14: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 15

2.2 de doelstelling(en) – wat willen we bereiken?

Wanneer kun je na afloop van het project met een tevreden gevoel terugblikken? Wat moet er straks zijn bereikt?

En op welk vlak moeten de resultaten liggen? Deze vragen passen bij het formuleren van de doelstellingen. Een

goed geformuleerde doelstelling is zo concreet mogelijk geformuleerd. Een concrete doelstelling levert namelijk

ook eerder concrete resultaten op. Voor het zo concreet mogelijk formuleren van de doelstellingen wordt vaak de

SMART-formule gebruikt.

Een doelstelling volgens SMART is:

• specifiek: de doelstelling is zoveel mogelijk afgebakend;

• Meetbaar: het eindresultaat kan worden gemeten;

• acceptabel: er is draagvlak voor de doelstelling;

• realistisch: de doelstelling is haalbaar;

• tijdsgebonden: er is aangegeven wanneer het doel gerealiseerd moet zijn.

Een goed geformuleerde doelstelling vertaalt zich

ook makkelijker in een plan voor de monitoring

en evaluatie van een project. Het is belangrijk dit

plan al aan de voorkant helder te hebben. Gedegen

monitoring en evaluatie maakt het makkelijker om

het project te verantwoordelijk de beslisser en/

of geldschieter en vergroot de kans op voortgang.

Lees daarover meer in stap 4: evalueren.

De doelstellingen zoals deze zijn gesteld in de

pilotfase van CoachActief zijn onderverdeeld in

een aantal hoofddoelstellingen en subdoelstel-

lingen. Vervolgens zijn deze vertaald in ‘plofbare’

resultaten. In het onderstaande schema 4 staan

doelstellingen en resultaten beschreven.

‘Dat ze [de jongeren, red.] zelf zien dat er kansen liggen en zelf mogelijkheden hebben.’ (Rick Meijer, Westervoort)

stap 2. Kiezen

Page 15: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing16

schema 4 de doelstellingen van Coachactief

Kenmerken toelichting

Hoofddoelstelling • Hetverbeterenvandemogelijkhedenvanjongerenopdearbeidmarktdoor

het uitvoeren van vrijwilligerswerk in combinatie met een opleiding;

Subdoelstellingen • Hetenthousiasmerenvanjongerenomvrijwilligerswerktegaandoen;

• Hetbereikendatmeerkinderenenjongerenuitdepilotwijkdebeweegnorm

halen door een breder sport- en spelaanbod;

• Hetvergrotenvandesocialecohesieindewijk;

• Hetopbouwenenonderhoudenvaneennetwerkmetpolitie,gemeente,

welzijn, sportverenigingen, zorginstellingen met als thema jeugd;

• Hetbereikendatdedeelnemendejongereneenvoorbeeldfunctiehebben

verkregen in de wijk;

• Hetrealiserenvaneengoedeopvolgingnaheteindevandepilot.

Doorstroommogelijkheden voor de jongeren zijn een vereiste voor toekenning

van de pilot;

• Hetcreërenvaneenbeterimagovandejongerendoorhenvrijwilliginte

zetten als sport- en spelbegeleider in de pilotwijk, met als effect dat de

sociale samenhang en de leefbaarheid in de buurt verbetert.

Projectresultaten • 12jongerentussende16en21jaarworden12maandenin2011ingezetals

sportcoach in hun wijk, waarbij ze vrijwillig sport- en beweegactiviteiten ver-

zorgen voor de jongere kinderen uit de wijk onder professionele begeleiding;

• tenminste8jongerenzijnopgeleidmetdecursusLeiderSportieveRecreatie,

niveau 2 (LSR-2 cursus);

• perweekworden8activiteitenvoorkinderenindeleeftijdvan6tot16jaar

georganiseerd, met gemiddeld 30 deelnemers per activiteit;

• hetprojectlooptminimaaléénjaardoor.

stap 2. Kiezen

Page 16: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 17

2.3 samenwerkingspartners – wie hebben we daar nog meer bij nodig?

Het is raadzaam om bij de start van het project in

beeld te brengen welke partijen een rol van beteke-

nis kunnen spelen om CoachActief tot een succes te

maken. Als alle betrokkenen in kaart zijn gebracht, is

de volgende stap om de taken te verdelen. Hieronder

een overzicht (schema 5) van organisaties die een rol

hebben gespeeld bij het project CoachActief.

schema 5 taken en rollen van samenwerkingspartners

(potentiële) samenwerkingspar tners (Mogelijke) rol / bijdrage

Buurtwerk Heeft direct contact met jongeren (handig voor werving)

en kan eventueel het coördinatorschap van CoachActief

op zich nemen.

Buurtbewoners Geven hun mening over de leefbaarheid in de wijk en het

project CoachActief, voor- en achteraf.

Scholen Kunnen rechtstreeks jongeren benaderen (mits nog niet

van school af). Basisscholen zijn een mooie ingang naar

de jeugd die voor deelname aan de georganiseerde

activiteiten uitgenodigd en verleid moeten worden.

Gemeente Beschikt over financiële middelen, die zij kan inzetten

om doelen te behalen. Is daarmee soms de beslisser en/

of verantwoordelijke voor het project en de behaalde

resultaten.

Woningbouwcorporaties Kunnen geïnteresseerd zijn in een financiële bijdrage,

vanuit hun belang op het vlak van leefbaarheid in de

wijken waarin zij actief zijn.

Onderzoeksbureau of kennisinstituut Monitoring en evaluatie is van essentieel belang voor het

aantonen van de resultaten die je behaalt met eigenlijk

ieder project dat je draait. Een uitvoerende partij inscha-

kelen kan helpen om deze resultaten ook zo objectief

mogelijk te houden.

“Met Huis voor de sport, die hebben van die vensterladders waarin de activiteiten zijn opgenomen waar coaches op ingezet kunnen worden. En UWV als uitkeringsinstantie.” (Ary Littooy, Groningen)

stap 2. Kiezen

Page 17: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing18

2.4 projectlocatie en -duur – waar en wanneer gaan we dat allemaal doen?

Wat is een geschikte locatie om CoachActief uit te voeren? Bestaat de locatie uit meerdere locaties of toch uit

één locatie? Dat zijn belangrijke vragen, nog vóórdat met het project wordt begonnen. Als achteraf blijkt dat de

locatie niet geschikt is, kan dit enorme impact hebben op het verloop van het project. Zorg in ieder geval dat de

locatie:

• zichdichtbijdedeelnemers(kinderenuitdebuurt)bevindtenmakkelijktebereikenis;

• zichtbaarisvoorjongeren,kinderenenanderebuurtbewoners;

• nieteentegrotedoelgroepmoethuisvesten(danlievermeerderekleinereactiviteiten);

• alternatievenbiedt(bijvoorbeeldbijslechtweerkunnenuitwijkennaarbinnen).

Een gemeente heeft vaak voldoende accommodaties in eigen beheer. Als er niet makkelijk op eigen accommodaties

beroep kan worden gedaan, dan kan samenwerking worden gezocht met sportverenigingen en scholen. Coaches uit

CoachActief zijn prima in te zetten in het sportaanbod op zo’n school of vereniging.

Ook van belang: ‘ Wanneer beginnen we en hoe lang duurt één omloop van het project?’ Een aantal ervaringen uit

de pilots:

• Hetisaantebeveleneenperiodevanminstenstweejaaraantehouden.Indezetijdhebbendejongerende

kans om echt te groeien in hun competenties en kan het project ingeburgerd raken in de organisatie. Tevens

heb je gedurende zo’n periode de gelegenheid het project al tijdens de uitvoer bij te schaven, uit te breiden

enzovoorts;

• Inhetorigineleprojectplandat isaangehouden(onderdeelblauwdruk,ziepagina39)staandeeerstedrie

maanden gereserveerd voor de opstart en werving van jongeren en het volgen van de LSR-II cursus. De laatste

negen maanden worden daadwerkelijk activiteiten opgezet. In de praktijk loopt het volgen van de cursus vaak

samen met het organiseren van activiteiten. Het is aan te bevelen de jongeren eerst een proefperiode te laten

doorlopen en ze daarna pas de cursus aan te bieden (zie verder stap 3.5). Langer dan negen maanden doorgaan

met het organiseren van activiteiten (met dezelf-

de jongeren) is natuurlijk ook goed mogelijk;

• Bij de pilots viel de zomervakantie midden in

de periode waarin de coaches het sportaanbod

verzorgden. Aan de ene kant kunnen zomer-

activiteiten een mooie invulling van CoachActief

zijn, maar tegelijk kun je het probleem hebben

dat alle coaches op vakantie gaan. Het komt

dan af en toe voor dat ze daarna niet meer te

stap 2. Kiezen

“Een schooljaar is wellicht nog beter. Het kost veel tijd om na te vragen

of ze op vakantie gaan, of ze ingezet kunnen worden.”

(William Schmidt, Amsterdam)

“Een heel jaar.. Juist in de vakantie kun je ze inzetten. Ook bij de wat grote evenementen. In de vakantie leren ze het meest.” (Rick Meijer, Westervoort)

Page 18: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 19

bereiken zijn. Aan te bevelen is dus om te zorgen dat de zomervakantie buiten de periode valt waarin activi-

teiten georganiseerd worden (uitgaande van een projectduur van een jaar). Het makkelijkste is dan misschien

wel om de schoolkalender aan te houden. In de maanden daarvoor kun je wel al het project inrichten.

Hieronder (schema 6) een voorbeeld van een projectplanning:

schema 6 voorbeeld planning Coachactief

Fase wat? wie? wanneer?

1. Oriënteren Behoefte peilen en draagvlak creëren Initiatiefnemer / opdrachtgever

Nemen go/no go-besluit Opdrachtgever / gemeente

Stel een eerste plan van aanpak op Initiatiefnemer / opdrachtgever

2. Kiezen Bepaal waar en wanneer het project

zou moeten draaien

Initiatiefnemer / opdrachtgever

Vind aanvullende financiering Initiatiefnemer / opdrachtgever

Samenstellen projectgroep Initiatiefnemer / opdrachtgever

Selectie doelgroep jongeren Buurtwerk / projectgroep*

Maak concrete doelstellingen Projectgroep / opdrachtgever

Zoek samenwerkingspartners Projectgroep

3. Uitvoeren Werven van en intake gesprekken met

jongeren

Begeleider

0-meting competenties Coaches

Deelname LSR II Coaches

Activiteiten organiseren, bijhouden

logboek

Coaches

Begeleiden coaches (constant

communiceren)

Jongerenbegeleider

Alvast denken over evaluatie en

doorontwikkeling, eventueel tussen-

evaluatie

Projectgroep / opdrachtgever

4. Evalueren 1-meeting competenties Coaches

Verzamelen meningen voor evaluatie

proces (ook bij coaches!)

Opdrachtgever / projectgroep

Doorontwikkeling coaches Coaches / begeleider

*Kan in de praktijk bestaan uit de alleen de begeleider

stap 2. Kiezen

Page 19: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing20

2.5 de financiering van het project Coachactief – hoe gaan we het project betalen?

Om een project te kunnen starten, heb je geld nodig en om

te weten hoeveel geld je nodig hebt, is het handig om een

begrotingoptestellen.Meteenbegroting(inschema7een

voorbeeld) geef je in één overzicht weer wat alle inkomsten

en uitgaven zijn. In het onderstaande schema geven we een

voorbeeldbegroting van het project CoachActief. De begro-

ting is qua kosten realistisch weergeven. De begeleiders van

de verschillende pilots geven aan dat je deze kosten ook

echt kwijt bent.

schema 7 voorbeeld begroting Coachactief

Kosten

Mater ialen/middelen

15 trainingspakken Deze dragen bij aan de zichtbaarheid in de wijk (zie ook

stap 3.1).

€ 1.000,-

Vrijwilligersvergoedingen Kunnen een zijn middel om de coaches te werven en behou-

den (zie ook stap 3.1).

€ 4.000,-

Cursus LSR-II Draagt bij aan de competenties van jongeren, maar is ook

zeker een middel in de werving (zie ook stap 3.5).

€ 6.000,-

Sport en spel materiaal Voor gebruik tijdens de activiteiten. € 6.000,-

Menskracht

Uren jongerenbegeleider Goede begeleiding is onmisbaar. Hier is uitgegaan van

€ 60,- per uur, 15 uur per week (zie ook stap 2.1).

€ 42.300,-

per jaar

Totale kosten Uitgaande van 1 jaar looptijd en 12 betrokken coaches. € 59.300,-

Baten

Materialen/middelen €17.000,-

Menskracht € 42.300,-

Totaal baten Uitgaande van 1 jaar looptijd en 12 betrokken coaches. € 59.300,-

Hulp bij het zoeken naar f inancier ingHet project CoachActief heeft de afgelopen jaren projectsubsidie ontvangen van ZonMw (zie voorwoord). Deze

subsidie is op 1 mei 2012 afgelopen. Wanneer een gemeente wil starten met het project zal er dus zelf gezocht

moeten worden naar opbrengsten. Er zijn verschillende paden die je kunt bewandelen om aan geld te komen voor

stap 2. Kiezen

‘We gaan kijken of we het

coachesproject kunnen

koppelen aan de Sportimpuls.’

(Brian Mohamed Joenoes,

Amsterdam)

Page 20: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 21

CoachActief. Bij het zoeken naar een financier kun je voor het volledig bedrag financiering zoeken, maar het kan

ook een afweging (of eis) zijn bijvoorbeeld alleen voor de materialen inkomsten te zoeken. Hieronder een aantal

mogelijkheden voor het vinden van subsidies.

1. sluit aan bij bestaande geldstromen en act iv iteitenSoms is het niet eens nodig om uit een externe bron geld te halen. Vaak past de methode prima binnen een

bestaande afspraak over te behalen resultaten. Zoek naar manieren om jongerencoaches in bestaande structuren in

te bedden. De uren (menskracht) zijn dan vaak al beschikbaar; ze hoeven alleen

maar anders gebruikt te worden. Soms is ook voor de middelen al

een potje. Zo niet, zoek hier dan aanvullende financiering voor.

2. subsidie van lokale, regionale of lande-lijke overheidDe afgelopen jaren zijn er vanuit de overheid verschil-

lende subsidieregelingen geweest waar je met een project

als CoachActief op kunt inhaken. Op het moment van schrij-

ven is de belangrijkste daarvoor de Sportimpuls uit het pro-

gramma Sport en Bewegen in de Buurt van het ministerie van

VWS3. De Sportimpuls ondersteunt lokale sport- en beweeg-

aanbieders bij de opstart van de uitvoering van hun lokale

actieplannen.

Informatie over andere subsidies vanuit de overheid is te vinden

via Overheid.nl (zoekwoord subsidie), de subsidiepagina van VWS4

en Antwoord voor Bedrijven5. Ook kun je eens kijken op de subsi-

diekalender van ZonMw6. Het ministerie van Buitenlandse Zaken verstrekt daarnaast subsidies voor organisaties,

bedrijven en personen die zich bezighouden met Europa (Europese subsidies7). Voor subsidies die de gemeente

(lokale overheid) verstrekt, neem je contact op met je gemeente of raadpleeg je de website van uw gemeente.

Bepaalde partijen zijn bevoegd om namens de overheid geld uit te keren in subsidieprogramma’s. Een bekend voor-

beeld daarvan is ZonMw. Via ZonMw is ook de financiering gevonden voor de pilot Coaches 16-21. Daaruit is, onder

de naam CoachActief, deze handreiking voortgekomen.

3. FondsenEr zijn verschillende fondsen die eenmalig of structureel subsidie bieden aan organisaties. Sommige fondsen zijn

groot en hebben jaarlijks veel subsidiegeld te vergeven, andere fondsen zijn juist klein en gespecialiseerd in een

bepaald soort subsidie. Ook zijn er speciale sportfondsen of cultuurfondsen die organisaties ondersteunen. Een

3 http://www.sportimpuls.nl/

4 http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/subsidies-vws

5 http://www.antwoordvoorbedrijven.nl/

6 http://www.zonmw.nl/nl/subsidies/subsidiekalender/

7 http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/subsidies-voor-ontwikkelingssamenwerking-en-europa

stap 2. Kiezen

Page 21: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing22

voorbeeld van een fonds is het OranjeFonds. Een voorbeeld van een aanvraag voor subsidie uit dat fonds is opge-

nomen in de blauwdruk (zie pagina 39).

4. pr ivate par t ijenOok private partijen hebben soms geld beschikbaar voor projecten als CoachActief, als dit maar bijdraagt aan de

missie, visie of doelstellingen van die partij. Voor CoachActief is het mooiste voorbeeld de woningbouw corporaties.

Deze hebben baat bij een hoge leefbaarheid van wijken, omdat hiermee de waarde van de grond en gebouwen in

die wijk toeneemt. CoachActief draagt bij aan de leefbaarheid in de wijk en kan dus voor woningbouwcorporaties

in bepaalde wijken bijzonder interessant zijn.

samenvattend : actiepunten • Steleenenthousiastteamsamenmetdaarinminimaalééngeschiktejongerenbegeleider(feelingmetdedoel-

groep is belangrijker dan een diploma)

• Stelsameneenhelderdoelenwerkersamennaartoe

• Zoekpartnersdiejehelpendezedoelenteverwezenlijken

• Bepaalwaarhetprojectmoetlopen,wanneerenhoelang

• Steleenbegrotingopengaopzoeknaarfinanciëlemiddelen

stap 2. Kiezen

Page 22: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 23

stap 3 uitvoerenIn deze stap worden jongeren

geworven voor het project, krijgen

zij een cursus en gaan onder bege-

leiding aan de slag met het organi-

seren van activiteiten in de buurt.

Er komt natuurlijk meer bij kijken

dan alleen uitkiezen en aan het

werk zetten.

stap 3. uitvoeren

‘ In elke wijk heb je een jongerenwerker en dat is eigenlijk heel makkelijk gegaan. Het project is nu bekend en er is nu veel animo voor. Jongeren gaan zich nu zelf aanmelden. De jongerenwerker is ver-antwoordelijk voor de begeleiding van één of twee coaches. De trainingspakken spreken aan en ze willen graag activiteiten organiseren en iets bete-kenen voor de wijk.’ (Jeroen Bovens, Maastricht)

Page 23: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing24

stap 3. uitvoeren

3.1 werven en selecteren van jongeren

werven van jongerenHet ophangen van posters of uitdelen van flyers is

volgens de begeleiders veel minder effectief zon-

der persoonlijke benadering. In expertmeetings is

gevraagd naar tips en suggesties om jongeren te

werven als coach. Hieronder een overzicht van hun

tips en suggesties:

• ‘Weeshelderenrealistischenwekgeenvalse

verwachtingen. Wanneer een jongere start met

een actieve inzet of betrokkenheid gaat het er

vooral om in overleg duidelijke afspraken te

maken over de taken en verantwoordelijkhe-

den en de gewenste intensiteit en vorm van begeleiding. Om ervoor te zorgen dat

iedereen weet waar hij of zij aan toe is, moet het van begin af aan volstrekt helder zijn wat de jongere van de

begeleider kan verwachten en andersom.’;

• ‘Vermijdeenmoralistischeofgebiedendetoon:jongerenhoudenernietvanomdingenopgelegdtekrijgen.

Dusniet:“hetisgoedvoorje”.Ofnogerger:“datdoejetochwelvoorjeclub/wijk?”.Laatjongerenzelfbepa-

len waarom het goed voor ze is, bied alleen de mogelijkheid aan.‘;

• “‘Wewerkenvanuithetjongerencentrumendiejongerenhebbenwevervolgensbenaderd.Dejongerenwillen

bijdegroephoren.Mooitrainingspak.Eerstkijkennaardeanderendaninstappen”.(RickMeijer,Westervoort);

• “Jongerenzijnzelfdeambassadeursenvertellenhetaandeanderejongeren.Trainingspakhelpt,maarhet

helpt ook dat je toegang hebt tot andere leuke dingen. 12 vind ik wel genoeg om de kwaliteit te waarborgen.

Andershebjeereenaantalmensenlosbijhangen.”(JaspervanLeeuwen,Wageningen);

• “Jongerenwillenwordenaangesprokenmeteentaalenwoordgebruikdatbijdeafzendervandeboodschap

past. Meet je dus geen imago aan, en gebruik geen jongerentaal als je die anders ook niet gebruikt. Jongeren

prikkenhiersneldoorheen.”(JaspervanLeeuwen,Wageningen);

• “Benzichtbaar.Inhetbeginhebbenweveelgeflyerdtijdensdeactiviteiten.Opeengegevenmomentginghet

als een lopend vuurtje. We zijn een bekend gezicht en dat helpt wel. Ze weten wie we zijn. Ze horen het ook

vanvrienden.Wezittennuop11jongensen1meisje.”(BrianMohamedJoenoes,Amsterdam).

selecteren van jongerenHeb je eenmaal een (groep) jongere(n) gevonden,

dan is het van belang uit te vinden ‘wat voor vlees

je in de kuip’ hebt. Beweren dat met CoachActief

iedere jongere te bereiken en verleiden is, zou

onrealistisch zijn. Er zullen genoeg jongeren zijn

die niet met sport zijn te prikkelen. Coaches die

voor het geld komen, zullen al snel merken dat bij

een willekeurige supermarkt meer te verdienen is.

De kunst is dus om te zoeken naar of de motivatie

van de jongeren wel echt past bij CoachActief.

‘Benader ze persoonlijk. Jongeren die misschien al gemotiveerd zijn om ‘coach’ te worden, kunnen reageren op een flyer. Door ze persoonlijk te benaderen kunnen ze meteen zien wie er achter de flyers zit. Wees daarbij eerlijk, oprecht en duidelijk.’ (Jasper van Leeuwen, Wageningen)

‘We doen sollicitatiegesprekken en heb-ben een proeftijd van een maand. Je krijgt streepjes. Bij 3 streepjes ben je uit. Daarna tekenen we het contract en krijgen ze de training. Na de maand krij-gen ze ook pas de vergoeding. Ze moeten het niet doen voor het geld’ (Rick Meijer, Westervoort).

Page 24: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 25

stap 3. uitvoeren

In de pilots van CoachActief (Coaches 16-21) is hiermee op verschillende manieren omgegaan. Uit de positieve

of negatieve ervaringen die hieruit zijn voortgekomen, blijkt dat het werken met sollicitatiegesprekken en in

ieder geval een proefperiode is aan te bevelen. Het is voorgekomen dat jongeren na een aantal weken besloten

dat ‘het toch niet helemaal was wat ze zich er bij hadden voorgesteld’ en vervolgens niet meer bereikbaar waren

(ook niet om hun trainingspakken weer in te nemen). Door ze eerst een proefperiode (van één à twee maanden) te

laten doorlopen, is het makkelijk te zien wie wel of niet afhaken. Pas na de proefperiode krijgen de jongeren een

trainingspak en de LSR-cursus aangeboden. Eventueel kan wel meteen worden gestart met het uitkeren van een

vergoeding.

3.2 Het creëren van een positief leerklimaat

Motiveren en waarderen zijn belangrijke factoren die het

succes van CoachActief bepalen. Een jongere kan uiteinde-

lijk alleen zichzelf motiveren, maar als begeleider kun je

wel de omstandigheden creëren die motiverend werken.

Een belangrijk onderdeel van deze omstandigheden is een

positief leerklimaat. Jongeren moeten daarin vooral ook

te horen krijgen wat ze goed doen.

CoachActief is voor jongeren een leerproces. Dat bete-

kent dat een eenzijdige focus op resultaten moet worden

vermeden. Geef jongeren de ruimte om te experimente-

ren en fouten te maken, want juist daar leren ze van. Accepteer dat het een proces is van vallen en opstaan. Als

begeleider kun en moet je dit leerproces stimuleren. Geef jongeren de kans om taken op zich te nemen of alleen

te doen. Dat klinkt wellicht heel logisch, maar in praktijk blijkt het vaak nog niet eenvoudig: omdat je gewend

bent om het zelf te doen, omdat je geen zin hebt om het wéér te moeten vragen, omdat je (onbewust) niet gelooft

dat het ook zonder jouw inzet goed komt, en vooral ook omdat jongeren de neiging hebben om te ‘leunen’. Het is

echter aan de begeleider om jongeren niet te laten ‘leunen’.

BegeleidingsstijlenHet begeleiden van jongeren gaat niet vanzelf. In stap twee zijn de

kenmerken van een goede jongerenbegeleider benoemd. Ook de beste

begeleider kan meerdere manieren van begeleiden hebben, waarvan de

één soms beter werkt dan de ander. Wat voor vorm van begeleiding

nodig is, hangt af van de jongere die je tegenover je hebt. Twee vragen

zijn in dat verband van belang:

• Watkandejongere?(bekwaamheidomdetaakuittevoeren);

• Watwildejongere?(bereidheidomdetaaktedoen).

Bekwaamheid en bereidheid, samen ook wel aangeduid als de taak-

volwassenheid van de jongere, staan los van elkaar. Een enthousiaste

jongere kan bijvoorbeeld wel bereid zijn om een activiteit te organi-

Persoonlijke relatie aangaan met de jongeren. Al moet je wel een bepaalde afstand behouden. Anders kun je er niet bovenstaan. Het is een bepaalde balans die je moet vinden. Je moet ervoor zor-gen ze jouw leiderschap accepteren. (Jeroen Bovens, Maastricht)

Page 25: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing26

seren, maar is er wellicht nog niet bekwaam in. En een jongere die al jarenlang dezelfde activiteit organiseert, is

ongetwijfeld heel bekwaam, maar misschien niet meer zo gemotiveerd. In de manier waarop je jongeren begeleidt,

moet je hier rekening mee houden. Dat kan door de begeleiding vooral te richten op de mens of op de taak:

• Taakgerichtbegeleiden:jegeeftveelaandachtaandetaakdiemoetwordenuitgevoerd;

• Mensgerichtbegeleiden:jegeeftveelaandachtaandemensdiedetaakmoetuitvoeren.

Geen van beide begeleidingsvormen moet worden vergeten. Want als al je aandacht uitgaat naar het resultaat

van de taak, kan het gebrek aan persoonlijke aandacht jongeren demotiveren. En wanneer je alleen oog hebt voor

de beleving van de jongeren, worden de taken misschien niet of niet correct uitgevoerd en leert de jongere ook

onvoldoende.

Vaak heb je als begeleider een voorkeur voor een meer taakgerichte of meer mensgerichte begeleidingsstijl. De

kunst is echter om de juiste balans te vinden en een stijl te kiezen die past bij de situatie: dat wil zeggen een vorm

van begeleiden die rekening houdt met de bekwaamheid en bereidheid van deze jongere in/voor deze taak. Hersey

en Blanchard (2001) spreken in dit verband van situationeel leiding geven8. Concreet gaat het erom per jongere en

pertaaktebepalenwelkevanonderstaandeviermogelijkebegeleidingsstijlen(schema8)hetbestepast.

schema 8 Begeleidingsstijlen Hersey en Blanchard (2001)

lage bekwaamheid( jongere kan het nog niet goed)

Hoge bekwaamheid( jongere kan het goed)

Lage bereidheid

(jongere wil niet

echt)

stimuleren

- taak- én mensgericht begeleiden;

- instructies geven, maar tegelijk ook veel

aandacht voor attitude;

- valkuil: betutteling van jongere.

overleggen

- vooral mensgericht begeleiden;

- instructie bijna niet nodig;

- nadruk op verantwoordelijkheid delen,

actief luisteren en betrekken;

- valkuil: overkomen als therapeut.

Hoge bereidheid

(jongere wil

graag)

instrueren

- vooral taakgericht begeleiden;

- gedetailleerde instructie nodig;

- vinger aan de pols houden;

- valkuil: autoritair overkomen.

delegeren

- weinig taak- én weinig mensgericht;

- jongere functioneert zelfstandig;

- weinig sturing en steun nodig;

- valkuil: laissez faire houding (ook bij

andere taken) en jongere kan zich ver-

waarloosd voelen.

satisf iers en dissatisf iersHet loont zeker de moeite om eens goed in kaart te brengen welke aspecten het plezier van jongeren bevorderen

(zogenaamde ‘satisfiers’) en welke dat plezier juist verminderen (‘dissatisfiers’). Waardering tonen voor de inzet

8 DeoorspronkelijketheorievanHerseyenBlanchardgaatoverleidinggeven,maarisookgoedtoepasbaarop

begeleiding geven.

stap 3. uitvoeren

Page 26: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 27

van de jongeren is een belangrijke ‘satisfier’. De jongeren moe-

ten zich gezien, gewaardeerd en welkom voelen. Dat zit vaak in

kleine dingen: zo nu en dan een schouderklopje, belang-

stelling tonen voor wat er in hun leven gebeurt, een

kaartje bij ziekte, een klein cadeautje met hun verjaar-

dag, enzovoorts. Andere ‘satisfiers’ zijn bijvoorbeeld

persoonlijke ontwikkeling, successen en gezelligheid.

Bij ‘dissatisfiers’ valt te denken aan een aanhoudend hoge

werkdruk, een slechte sfeer of een slecht imago van het

project bij vrienden. Wat ‘satisfiers’ en ‘dissatisfiers’ zijn,

kan echter per jongere verschillen en het is dan ook goed

om deze voor iedere jongere afzonderlijk te leren kennen.

Investeer dus in persoonlijk contact. Hieronder nog een aan-

tal toe te passen satisfiers. Deze gelden voor vrijwilligers in

het algemeen, maar zeker ook voor de bijzondere doelgroep van

CoachActief. Bedenk wel dat je niet alles in één project hoeft in

te passen. Sterker: overdaad is ook zeker niet bevorderend.

Voorbeelden satisfiers

• Zorgvoorvoldoendeengratisversnaperingenenconsumptiestijdensofnaafloopvandeactiviteiten:theeof

frisdrank met koek of taart tijdens de vergadering, een sportdrankje dat klaarstaat in de rust voor de jeugd-

scheidsrechters, lekkere broodjes voor de toernooiorganisatoren, enzovoort. Beknibbel hier niet op; het zijn de

kosten niet en het levert een hoop goodwill op;

• Organiseereenseenleukuitjeofleukeactiviteitvoordeactievejongeren:eengezamenlijkbezoekaaneen

sportwedstrijd, een feest- of bowlingavond, enz. Bepaal dit in overleg met de jongeren zelf;

• Geefdeactievejongereneenherkenbareoutfit,zoalseenT-shirt,sweateroftrainingspak.Uiteraardookin

overleg met henzelf: zij moeten het immers dragen! Veel van de jongeren zien dit als een soort statussymbool

en bovendien is het een uiting van hun onderlinge verbondenheid;

• Beloondeactievejongerenzonuendanmeteenleukgadget;

• Keereenvrijwilligersvergoedinguit;

• Zorg er in ieder geval voor dat de jongeren zelf geen kostenhoeven temaken, bijvoorbeeld voor kleding,

consumpties en vervoer;

• Weesloyaalnaardejongeren,bijvoorbeelddoorhetvoorzeoptenemenalsereensietsmisgaat;

• Neemdeactievejongerenenhunideeënenplannenserieus.

stap 3. uitvoeren

Page 27: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing28

3.3 Communiceren met jongeren

Communicatie is een belangrijke factor voor succes. Persoonlijke communicatie werkt vaak het beste: vraag regel-

matig in een open sfeer naar ervaringen. Wat gaat goed? Wat is nog lastig? Waar loop je tegenaan? Hoe bevalt het

je?Veeljongerenhebbendeneigingomnietzoveellostelatenofdingenaftezwakken:“Hetgaatwelgoed.”

Of:“Hetiswelleuk.”Somsblijktdanpaslaterdatermeeraandehandwas.Vraagdusnaarconcretezakenen

voorbeelden en vraag vooral door.

Daarnaast moeten jongeren ook altijd ergens terecht kunnen als ze zelf met vragen zitten of tegen problemen

aanlopen. Zorg dus voor een vast aanspreekpunt. Maak duidelijk dat ze altijd kunnen aankloppen. Maar hoe open

en benaderbaar je ook bent als begeleider, jongeren hebben vaak toch wat schroom om zelf aan de bel te trekken

of ze ervaren het als een tekortkoming van zichzelf. Reageer dus altijd positief en vooral ook snel op vragen van

jongeren.

Snel reageren, dat vereist een andere dan een negen-tot-vijf-houding. Met de snelheid waarmee communicatie

tegenwoordig plaats vindt, komt het pas de volgende dag lezen van een mailtje eigenlijk niet meer voor. Jongeren

hebben de hele dag door contact met elkaar via social media als Facebook en Twitter en via instant communicatie-

kanalen als Ping en Whatsapp (gratis online berichtdiensten).

‘Als je een mailtje stuurt weet je nooit of ze het gelezen hebben, laat staan dat ze antwoorden. Je kunt tig mailtjes

sturen en dan komen er drie niet opdagen. Maar even een whatsapp-bericht de avond van tevoren en ze staan er

allemaal.’ (Jasper van Leeuwen, Wageningen)

FeedbackEen onderdeel van communiceren is feedback geven. Het participeren van jongeren in CoachActief is een belang-

rijk leerproces voor de jongeren. Jongeren leren veel van de LSR-II opleiding en ook door mee te denken, doen en

beslissen samen met de begeleider. We spreken in dit verband over ‘learning by doing’ of praktijkleren.

Een begeleider kan het leerproces van jongeren bespoedigen. Geef daartoe regelmatig feedback op de inzet van de

jongere. Effectieve feedback is beschrijvend, duidelijk, oprecht en opbouwend. Geef vooral ook aan wat wel goed

gaat en hoe minder goede punten zijn te verbeteren.

Het doel van feedback is om de jongere verder te helpen. Daarvoor is het belangrijk dat de jongere ook weer

reageert op de feedback. Wat vindt hij of zij ervan? Ziet hij het zelf misschien anders? Door er samen over te

praten, wordt de jongere uitgedaagd om te reflecteren op zijn of haar eigen gedrag. En wanneer jongeren zelf

komen tot oplossingen en alternatieven is het leereffect het grootst.

3.4 werken aan groepsvorming

Bijeenkomsten en activiteiten organiseren zijn ook bepaalde vormen van teambuilding. We hebben een aantal

jongeren ook excuses aan laten bieden aan de rest van de groep dat ze er niet waren. Ze krijgen zelf de verantwoor-

delijk en dat is ook een vorm van teambuilding. (Aziz Akhnikh, Amsterdam)

stap 3. uitvoeren

Page 28: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 29

Een begeleider van CoachActief heeft zo’n 12 jongeren onder zijn of haar hoede. Jongeren krijgen individuele

begeleiding, maar daarnaast zijn ze ook onderdeel van ‘de groep’. Ook deze groep als geheel heeft begeleiding

nodig. Want groepen hebben hun eigen dynamiek, die ook weer invloed heeft of de afzonderlijke leden van de

groep. Hoe beter de groep functioneert, hoe beter ook de groepsleden functioneren. En andersom. Het groeps-

gevoel was een belangrijke ‘satisfier’ (zie stap 3.2), zo bleek in de pilots.

relatieger ichte groepsbegeleidingGroepsbegeleiding behelst meer dan ervoor zorgen dat een gezamenlijk resultaat wordt bepaald en nagestreefd.

Het gaat er ook omdat dat de jongeren in de groep op een prettige manier met elkaar omgaan, respect voor elkaar

hebben, plaats inruimen voor elkaars gevoelens, elkaar steunen en waarderen, eerlijk en open naar elkaar durven

zijn, positieve kritische feedback aan elkaar geven en het beste bij elkaar naar boven halen.

Een belangrijke taak van de groepsbegeleider is het scheppen van condities voor het laten ontstaan van een

groep(sproces) dat aan deze kenmerken voldoet. Daarvoor zijn verschillende mogelijkheden.

In de eerste plaats moet de groepsbegeleider natuurlijk zelf het goede voorbeeld geven. Vaak ontstaat direct een

heel andere, positieve sfeer wanneer je jezelf als begeleider open, eerlijk en kwetsbaar opstelt: welke verwachtin-

gen had je, met wat voor gevoel ging je naar het overleg toe, waar zie je tegenop, wat brengt de groep tot stand

in je mooiste dromen? Jongeren waarderen die openheid en kwetsbaarheid over het algemeen en zullen dan ook

eerder geneigd zijn om meer van zichzelf te laten zien.

Ten tweede is het de taak van de begeleider om zaken als openheid, eerlijkheid en respect ook bespreekbaar te

maken. Stel bijvoorbeeld voor om goed te luisteren naar elkaar, ieders meningen en ideeën serieus te nemen, altijd

opbouwend naar elkaar te zijn en van begin af aan open kaart naar elkaar te spelen. Omdat alleen zo onderling

vertrouwen ontstaat en negatieve spanning kan worden voorkomen. Natuurlijk is voor het opbouwen van onderling

vertrouwen tijd nodig; dat gaat niet zomaar. Maar door het bespreekbaar te maken is wel al een belangrijke eerste

stap gezet. Benadruk en accepteer ook dat elke beginnende groep op elkaar moet in leren spelen en een werk-

structuur moet vinden.

De jongeren in de groep moeten elkaar beter leren kennen om het onder-

ling vertrouwen en het groepsproces te bevorderen. Bied daar

als begeleider dan ook veel ruimte voor. Het kan verleidelijk

zijn om direct zonder omwegen op het doel af te gaan. Maar

als de jongeren in de groep na een paar weken voorbereiding

nog niet weten wat ze aan elkaar hebben, is de kans dat het

doel niet wordt bereikt groot. Een goede groepssfeer is, anders

gezegd, voorwaarde voor het bereiken van resultaten.

Zorg dus dat er naast de formele communicatie, zoals vergaderin-

gen, ook veel informele communicatie kan plaatsvinden. Dat wil

zeggen: communicatie die terloops en spontaan ontstaat tussen

jongeren in de groep. Houd bijvoorbeeld een strakke eindtijd voor

vergaderingen aan en plak er standaard nog een half uurtje ‘nazitten’

aan vast.

stap 3. uitvoeren

Page 29: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing30

Daarnaast kan solidariteit groeien door gezamenlijke, positieve ervaringen: leuke groepsactiviteiten, die een

beloning vormen voor de inzet van de jongeren, maar tegelijk het functioneren van de groep als groep kunnen

verbeteren. In dit verband wordt wel gesproken van teambuilding. De belangrijkste voorwaarde van teambuildings-

activiteiten is dat de jongeren er samen plezier in hebben.

Natuurlijk is het niet altijd leuk in een groep. Zoveel mensen, zoveel meningen. Vaak ben je als begeleider geneigd

conflicten te vermijden of zo snel mogelijk te sussen. Vaak heeft dat op termijn echter een averechts effect: vroeg

of laat komen de onderlinge spanningen toch weer aan de oppervlakte. Wat vaak al helpt is te accepteren dat con-

flicten er ook bij horen. In een dynamische groep, waarin conflicten worden toegestaan, zal het nooit nadelig uit-

pakken. Als met de gehele groep gezamenlijk aan een oplossing wordt gewerkt komt er bijna altijd wat goeds uit.

groepsregels en -proceduresWelke regels spreken we af? Wat doen we als iemand zijn taken niet heeft uitgevoerd of te laat komt? Ook daar-

over moet de groep met elkaar tot afspraken komen. Ook hierbij verdient het aanbeveling om de groepsregels en

-procedures zoveel mogelijk uit de groep zelf te laten komen. Jongeren committeren zich veel meer aan regels die

ze zelf hebben bepaald, dan aan regels die ze van bovenaf opgelegd hebben gekregen.

Vervolgens is het belangrijk om er als begeleider op toe te zien dat de gemaakte afspraken worden bewaakt.

Het is voor actieve jongeren heel demotiverend wanneer anderen zich niet aan afspraken houden. Soms moet je

‘spijbelaars’ streng toespreken. Dat wordt vaak ook van je verwacht. Bel jongeren daarom op als zij niet bij een

bijeenkomst zijn geweest. Zo hoor je waarom ze er niet waren en kun je ook doorvragen naar hun beweegredenen.

En je laat merken dat je hun inzet en aanwezigheid waardeert.

Natuurlijk kan dit wel eens tot dilemma’s leiden: je wilt niet te streng zijn, maar moet de deelnemers aanspreken op

hun verantwoordelijkheden. Door dergelijke zaken al in een vroeg stadium met elkaar te bespreken kan vaak veel

ellende worden voorkomen.

Besluitvorming is ook een belangrijk bespreekitem. Als groepsleden hun ontevredenheid over een genomen besluit

niet uiten, zal zich dat in de uitvoering vaak wreken. Er was dan sprake van een schijnbare eenstemmigheid bij

het vormen van het besluit. Om die reden is het altijd van belang om als begeleider te streven naar consensus.

Maar het kan een keer voorkomen dat er verschillende meningen spelen. Hoe ga je daar dan als groep mee om en

hoe kom je toch tot een beslissing? Zolang elk groepslid in een open sfeer kan uitspreken wat hij of zij wil en alle

ideeën serieus getoetst en gewogen worden, blijkt het vaak toch tot een oplossing te komen waar alle jongeren

zich in kunnen vinden.

stap 3. uitvoeren

Page 30: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 31

3.5 opleiding en training

CoachActief wil jongeren op weg helpen naar het zelfstan-

dig kunnen organiseren van sport- en beweegactiviteiten.

Om deze doelstelling te bereiken krijgen de jongeren een

opleiding aangeboden en worden ze ondersteund door

een begeleider in de praktijk.

de rol van de begeleider: coaching on the jobMensen leren door het opdoen van ervaringen. Ervaren kan omschreven worden als het verwerven van informatie

over de omgeving of over jezelf door eigen waarneming of deelname aan gebeurtenissen of situaties. Ervaren is

een combinatie van doen, denken en voelen. Afhankelijk van de situatie waarin een ervaring wordt opgedaan, ligt

het accent meer op het een of op het ander. De leertheorie die uitgaat van het leren door ervaring wordt het erva-

ringsleren genoemd. Het gaat uit van het gezegde ‘al doende leert men’.

Uitgangspunt van het ervaringsleren is de gedachte dat jongeren een nieuw perspectief geboden kan worden door

hen een uitdagende omgeving aan te bieden die de mogelijkheid biedt, nieuwe, positieve ervaringen op te doen.

De jongere wordt door de begeleider in een situatie gebracht, waarin een beroep wordt gedaan op de verantwoor-

delijkheid die zij hebben ten opzichte van zichzelf en van anderen. Kortom: Een goede begeleider laat coaches

ervaring opdoen (ervaren) met het organiseren van activiteiten, laat de coaches nadenken over de ervaring

(reflectie), voegt nieuwe kennis en inzichten toe aan de ervaring (theorie) en laat de coaches de nieuwe inzichten

uitproberen in de praktijk (uitproberen). Wanneer de begeleider de kennis en vaardigheden van de coaches dan ook

wil verbeteren, zou er bij elke activiteit sprake moeten zijn van deze vier onderdelen.

opleiding ‘leider sportieve recreatie, niveau 2’ (lsr-2)Binnen CoachActief krijgt elke jongere de opleiding ‘Leider Sportieve Recreatie, niveau 2’ (LSR-2) aangeboden.

Dezeopleidingisbedoeldvooriedereenvan17jaarenouderenerisgeenspecifiekevooropleidingvereist.Het

doel van de LSR-opleiding is het aanreiken van kennis en vaardigheden waardoor de jongeren op een verantwoorde,

eigentijdse en stimulerende wijze leiding kunnen gaan geven aan de jongere jeugd in de wijk. Dit is natuurlijk ten

behoeve van de kwaliteit van de activiteiten.

Tijdens de opleiding wordt met behulp van diverse werkvormen ingegaan op de volgende onderwerpen:

• MethodiekendidactiekvandeSportieveRecreatie;

• Verantwoord(bege)leidinggeven(technischenpedagogisch);

• Sport-enspelrepertoire;

• Materialenkennis;

• Organisatievankleineengrotere(recreatieve)activiteitenenevenementen;

• Voorkomenvanblessuresenongevallen(EHBSO).

De cursus bestaat uit een introductie waar in 2,5 uur aandacht wordt besteed aan de opleiding, voorbereiding op

de beroepspraktijkuitvoering (BPV) en een kennismakingsactiviteit.

Er zijn 25 contacturen waaronder 2,5 uur leren reflecteren, 15 uur praktijkuitvoering waaronder speluitleg, plaats

stap 3. uitvoeren

“De cursusleider moet feeling hebben met de doelgroep. Je kan geschoold zijn, een mooi papiertje hebben, maar je moet wel feeling hebben met de doelgroep.” (Aziz Akhnikh, Amsterdam)

Page 31: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing32

van de jongere bij de uitleg, groepen maken, aanwijzingen geven bij verschillende spelvormen, het maken van een

(spel)voorbereiding en onderlinge instructie. 5 van deze 25 uur bestaat uit het vaststellen van de beginsituatie,

de doelgroep en randvoorwaarden kunnen beschrijven en kunnen improviseren als de beginsituatie is veranderd

(materiaal ontbreekt, aantal deelnemers klopt niet, ruimte is kleiner dan gedacht). De laatste 2,5 uur van deze

contacturen worden besteed aan EHBO en het voorkomen van ongewenst en seksueel overschrijdend gedrag. De

cursus vindt plaats op een locatie die van tevoren in overleg met het bestaande netwerk is gekozen. Het resultaat

van de cursus is dat de jongeren onder begeleiding van de jongerenbegeleider zich bewust worden van het hoe en

wat van het organiseren van sport- en beweegactiviteiten.

Veel kan afhangen van de manier waarop de cursus wordt aangeboden. De pilots van Coaches 16-21 hebben laten

zien dat veel korte bijeenkomsten (bijvoorbeeld 13 keer 2 uur) veel beter werken dan enkele lange bijeenkomsten

(5 van 5 uur). Daarnaast is het belangrijk de lessen dynamisch te houden en vooral veel praktijk in te passen. Een

uur luisteren naar een verhaal is veel moeilijker voor ze dan dat verhaal aangekleed zien met voorbeelden en doe-

opdrachten.

3.6 doorontwikkeling ná Coachactief

Belangrijk is dat de coaches ook ná het project een

perspectief hebben. Help ze bij het vinden van hun

weg en maak daarbij vooral gebruik van het (bestaan-

de) netwerk van je organisatie. Hieronder een over-

zicht mogelijke vormen van doorontwikkeling:

werk:Help de coaches aan een (bij)baan. Er zijn verschil-

lende wegen naar werk. In het algemeen zou je hen

natuurlijk hulp aan kunnen bieden bij het opstellen

van een CV, zoeken naar vacatures en solliciteren.

Meer specifiek valt te denken aan:

• Neemdecoacheszelfindienst.Maakzebijvoorbeeldassistent-jongerenbegeleiderengeefzeeenwervendeen

coachende rol richting jongeren die zich nieuw (kunnen) aanmelden;

• Zoekcontactmeteenuitzendbureauenhelpdecoacheszicherinteschrijven.Jezouzedaarnazelfweer

in kunnen huren, maar ook andere partijen (evenementenbureau’s, sportverenigingen, scholen, etc.) kunnen

gebruik maken van hun diensten;

• Helpdecoachesopeenanderemanieraaneenbaan,bijvoorbeelddoorzeincontacttebrengenmeteensport-

bedrijf in de buurt.

opleiding :Laat de coaches kennis maken met mogelijke vervolgopleidingen. Recente optie is die van de buurtsportcoach9.

Voor de ene coach is deze optie misschien dichterbij dan voor de andere. Een opleiding waarmee zij zich kunnen

9 www.sportindebuurt.nl

stap 3. uitvoeren

“Er is een koppeling gelegd met het CIOS. Met het certif icaat RLS moet het mogelijk zijn om jongeren door te laten stromen naar het CIOS niveau 2. Het zou mooi zijn als dit gaat lukken.” (Jeroen Bovens, Maastricht)

Page 32: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 33

ontwikkelen naar sportbuurtcoach is zeker de moeite van het overwegen waard.Afhankelijk van hun startniveau en

competentieontwikkeling tijdens het project zijn er verschillende mogelijkheden:

• Introduceerdecoachesbijeensportopleiding(vanbijvoorbeeldALOofCIOS);

• Zoekeenpassendevervolgcursus(bijvoorbeeldLSR-III).

willen de jongeren zelf wel langdur ig actief betrokken blijven?Tenslotte is het van belang om duurzaamheid en verankering vooral ook vanuit het perspectief van jongeren zelf

te bekijken. Vanuit beleidsperspectief zijn werving en behoud doorgaans onlosmakelijk aan elkaar verbonden: het

is de kunst om jongeren te werven voor een actieve rol als coach in de buurt, om hen vervolgens vooral ook zo

lang mogelijk te behouden voor de sport. Daarmee wordt echter voorbijgegaan aan de wensen en behoeften van

jongeren zelf. Want voor een deel van de jongeren is het helemaal niet zo vanzelfsprekend om gedurende lange tijd

betrokken te blijven. Zij vinden het leuk om het traject CoachActief te volgen en dan hun vleugels uit te slaan en

op zoek te gaan naar ander werk. Een mooie tussenweg kan zijn om ambitieuze coaches te bevorderen tot assistent

jongerenbegeleider en hen later misschien wel zelfstandig een groep coaches te laten begeleiden.

samenvattend : actiepunten • Vind en selecteer jongeren die passen bij CoachActief en maak daarbij gebruik van bestaande netwerken.

Gebruik ook de Coaches zelf als ambassadeur

• Lichthetprojectvantevorengoedtoe

• Beloonmetmateriaal,opleiding(LSR)eneventueeleenvergoeding

• Geefdejongerenstatusenverantwoordelijkheid:zelerenervan

• Schepeenpositiefleerklimaatenziehetprojectalseenleertrajectvoordejongeren

• Communiceeroppassendewijze(mondeling,whatsapp/ping,sms,etc.)ennietalleentussen9.00en17.00uur

• Maakeenteamvanjegroep!

• Spreekgroepsregelsafenbewaakderegels

stap 3. uitvoeren

Page 33: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing34

stap 4. evalueren

stap 4 evalueren: terugblikken en vooruitkijken

In de stap evalueren en borgen wordt nagegaan

wat de effecten (effectevaluatie) zijn op het

niveau van de jongere als op het niveau van

de omgeving. Verder wordt er gekeken hoe een

en ander is verlopen qua proces. Deze proces-

evaluatie wordt uitgevoerd om het traject ver-

der te verbeteren en nog beter in te bedden en

te verankeren op lokaal niveau.

“Het project heeft ook effect op de andere jongeren. Andere jongeren kijken tegen de andere jongeren op. Ze hebben status. Het zou mooi zijn als het project doorgaat.” (Aziz Akhnikh, Amsterdam)

Page 34: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 35

stap 4. evalueren

4.1 evaluatie en beoordeling van de jongeren

Eén van de hoofddoelstellingen van CoachActief is

erop gericht om de mogelijkheden van jongeren op de

arbeidsmarkt te verbeteren door jongeren vrijwilligers-

werk te laten doen en hen daarbij een LSR opleiding

aan te bieden. Bij de evaluatie op individueel niveau is

van belang om het leerproces van de jongeren in beeld

te brengen. We maken binnen CoachActief gebruik van

een logboek, een vragenlijst om de ontwikkeling van

competenties van de jongeren in beeld te brengen en

een eventueel een bijbehorende persoonlijk ontwik-

kelingsplan.

logboekBinnen CoachActief wordt gewerkt met een logboek, waarin ‘team’, activiteiten (datum, omschrijving, deelnemers,

beoordeling) en vergoedingen worden geregistreerd. Het deel ‘activiteiten’ wordt door de coaches zelf ingevuld.

Zij houden bij wanneer ze welke activiteit hebben uitgevoerd, hoeveel deelnemers daarbij aanwezig waren en hoe

‘Heel veel dingen kun je fysiek waar-nemen. Dank je wel, goedemorgen zeggen, handen in de zakken, rechtop staan, duidelijk spreken… Het zou goed zijn om waarnemingen te scoren in het begin en aan het eind.’ (Orlando Haak, Groningen)

Page 35: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing36

zij het verloop van ‘hun’ activiteit beoordelen. Het laten bijhouden van zo’n logboek trekt de verantwoordelijk-

heid van de jongeren breder dan alleen ‘bij de activiteit staan’. Het bevordert bovendien hun zelfreflectie. Voor de

begeleider en uitvoerende organisatie is het logboek een middel om inzicht te krijgen in het rendement van het

project, terwijl dit loopt. De resultaten uit de pilotfase zijn opgenomen in de blauwdruk (zie pagina 39).

CompetentiesDe ontwikkeling van de competenties van de jonge-

ren is binnen CoachActief één van de hoofddoelstel-

lingen. Het uitvoeren van vrijwilligerswerk zou er

voor moeten zorgen dat een jongere verschillende

competenties verwerft of ontwikkelt die hem of

haar, samen met het diploma LSR-II, een betere

uitgangspositie zou kunnen geven op de arbeids-

markt. De evaluatie moet antwoord geven op de

vraag of de deelnemende coaches ook inderdaad

bepaalde competenties hebben verworven of ver-

beterd. Hierbij gaat het niet om ingewikkelde vaardigheden

die jongeren zouden moeten leren, maar vooral om basiscompetenties die in elk werkveld van pas kunnen komen.

Voor CoachActief is een beoordelingsformulier ontwikkeld, onder andere op basis van een ROC beoordelings-

formulier (dat het niveau dat LSR-II het dichtst benadert). Het formulier richt zich niet alleen op algemene compe-

tenties en eigenschappen, maar tevens op competenties op het gebied van het organiseren van sportactiviteiten.

De onderdelen van dit formulier zijn aangevuld met gedragsindicatoren, die het mogelijk maken per competentie

tot een beargumenteerde totaalscore te komen. Deze indicatoren zijn op basis van ervaringen uit de pilots omge-

zet naar makkelijker te beoordelen stellingen. Daarbij is ook de schaal aangepast, van 0-4 naar 1-10 (deze laatste

is namelijk meer herkenbaar voor jongeren) en is een optionele tussenmeting toegevoegd (voor beter inzicht in de

ontwikkeling).

Het registeren van de competenties gebeurt aan de hand van een zowel digitaal als schriftelijk in te vullen lijst.

De totaalscores per competentie worden door de begeleider in het

Coach

2011

2012

PW

INS

BEG

ORG

ACT

N & W

IMP

KGH3,0

2,0

1,0

0,0

‘ Ik vond het wel een mooi principe. De grafische weergave is mooi concreet. Het is wel mooi om te zien om hun eigen oordeel te ver-gelijken met jouw oordeel.’ (Brian Mohamed Joenoes, Amsterdam)

stap 4. evalueren

Page 36: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 37

daarvoor bestemde registratiebestand ingevuld. Hier komen twee scores (voor- en nameting) door de begeleider te

staan en twee scores door de coach zelf.

Om een nog beter beeld te krijgen van de ontwikkeling gedurende het project, kan de lijst natuurlijk ook vaker

worden ingevuld. Leuk voor de coach zelf is dat de vorderingen ook direct gevisualiseerd worden met behulp van

een spinnenwebdiagram (onderdeel blauwdruk, zie pagina 39).

persoonlijk ontwikkelingsplan Een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP; voorbeeld in schema

9) is een plan waarin coaches op een rij zetten hoe zij zich

willen ontwikkelen binnen CoachActief: wat wil ik bereiken op

korte en langere termijn? En wat moet ik daarvoor doen? Het

is een plan waarin de coaches zich voorbereiden op de vol-

gende stap in hun loopbaan.

Binnen CoachActief worden verschillende competenties vast-

gelegd. Deze kunnen dienen als startpunt van het POP. Per

competentie waarop de coach zich wil gaan verbeteren, wordt

een gewenst resultaat ingevuld, de manier waarop dat te bereiken, de planning hiervoor en de benodigde onder-

steuning en faciliteiten. Belangrijk is om niet te veel verbeterpunten in dit POP te zetten. Het is beter om op een

paar punten veel vooruitgang te boeken dan door een teveel aan leerpunten niet of nauwelijks vooruit te gaan.

schema 9 voorbeeld van een pop

ontwikkelings-doel

ontwikkelings-act iv iteit

gewenst resultaat

planning Benodigde ondersteuning en faciliteiten

1. planmatig

werken

Bekijken van een

voorbeeld planning

Beter beschreven

planning

Februari Voorbeeld planning

2. Instructie geven Meelopen met erva-

ren coach

Kan zelf een een

instuctie geven aan

groep deelnemers

Maart inroosteren

3. Begeleiden Meelopen met erva-

ren coach, begelei-

dingsgesprekken

Kan zelf een activi-

teit begeleiden

April Inroosteren en bege-

leiden 1x per week

4. organiseren

Ondertekening

coach:

Ondertekening

begeleider:

Datum:

“Zelf ziet de coach zijn eigen ontwikkeling niet altijd, omdat hij zichzelf niet heeft staan aan het begin met zijn handen in zijn zakken.” (Orlando Haak, Groningen)

stap 4. evalueren

Page 37: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing38

In de pilotfase is veel aandacht besteed aan persoonlijke

ontwikkeling. De voortgang is met de coaches gedurende

hun aanstelling steeds kort besproken. Het opstellen en

bijhouden van een POP per coach is een tijdrovende klus.

De zes pilotlocaties hebben er om die reden voor gekozen

om met de beschikbare middelen geen schriftelijk POP bij

te houden. Het kan zeker de moeite zijn om dit ook op

papier vast te leggen, maar als de middelen beperkt zijn,

moet als eerste worden gekozen voor dát er wordt gelet

op de tussentijdse verbetering en hoe deze gemaximali-

seerd kan worden.

4.2 evaluatie van het proces

Het evalueren van het project als geheel is belangrijk

om tussentijds bij te kunnen sturen en aan het eind

van de rit te kunnen bepalen hoe het in de toekomst

beter ingericht kan worden. CoachActief heeft tijdens

de pilotfase gebruik gemaakt van landelijke expert-

meetings en focusgroepgesprekken.

expertmeeting(s)Gedurende het traject zijn er door NISB verschillende

bijeenkomsten georganiseerd met de begeleiders van de verschillende pilots. Tijdens elke

bijeen komst stond de vraag centraal wat er goed ging en wat niet? Van elke bijeenkomst is een verslag gemaakt

en de zogenaamde werkzame factoren zijn in kaart gebracht. Tijdens deze bijeenkomsten was veel ruimte voor

onderlinge discussie. Hier kwamen mooie voorbeelden van samenwerking en van elkaar leren uit. Het loont zeker

de moeite om contact te zoeken met andere gemeenten en organisaties die CoachActief of soortgelijke projecten

uitvoeren. NISB biedt daartoe de mogelijkheid via het gratis online netwerk www.netwerkinbeweging.nl.

FocusgroepenBinnen CoachActief is er ook gewerkt met de methode

van focusgroepen. Een focusgroep is een gestructu-

reerde discussie met een kleine groep deelnemers

(4-12 personen), begeleid door een ervaren gespreks-

leider. De methode is ontworpen om informatie te

verkrijgen over de voorkeuren en waarden van (uit-

eenlopende) mensen met betrekking tot een bepaald

onderwerp en om te kunnen verklaren waarom ze die

meningen hebben. Een focusgroep kan dus gezien wor-

den als een combinatie van een gericht interview en een

discussiegroep.

“Screen goed je deelnemers of ze

ook echt gemotiveerd zijn. Je kunt

je lelijk vergissen. Voer sollicitatie-

gesprekken.”

(William Schmidt, Amsterdam)

stap 4. evalueren

‘Na elke les hebben we een kort evaluatiemomentje. Ik als begelei-der stuur hen een mailtje met wat ze goed hebben gedaan. Ik geef ze dan een korte reflectie.’ (Orlando Haak, Groningen)

Page 38: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 39

Aan het eind van de pilotperiode zijn er focusgroepgesprekken gevoerd met zowel de jongeren als de begeleiders.

Aan de jongeren hebben we gevraagd naar hun ervaringen met het project (inhoudelijk en qua verloop) en hun

attitude (houding/mening) ten aanzien van vrijwilligerswerk. De gesprekken met de begeleiders gingen meer over

de opzet en inhoud van het project. De resultaten van alle gesprekken zijn uitgeschreven in een verslag en de

uitkomsten zijn verwerkt in deze handreiking.

Wanneer je zelf aan de slag wilt met het voeren van focusgroepgesprekken, dan zijn hier wat tips en aandachtpunten:

• Bakenjeonderzoeksonderwerpgoedafenformuleerperthemaeenaantalvragen;

• Kieseenlocatiediegemakkelijktevindenisenalsneutraalbeschouwdwordt.Bijvoorkeuriserzoweinig

mogelijk afleiding en bestaat de mogelijkheid om in een cirkel te zitten;

• Rekruteerdedeelnemerstenminste2à3wekenvoordedatumvoordefocusgroep(en)enbenaderiemanddie

de rol van gespreksleider goed kan vervullen;

• Regelopnameapparatuur(audioofvideo)metextrabatterijen,cassettes,verlengkabels,notitieblokenpen;

• Schikhetmeubilair(kring)inderuimteenzorgvoorvoldoendekoffie,theeoffris;

• Zodra alle deelnemers hebben plaatsgenomen,

verwelkomt de gespreksleider iedereen. Hij of

zij stelt zichzelf voor en geeft relevante ach-

tergrondinformatie en een overzicht van het

onderwerp. Hij of zij benadrukt daarbij het feit

dat deze oefening de deelnemers de gelegen-

heid biedt om hun mening te uiten en dat de

bedoeling van de onderzoekers erin bestaat

van de deelnemers te leren;

• Start het gesprek met een vraag die dienst

doet als opwarmertje. Nodig iedereen uit om

antwoord te geven.

4.3 Borging in beleid

Gemeenten en sportbuurtwerkers die starten met CoachActief worden vaak positief verrast. Jongeren zijn vaak tot

meer in staat dan ze vooraf denken, het leidt veelal tot leuke en verrassende activiteiten, de deelnemers leren er

veel van en er komen vaak positieve energieën los. Voldoende reden dus om te zoeken naar manieren om de initia-

tieven structureel te verankeren in de organisatie en de actieve jongeren zo lang mogelijk betrokken te houden. De

vraag is echter hoe je dat voor elkaar krijgt. De volgende tips en aandachtspunten kunnen daarbij helpen:

• Omjongerenactieftelatenparticiperenenopteleidentotcoachesiseencultuurveranderingnoodzakelijk.

Dat vereist doorzettingsvermogen en een lange adem;

• ZorgvoorbreeddraagvlakbinnendeorganisatieommetCoachActiefaandeslagtegaan.Datdraagvlakmoet

zich gedurende het proces ontwikkelen en blijft constant aandacht vragen. Het moet niet iets zijn dat in de

hoofden van een of enkele mensen zit;

• AlsorganisatiemoetjeechtkiezenvoorCoachActiefenhetzienalseenregulierezaakoftaakvandeorgani-

satie. Het moet duidelijk zijn dat het geen ‘extraatje’ is, dat alleen aandacht krijgt als er wat tijd over is;

• Leervandeervaringenenpashetprojectaannaarlokalebehoefte;

‘We beginnen in juni met de nieuwe cursus. We koppelen de sportcoaches aan de sportbuurtwerker en we heb-ben een subsidieaanvraag gedaan bij het Oranjefonds. Stichting maat-schappelijke projecten Maastricht hebben we benaderd om ervoor te zorgen dat ze twee sportcoaches koopt om activiteiten in de buurt te organiseren. Ze betalen dan het hele project.’ (Jeroen Bovens, Maastricht)

stap 4. evalueren

Page 39: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing40

• Speelmensenvrijomjongerentebegeleiden.Neemditopalseenregulieretaak;

• LegdevisieopenplannenvoorCoachActiefvast.Neemhetopinbeleidsplannenen–programma’senderge-

lijke;

• Maakdeinzetenresultatenvandeactievejongerenzichtbaar:communiceererover;

• ProjectengeldkaneengoedestartvormenvoorCoachActief,maarhetisdekunstvervolgenstezoekennaar

mogelijkheden voor structurele financiering uit reguliere middelen;

• Vraagervarenjongerenookweeromnieuwkomerstebegeleiden(‘peereducation’).

samenvattend : actiepunten • Denkvoorafalnaoverevaluatievanhetproject

• Voer0-en1-metinguitvoorcompetentiesuitenbeschrijfdebevindingenineenkortrapport

• Evalueerookzekerhetprocesenprobeerleerpuntenomtezettenineenanderplanvanaanpak

• Steleenplanopomhetprojectblijvenduittevoerenbijjeorganisatieofgemeente

stap 4. evalueren

Page 40: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing 41

ColoFon

Meer informatie?Zoals vermeld in het voorwoord is deze handreiking CoachActief onderdeel van de blauwdruk, voortgekomen uit

het pilotproject Coaches 16-21. De volledige blauwdruk is te vinden op:

http://www.netwerkinbeweging.nl/werkgroep/162

Op die pagina vindt u onder ‘documenten’ alle afzondelijke onderdelen van de blauwdruk:

1. CoachActief handreiking

2. Rapportage resultaten pilotfase

3. Vrij aanpasbaar projectplan CoachActief

4. Vrij aanpasbare subsidieaanvraag

5. Instrument voor competentiemeting

6. Digitaal logboek

7. PromotiefilmCoachActief

Op www.netwerkinbeweging.nl bestaat ook de mogelijkheid tot interactie met NISB, maar ook mogelijk met

andere uitvoerders van het project. Vragen kunnen ook direct worden gericht aan NISB. Voor de algemene contact-

gegevens verwijzen we naar het colofon.

Page 41: Coach Actief handreiking

CoachAct ief Handreik ing42

ColoFon

Uitgave Deze handreiking is bedoeld voor professionals die

aan de slag willen met CoachActief en is kostenloos

te downloaden (zie pagina 39).

Redactieadres Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB)

Postbus643,6710BPEDE

T(0318)490900

F(0318)490995

E [email protected]

W www.nisb.nl

Tekst Heino van Groeningen

Maarten Wesselman

De handreiking coaches 16-21 is een gedeeltelijke

bewerking van de brochure ‘whoZnext?! Handreiking

Jeugdparticipatie in de Sport’ (Paul Duijvestijn, DSP,

2012). Met goedkeuring van de auteur zijn in voorlig-

gende brochure tekstpassages uit deze bron overge-

nomen.

Eindredactie Ronald Jas

Tekstadviezen Bram Buiting

Ronald Jas

Vormgeving, productie en reprografieVUURWERK, communicatie en vormgeving, Arnhem

© NISB, augustus 2012

1e druk