CMS in de praktijk

26
Inside digital media Mei 2009 78 Dossier CMS : « CMS in de praktijk » Christian Daems & Karine Blommaert. » “Het is soms een complex gege- ven”, dat horen we vaak als het over de CMS markt en de omringende sectoren gaat. Voor outsiders lijkt het inderdaad een complexe markt met veel spe- lers en verschillende soorten tech- nologie. Eigenlijk valt dit best wel allemaal mee. De CMS markt kan opgesplitst worden in verschillende subniches en domeinen (we kunnen wel er- gens toegeven dat de overlap tus- sen deze verschillende domeinen en pakketten het moeilijk maken, zelfs voor vakprofessionals, maar dit toont enkel en alleen maar aan dat de CMS markt nog jong en volop in evolutie is). Ook zijn er verschillende type spe- lers in deze markt actief, gaande van product en technologie leveranciers over integratoren, die technologie en producten kunnen opzetten bin- nen in een project, web agencies, die technische activiteiten koppelen met creative inspanningen, en de pure creative providers. Natuurlijk heb je hiernaast ook gespecialiseerde or- ganisaties die zich enkel toespitsen op subdomeinen zoals consultancy, usability, web analyse, SEO & SEM activiteiten, ... Verder in dit artikel wordt voor de beginnende organisatie die op zoek is naar een CMS pakket en een ge- koppeld project wil opstarten, toe- gelicht welke de verschillende facet- ten zijn die van belang zijn tijdens de opzet van een dergelijk project. Daarnaast bevat dit artikel een over- zicht van de meest actieve firma’s in deze markt in onze regio. Nog één iets voor u start: vergeet niet dat een CMS project niet enkel en alleen draait rond de technolo- gie en de tools, maar zeker evenveel rond mensen, processen en change management. Dit laatste vormt een even belangrijke sleutel in uw pro- jectsucces. 1. Content Vooraleer we het hebben over Con- tent Management Systemen, moe- ten we eerst duidelijk maken wat ‘Content’ echt is. Letterlijk vertaald betekent ‘con- tent’ simpelweg ‘inhoud’. Zo be- staat de inhoud van een website uit teksten, afbeeldingen maar ook ele- menten zoals formulieren of video. De ‘inhoud’ van een bedrijf bestaat in de content-betekenis dan weer uit ondermeer in documenten vast- gelegde kennis, marketingmateriaal zoals brochures, legale documenten en zo meer. Ook relaties tussen con- tent is content. Vital informatie over content wordt beschreven als metadata. Terug moet deze metadata gezien worden als content binnen een Content Management Systeem. Die meta- data kunnen bijvoorbeeld zijn: het type content (een nieuwsbericht, een persbericht, een artikel, een Frequent Asked Question, …), de publicatiegegevens (datum, auteur, …), eventueel de doelgroep (wat dan weer een geïndividualiseerde benadering van de bestemmeling toelaat in functie van diens profiel), en zo meer. Het is dankzij die me- tadata dat een systeem voor con- tentbeheer ‘weet’ wat het met het content-item moet aanvangen. Content management is in de ruime zin het beheer van informatie, do- cumenten, multimediabestanden en tekstuele content. Er bestaan ver- schillende soorten contentbeheer naargelang de aard en het doel van de te beheren inhoud. Het woordje ‘content’ wordt van- daag vaak gebruikt in een internet- context. In de betekenis van het web is ‘content’ de inhoud van een web- site maar ook van pakweg een blog en zelfs een e-mail nieuwsbrief. De verenging van het begrip van de term ‘content’ tot webcontent bij veel mensen heeft alles te maken met het feit dat het web zo een be- langrijke rol speelt in de moderne communicatie. Maar content ma- nagement is dus veel meer. In de praktijk zien we trouwens dat veel overkoepelende contentbeheersys- temen het online luik opnemen in de bredere context van het beheer van alle bedrijfsinformatie. Heel wat grote contentbeheersys- temen zijn ontstaan in een tijd dat het wereldwijde web nog niet eens bestond vanuit een behoefte om be- staande documenten en archieven te beheren. In die tijd was Content Management vaak nog synoniem met het inscannen en archiveren van CONTENT MANAGEMENT

description

Dossier CMS (bron: Digimedia) Veel, maar interessant.

Transcript of CMS in de praktijk

Page 1: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 200978

Dossier CMS :« CMS in de praktijk »Christian Daems & Karine Blommaert.

» “Het is soms een complex gege-ven”, dat horen we vaak als het over de CMS markt en de omringende sectoren gaat.

Voor outsiders lijkt het inderdaad een complexe markt met veel spe-lers en verschillende soorten tech-nologie. Eigenlijk valt dit best wel allemaal mee.

De CMS markt kan opgesplitst worden in verschillende subniches en domeinen (we kunnen wel er-gens toegeven dat de overlap tus-sen deze verschillende domeinen en pakketten het moeilijk maken, zelfs voor vakprofessionals, maar dit toont enkel en alleen maar aan dat de CMS markt nog jong en volop in evolutie is).

Ook zijn er verschillende type spe-lers in deze markt actief, gaande van product en technologie leveranciers over integratoren, die technologie en producten kunnen opzetten bin-nen in een project, web agencies, die technische activiteiten koppelen met creative inspanningen, en de pure creative providers. Natuurlijk heb je hiernaast ook gespecialiseerde or-ganisaties die zich enkel toespitsen op subdomeinen zoals consultancy, usability, web analyse, SEO & SEM activiteiten, ...

Verder in dit artikel wordt voor de beginnende organisatie die op zoek is naar een CMS pakket en een ge-koppeld project wil opstarten, toe-gelicht welke de verschillende facet-ten zijn die van belang zijn tijdens de opzet van een dergelijk project.

Daarnaast bevat dit artikel een over-zicht van de meest actieve firma’s in deze markt in onze regio.

Nog één iets voor u start: vergeet niet dat een CMS project niet enkel en alleen draait rond de technolo-gie en de tools, maar zeker evenveel rond mensen, processen en change management. Dit laatste vormt een even belangrijke sleutel in uw pro-jectsucces.

1. Content

Vooraleer we het hebben over Con-tent Management Systemen, moe-ten we eerst duidelijk maken wat ‘Content’ echt is.

Letterlijk vertaald betekent ‘con-tent’ simpelweg ‘inhoud’. Zo be-staat de inhoud van een website uit teksten, afbeeldingen maar ook ele-menten zoals formulieren of video. De ‘inhoud’ van een bedrijf bestaat in de content-betekenis dan weer uit ondermeer in documenten vast-gelegde kennis, marketingmateriaal zoals brochures, legale documenten en zo meer. Ook relaties tussen con-tent is content.

Vital informatie over content wordt beschreven als metadata. Terug moet deze metadata gezien worden als content binnen een Content Management Systeem. Die meta-data kunnen bijvoorbeeld zijn: het type content (een nieuwsbericht, een persbericht, een artikel, een Frequent Asked Question, …), de publicatiegegevens (datum, auteur, …), eventueel de doelgroep (wat

dan weer een geïndividualiseerde benadering van de bestemmeling toelaat in functie van diens profiel), en zo meer. Het is dankzij die me-tadata dat een systeem voor con-tentbeheer ‘weet’ wat het met het content-item moet aanvangen.

Content management is in de ruime zin het beheer van informatie, do-cumenten, multimediabestanden en tekstuele content. Er bestaan ver-schillende soorten contentbeheer naargelang de aard en het doel van de te beheren inhoud.

Het woordje ‘content’ wordt van-daag vaak gebruikt in een internet-context. In de betekenis van het web is ‘content’ de inhoud van een web-site maar ook van pakweg een blog en zelfs een e-mail nieuwsbrief.

De verenging van het begrip van de term ‘content’ tot webcontent bij veel mensen heeft alles te maken met het feit dat het web zo een be-langrijke rol speelt in de moderne communicatie. Maar content ma-nagement is dus veel meer. In de praktijk zien we trouwens dat veel overkoepelende contentbeheersys-temen het online luik opnemen in de bredere context van het beheer van alle bedrijfsinformatie.

Heel wat grote contentbeheersys-temen zijn ontstaan in een tijd dat het wereldwijde web nog niet eens bestond vanuit een behoefte om be-staande documenten en archieven te beheren. In die tijd was Content Management vaak nog synoniem met het inscannen en archiveren van

content management

Page 2: CMS in de praktijk

Inside digital media Mei 2009 79

documenten.Daarnaast was Content Manage-ment vooral een kwestie van het structuren van de workflow die komt kijken bij de levensloop van een document (ondermeer samen-werking) en een efficiënt versiebe-heer zodat men ten allen tijde de juiste versie van een document kon terugvinden.

Andere beheersystemen zijn ont-staan in het internettijdperk en zijn geleidelijk aan uitgegroeid van een-voudig webbeheer tot meer omvat-tende systemen. Nog anderen ko-men uit de wereld van TV, radio en videoproductie, waar het beheer van audiovisuele elementen al langer be-kend is. Een laatste reeks Content Management systemen stamt dan weer uit het catalogusbeheer waar-bij commerciële catalogi werden bijgewerkt en geproduceerd over verschillende media zoals print, het web en CD’s.

1.1. Content manage-ment: een paraplutermContent Management systemen worden vaak onderverdeeld in een aantal subcategorieën in functie van hun bestemming en doel. Daarnaast zijn er ook een aantal domeinen die nauw verband houden met het contentbeheer en er soms mee sa-mensmelten. Hieronder geven we alvast een korte opsomming van die begrippen.

- Web Content Management Sys-tems (WCMS) Zoals we eerder schreven, verwar-ren nogal wat mensen Content

Management met Web Content Management. Web Content Ma-nagement of WCM is, zoals de naam al aanduidt het beheer van de content binnen een website en meer en meer ook in andere interactieve digitale dragers. De meeste WCM-systemen hebben vergelijkbare functies voor het ba-sisbeheer van de inhoud en struc-tuur van een website. Toch is er een brede waaier aan systemen met en even brede waaier aan prijskaartjes. Dat heeft te maken met de func-tionaliteit maar ook met de geko-zen technologie. Ook in de wereld van de Web Content Management systemen is het openbron-fe-nomeen immers aan een sterke opmars bezig.

Op het vlak van functionaliteit vin-den we meestal volgende kenmer-ken terug:- Mogelijkheid om tekstuele en multimediale content van de web-site te beheren, inclusief beheer van documenten zoals tekstbestanden, PDF’s, afbeeldingen en zo meer.- Een HTML–editor die toelaat om de content vorm te geven. Een HTML editor is een tool die het mogelijk maakt om binnen een webomgeving gebruiksvriende-lijke bewerkingsfuncties, zoals we die kennen uit beeldbewerking-pakketten en tekstverwerkings-pakketten, toe te voegen aan een webbeheersysteem. - Het vastleggen van beheerderspro-fielen waarbij elke gebruiker van het WCMS zijn rechten heeft.- Het definiëren van de navigatie van de website.

De meer geavanceerde systemen hebben dan ook nog eens vaak functies op het vlak van:- Rechtenbeheer, workflow en approval. - Beheer van meertalige websites en van meerdere websites en subsites met hetzelfde CMS. - Beheer van user-generated con-tent en moderne toepassingen als weblogs, wiki’s, RSS feeds etc…- Integratie met andere bedrijfstoe-passingen die cruciaal zijn voor een efficiënte website zoals e-mail marketing toepassingen, Web Analytics die de efficiëntie van de website in kaart brengt, CRM-toe-passingen voor het beheer van de klantendata etc…

- Digital Asset Management Sys-teem (DAM)Zoals de naam al aanduidt, ligt de klemtoon bij Digital Asset Manage-ment op het beheer van digitale do-cumenten en gegevens. Of met an-dere woorden: in tegenstelling tot bij bijvoorbeeld Enterprise Content Management of Records Manage-ment (zie verder) ligt de klemtoon hier op digitale ‘assets’, in de prak-tijk veelal multimediabestanden zoals video, audio en afbeeldingen. Sommige Digital Asset manage-ment systemen hebben ook functies op het vlak van met de digitale as-sets gerelateerde productinformatie en de automatische publicatie van de digitale bestanden in allerhande catalogi. In dat geval spreekt men eerder over een Product & Cata-log Content Management systeem (PCCM) of Product Information Management systeem (PIM).

« Vergeet niet dat een CMS projeCt niet en-kel en alleen draait rond de teChnologie en de toolS, Maar zeker eVenVeel rond MenSen, proCeSSen en Change ManageMent »

content management

Page 3: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 200980

Nog een andere term die belangrijk is in dit verband, is DRM. DRM staat voor Digital Rights Manage-ment en is een systeem voor het be-heer van de auteursrechterlijke en andere legale informatie die bij een bepaald stuk content hoort, in DAM multimediale content, bijhoudt. In de media is dit heel belangrijk. Met internet is het ook erg actueel, denk bijvoorbeeld aan digitale muziek. - Document Management Systeem (DMS)DM systemen zijn ontwikkeld met de bedoeling elektronische documenten en elektronische versies van papieren documen-ten op te slaan en te beheren. De term overlapt lichtjes met andere begrippen zoals we die hieronder zullen bespreken en documentbeheer maakt meestal ook deel uit van Enterprise Con-tent Management en is verwant met Digital Asset Management. DMS ontstond in de jaren ’80, overwegend voor het beheer van papieren documenten (in een ge-digitaliseerde versie). Document Management Systemen combine-ren functies op het vlak van op-slag, archivering, categorisering, versiecontrole, samenwerking en workflow, doorzoekbaarheid, be-veiliging en distributie.

Een belangrijke term in het ka-der van DMS is Document Ima-ging, een informatietechnologie voor het repliceren van (papie-ren) documenten in een digitale of andere archiveerbare vorm (zoals microfilms). Het spreekt voor zich dat de komst van de

scanner hier een belangrijke rol heeft gespeeld.

- Enterprise Content Management (ECM)Enterprise Content Management (ECM) is één van de belangrijkste deelgebieden van het contentbe-heer. Zoals de naam aanduidt, houdt ECM zich bezig met het beheer van (ongestructureerde) informatie in een bedrijf. Ongestructureerde in-formatie is alle informatie die niet meteen als een veld in een databank kan aangesproken worden. Denk daarbij aan Word- of Excel-docu-menten, PDF-bestanden, XML-files, multimediale bestanden maar ook e-mail. Er zijn dan ook heel wat overlappingen met andere, hier besproken, deelgebieden van het contentbeheer, zoals RMS, DAM en DMS. De meeste zogeheten ECM-suites omvatten functies van al deze systemen en zelfs meer en meer ook van WCMS. ECM is er op gericht om de levenscyclus van de beheerde informatie (vanaf de productie tot en met de opslag en doorzoekbaarheid) te bewerkstel-ligen. Belangrijke aspecten van dit beheer zijn ondermeer workflow, collaboratie of samenwerking, ver-sie beheer, publicatie, terugvinden, beveiliging en zo meer.

Sommige ECM-systemen streven er naar op de meest exhaustieve manier alle aspecten van het beheer van de bedrijfsinformatie te integreren.

- Records Management Systeem (RMS)Records Management is de praktijk van het archiveren, klasseren, iden-

tificeren, bewaren en zelfs ver-nietigen van ‘records’. Dat zijn heel uiteenlopende documenten en bestanden, zowel fysiek als digitaal. RM systemen zijn on-dermeer te kaderen in juridische verplichtingen op het vlak van het bewaren van bepaalde gege-vens. Met ‘records’ bedoelen we zowel digitale data zoals e-mail als bijvoorbeeld databanken, ge-boorteakten, documenten uit de medische beeldvorming als alle mogelijke documenten uit de za-kelijke praktijk. Actueel wordt er heel wat aandacht besteed aan het Records Management in het kader van elektronische mail.

1.2. De levenscyclus van content

Om de verschillende functies van een Content Management Systeem beter te kunnen doorgronden, gaan we kort na welke stappen er allemaal zijn in het leven van “een stuk con-tent”, met een duur woord de “con-tent lifecycle”.

Die stappen zijn het productiepro-ces, het vergaren van de content, het beheren ervan en het publiceren van de content.

Het productieprocesIn de eerste fase, het productiepro-ces, spelen de meeste CMS oplos-singen een beperkte rol. Een een-voudig voorbeeld is de publicatie van tekst op een website: de meeste Web Content Management syste-men bieden wel de nodige functies om die tekst te formatteren maar je vindt zo goed als nooit alle toeters en bellen die je ook vindt in tekst-

content management

Page 4: CMS in de praktijk

Inside digital media Mei 2009 81

content management

→ GRANT YOUR WEBSITE THE FEATURES OF HIGH-END SYSTEMS

• Browser-independent administration interface (IE, Firefox, Safari, Chrome) with integrated wysiwyg editor

• Management of multiple sites in multiple languages

• Multi-lingual editing • Integrated content versioning• Scheduled content• Search engine friendly url’s• Page caching• Content syndication (RSS)• Built-in statistics• Task lists• Large set of standard and optional modules• Open architecture and extended API• Based on MS .NET Framework• Scalable, fl exible licensing model• ...

→ Seeing is believing!

emagiC CMS.Net

WEB

CONTENT

MANAGEMENT

With emagiC CMS.Net at their fi ngertips, web developers can confi dently take on any web project from a simple informative web-site to a complex e-business solution with integrated user management.

The best way to convince you of the quality of emagiC CMS.Net is to show you how the system works. Web developers and web masters can download a demo version from www.emagiccms.net or obtain a demo in-house from a certifi ed Emagine partner.

→ emagiC CMS.Net provides 80% of the functionality of high-end systems for only 20% of the price.

→ www.emagiccms.net

ADVANTAGE.the unfair

EMA 09 09_Ad Inside.indd 1 20-04-2009 12:32:55

verwerkingssystemen, al heeft het ene CMS op dat vlak meer moge-lijkheden dan het andere en laten sommigen integraties toe met tekst-verwerkingssystemen.

Het loont de moeite, zeker in in-tensieve productieomgevingen, zo-als bij uitgevers, na te gaan welke functies het CMS biedt om het productieproces te vergemakkelij-ken en eventueel in andere omge-vingen geproduceerde content snel en dus automatisch te integreren in het CMS (bijvoorbeeld aan de hand van een tussenliggende laag). Wan-neer het productieproces volledig losgekoppeld is van het CMS, zal in de dergelijke intensieve conten-tomgevingen het CMS immers een tijdrovende tussenschakel worden met frustratie en productiviteitsver-lies tot gevolg.

Het verzamelen van de contentIn de tweede fase, het vergaren van de content, komen typisch za-

ken aan bod als het samenbrengen van de content, het integreren van content uit alle systemen (boek-houding, CRM systeem,…) en het verwerken van de content: format-teren, toevoegen van de broodno-dige metadata, en zo meer. Voor het beheer van papieren documenten omvat deze fase ook bijvoorbeeld het digitaliseren (bvb. door te scan-nen). Bij webcontentbeheer om-vat het ook het verzamelen van de content die eventueel door derden wordt geleverd.

Het contentbeheerIn de derde fase, het beheer, ko-men de eigenlijke management-functies van het Content Manage-ment Systeem aan bod: de content opslaan, indexeren, doorzoekbaar maken, opvragen in functie van gepredefinieerde regels en, allicht de allerbelangrijkste functie zoals we in onze vorige bijdrage reeds zagen, de hele workflow waar-bij gebruikers in functies van hun

rechten en plichten door een be-heersproces worden geleid waarbij uiteindelijke verantwoordelijken de nodige maatregelen treffen voor uiteindelijke publicatie.

Dat gaat in de praktijk vaak gepaard met versiebeheer, in het geval een content-eindverantwoordelijke aan-passingen vraagt en verschillende mensen aan één stuk content samen-werken. Ook het eventuele beheer van digitale rechten, relevant bij au-teursrechtelijk beschermde content, hoort hier bij, evenals de eventuele koppeling van content met andere bedrijfssystemen.

Noteren we tenslotte dat in deze fase ook vaak een belangrijk stuk beveiliging aan bod komt.

De publicatieDe vierde fase tenslotte, de publica-tiefase, omvat het publiceren van de content binnen vooraf vastgelegde templates over verschillende media.

Page 5: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 200982

content management

In de praktijk gebeurt het publica-tieproces vaak in verschillende stap-pen waarbij eerst in een ontwikke-lingsomgeving gewerkt wordt met een ‘preview’ functie, vooraleer de uiteindelijke versie na een definitie-ve goedkeuring echt ‘live’ gaat, al is dit zeker niet altijd het geval. De ‘output’ van de content kan zowel een website zijn (bij webcontenbe-heer) als een catalogus, een brochu-re etc… Uiteraard komt publicatie niet altijd ter sprake, soms dient een contentbeheersysteem enkel om content te archiveren.

2. Evoluties in Content Management

De industrie van de Content Ma-nagement systemen ondergaat de jongste jaren een sterke evolutie. Dat heeft te maken met econo-mische factoren (globalisering en consolidatie), met het ver-anderende consumentengedrag (de deelnemende consument en de sterk veranderende media-consumptie) en met technologi-sche factoren (de opkomst van nieuwe technologieën als Rich Internet, breedband met daaraan gekoppeld video, en toepassin-gen als blogs, wiki’s, RSS feeds, podcasts etc…).

Hieronder overlopen we een aan-tal van de belangrijkste evoluties. Maar eerst een woordje over de sector zelf.

Want die sector heeft duidelijk de wind in de zeilen. De hernieuw-de aandacht voor internet na de dotcom-periode bij de bedrijven en de sterk stijgende aandacht van

de consument voor de ‘nieuwe media’, die gekenmerkt wordt door een verschuiving in de me-diaconsumptie ten voordele van het wereldwijde web, heeft im-mers ook de vraag naar content-beheersystemen aangewakkerd, in het bijzonder – maar zeker niet alleen - voor het web. Bovendien worden die nieuwe media steeds meer gebruikt voor de versprei-ding van multimedia-content zo-als audio en video.

Al deze evoluties (ondermeer) zor-gen er voor dat de bestedingen inza-ke Content Management systemen wereldwijd aan de top staan van de bestedingen die bedrijven doen op het vlak van informatietechnologie (IT). Volgens Gartner is de ECM markt 2,9 Billion dollar waard in 2007. Zij voorspellen dat de wereldwijde ECM markt in omzet zal stijgen met 12,9% tot 2011. Dit stelt dus een gezonde markt voor, maar ook een markt onder constante evoluties.

De goede resultaten van de indus-trie zijn zoals gezegd zeker niet enkel terug te brengen op de evo-luties in het online landschap. Ze kaderen eerder in een algemene evolutie van onze maatschappij waar kennis en informatie belang-rijker worden en waar bedrijven, die het verschil willen maken, in staat moeten zijn om hun infor-matie op de juiste manier te behe-ren en vooral te ontsluiten via de vele dragers die daartoe vandaag ter beschikking staan. Denk op het vlak van die ontsluiting bij-voorbeeld aan enterprise search.

Zo stelde Gartner ook dat de markt van de systemen voor het doorzoe-ken van en toegang krijgen tot in-formatie (en het samenwerken aan die informatie) vorig jaar groeide met om en bij 10 %. De systemen om één en ander mogelijk te ma-ken worden ook steeds robuuster en sneller dankzij nieuwe technieken op het vlak van de categorisering en taxonomie van de informatie.

Vorige zomer publiceerden de ana-lysten een aantal studies over de toe-komst van applicaties voor toegang tot content, het beheer van content en het beheer van digitale assets. En ook volgens hen ziet het er goed uit voor de sector.Tot 2010 blijft de markt voor con-tent-toepassingen (DAM, ECM, CMS, Enterprise Search,…) volgens IDC sterk in de lift zitten. De sector mag zich zelfs verwachten aan jaar-lijks gemiddelde groeipercentages (CAGR) met twee cijfers.

Volgens IDC is de belangrijkste re-den voor dat succes te zoeken in de vaststelling in de bedrijfswereld dat je niet aan business kunt doen als je geen goede toegang hebt tot of beheer van je informatiebronnen.

Opmerkelijk is dat IDC vond dat 40 % van de bedrijven nog steeds niet over een commercieel CMS beschikken en dat in de bedrijven die wel een CMS hebben, veel ge-bruikersgroepen nog niet aan hun trekken komen. Ook hier dus nog heel wat groeimogelijkheden.

De markt van DAM-systemen zal de komende vijf jaar toenemen met

Page 6: CMS in de praktijk

Inside digital media Mei 2009 83

content management

een jaarlijks gemiddeld groeicijfer van 25 %.

Over naar enkele belangrijke evo-luties in het CMS-landschap dan. We sommen ze hieronder op. In het kader van dit boek schenken we daarbij extra aandacht aan het con-tentbeheer voor het web en andere digitale dragers.

1. Globalisering en consolidatie2008 was terug, zoals in 2007, een jaar met bijzonder veel conso-lidatie in de industrie. De top van de leveranciers van Content Ma-nagement Systemen werd door de verschillende overnames en fusies sterk dooreen geschud. Slechts en-kele voorbeelden: Alterian koopt Mediasurface op, Autonomy neemt Interwoven over, Synkron wordt opgeslokt door Episerver, ... .

Sommige van die overnames ka-deren in de strategie van grote fa-brikanten van Enterprise Content Management suites om hun totaal-oplossingen verder uit te bouwen met technologieën die ze tot dan toe niet of onvoldoende hadden, denk aan oplossingen voor web-contentbeheer of ‘enterprise search’ bijvoorbeeld. Op die manieren cre-ëren ze ‘enterprise’ systemen die werkelijk elk aspect van het con-tentbeheer voor grote organisaties afdekken: documentbeheer, enter-prise content management, enter-prise search, web content manage-ment, DAM etc…

Anderen zijn geïnspireerd door puur economische wetmatigheden in een globaliserende economie.

Nog anderen zijn dan weer te be-grijpen vanuit een trend in de in-ternetwereld om de verschillende e-marketing oplossingen, die een bedrijf nodig heeft, naadloos ge-ïntegreerd aan te bieden (WCMS, web analytics, e-mail etc…), een strategie die gevolgd wordt door zowat alle grote aanbieders van e-marketing oplossingen en WCMS-systemen.

2. Multimedia en cross-mediaMultimediabestanden zoals video en audio zijn niet echt nieuw. Maar de enorme opgang van het snelle breedbandinternet, zowel bij vaste als bij mobiele internetverbindin-gen, zorgt voor een even steile op-mars van multimediale content. Ver-geten we bijvoorbeeld niet dat 2006 het jaar van de grote doorbraak en de overname van een website als YouTube was. Het “allways on” breedband internet met draadloze netwerken bij de thuisgebruiker en snel mobiel internet, zorgt ook voor een verdergaande convergentie van de verschillende media zoals Web, TV en mobiel. Steeds meer ‘eige-naars’ van content, in het bijzonder in de media- en entertainmentsec-tor, zoeken manieren om hun con-tent op verschillende manieren tot bij de consument te krijgen, waar die zich ook bevindt en op eender welk moment van de dag.

Het spreekt voor zich dat die evo-luties zich ook laten gevoelen op het vlak van het contentbeheer. Ook als de behoefte aan het be-heer van multimediale content zich in uw bedrijf vandaag niet laat ge-voelen, bijvoorbeeld op uw web-

site, houd u er bij de keuze van uw content management systeem best rekening mee.

Hetzelfde geldt voor het cross-me-dia beheer van uw (multimediale maar zeker ook tekstuele) content. De voortschrijdende digitalisering van alle media is een uitdaging voor uw contentbeheer. We den-ken hierbij niet alleen aan voor de hand liggende media als websites, mobiele telefoons en interactieve digitale televisie maar ook aan de digitale schermen die her en der opduiken in omgevingen waar dat voorheen niet het geval was. Denk bijvoorbeeld aan outdoor reclame (waarbij billboards geleidelijk aan digitale displays worden) en in-store omgevingen waar handelaars eveneens beginnen digitale scher-men te implementeren. We weten van minstens twee projecten die in ons land in 2006 werden opgestart waarbij het content management systeem wordt uitgebouwd om content en boodschappen te tonen op digitale schermen in een fysieke winkelomgeving.

3. Nieuwe communicatie-instru-menten voor de deelnemende con-sumentEen van de meest besproken trends op het vlak van de marketingcom-municatie in 2008 was ongetwij-feld het blogging-fenomeen. Blogs worden steeds vaker ook ingezet voor bedrijfsdoeleinden. De ach-terliggende reden van die evolutie is de behoefte van de consument om zichzelf uit te drukken. Dankzij de digitale technologie beschikt die consument vandaag over de midde-

Page 7: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 200984

content management

len om dat makkelijk, snel en goed-koop te doen. Blogs zijn één vorm waaronder die evolutie zich aan ons voordoet. Anderen zijn fenomenen als wiki’s, waar verschillende mensen deelnemen aan de totstandkoming van een thematisch stuk content, podcasts, videoblogs en zo meer.

De toenemende macht van de vrij-uit sprekende digitale consument heeft er ook toe geleid dat de re-gels van de marketingcommuni-catie veranderen. Vroeger (en ook nu nog al te vaak) verstop(t)en be-drijven zich achter een ‘corporate’ monoloog waarbij de consument de verbruiker was van marketing- en PR-content en het bedrijf de ‘verspreider’, vaak in een taal die ver af stond van de alledaagse ‘mensentaal’. De evolutie naar een cultuur van deelname van de consument aan de marketingdia-loog vereist dat bedrijven, die niet als arrogant willen overkomen, enerzijds moeten deel nemen aan bestaande dialogen, bijvoorbeeld aan blogs, en anderzijds dat ze die dialoog ook moeten faciliteren op hun eigen marketingkanalen. Dat verklaart meteen de grote aan-dacht voor fenomenen als corpo-rate blogging. De uitdaging van de evolutie van ‘user-generated’ content is niet alleen voor de be-drijfsstrategie enorm. Ook voor het beheer van de content is ze cruciaal. Fenomenen als RSS-feeds, social networking, com-mentaren van de bezoekers van de website, collaboratie, syndica-tie van content en user-generated content hebben onvermijdelijk een invloed op de keuze van een contentbeheersysteem…

4. De zoekmotorfactorVoor heel wat surfers is hun zoek-motor, in de praktijk meestal Goog-le, bijna het synoniem geworden van internet. Usability-experts weten al langer dan vandaag dat veel inter-netgebruikers zelfs de domeinnaam van een site die ze kennen in Google intikken, eerder dan in het daartoe bestemde veld van hun browser. De impact van de zoekmotoren op het internet is zondermeer enorm. De zoekmotoren zijn de belangrijk-ste bronnen van trafiek geworden voor websites.

Het is dan ook begrijpelijk dat de strijd om een topplaatsje te verwer-ven in de zoekmotoren, wanneer de surfer een bepaalde zoekterm intikt, een heuse miljardenbusiness is geworden. Deels door de inspan-ningen die bedrijven doen om hun websites te optimaliseren voor de ‘natuurlijke zoekresultaten’, deels door het reserveren van tekstad-vertenties die verschijnen bij die zelfde zoektermen.

Het spreekt voor zich dat de be-hoefte aan een optimaal plekje in de zoekresultaten ook heel wat eisen stelt aan het Web Content Management systeem. En omdat steeds meer sites draaien op zo een WCMS, is het eveneens begrijpelijk dat de fabrikanten van die systemen verplicht zijn om standaard ‘zoek-motorvriendelijke’ functies in te bouwen. Om maar één van die func-ties te noemen: de mogelijkheid om zoekmotorvriendelijke URL’s (het adres van een webpagina of webdo-cument) te voorzien.

Lang niet elk WCMS heeft die

zoekmotorvriendelijke functies (of nog niet). U doet er, gezien de enorme impact van de zoek-motoren, dan ook best aan één en ander te overwegen alvorens een systeem te kiezen.

Afgelopen jaar hebben we trou-wens een aantal initiatieven in ons land genoteerd die de aandacht voor de onvermijdelijke link tussen zoekmotoren en CMS-systemen moeten verhogen.

Zo zijn er nogal wat samenwer-kingen geweest tussen CMS-integratoren en zoekmotor-spe-cialisten wat ondermeer heeft geresulteerd in de lancering van een SEO-vriendelijk label voor Content Management systemen, een samenwerking tussen het Search Engine Marketing bureau Extenseo en de European Web Association.

5. Rich InternetIedereen heeft tegenwoordig de mond vol over Ajax en Web 2.0. Ajax, een combinatie van techno-logieën, als DHTML, XML en javascript, zorgt ervoor dat web-sites veel interactiever worden. Ook de WCMS markt heeft het Ajax poeder ontdekt en meerdere vendors bieden al een Ajax geba-seerde editor.

Een snelle en gebruiksvriendelijke interface is vandaag een absolute noodzaak geworden, zeker voor zware gebruikers. Drag & drop, in-line editing, slimmer zoeken, over-zichtelijke interfaces, uitklapbare schermen, contextgevoelige menu’s, ... dankzij de techniek kan er veel.

Page 8: CMS in de praktijk

Drupal has found Borderless Information Designers

Are you convinced of the power of the Drupal CMS? Then look no further. Call Connexion for professional management of your multilingual internet, extranet, intranet, e-shop or community website project. These organisations recently did: Agoria • Ansell Healthcare • BPT Belgium • CEPS • Chancellerie du 1er Ministre / Kanselarij 1ste Minister • EcoMod • FIJ • ISFE • Keurslager • Kniecentrum • Musées Royaux d’Art et d’Histoire / Koninklijke Musea voor Kunst and Cultuur •

MyOptic24 • Tein Telecom • Toyo Pumps Europe • Vosec

Dru

pal i

s a

regi

ster

ed tr

adem

ark

of D

ries

Buy

taer

t

Connexion Corporate Communications sa/nv Av. Charles Woestelaan 207 - B-1090 Brussels - Belgium - T : +32 (0)2 421 71 40

Ask for Stany van Gelder - [email protected]

www.connexion.eu

Annonce.indd 1Annonce.indd 1 4/10/09 11:37:06 AM4/10/09 11:37:06 AM

Page 9: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 200986

content management

AJAX kan en zal als technolo-gisch middel zijn doelstellingen en voordelen bewijzen geduren-de de komende maanden/jaren. CMS vendors zullen inderdaad AJAX onder de loep moeten ne-men, maar ook nu zal de tech-nologiehype met een korreltje zout genomen moeten worden. Hoe goed de technologie ook is en hoe ver de mogelijkheden ook reiken, toch valt of staat alles bij een goed uitgewerkt concept, aanpak en intuïtieve interface, aangepast aan het profiel van de gebruiker.

Wat een nog boeiendere discussie is, is welke nieuwe functionaliteiten AJAX binnen en buiten het “CMS milieu” teweeg zal brengen...be-nieuwd hoe de CMS vendors hier-op zullen reageren: denk maar aan een doorgedreven integratie van marketing oplossingen zoals email en campagne management oplos-singen en optimalisatietechnieken aan de hand van geïntegreerde web analytics.

Noteren we tenslotte dat voor heel wat vendors het antwoord op de usability-vraag blijkt te bestaan uit het uitrollen van op AJAX-gebaseer-de interfaces.

6. Webcontentbeheer en integratieWaar voorheen werd verondersteld dat WCM in ECM zou verdwij-nen, wordt nu door alle belang-rijke marktanalisten onderkend dat WCM als apart gebied zal blijven bestaan.

En dat klopt. Het is een beetje hetzelfde als bij de interactieve re-

clamebureaus: een deel van hen zullen ongetwijfeld vroeg of laat opgaan in grote reclamebureaus terwijl anderen zich net zullen blijven toeleggen op interactieve media. Het is het verhaal van een totaalbenadering (en volgens sommigen toegevingen op het vlak van de performantie van de individuele onderdelen) of kiezen voor een specifieke expertise.Het is boeiend om te zien hoe er bij de spelers twee grote trends zijn: de eerste is, zoals we al be-schreven, de integratie van het WCMS in grote ECM suites. De tweede is die waarbij WCMS steeds nauwer wordt geïntegreerd met andere online systemen zo-als Web Analytics, systemen voor Multi Variable Testing, E-mail Marketing, Search Engine Mar-keting, Marketing Automation, e-CRM en zo voort en zo verder.

7. Open source Voor Web Content Management systemen is openbron-software al langer een valabel alternatief. Maar, zeker sinds 2008, is de aanwezig-heid van ‘open source’ nog sterk toegenomen in het Content Ma-nagement gebeuren, ook in Enter-prise Content Management.

Het is niet te danken aan één markt-speler maar de rol van Alfresco, het open bron systeem van John New-ton, één van de oprichters van het bekende ECM-systeem Documen-tum (nu van EMC²), is significant. Alfresco is een open bron ECM Suite (pas in 2005 opgestart) dat in snel tempo aan een opmars bezig is en trouwens ook met een open source WCMS komt.

Maar ook de rol en populariteit van Drupal heeft hier veel aan te danken.

8. Web Content beheer en de KMOEen laatste trend voor 2008 ten-slotte is de vaststelling dat ook kleinere bedrijven steeds meer de voordelen van contentbeheer voor hun websites ontdekken. Er zijn nog ontelbare KMO-sites met een statische site maar het is opvallend om te zien hoe er heel wat systemen op de proppen komen, die specifiek mikken op de middenmarkt, onder-meer in het openbron-segment.

Bovendien lijken ook een aan-tal grote CMS-spelers te werken aan oplossingen voor kleinere be-drijven, vaak via een zogeheten SaaS-model.

3. Web Content Management: inleiding

Een van de belangrijkste as-pecten van het contentbeheer is Web Content Management. Dat heeft alles te maken met de enorme opkomst van het we-reldwijde web in de marketing-communicatie. In de volgende hoofdstuk staan we stil bij con-tent en contentbeheer in een ‘web-context’.

In de daaropvolgende hoofdstuk-ken kijken we meer in detail naar Web Content Management Syste-men en de keuze er van.

‘Web Content’ is een vlag die een brede lading dekt. Het zijn zowel de teksten in uw website als de foto’s en filmpjes er in, de

Page 10: CMS in de praktijk

Inside digital media Mei 2009 87

content management

documenten die bezoekers kun-nen downloaden en zelfs de dien-sten die u via uw website aanbiedt zoals interactieve formulieren of online enquêtes.

Web content, het hoofdthema van dit boek, is dus informatie, tekstueel of audiovisueel, waarvan het bedrijf het zinvol acht die op de website te presenteren aan de gebruikers van die website, en die relevant is voor die gebruikers. Al moeten we daar in deze tij-den van Web 2.0 iets aan toe-voegen: ‘content’ wordt ook meer en meer informatie die de bezoeker van uw website zelf nalaat. Dat kunnen commenta-ren zijn op artikelen die u postte en zelfs audiovisuele elementen. Denk maar aan de filmpjes die de moderne surfer kan op sites als YouTube posten.

Het spreekt voor zich dat ook die door de gebruiker toegevoegde content (in het jargon user-gene-rated content) op één of andere manier moet worden beheerd. Maar verder meer daarover.

Een vaak voorkomend misver-stand is dat ‘content’ enkel tek-stuele informatie is. Dat is begrij-pelijk: ondanks de razendsnelle opkomst van breedbandinternet, en daaraan gekoppeld van online video en audio, is en blijft het web in de eerste plaats nog steeds een overwegend tekstueel medium. Maar het is zeker niet uitsluitend tekstueel. De integratie van mul-timediabestanden in het content-beheer is dan ook een ‘hot topic’ in het contentbeheer.

3.1. Waarom is content op het Web

zo belangrijk?De Westerse economie wordt steeds meer een kennis- en communica-tie-economie. Informatie en de verspreiding er van is dus cruciaal. Bovendien willen de consumenten steeds meer participeren in dat pro-ces zoals overduidelijk blijkt uit het succes van online projecten waar de surfer meer is dan een bezoeker.Contentbeheer is het beheer van de intellectuele ‘assets’ van uw bedrijf, ongeacht de aard van de content, de bestemming en de dragers.

Op internet is ‘content’ zo mogelijk nog belangrijker. Hieronder vertel-len we waarom…

1. ZoekmotorenHoe komen surfers op uw website terecht? Soms omdat ze die site of uw bedrijf al kennen maar meestal omdat ze op zoek zijn naar een be-paalde informatie, al dan niet com-mercieel. Voor het overgrote deel van de surfers verloopt die zoek-tocht via zoekmotoren als Google, Windows Live Search of Yahoo. Waarom content daarbij belangrijk is? De zoekmotoren serveren aan de surfer een lijst met websites in functie van hun zoekopdracht. Het algoritme (de wiskundige formule) waarmee dat gebeurt houdt in de eerste plaats rekening met de rele-vantie van de inhoud van de website voor de zoekterm die de surfer op dat moment heeft ingetikt. Hoe re-levanter die content, hoe hoger de website scoort.

2. Content activeert en verkooptHoe kunt u de bezoekers van uw

website laten doen wat u wilt dat ze doen? Hoe zorgt u er voor dat iemand die op de thuispagina van uw website terechtkomt pakweg een bestelling plaatst, een con-tactformulier invult of inschrijft voor een document? We staan er niet altijd bij stil maar de rol van de content van uw website is hier cruciaal. De woorden waarmee u de surfer aanzet om een actie te ondernemen, de plaatsing van die woorden op uw website, de call-to-actions, de beelden waar-mee u een surfer wilt overtuigen om een product te ontdekken, het zijn stuk voor stuk wezenlijke elementen in de verbetering van de effectiviteit van uw website.

Het mag dan ook niet verwonde-ren dat één van de duidelijke trends op het vlak van het contentbeheer de integratie is met systemen die de impact van uw website in kaart brengen en met systemen die u toe-laten verschillende versies van een zelfde onderdeel van uw website (een knop, een grafische afbeel-ding, een formulier etc…) afwisse-lend aan de bezoekers te serveren zodat u kunt zien welke het meeste impact heeft.

We mogen daarbij de rol van ge-schreven content niet onderschat-ten. De woorden waarin u de be-zoeker van uw website aanspreekt zijn erg belangrijk om die bezoeker aan te zetten een actie te onderne-men. Uiteindelijk zijn mensen ta-lige wezens: zelfs denken doen we met woorden…

3. Content als basis voor commu-nicatie

Page 11: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 200988

content management

Anno 2007 is het internet meer dan ooit een participatief medium: surfers willen niet alleen de in-houd van uw website ‘consume-ren’, ze willen er in veel gevallen ook toe bijdragen. Content is het beginpunt van elke communicatie, elke dialoog, elke conversatie.

Het is door het aanbieden van relevante en gerichte content op maat van een specifieke doelgroep dat u er in slaagt om een commu-nity van gebruikers uit te bouwen rond uw merk of bedrijf.De toenemende rol van content in een succesvolle webcommunicatie en e-business is meteen de verkla-ring waarom ook het beheer van die content belangrijker wordt. 3.2. De strategische

plaats van webcontentbeheer

Vooraleer we de praktische aspec-ten van het webcontentbeheer aan-snijden, loont het de moeite om na te gaan wat de strategische rol van het webcontentbeheer voor een bedrijf is. Het webbeheer is in de eer-ste plaats immers een essentiële bouwsteen voor bedrijven die in-tensief gebruik maken van hun website als cruciaal kanaal van marketing-communicatie, (e-) business, en zo voort.

Het beheer van de webcontent is meer dan het eenvoudig ver-garen en publiceren van in het bedrijf beschikbare content. Het is ook meer dan een kwestie van de keuze van het juiste software-platform en de juiste integrator.

Content Management is in essentie een kwestie van: - het identificeren van de klanten en partners van het bedrijf - het analyseren van de behoeften (informatie en andere) van deze klanten en partners- het lokaliseren van de content en digitaliseerbare assets (ook services) van het bedrijf die kun-nen via de site beantwoorden aan die behoeften- het samenbrengen van de diver-se diensten en personen binnen het bedrijf die deze informatie en diensten kunnen aanleveren, en het zo geïndividualiseerd mo-gelijk aanbieden (publiceren) van de diensten in functie van de di-verse doelgroepsegmenten van het bedrijf- het implementeren van een klant-gerichte strategie en het inbou-wen van processen en procedures, gesteund door het management, die over de diverse afdelingen van het bedrijf heen, voor een perma-nente uitbouw van deze behoef-tenvoorziening zorgen en daarbij voor de nodige interactie met de doelgroep zorgen- het analyseren van de mate waarin de aangeboden diensten voldoen aan de behoeften van de websitebezoekers (klanten, pros-pects, partners, medewerkers, sol-licitanten,…) en in welke mate ze voldoen aan de bij de start van het webproces vooropgestelde doel-einden, en eventueel het bijstu-ren van de strategie op basis van deze analyses.

Het ligt voor de hand dat deze vast-stellingen een aantal verregaande implicaties hebben op het vlak van

de manier waarop de onderneming denkt en werkt.

Het is ook duidelijk dat Web Con-tent Management door deze geïn-tegreerde aanpak al lang geen pure kwestie meer is van het contentbe-heer zelf maar dat er steeds meer extra platformen worden gekoppeld aan het eigenlijke contentbeheersys-teem om die geïntegreerde benade-ring mogelijk te maken.

Een contentstrategie is een continu proces dat heel wat werk vergt op het vlak van de interne verhoudin-gen binnen het bedrijf. De keuze voor een duidelijke markt-, klant- en doelgroepgerichte strategie, en voor een geïntegreerde webstrate-gie, kan dan ook niet zonder een verregaande samenwerking binnen het bedrijf, over de diverse depar-tementen heen (gestuurd door het management). Zelfs indien uw webstrategie minder verregaand is en de functies van uw website be-perkt blijven (bijvoorbeeld eenvou-dig informeren over het bedrijf) zult u in de praktijk vaak niet kunnen zonder een interdepartementale samenwerking. Een onderneming is in theorie een uniform geheel dat doorheen al zijn afdelingen en mensen als één naar buiten komt, in de praktijk zijn er vaak duidelijke scheidingslijnen tus-sen de diverse afdelingen. De uitda-ging om die diverse afdelingen en mensen voor het webproject te la-ten samenwerken en samen-denken, vanuit een gemeenschappelijke visie is dus enorm. Nochtans is het pre-cies dat wat moet gebeuren wanneer we via onze website en via het ge-structureerde webproces, dat con-

Page 12: CMS in de praktijk

Dàt zijn de bezoekers van uw website; ze stellen hoge eisen. Smartsite helpt u de klik met uw doelgroep te maken.

Bezoekers verwachten relevante informatie op de juiste plaats, op het goede moment en afgestemd op hun voorkeuren. En ze willen kunnen reageren en bijdragen.

Met Smartsite iXperion regelt u het beheer van de content van uw website Smartsite publiceert die content vervolgens vergaand gepersonaliseerd. U voegt eenvoudig fora, polls, rss feeds, content rating, tag clouds en blogs toe. Zo weet u zelfs de ongeduldigste bezoeker te boeien.

Ongeduldig en kritisch

Smartsite iXperion is een product van Seneca B.V. Seneca helpt u graag om uw online doelstellingen te bereiken.

Onze business partners zijn:

Smartsite België, Stationsstraat 15, 3191 Hever-Boortmeerbeek, T 015/51.89.39, E [email protected], I www.smartsite.be

InsideDigitalMedia_Special.indd 1 4/23/2009 3:15:10 PM

Page 13: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 200990

content management

tent management, is via onze web-site maximaal waarde willen creëren voor onze klanten.

De eerste vraag die bedrijven zich dus dienen te stellen vooraleer aan hun Web Content management systeem zelf te denken, is dan ook deze: is mijn onderneming, zijn mijn mensen, klaar om als één ge-heel samen te werken aan mijn on-line ‘business’ en zijn we daarbij genoeg ingesteld op onze klanten en partners?

Indien u op die vraag nee dient te antwoorden, start u best met een beperkt traject waarbij u met uw Web Content systeem tracht een beperkt aantal bedrijfsprocessen, in de praktijk meestal de marketing-communicatie, op het web te bren-gen. Of…bekijkt u natuurlijk eerst de strategie van uw bedrijf.

3.3. Hebt u een Web CMS nodig?

Kan een website zonder Web Content Management systeem? Zeker weten: er zijn nog heel wat websites waar er zelfs geen schei-ding bestaat tussen de content en de lay-out en waar de informatie rechtstreeks binnen de webpagina werd ingegeven. Die websites worden echter steeds zeldzamer. Van zodra het gebruik van de website in de bedrijfscom-municatie, of op een ander vlak, wordt aangezwengeld, duiken er immers onvermijdelijk diverse praktische vraagstukken op die vaak leiden in de richting van een content management systeem.

Hieronder vindt u een aantal typi-sche situaties waarin het gebruik van een WCMS ter sprake komt:

1. Een toename van de informatie en het aantal webpagina’sZolang een website niet meer is dan eenvoudige statische brochureware, waarbij het bedrijf een beperkt aan-tal pagina’s post over wie het is en wat het doet, kan hij makkelijk draaien zonder centraal beheersys-teem. Wanneer de informatie en het aantal webpagina’s toeneemt, wordt dat al heel wat moeilijker. Zeker wanneer er meerdere perso-nen bij de site betrokken zijn (zie hierna) en wanneer er frequente up-dates en toevoegingen aan de site gebeuren. Als webpagina’s statische gehelen van teksten en lay-out ele-menten zijn, dient bij elke kleine update van de site een update van iedere individuele pagina te gebeu-ren. Daarom gingen webbedrijven al snel op zoek naar oplossingen om de inhoud (content), afbeel-dingen, teksten en zo meer los te koppelen van de structuur van de site (navigatie, architectuur en zo meer). Op die manier konden gra-fische en structurele updates snel doorheen heel de website worden doorgevoerd zonder dat elke pagina individueel moest herwerkt worden. Manieren waarmee die loskoppeling van design en inhoud kunnen wor-den gerealiseerd, zijn bijvoorbeeld CSS stylesheets (waarbij opmaak-elementen voor de hele site wor-den gedefinieerd), de zogeheten templates die in programma’s als Macromedia Dreamweaver kunnen worden gedefinieerd en dies meer. Maar het was pas met de komst van Web Content Management syste-men, waarbij de content dynamisch wordt beheerd, volledig los van de structuur en het design van de site, dat een volledige scheiding werd bereikt, met alle voordelen van dien voor een snelle update van de site

enerzijds en met een loskoppeling van het technische beheer (door de IT afdeling) en het contentbeheer (typisch door de communicatie-afdeling, marketingafdeling, in sa-menwerking met verantwoordelijke medewerkers van andere betrokken diensten) anderzijds.

2. Een toename van het aantal web-medewerkersIn sommige – vooral kleinere - bedrijven is er niet meer dan één persoon verantwoordelijk voor de website. Die medewerker, vaak een IT’er of communicatiemedewerker, moet dan af en toe eens iets op de site posten. In bedrijven die inten-siever van internet gebruik gaan ma-ken in hun bedrijfsstrategie, zien we evenwel dat het aantal medewerkers dat bij de website wordt betrokken, sterk toeneemt. Ondernemingen die de functie van hun website wil-len het brochureniveau doen over-stijgen en die diverse onderdelen van hun bedrijfsvoering online wil-len brengen (denk aan technische ondersteuning, contact center func-ties, Human Resources,…) moeten het beheer van de website vroeg of laat opentrekken naar meerdere diensten en personen. Om één en ander in goede banen te laten verlo-pen en iedereen de voor zijn dienst relevante content te laten beheren, is er een systeem nodig. Dat is het Web CMS dat op verschillende ma-nieren aan die uitdagingen beant-woordt. Het WebCMS handelt niet alleen het beheer van de content af, het zorgt ook voor het rechtenbe-heer (iedere deelnemer aan het pu-blicatieproces krijgt zijn rechten om bepaalde content te posten, upda-ten of wijzigen), en voor een work-flow waarbij de content die door de diverse medewerkers wordt gepost

Page 14: CMS in de praktijk

Inside digital media Mei 2009 91

content management

door één of meerdere webverant-woordelijkheden wordt gezien en eventueel aangepast of terugge-stuurd voor aanpassing voor het definitief online gaat. Op die ma-nier laat een WebCMS toe om de informatie, diensten en content, die op de website komen sterk te laten toenemen op een veilige, geordende en beheersbare manier.

3. Het optreden van knelpunten voor publicatieHoe meer informatie via de web-site wordt beheerd en hoe meer mensen bij het webbeheer worden betrokken, hoe groter de kans dat er vroeg of laat een ‘bottleneck’ ontstaat bij de personen die cen-traal verantwoordelijk zijn voor het aanpassen van die content. In dit informatietijdperk is de snelheid en de regelmaat van het aanvullen van de content cruciaal en zijn dergelijke bottlenecks dus te vermijden. Bovendien beteke-nen bottlenecks onvermijdelijk dat er altijd bepaalde processen voor bepaalde diensten worden eerst afgehandeld en de wensen van andere diensten naar achter worden verschoven, wat tot grote frustratie leidt. De enige manier om die bottlenecks te vermijden is de inmenging van de verschil-lende partijen te automatiseren via een WCMS met verschillende niveaus van rechten en plichten. Op die manier wordt afhanke-lijkheid van één super-website-beheerder (vaak de ICT dienst) vermeden en beperkt de rol van de personen met de meeste rech-ten (vaak de communicatieafde-ling) zich tot het beheren van de workflow (publicatieproces) van door diverse verantwoordelijken ingegeven content.

4. Een toename van de websitefunc-ties en van het aantal websitesWanneer u meer dan één website moet gaan beheren (bijvoorbeeld voor dochterondernemingen, be-paalde producten,..), meertalige si-tes wil beheren, uw website nauwer wil integreren met die van uw part-ners, extra diensten wil implemen-teren op het vlak van contentbeheer (zoals feedback en input van klanten of andere gebruikers van de site), en zo meer, dringt de nood aan een WCMS zich onvermijdelijk op om de complexiteit van de totale omge-ving vanuit één centrale omgeving te controleren en beheren.

5. Regelmatige updates van design en navigatiestructurenEen site die rendeert is per defini-tie een site die in kaart brengt wat de bezoekers ervan allemaal doen. Welke contentitems zijn succesvol, welke delen van de site worden te weinig bezocht, hoe sturen we dat bij,… Het continu monitoren van de impact van de verschillende on-derdelen van de website en de daar-aan gekoppelde inspanningen op het vlak van bijsturing, hebben on-vermijdelijk gevolgen voor het up-daten van de structuur, de grafische architectuur en navigatiemethoden. Om dit proces van aanpassen van de lay-out en de structuur van de site snel te kunnen doorvoeren en zo de nodige performantieverbe-teringen te realiseren, is een vol-ledige loskoppeling van lay-out en content, zoals dat in een WCMS gebeurt, cruciaal.

6. BedrijfzekerheidHoe meer de rol van internet in het bedrijfsleven toeneemt, hoe dwin-gender de eisen op vlak van bedrijfs-zekerheid en kwaliteit toenemen.

Sites die bestaan uit statische niet-gecentraliseerde pagina’s krijgen vaak te kampen met allerlei fouten zoals ontbrekende links of afbeel-dingen, technische mankementen en zo meer. Het gebruik van een WCMS biedt meer garanties op het vlak van de beschikbaarheid, snel-heid, consistentie en kwaliteit van uw bedrijfswebsite. En omdat die site een reflectie is van uw bedrijf, is kwaliteit en betrouwbaarheid zeker geen overbodige luxe op het web.

7. De multi-channel wereldInteractieve media zijn al lang geen synoniem meer van internet alleen. Interactieve digitale TV, mobiel internet,…het zijn maar enkele nieuwe media die hun eigen vorm-vereisten en architecturen hebben. Wanneer u vandaag (of morgen…) nieuwe technologieën wil integre-ren in uw digitale communicatie en business, is een gestandaardiseerd platform voor het beheer en de dis-tributie van uw content naar al die dragers cruciaal. Maar ook bedrijven die eisen hebben op het vlak van de integratie tussen het web en ‘klassie-kere’ omgevingen zoals print, CD-ROM’s, catalogi,…, komen vroeg of laat vanzelf bij content management terecht. Dat geldt nog meer wan-neer u ook behoeften hebt op het vlak van (digitaal) rechtenbeheer, documentbeheer, de koppeling van uw website met andere applicaties (CRM marketing automation,…) en zo verder.

8. De one-to-one wereldWebsites, zoals internet in het alge-meen, zijn een uitstekende manier om informatie en diensten aan te bieden op maat van de individuele bezoekers. Dat kan door het kop-pelen van content en diensten aan

Page 15: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 200992

content management

een individuele bezoeker maar ook aan bepaalde groepen bezoekers (bijvoorbeeld klanten, mensen op zoek naar een job, investeerders, de pers,…). Een WCMS, al dan niet gekoppeld aan marketing automa-tion, CRM, e-mail marketing, en zo meer, biedt een uitstekende omge-ving om de in het bedrijf beschik-bare informatie aan te bieden op maat van het profiel van de bezoe-ker en een interactieve dialoog op te starten met die bezoeker waarbij hij diensten en informatie op maat krijgt aangeboden. 4. Webcontentbeheer

in de praktijk

4.1. Richtlijnen voor de keuze van een Web

CMSLaat ons beginnen met te zeggen dat de keuze van een leverancier altijd begint met een analyse van uw behoeften. Die behoefteana-lyse is uiteindelijk dan ook veel belangrijker dan de keuze van een CMS-oplossing enerzijds en van een CMS-integrator (de partij die desgewenst het CMS daadwerke-lijk voor uw bedrijf installeert en parametriseert) anderzijds.

Toch betekent dit niet dat de keuze van het systeem en van de partner niet cruciaal is. Het zal u immers maar overkomen dat u na een heel integratietraject tot de vaststelling komt dat het CMS uiteindelijk niet voldoet aan de wensen van uw be-drijf en zijn gebruikers (alle afde-lingen en individuen die het CMS moeten gebruiken om de strategi-sche doelstellingen van de site qua

content, trafiek en conversie waar te maken) en dus niet voldoende wordt gebruikt. Of dat de partner die u selecteerde niet in staat is om de door u gewenste doelstellingen daadwerkelijk en binnen de gestelde termijnen in te vullen.

Het is zoals met elke bedrijfsappli-catie: als de behoeften van alle ge-bruikers niet worden ingelost, is het een verloren investering…

Het kan dan ook wenselijk te zijn om met de door u geselecteerde partner eerst een beperkt traject af te leggen en bijvoorbeeld een beperkt model te realiseren waar-bij slechts een aantal ‘content contributors’ worden berokken vooraleer uit te pakken met een ‘full blown’ installatie.

Op die manier kunt u snel iden-tificeren waar de eventuele knel-punten liggen, waar de usabili-ty-uitdagingen liggen en of het pakket zoals het aan de basis is voorzien de verwachtingen van de gebruikers kan invullen. Het is dan uiteraard ook cruciaal om, ook bij zo een kleinschalige proefinstallatie, alle mogelijke types gebruikers te betrekken: zowel technische profielen als niet-technische profielen, ervaren internetgebruikers en minder er-varen surfers, marketeers en niet-marketeers en zo meer….

Heel wat CMS-aanbieders zijn ove-rigens zelf vragende partij voor zo een beperkt proefproject omdat ze weten dat dit de kans op frustraties minimaliseert en een gefrustreerde

CMS-klant is vroeg of laat een ver-loren CMS-klant…

Hoe kiezen? En dan de vraag: hoe kies je een CMS? De markt van de Web Con-tent Management Systemen is im-mers een bonte verzameling van diverse prijsklassen, diverse func-tionaliteiten, uiteenlopende archi-tecturen (webgebaseerd of niet) en zo meer.

Er zijn open bron systemen die zo goed als niets kosten, er zijn al dan niet webgebaseerde systemen voor KMO’s die een snelle ontplooiing toelaten, er zijn zwaardere systemen – en dus ook duurdere - die toe-laten verschillende meertalige sites centraal te beheren en koppelingen te maken met andere bedrijfssyste-men als Web Analytics, CRM, etc…, en er zijn zelfs systemen die elke computeranalfabeet toelaten om in een paar uurtjes een volledige cen-traal beheerde webstek op te bou-wen voor zijn brochure-bedrijfssite waarbij hij kiest uit een rijtje voor-afgemaakte templates. Het weze duidelijk: er is een markt voor alles. We herhalen het: het vertrekpunt zijn uw behoeften. Maak daarbij niet de fout enkel naar uw huidige behoeften te kijken, ook uw toe-komstige behoeften verdienen de nodige aandacht: niemand wil bin-nen een jaar een nieuw webbudget spenderen omdat hij bij zijn eerste site “vergat” het groeipatroon van zijn bedrijf en online business mee te nemen…

En om het allemaal nog wat moeilij-ker te maken is er tenslotte ook nog

Page 16: CMS in de praktijk

Discover Delaware Consulting at www.delaware.becontact: Olivier Verberckmoes - [email protected]

closer to content management and collaboration

Effi cient information sharing, content ma-nagement and collaboration - these are crucial for any successful business in to-day’s knowledge society. To help you deal effi ciently with documents and informa-tion, Delaware Consulting has developed a unique content management and collabo-ration solution. A few of its main assets? It is powerful, user-friendly, based on either a SAP or Microsoft platform and, above all, designed to fi t your particular needs.

After all, Delaware Consulting is commit-ted to building results-oriented IT solu-tions that align our customers’ business and technology requirements. To develop solutions that truly advance your business. By bringing you, for example, closer to great content management and collaboration.

DLW_AD_CM.indd 1 14/04/2009 22:55:48

Page 17: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 200994

content management

eens de optie om uw eigen CMS te ontwikkelen…

Laat ons beginnen met de eerste mogelijkheid, die om uw CMS zelf te maken. Deze optie komt vooral in de kijker wanneer men intern over een aantal ontwikkelaars beschikt of wanneer men werkt met een part-ner maar zijn gading niet vindt in de beschikbare systemen. De reden daartoe is vaak een grote behoefte aan personalisatie en maatwerk. Zo hebben online uitgevers heel an-dere behoeften dan bedrijven die aan e–commerce doen en die zijn dan weer niet te vergelijken met de kleine KMO voor wie de webstek in de eerste plaats misschien brochu-reware is…

U dient daar natuurlijk een prijs voor te betalen: maatwerk kost geld en vergt meer tijd (time-to-market is dus trager) dan wanneer u kunt vertrekken van een bepaal-de toepassing. Er zijn trouwens tal van verborgen kosten die men al eens vergeet in kaart te brengen. Dat zijn niet in het minst economi-sche kosten als de omzetten die u misschien laat liggen omdat u tijd van uw ICT team alloceert voor een dergelijk project en hen daar-toe de kans ontneemt om andere projecten te realiseren. Bovendien bent u bij een bestaand CMS-sys-teem zeker dat de nodige testing en debugging reeds is gebeurd, daar waar u bij een op maat ont-wikkeld systeem ook betaalt voor het uitvlooien van de bugs en het vallen en opstaan dat bij de ont-wikkeling van software nu eenmaal zo typisch is.

Een eigen systeem ontwikkelen vergt natuurlijk ook dat dat eigen systeem permanent wordt aan-gepast, u betaalt dus ook telkens opnieuw wanneer u nieuwe func-ties nodig hebt of wanneer u mee wil zijn met de nieuwste internet-evoluties. Bovendien is een beetje compleet CMS-systeem allesbehalve eenvoudig te bouwen: de kans be-staat dus dat u functionaliteit gaat opofferen voor “vrijheid”. En bo-vendien is er een keerzijde aan die vrijheid: afhankelijkheid van de personen die het

CMS bouwden. Noteren we tenslotte nog dat bij een intern ontwikkeld systeem alle koppelingen met eventuele andere systemen (denk aan CRM, mar-keting automation, webmeetsys-temen,…) ook manueel dienen te worden ontwikkeld.

Voor wie dermate specifieke behoef-ten heeft, is eigen ontwikkelingswerk vaak een noodzaak, al kan u natuur-lijk ook nagaan of dat maatwerk niet beter gebeurt, vertrekkende van een specifieke applicatie.

Bij de keuze van een Web CMS moet u zich ook afvragen of u een systeem nodig hebt dat op uw eigen bedrijfservers wordt geïnstalleerd of eerder opteert voor een zogeheten ‘hosted CMS’ of ASP-versie.

In het eerste geval staat de software op uw eigen servers, eerder dan op die van de aanbieder. In het tweede geval heeft men het ook wel over het ASP-model (Application Service Provider): u gebruikt de software die

bij de aanbieder staat via internet en herbergt uw templates en gegevens bij de aanbieder of ASP.

Volgens ons is het belangrijkste voordeel van een server-gebaseerd systeem het feit dat het een goede oplossing is als u uw Content Ma-nagement Systeem wil gaan integre-ren met andere server-gebaseerde toepassingen zoals een ERP of CRM systeem.

Nadeel is dan weer heel vaak de kost. Naast het feit dat u over (een) server(s), een database en een soft-warelicentie dient te beschikken, is er de belangrijke kostenfactor van de installatie en parametrisatie, het onderhoud en het realiseren van upgrades. De grotere werklast zorgt er overigens ook voor dat het vaak langer duurt om met een server-ge-baseerd systeem van start te gaan.

We zouden wel liegen als we be-weerden dat alle server-gebaseerde Content Management Systemen vergelijkbare prijskaartjes hebben als high-end systemen zoals Vig-nette. Er bestaan zeker ook goed-kopere server-gebaseerde systemen. Denk bijvoorbeeld al maar aan Mi-crosoft’s Content Management Server systeem.

Toch zijn server-gebaseerde syste-men doorgaans duurder en vergen ze de nodige middelen, zowel op het vlak van personeel als van bud-get, om het CMS te monitoren, databanktaken te verrichten en zo voort en zo verder.

Meteen zijn ook de belangrijkste

Page 18: CMS in de praktijk

Inside digital media Mei 2009 95

content management

voordelen van een webgebaseerd systeem duidelijk. De upgrades en de technische achtergrondtaken gebeuren hier immers niet door uzelf maar wel door het bedrijf dat het CMS webgebaseerd aanbiedt. Bovendien zij de installatiekosten doorgaans afwezig en beperkt u zich tot het creëren van templates en het opzetten van de contentworkflow.

Een webgebaseerd systeem heeft in-zake functionaliteit, afhankelijk van de oplossing, vergelijkbare eigen-schappen als een server-gebaseerd.

Een belangrijke overweging die in veel bedrijven nog bestaat om niet voor dit doorgaans kostvriendelijker alternatief te kiezen, is het feit dat een stuk controle wordt prijsgege-ven, hoewel dat in de eerste plaats eerder mentaal dan reëel is. Ook is het per definitie iets minder evident om een webgebaseerd Web Content Management Systeem te integreren met allerlei andere systemen. Alhoe-wel ook hier de grotere spelers de nodige tussenlagen en ondersteu-ning voorzien.

4.2. De keuze van een CMS: hetselectietraject

We hebben in de loop van dit boek een aantal criteria overlopen bij de keuze van een Web CMS. Verder vindt u een lijst met leveranciers van dergelijke systemen. Eerst geven we u bij wijze van afsluiting nog een aantal praktische adviezen mee op het vlak va het selectietraject bij de keuze van een WCMS.

Eerder stonden we reeds herhaal-

delijk stil bij verschillende vragen waarmee u geconfronteerd wordt wanneer u een contentbeheersys-teem wil implementeren. Centraal daarin stond steeds het doel dat u wilt bereiken.

De toeters en bellen waarmee een individueel CMS is uitgerust, heb-ben immers maar zin als u ze daad-werkelijk ook kunt gebruiken.

Het is daarbij steeds zaak een af-weging te maken tussen de functi-onaliteit die u vandaag nodig hebt en de toekomstige ontwikkelingen die u plant rond uw website. Een afweging ook tussen functies, prijs en gebruiksvriendelijkheid en een openheid van het systeem van uw keuze naar de toekomst toe.

Het doel dat u wil bereiken is uiter-aard een zakelijk doel: tijd besparen, meer en sneller content publiceren, koppelingen kunnen maken met andere systemen… wat het doel is, bepaalt de keuze van het systeem.

Maar het doel is daarnaast ook steeds de gebruiker: de bezoeker van uw site en de gebruiker van het CMS: een website moet nog steeds waarde creëren en de gebruikers van het CMS moeten de gebruik-servaring van het CMS voldoende makkelijk en functioneel vinden als je wilt dat ze er daadwerkelijk ook alles uit kunnen halen.

Hieronder geven we u vier stappen om de keuze van een WCMS op een gestructureerde manier aan te pakken, rekening houdend met uw doelstellingen.

1. analyseer de behoeftenPas wanneer u nauwgezet in kaart hebt gebracht welke noden u met uw CMS wilt invullen kunt u bepa-len welke technische, vormelijke en functionele eigenschappen het voor u ideale CMS dient te hebben.

De kunst bestaat er hierbij in om enerzijds die eigenschappen en no-den op te lijsten en anderzijds om aan elke vereiste functie een priori-teit toe te kennen. Een leverancier van een CMS kan dan wel een be-paalde functie van zijn systeem in de verf zetten: misschien is die ene, minder gepromote functionaliteit voor u belangrijker.

Opnieuw: houd hierbij ook reke-ning met uw toekomstig webtraject. Het analyseren van de behoeften en het vertalen van die behoeften in vereiste ‘features’ impliceert on-vermijdelijk dat u alle toekomstige gebruikers van het CMS (IT, mar-keting, content contributors, web-master, eventuele derden,…) bij het proces betrekt. Anders riskeren de noden van deze of gene groep die buiten het proces wordt gehouden, niet te worden ingevuld, met alle gevolgen van dien voor het slagen van uw project.

Stel een team op van medebeslissers en geef elk van hen een specifieke taak: u zal meer medewerkers be-trekken in de beginfase van de keu-ze van uw CMS: het opstellen van de prioriteiten. Naarmate u steeds verder gaat in het selectieproces (opstellen van een lijst potentiële systemen, onderhandeling met le-veranciers etc…) zal dat team ook

Page 19: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 200996

content management

kleiner worden. Maar u kunt best het hele team opnieuw inschake-len van zodra er effectief ook een werkend model is opgeleverd. De input van de gebruikers in die pi-lootfase van de eigenlijke uitrol is essentieel.

2. verken de markt en stel een shortlist opEens u uw behoeften in kaart hebt gebracht en weet aan welke cri-teria uw toekomstige CMS moet voldoen, is het zaak een oplos-sing te vinden die aan die criteria kan voldoen.

Enige kennis van de markt en van het aanbod is dus cruciaal. Op die manier kunt u al een eerste grove selectie maken van de bedrijven die eventueel kunnen weerhou-den worden in het uiteindelijke beslissingsproces. Die marktkennis kunt u uiteraard op verschillende manieren vergaren.

Eens dit voorbereidende werk ach-ter de rug kunt u geleidelijk aan uw lijstje met potentiële leveranciers uitdunnen tot een shortlist van een handvol potentiële leveranciers. U doet dit door systemen uit te sluiten aan de hand van belangrijke criteria inzake functionaliteit maar ook pa-rameters als prijs, nabijheid van de leverancier, een bewezen staat van dienst en zo meer kunnen hierbij een rol spelen. U kunt in deze fase ook best al con-tact opnemen met een aantal ven-dors. Een oplossing is immers één ding, een bedrijf (en dus de men-sen er achter) een ander. Hebben ze dezelfde visie als u? Begrijpen ze uw behoeften? Zijn ze flexibel? Zijn ze makkelijk te contacteren? Den-

ken ze mee naar de toekomst toe? Hebben ze een duidelijke visie over de bedrijfsfunctie van hun CMS? Beschikken ze over alle technische skills om eventueel maatwerk te ver-richten, bijvoorbeeld inzake de kop-peling met andere bedrijfssystemen? Hebben ze ervaring met bedrijven die min of meer gelijkaardige be-hoeften hebben als u?

Noteer tenslotte dat de markt zo is gestructureerd dat sommige fabri-kanten van Web CMS applicaties hun eigen producten ook zelf inte-greren (vaak lokale spelers) terwijl anderen (vaak grotere internationale spelers) met een netwerk van inte-gratoren werken die zich gespecia-liseerd hebben in de integratie van CM systemen.

3. de offerte-faseDe offerte-aanvraag, in het jargon RFP of Request For Proposal is de eigenlijke vraag die u verstuurt naar leveranciers wanneer u een prijsofferte van hen wenst. Het document bevat een lijst van de behoeften en criteria die u wenst ingevuld te zien en stelt de leve-rancier bijkomende vragen op het vlak van prijs, ondersteuning, op-leiding, leveringstermijn en even-tuele garantieclausules. U vraagt er ook best meer informatie over het integratietraject: wordt er een pilootmodel opgeleverd dat kan worden getest door uw project-team en zo meer.

U stuurt die RFP best alleen naar uw shortlist. Net zoals u er de no-dige tijd moet instoppen om het document op te stellen, zal uw le-verancier tijd nodig hebben om in te vullen. En tijd is nog altijd geld.

U werkt best met een gestandaar-diseerd document om makkelij-ker de verschillende systemen te kunnen vergelijken.

De analyse van de RFP wordt best opgevolgd door een individueel ge-sprek met alle partijen die deze RFP hebben teruggestuurd zodat u bij-komende informatie en toelichting kunt vragen. Een offerte is immers een geformaliseerde neerslag van een heel denkproces en u wilt ook weten hoe uw eventuele partner tot zijn offerte is gekomen en welke denkpistes hij volgt op het vlak van uw individueel project.

Op basis van de RFP’s en de ge-sprekken die u had met de indie-ners kunt u desgewenst opnieuw uw shortlist van potentiële kandidaten inkrimpen.

4. de eigenlijke selectieNu u een definitieve shortlist hebt van potentiële kandidaten, is het tijd voor een finale ronde waarbij u zo gedetailleerd mogelijk de systemen, die op uw lijstje staan, bekijkt. Vraag aan de overgebleven leveranciers om zoveel mogelijk informatie en als het even kan ook naar een aantal referenties. Tracht in contact te ko-men met die bestaande klanten.

Negotieer over alle mogelijke rand-voorwaarden voor de selectie die niets te maken hebben met het product op zich: prijszetting, ondersteuning, im-plementatie, begeleiding, interventie-tijd bij problemen en zomeer.

Tracht zoveel mogelijk van je kop-zorgen rond het hele traject uit te praten en eis duidelijke antwoorden op elk punt.

Page 20: CMS in de praktijk

CMS-CHANNEL® , Brielstraat 28, 9255 Buggenhout, BelgiumTel: + 32 52 399 529 - Fax: + 32 52 358 013 - [email protected]

CMS-Channel® offers services within the domains of Content Management Systems (CMS) and Online Marketing:

Strategic advice Quick scans Analysis (Requirements analysis) Request For Information (RFI) aid & writing Request For Proposal (RFP) aid & writing Selection assistance & guidance Project management Speaker's Corner

www.cms-channel.be

Pub CMS 190 10/04/09 14:02 Page 1

Page 21: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 200998

content management

Breng tenslotte het hele project in kaart, inclusief Return-On-In-vestment, geprojecteerde zakelijke voordelen die u door de inzet van een CMS wenst te realiseren, en zo meer. Val uw management niet lastig met lijstjes met functies, specificaties en technoblabla maar beperk u voor de verdediging van uw keuze tot de belangrijkste voordelen die u wenst te realiseren door de inzet van het CMS. Kijk met uw leverancier of hij eventueel bereid is een stuk mee te werken aan uw project op basis van de return. Dit is moeilijk te eisen maar we stellen toch steeds meer vast dat bedrijven makkelijker dan vroeger ingaan op modellen waar-bij return centraal staat. Dat kan vele vormen aannemen, gaande van kortingen tot zelfs profit-sharing en betaling in functie van resultaten via een soort bonussysteem.

De koppeling van uw CMS met externe systemen (Web Analytics, CRM,…) is hierbij vaak essentieel. U kunt immers niet weten wat de return van uw systeem is als u ook niet de nodige Key Performance In-dicators opstelt waarmee u het suc-ces van uw systeem wil analyseren.

4.3. Web CMS checklistAfsluitend vindt u hieronder een lijst met veel gestelde vragen die aan bod komen bij de selectie van een Web CMS (leverancier). U kunt dit niet-exhaustieve lijstje uiteraard aanpassen in functie van uw eigen behoeften. Het is een eenvoudige leidraad.

De leverancier- Heeft het bedrijf voor uw sector relevante referenties?- Welke adviesdiensten worden

aangeboden?- Hoe verloopt de implementatie en in welke mate wordt u betrokken? - Hoe pakt de leverancier de eventuele migratie van uw bestaande site aan?- Hoe zit het met upgrades? Zijn die frequent? Hoeveel kosten ze?- Zijn er garanties op het vlak van beschikbaarheid van het systeem en opleveringstijd?- Hoe zit het met de opleiding van uw team voor het gebruik en de do-cumentatie? Hoeveel kost dat?- Hoe doorzicht ig i s de prijzenstructuur?

De technologie- Is het een servergebaseerd of ge-host CMS?- Bij een servergebaseerd systeem: welke besturingssystemen en web-servers worden ondersteund?- Welke databanken zijn nodig?- Wat zijn de hardwarebehoeften?- Hoe zit het met beveiliging?- Welke browsers worden onder-steund, in het bijzonder voor het bewerken van de content?- Welke connectoren zijn voorzien voor een koppeling met andere e-marketing- en bedrijfssystemen?- Hoe open is het systeem voor eventueel maatwerk?- Wat met back-ups, beveiliging en maximale belasting?

De functionaliteit- Hoe zoekmotorvriendelijk is het systeem?- Worden ook uw eventuele toe-komstige noden afgedekt?- Ondersteunt het systeem meerta-lige sites?- Ondersteunt het systeem meer-dere sites?- Zijn er functies voor commenta-ren, blogs, RSS feeds etc…?

- Welke bestandsformaten worden ondersteund?- Hoe gebruiksvriendelijk is het systeem? - Zijn er navigatiefuncties zoals breadcrumbs?- Hoe zit het met streaming media?- Zijn er hulpmiddelen voor het converteren van bestandsformaten?- Zijn er functies die het pure con-tentbeheer overstijgen zoals e-mail marketing, web analytics etc…?- Kunnen er makkelijk en snel for-mulieren worden aangemaakt? Kun-nen ze makkelijk gekoppeld worden aan de databanken?- Hoe zit het met de workflow? Zijn alle functies aanwezig om verschillende gebruikersgroepen af te bakenen?- Kunnen bepaalde zones op de website afgeschermd worden met paswoorden?- Hoe krachtig is de HTML editor? Bevat hij alle onderdelen voor een makkelijk en compleet beheer van de content?- Kunnen de wijzigingen worden geprevisualiseerd vooraleer ze on-line worden gezet?- Kan de content worden geperso-naliseerd in functie van het profiel van de bezoeker?- Zijn er voldoende functies om de content te beschrijven aan de hand van metadata voor een efficiënte doorzoekbaarheid?- Is er versiecontrole?- Kunnen verschillende editors sa-menwerken aan een stuk content? - Worden zowel interne als externe links ondersteund?- Is er een ingebouwde zoekmotor? Hoe werkt de archivering en in-dexering van de content?- Kan de content ook worden gepubliceerd in formaten als

Page 22: CMS in de praktijk

Inside digital media Mei 2009 99

content management

PDF etc…?- Is er een printvriendelijke functie?- Is er een mogelijkheid voor sur-fers om pagina’s door te sturen naar anderen?- Zijn de templates makkelijk aanpasbaar?- Is er een systeem voor profielen-beheer? Kan het worden gekoppeld aan de contentpublicatie?- Welke rapporteringfuncties zijn er?

5.0 Leidt Web 2.0 naar CMS 2.0?

De hype en de kracht van het Web 2.01 is vandaag niet meer weg te denken uit de internet sector. Het zogenaamde Web 2.0 biedt con-sumenten vandaag al veel nieuwe mogelijkheden. Eigenlijk deed het dit al een tijdje maar sinds dat Tim O’Reilly de concepten en technie-ken een naam gegeven heeft, is de Web 2.0 bal sneller beginnen rollen en schieten er overal nieu-we initiatieven uit de grond. Zo sterk zelfs, dat sommige firma’s hun strategie en business model-len er gaan op vastpinnen. Ameri-kaanse venture capitalists hebben de eerste drie kwartalen van dit

jaar voor 455 miljoen dollar geïnvesteerd in Web 2.0 be-drijven en start-ups. We mo-gen echter niet vergeten dat sommige technieken en con-cepten al reeds van tijdens de internet bubble de ronde deden. Deze worden pas nu echt mainstream dankzij de hype en de snelle versprei-ding en opname ervan.

Echter in een bedrijfsomge-ving loopt men wat achter, maar er is beterschap op komst. Deze trend komt nu ook stilaan op gang binnen de

bedrijfsmuren (en virtueel daar-buiten). Onlangs is dit trouwens door marktonderzoeksbureau Gartner bevestigd in een Web 2.0 studie. Er komt een fundamentele verandering in de manier waarop bedrijven en werknemers met el-kaar onderling communiceren en werken. De zakelijke omgeving staat voor een grote aanpassing en dit baart menige HR professi-onal wel enige zorgen. Immers de jeugd van vandaag die opgroeid in deze wereld van information overload en social networking software en platformen zijn de werkkrachten van morgen. Zij onder jullie die tieners hebben moeten er maar eens bij stilstaan hoeveel uren zoon- of dochter-lief verslijt achter de computer. Liefst dan nog met een portable uitgerust met wireless verbinding en zoveel mogelijk vensters open. Multitasking, daar is de jeugd vandaag sterk in; een 10 tal MSN gesprekken, wat flickr’en en aan-tal MySpaces open, wat filmpjes bekijken op YouTube en de eigen mening maar spuwen, ondertus-

sen kan er nog een gsm gesprek tussenkomen, een sms berichten-golf binnenlopen en ondertussen draait er wat muziek op de achter-grond via een online radiostream of iTunes. Anyway, deze flexibele, open, en quasi-grenzeloze model-len waarbij gebruikers in nauw contact met elkaar staan vormen de basis van werkomgevingen van morgen.

In omgevingen zoals uitgeverijen, provincie- of overheidsportalen, volumineuze knowlegde portals, kennisbanken en andere portal initiatieven waar aan content ge-werkt door een groot team van content redacteuren kunnen de voordelen van collaboratie van enorm belang zijn om de kwali-teit te verhogen, reuse van con-tent te stimuleren en tijdsefficiënt te werken. Het bedrijfsmodel van de toekomst is trouwens toch een virtuele organisatie waar het be-drijf bestaat uit een netwerk van geografisch ver uit elkaar liggen-de departementen en werknemers die met elkaar communiceren via snelle internetverbindingen en on-line technologie. Concreet moet men dit eigenlijk als een mashup bekijken waar men een view krijgt op allerhande content in functie van het onderwerp waarmee men op dat moment bezig is. Zo krijgt de content redacteur een zicht op het werk van anderen aangaande hetzelfde onderwerp of categorie. Zo ook kunnen resultatenlijsten van queries op bv. Google of an-dere externe/interne databanken getoond worden. Alles waar gere-lateerde en relevante content uit te halen valt, kan men via mash-up2 technieken toevoegen aan

!

Page 23: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 2009100

content management

zijn ‘view’ of workbench. Ook resultatenlijsten tonen relevante informatie in relatie tot de onder-werpen die de content redacteur op dat moment interesseren. In feite hanteert de redacteur deze omgeving als een soort centrale workbench waarmee hij dan nog via moderne communicatietech-nologie in contact kan staan met de begrensde (bedrijfsomgeving) of onbegrensde (gans het inter-net) wereld. Dit kan zelfs in con-stellaties waar verscheidene soor-ten CMS omgevingen en andere systemen gehanteerd worden.

Usability experts zullen binnenkort voor deze Web 2.0 paradigma’s qua CMS werkomgeving het nodige werk mogen verrichten om de in-formation overload die kan ontstaan beheersbaar te houden en dyna-misch aan te passen in functie van de activiteit die de redacteur uitvoert. Zo heeft Microsoft bijvoorbeeld met de huidige usability aanpak van de nieuwe MOSS (Microsoft Office & Sharepoint Server) 2007 platformen een geslaagde oefening achter de rug.

Een browser als centraal infor-matie en integratie punt waar interactie mogelijkheden zijn, zal het uitgangspunt worden van een CMS omgeving van morgen. Context gerelateerde zaken zul-len ook enorm van belang worden (en zijn het in sommige situaties al). Tagging en het koppelen van informatie liefst op een automa-tische manier spelen ook hier een centrale rol en komen net als de andere concepten uit de Web

2.0 gedachte. Dit kunnen we be-schouwen als nieuwe content ser-vices, zijnde auto-classification en metadata extractie.Ook het Web 2.0 fenomeen rond blogging en het virtuele leven rond een forum kan in de zakelijke om-geving toegepast worden. Denk maar aan project teams die rond bepaalde thema’s of research hun informatie, kennis en documenten kwijt willen. Hierop kan door de andere teamleden via interactieve functionaliteiten op ingepikt wor-den en kan er zo een slimme en col-laboratieve verrijking gebeuren van alle aanwezige content. Een heuze community kan ontstaan en men kan zelfs interne ratings gaan geven zodat de kwaliteit van alle aanwe-zige content geëvalueerd wordt en opgekrikt kan worden. Een andere Web 2.0 techniek/concept dat hier van pas komt, is RSS3. Door men te abonneren op een topic of thema waarmee men professioneel mee bezig is of verantwoordelijk is, wordt men continu op de hoogte gehouden van het reilen en zeilen van het forum of kennisbank. Een heus intern people ecosysteem kan zo groeien rond een team. Een dergelijk platform bevat al snel veel meer informatie dan dat het door enkele content redacteuren klassiek zou opgevuld worden. De angst dat dit een negatief effect zou heb-ben op de productiviteit en tijds-efficiëntie is onterecht. Het open karakter en de lage drempel factor zorgen er net voor dat dit een soci-aal effect creëert zodat werknemers aangemoedigd worden en net nog meer het platform zullen gebrui-ken. Dit creëert een opwaartse spi-

raal. Het delen van kennis en het geven van feedback en comments zorgt in zakelijke omgevingen ook voor een veel betrouwbaardere bron aan informatie. Nog zo een Web 2.0 techniek is AJAX4. Deze technologie laat toe om user friendly controls in een webomgeving te creëeren. Zo-doende kan men de mashup filo-sofie binnen het concept van de centrale workbench binnen een CMS omgeving beter ondersteu-nen in het dagdagelijks gebruik door de werknemer. AJAX vindt meer en meer zijn weg in CMS omgevingen, maar vandaag nog al te vaak enkel in de editor. De kracht van AJAX kan veel sterker uitgespeeld worden als men in zo een centrale workbench meer editor omgevingen in 1 centrale omgeving kan combineren. Zo hebben bijvoorbeeld Oracle en Adobe de handen in elkaar geslaan om in zakelijke Web 2.0 toepas-singen reguliere AJAX applicaties te ontwikkelen die automatisch animaties, tabellen en grafieken in het Flash formaat aanbieden.Kortom de doorbraak van Web 2.0 technieken en concepten in een zakelijke bedrijfsomgeving is een feit maar deze staan vandaag nog maar in zijn kinderschoenen. Zoals met alle concepten moet in zulke omgevingen eerste de nodige geloofwaardigheid en in-zichten aan de dag gelegd worden vooraleer men er 100% voor gaat. Het belooft alleszinds wel dat de CMS markt nog een levendige toekomst tegemoed gaat en mis-schien wel voor een aantal para-digm shiften staat.«

Page 24: CMS in de praktijk

Automatisering financiële rapporten

Problematiek en doelstelling KBC Asset Management staat bin-nen de KBC Groep in voor het ver-mogensbeheer. KBC AM is in België marktleider voor fondsen en is ook in Centraal-Europa dominant aan-wezig. De zeer beweeglijke financi-ële markt heeft nood aan oplossingen om sneller, accurater én op maat te kunnen publiceren. KBC AM ge-bruikt hiervoor guideline belgium’s X-Channel Solutions om beleggings-rapporten op maat van het profiel van de investeerder te publiceren. Het internationaal karakter en de diversi-teit van de beleggingen maakt van de publicaties een complex mulitlinguaal geheel van teksten, tabellen en grafie-ken. Bovendien moeten strikte dead-lines gerespecteerd worden volgens afgesproken SLA’s.

De rol van X-Channel SolutionsOm dit alles in goede banen te lei-den, doet KBC AM beroep op het CMS van guideline belgium. X-Channel Solution (xCS) is cross-mediale software die - naast publicatie naar web - ook opmaakautomatisering en centralisatie van content aanbiedt. Moduleerbaar met workflow- en ver-talingsmanagement is dit voor KBC AM het ideale tool om publicaties en rapporten te publiceren. KBC AM maakt nu al zeven verschillende publicaties en rapporteringen aan via xCS. Deze publicaties bestaan op hun beurt uit verschillende versies naar ge-lang van het risicoprofiel van de cliënt. Via het CMS wordt maandelijks een indrukwekkend totaal van 264 unieke publicaties (4 talen) met 2355 pagina’s gepubliceerd naar InDesign en als pdf klaargezet voor druk.

Een technisch voorbeeldAls voorbeeld nemen we de publicatie ‘Privileged Portfolio voor cliënten Ver-mogensadvies’. Er bestaan 47 verschil-lende versies van dat rapport waarvan de content deels gemeenschappelijk

is maar ook deels verschilt per versie. Door koppelingen te leggen tussen tekstvelden uit de verschillende versies worden teksten maandelijks automa-tisch geüpdated en dit zonder meer-voudige data-input. Daardoor is ook de datastructuur vereenvoudigd.Content wordt intelligent verwerkt in xCS door ‘lookups’ te creëren tussen tekstvelden. Nieuwe teksten worden eenmalig ingevoerd in xCS en worden vervolgens doorgekopieerd naar alle gelinkte tekstvelden. Bovendien kan tekst conditioneel zijn waardoor die niet in elke versie gepubliceerd wordt.Het vertalingsmanagement zorgt er-voor dat tekstvelden vanuit het CMS eenvoudig geëxporteerd kunnen wor-den naar voorgedefinieerde Word-templates. Vertalers kunnen die docu-menten vertalen en vervolgens terug importeren in de database.Cijfergegevens worden dynamisch en interactief verwerkt tot tabellen of gra-fieken (manueel is dit veelal een zeer tijdrovend proces). Beurscijfers wor-den opgehaald en verwerkt tot lijn-, staaf- of taartdiagrammen met bijho-rende legendes in Excel. Die Excel-data wordt vervolgens geïmporteerd en automatisch verwerkt tot een tabel of grafiek en omgezet tot een druk-klare Pdf.Tabellen worden via een 1-malige im-

port geplaatst in de juiste publicatie en gekoppeld aan tabelstijlen met bijho-rende headers, voetnoten, alineastijlen en patronen.Na deze inputfase rest de gebruiker nog een eenmalig commando om het geheel te genereren naar InDesign. Terzelfdertijd wordt ook een Pdf klaar-gezet voor verdere distributie. Last minute correcties kunnen achteraf in InDesign door de DTP-afdeling uit-gevoerd worden. Maar niets belet de gebruiker om rechtstreeks in het CMS te corrigeren en de bundel opnieuw te distribueren. In amper 30 minuten worden ongeveer 50 gepersonaliseerde publicaties (1300 pagina’s) opnieuw aangemaakt in InDesign.

Het resultaat / Return on investVia dit geoptimaliseerde en geautoma-tiseerde proces is een project gereali-seerd dat juiste informatie in meerdere talen publiceert en tijdig aan de klant bezorgt. Dit bespaart KBC AM dui-zenden uren. Met evenveel mankracht wordt nu in 4 talen gepubliceerd wat vroeger maar in 1 taal gebeurde.

guideline belgiumTorhoutsesteenweg 246/4 B8200 BruggeTel 050 406490www.guideline.net - [email protected]

PUBLIREPORTAGE»

inside 109 NL_V1_1-76.indd 43 4/05/09 11:11:20

Page 25: CMS in de praktijk

Inside digital mediaMei 2009102

content management

1 (bron: Wikipedia.org) Web 2.0, a phrase coined by O’Reilly Media in 2004, refers to a supposed second generation of Internet-based services—such as social networking sites, wikis, communication tools, and folksonomies—that emphasize online collaboration and sharing among users. O’Reilly Media, in collaboration with MediaLive International, used the phrase as a title for a series of conferences and since 2004 it has become a popular (though ill-defined and often criticized) buzzword among technical and marketing communities.

2 (bron: Wikipedia.org): A mashup is a website or web application that seamlessly combines content from more than one source into an integrated experience. A concept design to represent mashups in various places. Content used in mashups is typically sourced from a third party via a public interface or API. Other methods of sourcing content for mashups include Web feeds (e.g. RSS or Atom) and JavaScript. Many people are experimenting with mashups using eBay, Amazon, Google, Windows Live, and Yahoos APIs.

3 (bron: Wikipedia.org) RSS is a family of web feed formats used to publish frequently updated pages, such as blogs or news feeds. Consu-mers of RSS content use special browsers called aggregators to watch for new content in dozens or even hundreds of web feeds. The initials “RSS” are variously used to refer to the following standards:• Really Simple Syndication (RSS 2.0) • Rich Site Summary (RSS 0.91, RSS 1.0) • RDF Site Summary (RSS 0.9 and 1.0) RSS formats are specified in XML (a generic specification for data formats). RSS delivers its information as an XML file called an “RSS feed”, “webfeed”, “RSS stream”, or “RSS channel”.

4 (bron: Wikipedia.org) Ajax, shorthand for Asynchronous JavaScript and XML, is a web development technique for creating interactive web applications. The intent is to make web pages feel more responsive by exchanging small amounts of data with the server behind the scenes, so that the entire web page does not have to be reloaded each time the user makes a change. This is meant to increase the web page’s interactivity, speed, and usability.

The Ajax technique uses a combination of:• XHTML (or HTML) and CSS, for marking up and styling information. • The DOM accessed with a client-side scripting language, especially ECMAScript implementations such as JavaScript and JScript, to dy-namically display and interact with the information presented. • The XMLHttpRequest object is used to exchange data asynchronously with the web server. In some Ajax frameworks and in certain situa-tions, an IFrame object is used instead of the XMLHttpRequest object to exchange data with the web server, and in other implementations, dynamically added <script> tags may be used. • XML is sometimes used as the format for transferring data between the server and client, although any format will work, including prefor-matted HTML, plain text, JSON and even EBML. These files may be created dynamically by some form of server-side scripting. Like DHTML, LAMP and SPA, Ajax is not a technology in itself, but a term that refers to the use of a group of technologies.

Page 26: CMS in de praktijk

Uitgeverij Averbode zet Smartsite iXperion en Adobe® InDesign® in

Uitgeverij Averbode investeert bewust in de laatste technologieën en software. Zo viel recentelijk hun keuze op Smartsite iXperion omdat het een sterke multi-site, multi-lingual en multi-channel publicatie strategie heeft die het mogelijk maakt om eenmalig aangemaakte content parallel naar meerdere kanalen (internet, intranet, print, mobiel, …) en in meerdere talen te publiceren. Hergebruik van content staat dan ook centraal bij hen.Uitgeverij Averbode is een toonaan-gevende educatieve uitgeverij en on-betwist marktleider voor educatieve tijdschriften in België. Daarnaast bouwt Averbode een sterk educatief fonds uit met leermiddelen en me-thodes voor het basis-, het secundai-re- en het volwassenenonderwijs.

Tevens worden voor de thuismarkt nieuwe initiatieven ontwikkeld en is daarnaast de uitgeverij ook interna-tionaal actief, met eigen filialen in Nederland en Frankrijk. Verder ver-zorgt Averbode de distributie van een aantal innovatieve educatieve fondsen zoals Cego Publishers en Mary Glasgow Magazines.

Smartsite iXperion is het klop-pende hartBelangrijke wens van de uitge-verij was dat naast de website en deelwebsites ook drukwerk zoals productcatalogi vanuit Smartsite semi-automatisch kunnen worden gegenereerd door gebruik te maken van de XML-structuur die standaard in Adobe® InDesign® aanwezig is. Smartsite ondersteunt de gangbare vormen van dynamische contentpre-sentatie, waaronder XML. Vandaag is Smartsite iXperion het kloppend hart van de nieuwe productgerichte website, deelwebsites en alle com-merciële print publicaties van de uitgeverij.

Aan Service Point Belgium - Preferred Business Partner van Smartsite - werd gevraagd om op zeer korte termijn enkele printoplossingen aan te dra-gen om een aanstaande catalogus deadline te halen. Een Service Point Belgium consultant stelde via een innovatieve plug-in van Adobe®

InDesign® een alternatieve bena-dering voor waarmee grafici vanuit hun vertrouwde werkomgeving rechtstreeks toegang krijgen tot de data in Smartsite waarna semi-auto-matisch een catalogus opgebouwd kan worden.

Uitgeverij Averbode was on-middellijk overtuigdDe data uit de databron blijft ten allen tijde gekoppeld aan de grafi-sche elementen in het InDesign® document waarin ze werden ge-plaatst. Bij een wijziging van de data in Smartsite (bv. een tekstwijziging of een andere taal) blijft de lay-out behouden en alleen de gewijzigde tekstuele elementen worden aange-past. Uitgeverij Averbode was on-middellijk overtuigd van de meer-waarde van deze innovatieve plug-in en ziet naast het gebruik voor het genereren van catalogi ook talrijke andere toepassingen.Dankzij deze alternatieve denkoe-fening van Service Point Belgium is het voor de grafici van Uitgeverij Averbode mogelijk om via de Ado-be® InDesign® plug-in waardevolle

data in Smartsite en in andere data-bronnen (XML, XLS, MS ACCESS, SQL, ODBC) te ontsluiten. Auto-matische generatie van drukwerk is zodoende niet langer de exclusieve taak van programmeurs maar komt nu bij de eindgebruiker te liggen. De grafici kunnen nu dankzij de intuïtieve wijze waarop Smartsite iXperion werkt eenvoudig zelf cata-logi of ander drukwerk genereren. De deadline van Uitgeverij Averbo-de werd dan ook vlot gehaald.

Door de realisatie van dit eerste pro-ject ontdekte Uitgeverij Averbode de uitgebreide mogelijkheden van Smartsite iXperion. Het is meer dan overtuigd dat het de juiste keuze heeft gemaakt om de diversiteit, de complexiteit en de veelheid aan pro-jecten te realiseren.

Smartsite BelgiëGeert Hannon Stationsstraat 153191 Hever-BoortmeerbeekTel: 015/51.89.39E-mail: [email protected]

PUBLIREPORTAGE»

inside 109 NL_V1_1-76.indd 37 4/05/09 11:11:19