Cliënten over terugvalpreventie depressie...Cliënten over terugvalpreventie depressie Een...

Cliënten over terugvalpreventie depressie

Een verkenning ten behoeve van de zorgstandaard Depressie en Dysthymie

Anneke Huson Nathalie Kelderman Marlies Oudijk

Dr. Wilma Kuijpers Dr. Marloes Martens

april 2016

Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1 Inleiding 1 1.1 Zorgstandaard Depressie en Dysthymie 1 1.2 Achterbanraadpleging 1 Hoofdstuk 2 Aanpak 2 Hoofdstuk 3 Resultaten 4 3.1 Kenmerken van de deelnemers 4 3.2 Behandeling van depressie 4 3.3 Aandacht voor terugvalpreventie tijdens de behandeling 5 3.4 Waardering aandacht voor terugvalpreventie 6 3.5 Omgang met een (dreigende) terugval 7 3.6 Verbetering van de zorg op het gebied van terugvalpreventie 9 Hoofdstuk 4 Opvallende bevindingen en aanbevelingen 10 4.1 Opvallende bevindingen 10 4.2 Aanbevelingen voor de zorgstandaard 10 Bijlage 1 Frequenties vragenlijst Terugvalpreventie Depressie 12 Bijlage 2 Overzicht open antwoorden 14 Bijlage 3 Aanvullende analyses 72

1

Achterbanraadpleging Zorgstandaard Depressie en Dysthymie

Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Zorgstandaard Depressie en Dysthymie Depressie en dysthymie komen veel voor in de Nederlandse bevolking, ze hebben een grote ziektelast en sterfterisico en dat leidt jaarlijks tot een verlies van 183.000 gezonde levensjaren. Het Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz heeft vanwege deze grote ziektelast en hoge maatschappelijke kosten depressie en dysthymie geprioriteerd voor het maken van een zorgstandaard. In deze nieuwe zorgstandaard zal worden omschreven waaraan goede zorg voor mensen met een depressie of dysthymie moet voldoen. De zorgstandaard geeft aanbevelingen voor de patiënt en voor de zorgprofessionals over goede zorg. Hierbij wordt zowel evidence-based informatie als het perspectief van de patiënt meegenomen. Vertegenwoordigers van de Depressie Vereniging hebben dan ook een actieve inbreng bij de totstandkoming van de zorgstandaard. 1.2 Achterbanraadpleging Er is nog weinig bekend over de ervaringen van mensen met depressie en dysthymie met terugvalpreventie. Om daar beter zicht op te krijgen heeft de Depressie Vereniging een vragenlijstonderzoek uitgezet.

2


Hoofdstuk 2 Aanpak Er is een korte vragenlijst (13 vragen) ontwikkeld om inzicht te krijgen in de ervaringen met terugvalpreventie bij mensen met een depressie. Naast een aantal algemene vragen over de achtergrondkenmerken van de deelnemers (geslacht, leeftijd) en de behandeling van de depressie (aantal behandelaars, wel of geen opname, inhoud van de behandeling), zijn er vragen gesteld over terugvalpreventie. Bijvoorbeeld of hier voldoende aandacht voor is geweest, of men een (dreigende) terugval heeft gehad en welke maatregelen toen hebben geholpen. Ook was er ruimte om aan te geven hoe de zorg op het gebied van terugvalpreventie verbeterd zou kunnen worden.

Oproep op de website van de Depressie Vereniging.

De vragenlijst kon uitsluitend online ingevuld worden en is verspreid via de volgende kanalen: - de website van de Depressie Vereniging; - de Facebookpagina van de Depressie Vereniging; - een e-mail naar alle leden van de Depressie Vereniging; - de website www.ggznieuws.nl; - de nieuwsbrief van het LPGGz. De dataverzameling heeft plaatsgevonden tussen 18 februari en 1 maart 2016. In totaal hebben 632 mensen doorgeklikt naar de startpagina van de vragenlijst. De vragenlijsten van respondenten die minimaal de achtergrondkenmerken en één

http://www.ggznieuws.nl/

3


inhoudelijke vraag hebben ingevuld, zijn meegenomen in de analyses. Dat betrof 470 respondenten. De gegevens zijn geanalyseerd met behulp van SPSS1. De resultaten worden gepresenteerd aan de hand van beschrijvende statistiek en percentages. Voor enkele vragen is ook gekeken naar verschillen op basis van type behandelaar (wel psychiater en/of psycholoog versus geen psychiater en/of psycholoog), geslacht en het aantal terugvallen. Daar waar relevante en statistisch significante verschillen optreden, worden deze beschreven in de resultaten.

1 SPSS is een statistisch computerprogramma en helpt bij het analyseren van gegevens en inzicht

krijgen in eventuele verschillen tussen groepen.

4


Hoofdstuk 3

Resultaten Hieronder worden de resultaten van de vragenlijst per onderwerp gepresenteerd met een samenvattende beschrijving van de resultaten voor de totale groep. Vervolgens beschrijven we, waar relevant, verschillen tussen de verschillende groepen respondenten. De gedetailleerde informatie is terug te vinden in de bijlagen 1 t/m 3. 3.1 Kenmerken van de deelnemers Uiteindelijk zijn er 470 mensen meegenomen in de analyses. Hun kenmerken zijn weergegeven in onderstaande tabel. Tabel 3.1 Kenmerken van de deelnemers

Geslacht Man 24% Vrouw 76% Leeftijd ≤25 jaar 7,0% 26-59 jaar 81,1%

≥60 jaar 11,9%

N 470

3.2 Behandeling van depressie Ruim één derde van de deelnemers (38.9%) is opgenomen geweest voor zijn/haar depressie. De meeste deelnemers zijn onder behandeling (geweest) bij twee (30.9%) of drie (29.8%) verschillende behandelaars; slechts 3.4% is helemaal niet in behandeling (geweest). De psychiater (72.1% van de deelnemers) en de psycholoog (76.4%) zijn de meest genoemde behandelaars, waarbij 56.6% aangeeft door zowel een psychiater als een psycholoog te zijn behandeld. De groep mensen die niet behandeld is door een psychiater of psycholoog is klein: 7.2%. Daarnaast geeft men aan te zijn behandeld door de huisarts (44.3%), de praktijkondersteuner van de huisarts (16.0%) en de sociaal psychiatrisch verpleegkundige (2.6%). Bijna één vijfde (17.4%) benoemt nog andere behandelaars, waaronder de GGz-instelling, alternatieve behandelaars, vak therapeuten en fysiotherapeuten.

5


3.3 Aandacht voor terugvalpreventie tijdens de behandeling

Als gekeken wordt naar de inhoud van de behandeling, valt op dat ruim de helft van de deelnemers (58.1%) aangeeft dat er geen terugvalpreventieplan of signaleringsplan is gemaakt. Ook is in 40.6% van de gevallen niet besproken wat men kan doen als de depressieve klachten terugkomen. Wel heeft de behandelaar bij 75.1% van de deelnemers aangegeven dat er contact opgenomen kan worden als de depressieve klachten terugkomen, is er met 66.8% gesproken over het voortzetten of afbouwen van medicatie en is aan 60.4% advies gegeven over leefstijl. Uit aanvullende analyses blijkt dat de aandacht voor terugvalpreventie tijdens de behandeling niet verschilde op basis van het aantal terugvallen. De deelnemers die niet onder behandeling zijn (geweest) bij een psychiater en/of psycholoog, geven voor alle aspecten die gaan over terugvalpreventie minder vaak aan dat hun behandelaar dit gedaan of besproken heeft dan de deelnemers die wel bij een psychiater en/of psycholoog zijn (geweest). De verschillen zijn vooral groot voor de vraag of er aangegeven is dat er contact met de behandelaar opgenomen kan worden als het minder gaat (44.7% versus 77.8%) en voor de vraag of er is gesproken over het voortzetten of afbouwen van medicatie (26.3% versus 70.4%).

6


3.4 Waardering aandacht voor terugvalpreventie

* Meerdere antwoorden mogelijk.

Aan de respondenten is gevraagd of er volgens hen voldoende aandacht is geweest voor het voorkomen van een terugval. Bijna de helft van de deelnemers (45.3%) geeft aan dat er tijdens de behandeling onvoldoende aandacht is geweest voor het voorkomen van een terugval. Uit de toelichting die respondenten konden geven, blijkt dat terugvalpreventie soms helemaal niet is besproken tijdens de behandeling (17%). ‘Zover ik mij kan herinneren is dat helemaal niet ter sprake gekomen. Als ik hierover nadenk vind ik dit best jammer, aangezien je na het eindigen van de behandeling op jezelf gewezen bent en nog steeds geen goede handvatten hebt om met de depressieve klachten om te gaan.’ Ook heeft een deel de indruk dat de focus tijdens de behandeling meer ligt op medicatie (13%). Andere zaken die worden benoemd, zijn dat men nog in behandeling is (7.6%), dat er geen zorg op maat wordt aangeboden (6.5%), dat men ontevreden is over de behandeling (4.8%), dat er onvoldoende handvatten en tools zijn aangereikt (5.4%) en dat er sprake is van comorbiditeit (3.2%). Mensen die ervaren dat er voldoende aandacht is voor terugvalpreventie (29.8%), zijn tevreden over hun behandeling (9.2%) en hebben geleerd om signalen van terugval te (her)kennen (8.1%). Bijna 6% benoemt dat er een signaleringsplan is opgesteld. Veel deelnemers (83.3%) hebben zelf maatregelen genomen om een terugval te voorkomen. Uit de gegeven toelichting blijkt dat men vooral maatregelen heeft genomen op het terrein van het aanpassen van de leefstijl (24.2%). Ook is men op zoek gegaan naar structuur en een goed leef ritme (13.9%) en heeft men zijn/haar netwerk ingeschakeld (10,9%). Een respondent licht het als volgt toe:

7


‘Gezond eten, vast leef ritme, vast slaappatroon, stress vermijden of beter hanteren (m.n. op het werk), fitness, medicatie innemen, op tijd rust nemen, zelf thuis oefeningen doen in cognitieve gedragstherapie.’ Verder worden mindfulness (8.4%), contact opnemen met behandelaar (6.1%), afleiding (5.8%), (vrijwilligers)werk (5%), medicatie (4.7%), grenzen stellen (4.7%), het opstellen van een signaleringsplan (4.5%), acceptatie (2.8%) en het mijden van stress (2.8%) genoemd. 3.5 Omgang met een (dreigende) terugval

Een ruime meerderheid (86.9%) heeft één of meerdere keren ervaring gehad met een (dreigende) terugval: voor 36.3% was dit 1-2 keer, voor 38.2% 3-5 keer en voor 25.5% meer dan 5 keer.

8


* Meerdere antwoorden mogelijk.

Factoren waar men destijds baat bij heeft gehad, zijn contact met de behandelaar (64.5%) en maatregelen die men zelf heeft genomen, zoals rustiger aan doen of sporten (67.1%). Ook medicatie (59.9%) en ondersteuning van familie en/of vrienden (49.9%) hebben mensen geholpen. Bijna 18% heeft baat gehad bij lotgenotencontact. Uit aanvullende analyse blijkt dat mensen met 1-2 terugvallen minder baat hadden bij contact met hun behandelaar, medicatie en maatregelen die zij zelf hebben genomen dan mensen met meer dan 2 terugvallen. Naarmate men meer terugvallen heeft gehad, lijkt men meer baat te hebben bij lotgenotencontact. Deelnemers die niet onder behandeling zijn geweest bij een psychiater en/of psycholoog, geven minder vaak aan baat gehad te hebben bij contact met hun behandelaar (37.5% versus 65.7%) en medicatie (25% versus 61.5%) dan deelnemers die wel door een psychiater en/of psycholoog zijn behandeld. Tussen mannen en vrouwen zijn twee verschillen gevonden: mannen lijken meer baat gehad te hebben bij contact met hun behandelaar (74.7% versus 61.2%) en bij lotgenotencontact dan vrouwen (25.3% versus 15.4%). Voor de overige factoren zijn geen verschillen gevonden.

9


3.6 Verbetering van de zorg op het gebied van terugvalpreventie Aan het einde van de vragenlijst is aan de respondenten gevraagd een advies te geven over wat er op het gebied van terugvalpreventie verbeterd kan worden. Volgens de respondenten kan de zorg met name verbeterd worden door het vergroten van de toegankelijkheid van de zorg (direct, zonder wachtlijst of langdurende intake) indien er sprake is van een terugval (19.1%), het opstellen van een signaleringsplan (17.6%) en het monitoren en contact op kunnen nemen bij een terugval (16.5%). Een respondent licht haar antwoord als volgt toe: ‘Langere tijd regelmatige check−up, zodat mogelijke terugval vroeg onderkend wordt. Nu is na het stoppen van behandeling alles weg. Na lichamelijke ziekte (bv. kanker) is regelmatige controle normaal, zou bij depressie ook moeten kunnen. Helpt ook sneller symptomen herkennen, nu vindt (bij mij) vaak ontkenning plaats.’ Ook heeft men behoefte aan meer zorg op maat (9.5%), betere voorlichting over terugvalpreventie (9.2%), aandacht voor lotgenotencontact (9%) en meer aandacht/een luisterend oor (7.8%). Verder worden als verbeterpunten genoemd: het verwijzen naar cursussen en overige therapieën (6.6%), het doorbreken van een stigma (4.3%), het negatieve effect van de bezuinigingen in de zorg (4%), een betere samenwerking tussen behandelaren (3.1%) en betere nazorg (2.6%).

10


Hoofdstuk 4 Opvallende bevindingen en aanbevelingen 4.1 Opvallende bevindingen Binnen korte tijd is de vragenlijst door veel mensen ingevuld. Dit wijst erop dat het onderwerp terugvalpreventie belangrijk is voor mensen met een depressie en dysthymie. Verder vallen er een paar aspecten op wanneer we de resultaten van de vragenlijsten bekijken. Uit de data blijkt dat voor 58.1% van de deelnemers geen terugvalpreventieplan of signaleringsplan is gemaakt, terwijl 86.9% een (dreigende) terugval heeft meegemaakt. Dit verklaart mogelijk waarom 45.3% aangeeft dat er onvoldoende aandacht is geweest voor het voorkomen van een terugval. De antwoorden op de open vraag hoe de zorg op het gebied van terugvalpreventie verbeterd zou kunnen worden, laten zien dat men behoefte heeft aan een betere toegankelijkheid van de zorg, een signaleringsplan, het regelmatig monitoren van zijn/haar situatie en de mogelijkheid om contact op te kunnen nemen bij een (dreigende) terugval. Er waren duidelijke verschillen in de inhoud van de behandeling tussen respondenten die wel of niet door een psychiater en/of psycholoog begeleid zijn. De mensen die wel door een psychiater en/of psycholoog gezien werden, geven vaker aan dat de uitgevraagde factoren aan bod zijn gekomen tijdens de behandeling. Er werd echter geen verschil gevonden op de vraag of er voldoende aandacht is geweest voor terugvalpreventie. Wel geven deelnemers die behandeld zijn door een psychiater en/of psycholoog, vaker aan dat zij bij een (dreigende) terugval baat gehad hebben bij contact met hun behandelaar en medicatie. Tenslotte valt het op dat mannen vaker dan vrouwen aangeven dat zij baat hebben gehad bij contact met hun behandelaar en bij lotgenotencontact. 4.2 Aanbevelingen voor de zorgstandaard Op basis van de resultaten van de vragenlijst kan er een duidelijk advies vanuit cliëntenperspectief geformuleerd worden. Terugvalpreventie moet een belangrijke plaats innemen bij de behandeling van en zorg voor mensen met een depressie. Mensen die een depressie hebben (gehad), vinden het belangrijk dat de toegankelijkheid van de zorg om een dreigende terugval te voorkomen, vergroot wordt. Dit kan door regelmatige monitoring gedurende meerdere jaren (zoals bijvoorbeeld gebruikelijk is bij de zorg voor kankerpatiënten) door het standaard opstellen van een signaleringsplan en het maken van afspraken over contactmogelijkheden bij een dreigende terugval. Tenslotte blijkt uit de vragenlijst dat veel mensen eigen manieren vinden om een terugval te voorkomen. Het is

11


belangrijk dat een behandelaar hier tijdens de behandeling ook aandacht aan besteed, zodat het belang van zelfmanagement duidelijk naar voren komt. Dit geeft de patiënt vertrouwen dat hij/zij ook zelf dingen kan doen, los van de behandelaar.

12

Bijlage 1 Frequenties

VRAGENLIJST TERUGVALPREVENTIE DEPRESSIE

1. Bent u: N=470

a. Man 24.0% b. Vrouw 76.0%

2. Wat is uw leeftijd? N=470

≤ 25 jaar 7.0% 26 – 59 jaar 81/1% ≥ 60 jaar 11.9%

3. Bent u voor uw depressie in behandeling (geweest) bij:

(meerdere antwoorden mogelijk) N=470 a. Psychiater 72.1% b. Psycholoog 76.4% c. Huisarts 44.3% d. Praktijkondersteuner huisarts 16.0% e. SPV 2.6% f. Anders, namelijk… [verplicht veld] 17.4% g. Nee, ik ben niet in behandeling (geweest) 3.4%

4. Bent u voor uw depressie opgenomen geweest? N=470

a. Ja 38.9% b. Nee 61.1%

5. Heeft uw behandelaar: N=470

ja nee n.v.t.

samen met u een terugvalpreventieplan of een signaleringsplan gemaakt?

35.7% 58.1% 6.2%

u een terugvalpreventie programma aangeboden via internet?

3.0% 90.6% 6.4%

met u besproken wat u kunt doen als de depressieve klachten terugkomen?

53.8% 40.6% 5.5%

aangegeven dat u met hem/ haar contact op kunt nemen als het minder goed gaat?

75.1% 20.2% 4.7%

advies gegeven over uw leefstijl (meer bewegen, stoppen met drinken e.d.)?

60.4% 31.9% 7.7%

mindfulness aangeboden? 43.8% 49.4% 6.8% met u gesproken over het voorzetten of afbouwen van medicatie?

66.8% 21.9% 11.3%

u gewezen op de mogelijkheid van lotgenotencontact?

17.0% 76.8% 6.2%

anders, namelijk… 12.1% 23.2% 64.7%

13

6. Geef bij de volgende stelling aan in hoeverre u het ermee eens bent. Ik vind dat er in mijn behandeling voldoende aandacht is geweest voor het voorkomen van een terugval? N=457 a. Helemaal mee eens 9.0% b. Mee eens 20.8% c. Neutraal 24.9% d. Niet mee eens 32.6% e. Helemaal niet mee eens 12.7%

7. Hieronder kunt u uw antwoord kort toelichten. N= 8. Heeft u zelf maatregelen genomen om een terugval te voorkomen? N=455

a. Ja 83.3% b. Nee, ga naar vraag 10 16.7%

9. Zo ja, omschrijf hieronder in een paar woorden welke. N= 10. Heeft u een (dreigende) terugval meegemaakt? N=442

a. Ja 86.9% b. Nee, ga naar vraag 13 13.1%

11. Zo ja, hoe vaak? N=377

1 – 2 keer 36.3% 3 – 5 keer 38.2% > 5 keer 25.5%

12. Zo ja, waar heeft u toen baat bij gehad?

(meerdere antwoorden mogelijk) N=377 a. Contact met uw behandelaar 64.5% b. Ondersteuning van familie en/of vrienden 49.9% c. Lotgenotencontact 17.8% d. Medicatie 59.9% e. Maatregelen die u zelf heeft genomen (rustiger aan doen, sporten e.d.) 67.1% f. Anders, namelijk … 23.9%

13. Wat zou er in de zorg op het gebied van terugvalpreventie verbeterd

kunnen worden? N=346

14

Bijlage 2 Overzicht open antwoorden Vraag 3 Bent u voor uw depressie in behandeling geweest bij: Anders, namelijk …. N=91

GGz instelling 51

GGz.

Opname.

Klinisch.

Dagbehandeling.

PAAZ.

Dagkliniek.

Ambulant.

Depressiekliniek.

Indigo.

Lentis.

MetGGz.

Delta Spijkenisse.

Rtms brainclinic.

UMCG Noord lichttherapie.

5-daagse groepsbehandeling.

Arts psychiatrische instelling.

Pro Persona.

Psychiatrisch ziekenhuis.

FACT team.

Opnames tijdens deeltijdbehandeling.

Interne behandeling.

14x 9x 5x 4x 3x

Alternatieve behandelaar 12

Hypnotherapeut.

Alternatief.

Alternatieve artsen.

Alternatieve geneeskundigen.

Alternatieve geneeswijze.

Alternatieve genezers.

Alternatieve therapie.

Alternatief traject.

Haptonoom.

Healing en acupunctuur.

3x

Fysiotherapeut 2

Fysiotherapeut.

2x

15

Coach 3

Coach.

Counselor/coach.

Lifecoach.

Vaktherapie 4

Beeldend therapeut.

Danstherapeute.

Lichaamsgerichte therapie.

Vak therapeuten.

Overig 19

Therapeut.

Maatschappelijk werk.

BigMove.

Div. therapeuten.

Gestalt therapeut.

Groepstherapie.

Ik ben ouder van een kind met een dysthymie depressie.

Mindfulnessen.

Compassie training.

Orthopedagoog.

Pmt.

Psychosomatisch.

Sociaal werkster.

Therapie.

Vrij gevestigd.

4x 2x

16

Vraag 5 Heeft uw behandelaar: Anders namelijk, N=57

Opname/therapie/begeleiding/gesprekken 36

Ben in 1983 6 weken op een PAAZ afdeling opgenomen geweest.

Ben niet behandeld, alleen gesproken met huisarts.

Bij terugval vaker contact.

CGT aangeboden.

Cognitieve therapie.

Dagopvang.

ECT voorgesteld en ook gehad.

Electro shock therapie gehad.

Emdr.

Er altijd geweest als ik haar nodig had.

Erop gewezen dat terugval waarschijnlijk was en dat dan eventueel opnieuw (aanvullende) therapie nodig zou kunnen zijn.

Geduldig luisteren naar mijn verhaal.

Gesprekken met partner aangeboden.

Gesproken over de oorzaken van de depressie.

Gesproken over mogelijk lichamelijke oorzaken.

Goede begeleiding!!!!

Groepssessies.

Groepstherapie aangeboden.

Haptonoom.

Herstelgroep.

Ik ben op dit moment in behandeling.

Ik heb zelf de regie, de therapeut stelt zich niet op als expert maar als (deskundig) coach of gids, hij kijkt naar mij als mens, niet alleen naar symptomen. hij werkt niet volgens protocollen of standaarden.

Meedenken over terugvalpreventie.

Nazorggroep.

Nog steeds contact ivm bipolaire stoornis en heb zelf signaleringsplan opgesteld.

Opname.

Praten met bekenden.

Psychologische hulp.

Regelmatig =4x per jaar contact.

Therapie.

Trauma therapie.

Veel gesprekken gevoerd.

Verschillende werkgroepen in psych centrum St Hieronymus.

Verteld over belang emotieregulatie en dit aan te leren via oa MFN.

Weekschema met naasten.

Wekelijks contact met svp-er.

17

Training/cursus 6

Aangemeld bij runnersgroep van GGZ.

Assertiviteitstraining.

Mijn kind heeft ‘doepressie’ gevolgd.

Verstraining aangeboden.

Verwezen naar het centrum verkracht en stabiliteit.

Zelf mindfulness gedaan.

Medicatie 2

Ik ben al heel lang niet meer in behandeling, ik gebruik uitsluitend medicijnen.

Verschillende medicijnen uitgeprobeerd.

Overig 13

Ander werk zoeken.

Het te vaak niet serieus genomen.

Ik ben voor iets wat ik niet heb in behandeling geweest (onjuiste diagnose) en mijn depressie is genegeerd door behandelaars.

Is me niet aangeboden.

NOOIT een goede behandeling gehad ,geen vertrouwen meer.

Ongetwijfeld dingen die ik alweer vergeten ben.

Oplossing slaapapneu.

ROM, online dagboek.

Veel zelf laten uitzoeken.

Wegens mijn belangstelling voor psychotherapie -m.b.t. persoon achter de depressie- waren de behandelingen niet centraal depressiegericht. Daardoor antwoord ik vaak 'n.v.t.'.

Wist niet van het bestaan.

Zelf al veel gedaan in 20 jaar.

Zit al 5 maanden in de intakeperiode.

18

Vraag 7 Geef bij de volgende stelling aan in hoeverre u het ermee eens bent. Ik vind dat er in mijn behandeling voldoende aandacht is geweest voor het voorkomen van een terugval? Hieronder kunt u uw antwoord kort toelichten. N=185 Samenvatting vraag 7 Uit de gegeven toelichtingen blijkt dat mensen die vinden dat er onvoldoende aandacht is geweest voor het voorkomen van een terugval aangeven dat het niet besproken is tijdens de behandeling (17%) en dat de focus in de behandeling meer ligt op medicatie (13%). Mensen die ervaren dat er voldoende aandacht is voor terugval preventie zijn tevreden over hun behandeling (9,2%) en hebben geleerd om signalen van terugval te (her)kennen (8,1%). Andere zaken die worden benoemd is dat men nog in behandeling is (7,6%), dat er geen zorg op maat wordt aangeboden (6,5%), dat men ontevreden is over de behandeling (4,8%), aanreiken van handvatten en tools (5,4%) en dat er sprake is van comorbiditeit (3,2%).

Niet besproken 32

Tot nu toe is dat niet aan de orde gekomen. Het is niet mijn hoofddiagnose.

Bij mijn eerste psycholoog is een terugval niet besproken. Ik heb helaas wel een terugval gehad en inmiddels ook een andere psycholoog, na diverse andere therapeuten gezien te hebben.

De overgang van een klinische opname naar alleen thuis zijn, was te groot. Ik moest lang wachten op een vervolg behandeling waardoor ik weer af gleed en in crisis terecht kwam. Bij mijn eerste opname was er helemaal geen nazorg geregeld, waardoor ik terugviel en alles zelf moest uitzoeken en regelen.

Daar is niet over gesproken.

Geen nabehandeling.

Het is helemaal nooit aan de orde gekomen.

Alles gericht op de huidige crisis − over terugval is niet gesproken.

Het is gewoon niet ter sprake geweest.

Het begint bij het serieus nemen. Ook als ik op het punt stond zelfmoord te proberen te plegen. Men nam het niet serieus en ik nam alle pillen die ik kon, wat maar net mijn dood niet werd. Ook daarna werd er niet met mij over gesproken.

Mijn behandeling was meer gericht op destructief gedrag ten gevolgen van depressieve gevoelens.

Er is helemaal niet gekeken naar de verdere toekomst.

Er is vooral ingespeeld op de acute symptomen van de depressie, om deze te verminderen. In mijn dysthyme periode is er weinig met die gevoelens gedaan. Ook na de depressie niet.

Er is nooit meer gekeken naar het terugvalpreventieplan.

De laatste behandeling was puur gericht op verbetering maar aandacht voor terugval is niet ter sprake gekomen.

Daar is in het geheel niet over gesproken.

Daar wordt niet over gesproken omdat ik depressief blijf ondanks medicatie.

19

Zover ik mij kan herinneren is dat helemaal niet ter sprake gekomen. Als ik hierover nadenk vind ik dit best jammer, aangezien je na het eindigen van de behandeling op jezelf gewezen bent en nog steeds geen goede handvatten hebt om met de depressieve klachten om te gaan.

Veel te weinig aandacht voor.

Er is gezegd stress te voorkomen, maar hoe je dan toch omgaat met tegenslagen of spanningen niet.

Er werd alleen op korte termijn geadviseerd.

Het ging alleen maar over herstel.

Toen ik vond dat de therapie niet (meer) helpend was heb ik medegedeeld dat ik van plan was om te stoppen. De keer dat ik dit aangaf hebben we geen nieuwe afspraak meer gepland. Geen terugval preventie plan, doorverwijzing, andere therapievorm o.i.d. aangeboden.

Daar is geen enkele aandacht aan besteed.

Afgezien van de tips over leefstijl, heb ik geen terugvalpreventie geleerd. Alleen afleiding zoeken heb ik als tip gekregen. Ik heb een aantal grote depressies gehad en daarbij een dysthyme stoornis, daar moet ik zelf mee leren leven.

Er is uitsluitend aandacht geweest voor de behandeling van de ernstige depressie. Er is totaal geen aandacht geweest voor terugvalpreventie.

Geen aandacht voor geweest.

Gewoon niets aan gedaan.

Ik heb diverse behandelingen gehad maar geen tips voor een terugval.

Er is weinig tot niet over gesproken.

Te weinig aandacht voor terugvalpreventie. Alleen waar ik zelf om vraag.

Het vertrouwen wat ikzelf had om geen terugval te krijgen werd niet geheel ondersteund.

Het is niet over een eventuele terugval gegaan.

Focus medicatie 24

Er is meer aandacht voor medicatie en te weinig tijd voor persoonlijk contact. Terwijl medicatie bij mij niet goed werkt en zeker geen preventie is.

Enkel medicatie.

Focus ligt eerder op medicatie of cliche tips waarvan ik weet dat het voor mij niet werkt.

Alleen de rest van mijn leven pillen slikken gaat niet helpen met dysthymie.

Teveel steeds van andere medicatie uitgegaan. Niet goed ingegaan op mijn hulpvraag hoe weer terug te integreren in de maatschappij en de mogelijkheden daarvoor. Terwijl dat het belangrijkste is voor voorkomen terugval. Niet om big pharma te supporten.

20

Het ging beter. Ik moest de medicatie blijven nemen en die zou in het vervolg door de huisarts voorgeschreven worden. Nooit meer een controle gehad. Als er iets was moest ik maar contact opnemen. En nu gaat het veel slechter en hebben ze een wachtlijst van 8 maanden voor de intake!

Met medicatie en gesprekken wordt geprobeerd een terugval te voorkomen, maar dit blijkt niet altijd voldoende te werken.

Vooral aandacht voor (meer) medicatie. Geen aandacht voor totale mens (leefstijl) en rol naasten/mantelzorg (sociaal netwerk).

Mijn psychiater heeft het liefst dat ik meer medicatie gebruik, maar ik vind de bijwerkingen veel te heftig. Dus pionier ik zelf maar om het vol te kunnen houden.

Ik heb een pillendokter, geen praatdokter en slik nu de hoogste dosis venlafaxine. Dat helpt maar gedeeltelijk, maar niet tegen alle symptomen van dysthymie. Vele maanden geleden heeft mijn behandelaar mij opgegeven voor praatsessies bij een psychologe, maar sta sindsdien op een lange wachtlijst.

Vanuit de GGZ is er meer aandacht geweest aan de antidepressiva medicatie, dan de oorzaak c.q. de voorkoming van terugval.

Alleen maar over meer medicatie gaan slikken enz. En zij verplicht mij steeds om me vrouw mee te nemen maar op de tijen dat de psychiater ruimte heeft moet mijn vrouw werken en die is een jaar in de WW geweest dus kan weinig tot bijna niet meekomen Zij maakt daar en heel probleem van en de vorige totaal niet.

Alles wat er bestaat op het gebied van medicatie en / of therapieën doorlopen de afgelopen 28 jaar. Het heeft er alleen niet toe geleid dat toch regelmatig heftige terugvallen heb gehad.

Door mijn snel fluctuerende reactieve depressie is afbouwen en opbouwen van medicatie meer aan de orde geweest.

Ik word nog steeds goed begeleid en continue wordt mijn dosis medicijnen onder de loep genomen.

Ik slik al 25 jaar anti depressiva en er is nooit besproken hoe ik met een terug moet omgaan.

Ik heb nu goede medicatie en ben nog in behandeling bij een psychiater. Dat lijkt wel voldoende.

Als de Prozac niet meer werkt(60 mg p.d., de hoogst mogelijke dosering) heb ik de mogelijkheid om m.b.v. seroquel de depressie te bestrijden.

Wanneer ik een terugval heb onderneem ik zelf actie door medicatiewijziging, lotgenotencontact.

In 1983 waren deze dingen nog niet zo aan de orde. Ik heb na mijn opname 3 jaar lithium geslikt en op eigen initiatief in overleg met de huisarts hiermee gestopt.

In het algemeen was de therapie er op gericht me weer op de been te krijgen, de medicijnen zorgen ervoor dat ik zo goed mogelijk overeind blijf. Meer is me niet voorgespiegeld.

D.m.v. medicatie.

De behandeling door de psycholoog was erg prettig en ik kan laagdrempelig terugkomen. Maar ik heb het zelf moeten betalen. Daarnaast slik ik antidepressiva en daar voel ik me erg goed bij.

21

Al zijn we nu twee jaar verder zonder terugval, blijft de schrik aanwezig om terug te vallen zelfs wetende dat het de eerste keer was met een majeure depressie, en te veel tijd verloren met het zoeken naar gepaste medicijn en hulp.

Ervaring en herkenning van signalen 15

Ik heb tijdens mijn behandeling geleerd hoe ik uit mijn langdurige depressie kon komen door het leven fundamenteel anders te benaderen. Een van de dingen betrof bijvoorbeeld het communiceren met mijn partner over hoe ik me voel. Als ik me slecht voel, trek ik me terug. Ik weet nu dat ik dat niet moet doen en voorkom door te praten en contact te houden dat ik dieper in de put raak. Zo zijn er meer dingen die ik geleerd heb en vol moet blijven houden.

Ik heb zelf door de ervaringen geleerd waaraan ik kan merken (geestelijke en lichamelijke signalen) wanneer ik "afglijd". Ik heb ook zelf uitgezocht wat voor mij triggers zijn. Vanuit mijn eigen ervaringen, aangevuld met informatie op internet, het geleerde vanuit de HartCohorentie training die ik heb gevolgd, focussing en de psycholoog waar ik nu 2,5 jaar bij ben.

Leren beter voor mezelf te zorgen/naar mijn behoeften te luisteren.

Door ervaring (meer dan 20 jaar) was ik zelf al heel ver in (h)erkennen en opvangen van signalen van terugval. Behandeling laatste jaren meer gericht op preventie bood relatief weinig nieuws.

Ten tijde van het afronden van de behandeling bij de psycholoog voelde ik me goed. In de therapie was veel aandacht besteed aan andere keuzes maken in mijn leven. Daar heb ik veel aan gehad. Toch realiseerde ik me later dat ik in een afrondend gesprek graag nog eens mijn aandachtspunten had willen bespreken met de psycholoog. Gedragingen en patronen benoemen waar ik alert op zou moeten zijn en wat ik ermee zou kunnen doen.

Door mijn eigen initiatief is na 10 jaar diagnose osas vastgesteld. Na 3 dagen was depressie volledig over. Heb daarna door schade en schande uitgevonden wat energietekort en slaap voor mijn depressieve aanleg betekenen.

Ik heb onlangs een boek gelezen van Haigg uit Engeland Redenen om te blijven leven. Hij heeftonlangs een zware bipolaire stoornis gehad. Zonder psychiater of psycholoog is hij weer beter geworden. Hij heeft ook geen medicijnen gebruikt en nog steeds niet. Wij weten op dit moment slechts 10% wat zich in de hersenen afspeelt. Genoemde doelgroepen weten het dus ook niet. Heb een uitzending gezien van Zembla, waar het gebruik van psychofarmaca EEn groot vraagteken was.

Ik heb na een periode van langer dan 5 jaar antidepressiva medicatie en periodes therapie mijzelf aan kunnen leren om te gaan met mijn gevoelens, de paniekaanvallen zijn er soms nog, maar dankzij een lange stabiele periode waarbij het gevoel word onderdrukt door medicatie en de therapie waardoor je jezelf gaat herkennen en leren heeft mij geholpen om uiteindelijk langzaam af te kunnen bouwen tot nu al een half jaar geen medicatie en therapie.

22

Ik ben bijna twee jaar in behandeling geweest en heb vooral de diepere lagen onder de depressie besproken. De meer existentiële vragen zijn aan bod gekomen en hebben mij (in)zicht gegeven op de omstandigheden, waardoor ik tot 2x toe een depressie heb gehad. Het is gebleken dat ik hoogbegaafd en hoog sensitief ben. Ik durf te stellen dat ik hierover zoveel helderheid heb gekregen, dat ik geen depressie meer zal krijgen.

Ik heb geleerd dat ik invloed kan uitoefenen door voldoende ruimte voor mezelf te houden.

Wat mij geholpen heeft, zijn zaken die ik uit uiteindelijk zelf, buiten de behandeling om, gevonden heb.

Ik heb er wel ong. 30 jaar over gedaan voor ik het licht zag maar uiteindelijk is het toch redelijk gelukt, het gaat niet elke dag even goed maar meestal valt er goed mee te leven.

Is inmiddels al zon 15 jaar geleden. Telkens als ik nu weer langs de depressie−afgrond blijk te lopen, weet ik dat op tijd te doorbreken.

Vooral veel aandacht besteed aan balans behouden en grenzen herkennen.

De diagnose heeft de huisarts gesteld, toen mijn spv vond dat ze niks meer kon toevoegen. Mijn herstel begon toen ik wist wat ik had en hulp kreeg van ervaringsdeskundigen bij Bureau Herstel van Mediant.

Ben nog in behandeling 14

Ik ben nog in behandeling.

Ben nog in behandeling bij traumacentrum, Balanc Beilen.

Momenteel nog midden in de depressie, dus voorkomen van een terugval is (nog) niet aan de orde. Wel hebben we een crisissignaleringsplan opgesteld om beter met klachten om te kunnen gaan (weten wat je moet doen). Het is daarmee wel de bedoeling te voorkomen dat ik weer terug opgenomen hoef te worden.

Sta aan het begin van een behandeling. Dus misschien komt het nog.

De therapie is nog niet geëindigd.

Hoewel mijn behandeling nog niet is afgerond vind ik dat er te weinig aandacht voor is dat behaalde resultaten ook blijvend zijn. Dit is uiteraard de beste terugvalpreventie.

Ik ben nog volop in behandeling, maar daar besteden we nu ook al aandacht aan.

Ben nog steeds onder behandeling.

Het kan zijn dat we daar in therapie nog niet aan toe gekomen zijn al denk ik dat het na vijf maanden wel eens tijd wordt. Het kan geen kwaad om daar ook eens aandacht aan te besteden maar dat is nog niet gedaan.

Nog niet zozeer van toepassing aangezien ik nog midden in mijn depressie zit.

Ik ben nog onder behandeling. Deze is net opgestart dus nog niet aan de orde geweest. Bij vorige behandelingen is dat niet het geval geweest.

23

Zijn met mijn behandeling voornamelijk bezig met andere psychische aandoeningen.

Ik zit nog in een depressie dus is er over terugval niet gepraat.

Behandeling loopt nog.

Signaleringsplan 11

Signaleringsplan is gemaakt, medicatie consulten duidelijke gesprekken.

Er is veel aandacht geweest tijdens de behandeling voor een crisis signaleringsplan. Tegelijkertijd wordt er ook verwacht dat het na de behandeling goed gaat en daarin weet ik niet zo goed wat ik moet doen wanneer ik wel terugval.

D.m.v. signaleringsplan.

Ik ben meerdere keren onder behandeling geweest omdat ik meerde malen in een depressie ben terecht gekomen. ik weet ook dat de kans dat dit nogmaals gebeurd erg groot is. Hoe vaker ik ben behandeld hoe meer aandacht er was voor vroegtijdig signaleren van terugval symptomen. Eigenlijk heeft alleen mindfulness hier echt in geholpen.

Er is aandacht geweest voor het voorkomen van een terugval. O.a. signaleringsplan en het opnieuw contact opnemen met de GGZ. GGZ−psycholoog gaf de mogelijkheid om opnieuw contact op te nemen bij een terugval. Dit bleek dit het geval. Opnieuw moeten aanmelden en wachttijd duurde een aantal weken.

Het maken van een terugvalpreventie is gemaakt in de laatste behandeling. Behandeling niet langzaam afgebouwd naar werken met het terugvalpreventieplan.

Ik heb zelf een depressie preventie terugval plan gevonden maar uiteindelijk niet ingevuld omdat ik wist hoe ik kon omgaan met een terugval.

Ik zit op dit moment nog in behandeling en heb vaak terugvallen omdat ik nog niet herstel bent, wel heb ik zelf een signaleringsplan gemaakt met begeleiding van een hulpverlener.

Word erg goed in de gaten gehouden. Kan altijd contact opnemen en een goed signaleringsplan gemaakt.

Er is aandacht geweest voor de factoren die geleid hebben tot de depressie en de signalen waar ik op moet blijven letten in mezelf en mijn omgeving die op afglijden kunnen wijzen en hoe daar op tijd gehoor aan te geven.

Met mijn behandelaar en ambulant woonbegeleider hebben we een signaleringsplan opgesteld. En afspraken gemaakt voor wie, wat, wanneer nodig is.

Handvatten en tools 10

Er is wel besproken welke oorzaken er zijn/waren. Dus indirect wel welke invloed ik daar zelf op heb. Ben nu sinds een jaar in de fase dat het goed gaat, ben veel aan het opbouwen geweest.

Er is veel gesproken over wat ik kan doen opdat het goed met me gaat.

24

Ik vind dat de huisarts of praktijkondersteuner continuïteit moet aanbrengen in de bezoeken, en verantwoordelijk is voor het totale proces. Ik ben nu bij een sensitherapeute. Zij helpt met Blokkades op te ruimen.

Tijdens therapie voldoende handvaten en tools in handen gekregen t.b.v. mijn herstel. In moeilijkere tijden kan ik altijd weer contact opnemen voor extra therapiesessies ter ondersteuning.

Was vooral gericht op meer bewegen en een andere leefstijl wat er niet alleen voor gezorgd heeft dat ik uit de (2de) depressie ben gekomen maar ook dat ik niet weer terug val.

Je krijgt technieken aangereikt maar moet het toch zelf doen.

Bij mij was depressie een uiting van een angststoornis. Begrijpen wat onder de depressie zit helpt om zelf preventie op te zetten.

Ik was bij de psycholoog voor angststoornis en ze kwam erachter dat ik ook depressief wad heb oefeningen gehad dat heeft enigszins geholpen maar echt over de depressie te praten nee alleen dat ik dingen anders moet relativeren.

Er is wel over gesproken en heb wel tips gekregen, maar m.i. nog te weinig ga als het goed is nu in groepsverband eraan werken.

Bij de keren dat ik therapie heb gehad is er wel afgesproken dat ik altijd contact kan opnemen als de klachten terugkomen. Ook heb ik een keer meegedaan met een groep "In de put − Uit de put". Mindfulness is ook een keer aangeboden, daar ben ik echter niet geschikt voor.

Niet gehoord door behandelaar / geen zorg op maat 12

Blijft te vaak bij algemene suggesties die niet voldoende aansluiten bij mij. Onvoldoende doorgevraagd door begeleiders. Niet genoeg MAATWERK!!

Op het moment dat ik tegen hun advies in medicatie begon af te bouwen hoefde ik niet meer op hun steun te rekenen.

Ik ben sinds 1985 behandeld voor mijn bipolaire stoornis. Volgens mijn huidige psychiater ben ik onderhandeld geweest. Er is in mijn geval te weinig gedaan om een terugval te voorkomen.

De behandeling is gericht op (inter−) persoonlijke problematiek, hoe ik omga met de omstandigheden en invloeden daarvan niet. Zoals na jaren werkloos met een koophuis in de bijstand terecht komen; schulden krijgen en dakloos worden. Daar weer andere hulpverlening voor, steeds een stap terug tot je eeuwig patient wordt (maar niet zo voelt) zonder oplossingen. Ben de hulp gaan vermijden, moet het toch zelf uitzoeken.

Weinig begrip en luisteren naar hoe ik me voel. Maar ik zit dan ook wel erg diep...

Bij mijn eerste terugval was er nog begrip. Ik merk dat in de loop van de jaren de interesse in mijn persoon lijkt te verdwijnen. Heel verdrietig.

Ik kreeg te horen dat ik wel wist hoe te handelen om uit m'n depressie te komen, en als het minder ging ik maar terug moest komen. het had me 2 jaar gekost om de stap te zetten om naar een hulpverlener te gaan en te zeggen dat ik depressief was, ben nooit

25

weer terug gegaan, me nog nooit zo eenzaam gevoeld.

Er is te weinig begrip voor bepaalde mensen met bepaalde omstandigheden. Wordt te snel gezegd dat het wel zal meevallen.

Nooit een goed gesprek met psycholoog gehad, niet over mijn probleem. Gemeld bij huisarts , ZorgBelang en klachtencommissie , niemand luistert!!

Als je behandeling klaar is, wordt je eigenlijk gewoon buiten gezet. Zodra het slechter ging moest ik altijd weer helemaal opnieuw beginnen.

Er wordt doorgaans weinig behandeling op maat aangeboden. Vooral in de GGZ wordt er hoofdzakelijk gewerkt met protocollen en heerst er een "one size fits all" mentaliteit. De "marktcultuur" binnen de gezondheidszorg zorgt er voor dat behandelaars en zorgverleners niet worden beoordeeld op hun competentie, maar op "productie". Dat lijdt tot frustratie en niet zelden ook tot apathie bij behandelaars en zorgverleners.

Bij verval werd ik wel geholpen, maar in de fase dat ik overeind bleef was de preventie minimaal en werd ik deels aan 'mijn lot overgelaten'.

Comorbiditeit / complexiteit 6

Zo wel hulp gehad geen baat, ik lijd aan PTSS i.v.m. jeugd e.d.

Het is over veel zaken gegaan, zoals BPS, maar aan de depressie is weinig aandacht geschonken. En vanaf 2004 is die met tussenpozen aanwezig.

1e depressie in puberteit : geen behandeling 2e depressie +/− 40 jr : psychotherapie 3e depressie + PTSD na massale longembolie: 61 jr 4e depressie na scheiding (huwelijk 45 jr) tegelijkertijd met pensioen: 65 jr tussentijdse perioden van somberheid.

Mijn diagnose is complex post traumatisch stresssyndroom en dysthymie maar de diagnose is niet zo interessant, wat boeit is wat mij beweegt en wat voor mij van waarde is en de zoektocht daarnaar. Ik denk dat je niet vanuit de problemen maar vanuit mogelijkheden zou moeten denken. Terugval is voor mij een onlogische term. Ik denk dat er mensen zijn die een depressie hebben die echt meer 'mechanische' oorzaken heeft maar dat je in heel veel gevallen moet kijken naar wat er is gebeurd. Dat de klachten samenhangen met reële problemen en omstandigheden. Dan helpt het niet om het als een 'hersenziekte' te zien die kan terugkomen, dat maakt iemand onmachtig en beperkt mogelijkheden om zelf regie in handen te nemen. Depressie is dan niet meer dan een beschrijving van symptomen, het is dan een vergissing om het als oorzaak te zien. Het onderscheid is belangrijk en de persoon zelf kan daar het beste wat over zeggen. De hulpverlener zou zich niet als expert moeten opstellen maar als begeleider en niet in scenario’s, risico's en protocollen moeten denken maar de persoon zelf leidend laten zijn.

Pijn lichamelijke klachten, en elke dag herrie (tinnitus) en eenzaamheid zorgen ervoor dat de stemming blijft wisselen.

Ik heb zo ontzettend veel behandelingen gehad en therapieën en uiteindelijk elektroshocks en pas dat laatste heeft een begin van

26

verbetering opgeleverd, wat nu na vele jaren steeds beter gaat en ik de medicijnen aan het afbouwen ben. Ben wel gewaarschuwd voor een mogelijke terugval als ik helemaal stop met medicijnen.

Andere diagnose 1

Helaas heb ik de pech gehad dat ik niet behandeld ben voor waar ik last van heb. Ernstige depressie als gevolg van complexe PTSS. Ik ben pas nu geslaagd met het vinden van een ervaren trauma therapeut die ook met EMDR weekt en deskundig is op het gebied van depressie en complex trauma. Alle andere behandelaars hiervoor hebben "the elephant in the room" genegeerd. Nu ben ik bij een steengoede therapeut terecht gekomen. Ik vind dat therapeuten beter zouden moeten doorvragen, checken en door zouden moeten verwijzen naar een specialist als ze zelf te weinig kaas hebben gegeten. Verkeerde behandeling kan namelijk nogal schadelijk zijn voor een al ernstig getraumatiseerde vrouw zoals ik. Jammer en om eerlijk te zijn niet alleen schadelijk, ook schandelijk! Dat zou echt anders moeten. Zorgvuldiger.

Chronisch 7

'Terugval' is een abstractie bij chronische depressiviteit.

Aangezien de depressie/dysthyme stoornis al ruim 20 jaar duurt, is er (nog) geen enkele reden om over terugvalpreventie te spreken. Eerst maar eens proberen mezelf nog op de rails te krijgen!

Blijft terugkeren.

Ik zit nog steeds in een (chronische)depressie.

Probleem is recidiverende depressie, na 4x is terugvalrisico volgens (mi) laatste onderzoek 100%; dus vraag is niet of terugval, maar wanneer (ernstige) terugval. Ik ben nu ruim 2 jaar bezig om uit de laatste zware depressie te komen, of meer stabiliteit dan thans nog haalbaar is, zal nabije toekomst uitwijzen.

Ik heb meerdere keren een depressie gehad en daartussendoor dysthymie. Ik ben nooit voor− of nazorg gehad. Daarbij komt het steeds wisselen van behandelaars wat ook al geen goede is. Tot mijn laatste behandelaar, een psychiater, kreeg ik amper een behandelaar te zien, nl. alleen voor een intake en medicijnen voorschrijven. Tot 40−jarige leeftijd wist ik niet wat mijn diagnose was. Rond de 30 ben ik een jaar in dagbehandeling geweest. Toen ik daar vroeg wat mijn diagnose was, gaven ze me er niet eens antwoord op. Ik wist dus tot mijn 40e totaal niet wat er aan de hand was. Op zich wordt je daar al depressief van. Dan nog de manier waarop UWV, sociale diensten en de sociale omgeving (stigmatisering), met je om gaan, dan heb je een driedubbele depressie. Dus sowieso moeten er goede diagnoses worden gesteld, heb je recht op vind ik. Zich herhalende depressies en dysthymie hebben is altijd een afgeleid symptoom van een ander onderliggend probleem. Als je naar een dokter gaat voor ernstige maagklachten die aanhouden gaat hij ook verder zoeken tot de oorzaak gevonden is. Er moet daarop een goede behandeling worden ingesteld. Goede voor− en nazorg. Beter begrip en openheid in de samenleving (goed zo mevr. Schippers! Weg met het

27

taboe. Weg met discriminatie op de arbeidsmarkt en bij de uitkerende instanties UWV en Sociale diensten, waar je anders wordt behandeld dan mensen met een fysieke beperking (discriminatie) met armoede, sociale uitsluiting en uiteindelijk sociaal isolement tot gevolg. Uiteindelijk is op 55! jarige leeftijd de diagnose ASS (Asperger) gesteld, na een leven lang een depressieve stemming en depressies tussendoor en vallen en opstaan in een heel moeilijk leven. Ik mag blij zijn dat ik er nog ben.

Ik heb een chronische depressie.

Af en toe contact / monitoring 9

Hallo, Het eerste half jaar na de opname kwam ik in een nazorggroep en dat werkte heel goed. Maar daarna dachten ze dat het klaar was. En als ik weer terug zou vallen, moest ik blijkbaar zelf maar zien dat ik weer hulp zocht. Het is nu 20 jaar geleden dat ik met ontslag ging en bij tijd en wijle val ik weer terug. Ik heb behoefte aan een strippenkaart, zodat ik zo nu en dan even kan praten. Nu kan dat tegenwoordig bij de praktijkondersteuner van de huisarts, maar vroeger was dat er niet. Dus dat vind ik een hele vooruitgang. Nu hoef je niet elke keer de hele molen weer door en op een wachtlijst. Ik hoef ook niet meer te graven, dat heb ik genoeg gedaan. Wel heb ik behoefte aan even wat tips om op de rails te blijven en daar vind ik de praktijkondersteuner een uitkomst voor.

We blijven monitoren, het lijkt chronisch te zijn.

Na opname geen enkele nazorg o.i.d. en ik viel weer terug . ook nu blijft het bij steeds weer andere medicatie uitproberen omdat vorigen niet hielpen of maar tijdelijk. verder eigenlijk niks behalve zo eens in de maand een consult .

We praten met elkaar hoe het gaat.

Ik heb om de 2 à 3 maanden een afspraak met mijn psychiater en ik heb een coach gevonden die ik 1x in de maand ongeveer spreek.

We bekijken het per bezoek van het FACT aan mij.

Alleen over terugval werd gezegd dat ik dan weer contact op moest nemen.

Tijdens de opname wel. Na de uitbehandeling van de kliniek bij de ggz medewerker van de huisarts gekomen. De ggz medewerker van de huisarts heeft geen adequate opleiding om een terug val te herkennen en de passende begeleiding daarbij te leveren.

Ja, wat mij met name helpt eens in de vier à vijf weken een gesprek om alles weer even op een rij te zetten.

Tevreden over behandelaar 17

Door een zwangerschapsverlof is het iets sneller afgerond... Ik zat in een eindtraject, maar met zo'n verlof heb je een vaststaande einddatum. Ik ervaarde het niet als heel vervelend trouwens.

Ik heb heel veel tijd gekregen om af te bouwen in de kliniek en steeds meer tijd thuis door te brengen terwijl ik nog wel m’n bed in de kliniek had. Dit is voor mij erg belangrijk geweest. In deze periode heb ik kunnen leren en ervaren waar het mis ging thuis en wat ik kon doen om dat te voorkomen als ik definitief met ontslag zou zijn. Het was zo'n veilig gevoel dat ik altijd kon terugvallen op de mensen in

28

de kliniek. Ook mijn nazorg was goed geregeld en sloot gelijk aan. Dat is ook goud waard gebleken.

Er is voldoende aandacht geweest voor de mogelijkheid dat terugval zou kunnen voorkomen. Er werd op gerekend dat ik zelf voldoende kracht zou hebben om hiermee om te gaan, respectievelijk opnieuw hulp zou zoeken. N.B. Mijn behandeling vond plaats van 1986−1992.

Ik ben in behandeling bij vrijgevestigde psychotherapeut en ben daar heel tevreden over.

Wordt regelmatig wel aandacht aan besteed in de gesprekken die ik heb.

Ik heb het meeste gehad aan de volledige opname op Da Capo. Daar kreeg ik de beste ondersteuning, meeste begrip maar ook de meeste controle op eventuele uitschuivers voor verslavingen !!! Het is daar dat ik de klik heb gemaakt dat het ANDERS met mij moest. Hen ben ik dan ook het meeste dankbaar en niet de dag therapie Moderatoe.

Mijn behandelende psycholoog (geen GGZ instelling) hield mij goed in de gaten en onderhield ook buiten de afspraken contact als dat nodig was.

Ik voel me gehoord door de hulpverlening, die goed meedenkt. Het blijft echter erg moeilijk mijn problemen te hanteren.

Behandeling stond grotendeels in teken daarvan.

Ik heb een hele goede therapeut gevonden die mij goed helpt.

Cognitieve Gedragstherapie heeft mij geholpen bij het voorkomen van een terugval.

Ik heb al lang depressies en ben al lang in behandeling; zeker de laatste jaren is er veel aandacht voor het voorkomen van een terugval.

Goede begeleiding psycholoog en psychiater.

Bij mijn huidige behandelaar wel, bij de vorige instelling totaal niet.

Er zijn duidelijke afspraken hierover.

Ik heb individuele therapie gehad als ondersteuning tot ik sterk genoeg was.

Was onderdeel van het programma in U−center.

Geen onderdeel behandeling 4

Behandeling was geheel gericht op herstel.

Pas als er terugval was ging men in op herpakken van structuur e.d.

Wist niet dat er verhoogd risico was op terugval.

Er wordt na een opname totaal geen aandacht besteed aan hoe je je dagen door moet komen, er volgt geen dagbehandeling.

Ontevreden behandeling 9

Het was oplichterij. Ze kunnen niets voor je . Te complex voor de specialist. Ik heb het contact met de ggz ternauwernood overleefd en ben eigenlijk nog veel depressiever. Ga maar lekker door met jullie onzin en protocollen.

Bij de psychiater van Molleman werden de alleen maar erger.

29

Behandeling is minimaal. Weinig keuze in therapie, weinig vergoedingen.

Het verkrijgen van informatie met betrekking tot verdere hulp is altijd zeer minimaal. Er wordt behandeld op het moment zelf en de patiënt wordt niet altijd op de hoogte gehouden van wat er in de toekomst mogelijk kan/zal gebeuren (dat hoeft ook niet altijd, maar het zou iets frequenter mogen). Sowieso, het feit dat een (zware) depressie vaak cyclisch is wordt zeer minimaal meegegeven aan de patiënt.

Terwijl ik psychotisch was en verschillende malen naar de zorgboulevard psychiatrisch ziekenhuis ben gebracht is niemand op het idee gekomen om mij op te nemen! Lieten mij keer op keer weer gaan! Mijn ex man bracht mij met zijn handen in het haar b.v.

Slecht bereikbaar, weinig betrokkenheid ervaren.

Bij de eerste behandeling (vanwege een paniekstoornis) gaf mijn psycholoog aan: sorry ik kan u niet verder helpen want ik mag maximaal 5−8 behandelingen geven. Ze verwees me echter ook niet door terwijl het wel slecht met me ging. Uiteindelijk in een depressie beland en zelf nieuwe hulp gezocht bij een psychotherapeut. Omdat het toen echt slecht met me ging, is besloten voor therapie en medicatie. Bij mijn psychotherapeut voelde ik me gehoord en werd er meer gedaan dan puur symptoombestrijding. Uiteindelijk kon ik verder weer vooruit en gaf zij aan dat ik ten alle tijden bij haar aan kon kloppen, dan zou ze tijd maken. Ook als ze al een volle planning had. Een fijn gevoel. Er is echter nooit concreet een terugvalpreventieplan gemaakt en nooit heeft iemand aan mij gevraagd of het niet eens tijd zou worden om na een aantal jaar stabiel te zijn met medicatie te stoppen. Die keuze heb ik dan ook zelf gemaakt, met een terugval als gevolg. Ik was hier graag goed bij begeleid geweest, zodat al deze ellende me bespaard was gebleven.

Mijn psychologe was zelf vaak depri en we herkenden veel als lotgenoten maar herval is nooit besproken geweest. De huisarts wist zich er weinig raad mee. benadrukte de goede dingen maar dat voelt niet fijn als je depri bent, dan wil je gewoon erkenning hoe zwaar het is.

Er wordt wel gesproken over wat je kunt doen bij een terugval, Maar als je beter verklaard bent, mag je weer bij je huisarts beginnen en kom je onderaan de wachtlijst voor verdere hulp.

Overig 14

Depressie behandeling zou bijna volledig moeten draaien om preventie door zo goed als mogelijk de oorzaak (proberen) te achterhalen, een depressie 'geneest' over het algemeen vanzelf.

We hebben er alles aan gedaan en alle veiligheidsmaatregelen genomen.

Ik was klaar met begeleiding /behandeling en kon altijd bellen als het niet goed gaat.

Niemand kan voorkomen, hoe goed de therapie en begeleiding ook dat je een terugval doet, het hangt veel meer af van de omstandigheden waarin je weer terecht komt of gebeurt het gewoon?... als ik het zelf wist...laat staan de therapeut...

30

Ik heb sinds mijn 17e gediagnostiseerde depressies. Echter zolang ik mij kan herinneren vind ik het leven al "niet leuk" sinds kort is er dysthymie bij mij vastgesteld in depressie.

Na eerste opname in kliniek voor jongeren wel: na opname deelname aan 'verplichte' preventie cursus. Was volgens mij wel 15 avonden (vaste avond in de week). Dit heeft veel baat gehad! Bij volwassenen was dit er niet. Later niet meer zoiets tegengekomen.

Ben ik het mee eens er is echter wel sprake geweest van terug val maar hier kon ik nu wel sneller handelen.

Terugvalpreventie is een illusie van de maakbare wereld.

Mijn man was in therapie!

Ik ben al een aantal jaren heel stabiel. De kans op een terugval is klein. En ik maak me daar dus geen zorgen over.

Reeds twee jaar thuis en één vaststelling, niettegenstaande huisarts echt zijn best doet, sta je er alleen voor.... psychiater twee maanden op voorhand een afspraak, psychologe iets sneller en wellicht wel in nood te bereiken − maar als je weer dieper zit is dat ene telefoontje net zo moeilijk − geen mailcontacten mogelijk.

Heb geen behandeling gehad.

Deze vragenlijst lijkt er van uit te gaan dat de depressie na een behandeling helemaal verdwenen was. Dat was bij mij niet het geval.

Al een keer mindfulness gedaan, toch kwam de depressie weer terug.

31

Vraag 9 Heeft u zelf maatregelen genomen om een terugval te voorkomen? Zo ja, omschrijf hieronder in een paar woorden welke. N=359 Samenvatting vraag 9 Uit de gegeven toelichtingen blijkt dat men vooral maatregelen heeft genomen op het terrein van het aanpassen van de leefstijl (24,2%), het vinden van structuur en een goed leefritme (13,9%), inschakelen van zijn/ of haar netwerk (10,9%) en het in de praktijk brengen van mindfulness (8,4%). In mindere mate wordt ook contact opnemen met behandelaar (6,1%), afleiding zoeken (5,8%), zoeken van (vrijwilligers)werk (5%), medicatie (4,7%), grenzen stellen (4,7%), opstellen van een signaleringsplan (4,5%), acceptatie (2,8%) en stress mijden (2,8%) genoemd.

Mindfullnes 30

Doe mindfulness.

Ik heb stappen ondernomen als meditatie, mindfulness, 365 dagen succesvol e.d. om mezelf beter te leren kennen.

Mindfulness/yoga/sporten.

Signaleringsplan gemaakt. Regelmatig mindfulness inplannen.

Zelf mindfulness en yoga gaan doen.

Cursus mindfulness gevolgd. Boeken gelezen over de werking van mijn gedachten Intensief contact met psycholoog over mijn gedachten Elke dag mediteren en lijfboek ' Uit het hoofd in het leven' van Hayes (her)lezen.

Positief dagboek waarin ik elke dag minstens tien positieve dingen noteer. Signaleringsplan up to date en in bezit van psychiater, psychologe, partner en beste vriendin een bucketlist opstellen per jaar, doelen concretiseren per maand medicatietrouw blijven regelmatig bezoek aan psychiater en psychologe toepassen goede zelfzorg in het dagelijks leven.

Mindfull leven.

Ik heb een lichtlamp aangeschaft en ben gaan hardlopen en yoga en mindfullnes meditatie cursus gedaan.

Mindfulness, beweging, gezonde voedingspatroon, sociale contacten.

Mediteren.

Cursus ontspanningstechnieken * lezen / zelfhulpboeken * 2 x cursus mindfulness * 'geleerde' in psychotherapie in de praktijk brengen * meditatie oefeningen * lifestyle veranderingen.

Regelmatig mindfulness oefeningen doen en leefstijl aanpassen.

Mindfulness en iemand ingeschakeld om 1 of 2 keer in de week iets actiefs te doen.

Mindfulness, meditatie, onderhoudsdosering medicatie, lotgenoten contact en een "buddy" een goede vriend waarmee ik afgesproken heb dat ik altijd contact op kan nemen als ik voel dat het niet gaat.

Zelf mindfulness training gevolgd en ga af en toe nog naar een counselor.

Mindfullnes cursus.

Mindfulness gaan doen, meditatie, creatief bezig zijn.

32

Mindfulness cursus, omega 3 tabletten, gezonde levensstijl.

Ik heb verschillende trainingen gevolgd op het vlak van bewustwording en groei en meditatie maar heb wel veel te lang alleen door getobd.

Meditatiecursus. Aandacht oefeningen. Sporten.

Mindfulness/ meditatie/medicijnen/gestopt met oud werk(helaas nu dus uitkering, wordt je ook niet beter van), jobcoach, opkomen voor mezelf en me meer uiten, behandeling volgen, Erover blijven praten, in gesprek blijven (Ik was een aardige zorgmijder geworden, had en heb overigens nog steeds een beetje genoeg van de psychiatrie, waar ik overigens de laatste 12 jaar van mijn werkende leven in gewerkt heb als GGZ verpleegkundige. Dan merk je pas echt hoe het (dus niet) werkt. Heeft me allemaal enorm teleurgesteld. Dan bedoel ik mijn collega woonbegeleiders/verpleegkundigen. Te laag geschoold, ze snappen niets van psychische problemen, net zoals de doorsnee bevolking (vergelijken je met een verstandelijk gehandicapte).

Mindfullnes lessen sportschool.

Mindfulness beoefenen, zeer lichte dosis antidepressiva die de energie gaf om meer bezig zijn met dingen die me energie geven :) En zo raak je uit de put.

Ik probeer zo positief als mogelijk te leven en vooral te denken, verder vind ik van mijzelf dat ik elke dag ong. een uur moet hebben gelachen ( de tv doet hierbij wonderen) een dag niet gelachen is voor mij werkelijk een dag niet geleefd. je blijft anders zo ontzettend hangen in je negatieve gedachten.

Ik heb veel gelezen en toen mindfulness "in de mode kwam "ontdekt dat als ik een terugval aan voelde komen door een oefening te doen deze terugval voorkomen werd. Ik kreeg toen het vermoeden dat je er wel degelijk zelf iets aan kunt doen.

Mindfullnes en ggz cursus.

Ik doe weer bijna dagelijks zenmeditatie en ik werk niet meer en ik zorg dat ik niet te veel stress oploop.

Mindfullness oefeningen gedaan Rond surfen op internet voor mogelijkheden.

Mezelf heel erg richten op het hier en nu of liever gezegd op het moment.

Leefstijl / voeding/ bewegen 87

Bewegen.

Bewegen, mindfulness, yoga, psychotherapie.

Sporten.

Sporten en weer gewoon werken.

Handvaten die me zijn geleerd te gebruiken .En actief in het leven te blijven ,bv sporten vrijwilligers werk.

Sporten, goede dag structuur, gezond eten, onder de mensen blijven.

Sporten, yoga, mindfulness cursus, andere leefstijl.

Levensstijl aanpassen, informatie zoeken op internet.

Sporten, grenzen bewaken, medicatie nu nog continueren.

33

Geprobeerd "gezond" te leven met genoeg beweging en goede voeding.

Andere mindset, sporten, gezond eten.

Persoonlijke hygiëne, regelmaat, werk.

Gezond leven/bezig blijven/bij eerste tekenen een ander leefpatroon/medicatie aanpassen i.s.m. huisarts.

Meer wandelen, creatief bezig zijn, kontakten inkorten, alternatieve zorg, z.a acupunctuur en sensitherapie.

Elke dag sporten. Naar buiten gaan, niet afsluiten en de dagelijkse bezigheden blijven doen hoe moeilijk dit ook allemaal is.

Verandering van gedrag, meer lichaamsbeweging, meer ontspannen, beter slapen.

Dat is van de laatste jaren. Ik ben heel veel lange einden gaan fietsen.

Wandelen, thuis de rustmomenten inlassen en verder gaan met creatieve therapie.

Hond gekocht om meer naar buiten te moeten om hem uit te laten.

Bijhouden life chart Sporten/bewegen Ontspannende activiteiten.

Lifestyle verbeterd, stressreductie m.n door sport, een hond genomen, zuinig gebleven op resterende sociale contacten en via route dagactiviteitencentrum− vrijwilligersbaantjes naar betaald deeltijd werk gegaan. Met minder stress.

Genoeg sporten, gezond en regelmatig eten, sociale contacten. Maar vooral rekening houden met wat ik wel en wat ik niet kan. Als het minder gaat juist gaan sporten en veel dingen ondernemen. Gaat het goed, rustig aan doen. Contra gedrag dus.

Ik heb een hondje in huis genomen, ze zorgt ervoor dat ik er toch uitkom.

Ik wandel elke dag minstens drie kwartier. Ik zorg voor regelmaat: RRR. Ik neem lichttherapie in de wintermaanden. Ik heb mijn voedingspatroon flink aangepast en tenslotte slik ik supplementen.

Regelmatig sporten, iedere dag even naar buiten.

Heb me bij lotgenotengroep aangesloten, cursus mindfulness gedaan, meegedaan aan onderzoek.

Meditatie, mindfulness, wandelen, fietsen.

Bewegen, dagritme, gezond eten, proberen te delen.

Actief blijven op sportgebied en structuur in de week proberen aan te brengen, met lesgeven en andere activiteiten.

Wandelen zingen dansen uitgaan.

Iedere dag 4 uur wandelen!

Meer bewegen, sociale contacten onderhouden, regelmaat.

Gezond eten, vast leef ritme, vast slaappatroon, stress vermijden of beter hanteren (m.n. op het werk), fitness, medicatie innemen, op tijd rust nemen, zelf thuis oefeningen doen in cognitieve gedragstherapie.

Veranderen leefstijl actiever in sociale contacten signalen beter leren herkennen en daarop reageren.

Homeopathie acupunctuur beweging sociale contacten.

Actief veranderen levensstijl.

Stappen plan. Sportschool. Positieve energie.

34

Yoga en mensen om mij heen erop geattendeerd om mij te pushen.

Ik ben gaan hardlopen. helaas krijg ik hyperventilatie hiervan weet nog niet of ik hiermee doorga.

Gezonde leefstijl − Signalen van depressie en paniek serieus nemen.

Beweging, drank in de hand houden, op zoek naar zinvolle dagbesteding.

Alternatieve en reguliere cursussen.

Door gezonder te gaan leven en weer overal naar toe te durven en naar de mij aangeboden dagopvang te gaan En geen dag gemist ervan.

Elke week minimaal 3x wandelen en van september tot april lichttherapie.

Sporten.

Andere werkzaamheden, yoga.

Gezond leven: dag structuur door vrijwilligerswerk en sociale contacten, regelmaat in slapen, eten. Veel bewegen, buiten zijn, interesses ontwikkelen, mezelf toestaan te genieten.

Hardlopen.

Meer bewegen, andere leefstijl.

Aanpassen leefstijl, opener spreken over gevoel, zelf de specialisten weer ingeschakeld om terugval te beperken, onderzoeken aanvragen.

Sporten, muziek maken, tekenen.

Leefstijl gewijzigd eet/drink patroon sporten en gewisseld van werkgever.

Meer naar buiten.

Bij mij is er spraken SAD en heb het sporten en lichttherapie meerdere herfst periodes toegepast, maar het haalt net het laatste stukje niet weg ( onrust, angst) en heb zelf besloten dat indien de mn. lichamelijke klachten in de herfst weer starten (pijn op de borst, trillingen ed met angst) niet meer door meditatie ed te couperen zijn dan maar gewoon te starten met een zeer lage dosis medicatie, en zodra het licht weer doorbreekt stop ik weer. Nu voor reeds 3 afgelopen herfst/winterperioden.

Meditatie en Nordic walking. Praten met mensen die ik vertrouw.

Hardlopen, groepstherapie, gezond leven(goede voeding, matig met drank enz.).

Mezelf dwingen om te gaan wandelen, geholpen door mijn man dingen op te pakken, hobby's.

Blijven bewegen. gezond eten.

Contact met goede vrienden erover, super gezond eten incl. voedingssupplementen, dagelijks naar buiten om te wandelen, hardlopen, dagboek schrijven, goed op mijn grenzen letten, goed slapen, goed ochtendritueel, in de natuur gaan. Ga zo maar door. Extreem goede zelfzorg zou ik het noemen. Allemaal zelf geleerd door gezond verstand en hedendaagse informatie via internet.

Hardlopen, gezond eten, voldoende slapen, sociale contacten onderhouden, bezig blijven.

Hulp zoeken bewegen.

35

Leefstijl dwz; voldoende rust neem en overprikkeling of doordraaigedachten op tijd signaleren.

Gezondere leefstijl. Ik weet nu dat ik in beweging moet blijven. Dus als ik merk dat ik somber wordt moet ik van mezelf gaan sporten.

Ben gaan tennissen, fitnessen, wandelen etc.

Gezond leven.

Persoonlijke ontwikkeling.

Een van de meest belangrijke, waardevolle hulpmiddelen die ik ingezet heb is het gaan gebruiken van Visolie/omega 3, L−Carnitine en Co−Q 10. Dat heeft mij behoed voor het moeten gaan slikken van medicatie. Ik voelde mij daardoor al binnen een paar weken snel fysiek en mentaal veel beter waardoor er meer ruimte kwam voor zelfreflectie en een coaching−traject. Grootste fout in het behandelen van depressie vind ik vaak ( ben zelf ook therapeut) dat er te weinig aandacht is voor de fysieke uitputting, het slaaptekort e.d. en voor het feit dat er letterlijk haast geen energie is voor zelfonderzoek of oplossingsgericht denken en handelen. Dat stuk moet m.i. eerst op de rit en wordt bijna overal overgeslagen. Daarnaast heb ik een training mindfulness gevolgd en ben ik mijn oude meditatietechnieken weer gaan beoefenen. Meer gaan bewegen, meer op voeding gaan letten etc.

Sporten, geen alcohol, medicatie blijven nemen, dagbesteding, dag structuur.

Yoga.

Ik heb er voor gezorgd dat ik een goede dag invulling heb, sociaal netwerk achter mij. En ik doe aan sport. Verder weet ik wat mijn triggers zijn en hoe ik daar op kan inspelen.

Lichaamsbeweging, praten.

Ik ben gestopt met alcohol. En begonnen met hardlopen.

Gestopt met drinken.

Leefstijl, structuur, dagbesteding, sociale contacten.

Beweging en actief blijven.

Bewegen, verzorgen dochter.

Leefstijl aangepast. Aanvullende hulp gezocht zoals meditatie.

Sporten, bewegen, de zon en de warmte opzoeken.

Hond voor beweging. En een dagritme.

Mijn levensstijl aangepast voor mij was dat mijn relatie stopzetten.

Dat ik moet gaan wandelen, fietsen. Heeft wel wat geholpen.

Bewegen Mensen in m'n omgeving gevraagd op signalen te letten en me te waarschuwen. Medicatie trouw gebruiken.

Mijn leven op een andere manier geprobeerd anders te leiden.

Levensstijl −steun omgeving −ontspanning (geen stress).

Blijven bewegen, meer steun omgeving vragen.

Ander eetpatroon; ander lifestyle.

Veel bewegen, etc. Gezonde levensstijl.

Hobby 1

Hobby’s gevonden.

36

Netwerk in schakelen 39

Goed gepraat met mijn verloofde, aangegeven wat ik nodig heb, afgesproken wat hij niet moet doen en wat wel.

Alle mensen om me heen betrokken bij de behandeling.

Praten, hobby gezocht, meer contact met mensen.

Over blijven praten, af en toe nog korte hulpverlening gezocht. Nu bij en terug val ook weer in therapie. Verder gezond proberen te leven en een sociaal leven om me heen houden.

Zelfhulpboeken; opbouw sociaal netwerk.

Regelmatig praten met vriendinnen, leuk werk, leuke dingen doen, bewegen, dagboek schrijven, verder gaan met leven en niet blijven hangen in het verleden.

Mensen omgeving beter ingelicht.

Proberen deel te blijven nemen aan de maatschappij en contacten.

Netwerk cursus WRAP volgen om een "gereedschapskoffer" te leren aan maken om om te gaan met tekens die mij wijzen dat het de slechte kant uit gaat; Dat kan mijn bipolaire stoornis zijn, maar ook mijn verslaving. Ik ga mij nu ook verder inzetten in een werkgroep om er dan hopelijk als ervaringsdeskundige voor cliënten te kunnen zijn en helpen.

Netwerk om mij heen gaan zoeken. Studie gaan volgen. Meer rust nemen en goed eten en op tijd slapen. Grenzen serieus nemen en om hulp vragen als ik denk af te glijden.

Ik heb er voor gezorgd dat mijn sociale omgeving mij in de gaten houden.

(Vertrouwde) omgeving vragen voor ondersteuning wanneer ik deze nodig zou hebben. Mij eventueel te wijzen op duidelijke signalen van terugval (attenderen op mijn persoonlijke grenzen, voldoende initiatief nemen, betrokken blijven, persoonlijke ruimte respecteren).

Met mensen in gesprek blijven hoe het gaat en op tijd aan proberen te geven als het slechter gaat. Proberen om een dag structuur te behouden.

Contact met kinderen is beter en regelmatiger, terugvalpreventieplan ook gegeven aan zoon en aan gespecialiseerde hulp in de huishouding.

Ben in een beschermde omgeving gaan wonen.

Op tijd proberen te praten over wat me dwarszit, benoemen dat ik me minder begin te voelen.

Dagbesteding via buurtteam geregeld bij zorgboerderij. Verhuizing naar sociaal en leef vriendelijkere omgeving. Weekschema met naast opgesteld. Kortom, sociale structuur opnieuw vormgegeven.

Belafspraak vriendin Vaste bezoekjes van vriend thuis begeleiding.

Meer mensen in mijn omgeving betrekken die als een soort steungroep functioneren.

Mijn partner instructies gegeven.

Op diverse manieren in gesprek gebleven.

Familie ingelicht over gor model.

Verhuizen en tijdelijk ingetrokken in ouderlijk huis.

Meer uitspreken en blijven delen, yoga, meer bewegen (hardlopen en badminton), positievere instelling.

37

Hulp inschakelen, praten, schrijven, afleiding.

Eerder erover praten.

Plan met partner gemaakt, voor mijzelf helder wat signalen voor remissie zijn.

Openheid naar vrienden/collegae; yoga weer opgepakt.

Contact zoeken met vrienden en familie.

Ik geef dat aan bij vrienden.

Familie/vrienden vragen of ik hun hulp mag vragen.

Besproken met naasten dat ze me spiegelen als ze signalen zien, of als ik minder hulp vraag en dus isoleer. Mindfulness tijdschrift abonnement genomen, om me bewust te houden van genietmomentjes die ik zelf moet creëren, die ik nodig heb, mezelf mag gunnen.

Bellen met vrienden.

Afspraken met partner en nieuwe huisarts. M.n. alert zijn op signalen zoals bij mij slecht slapen en te veel met het verleden bezig zijn.

Hulp van vrienden − Behandelplan (met mezelf) − Runningtherapie − mindfullnes − Structuur aanbrengen in de dagen.

Geen werk naast studie. Regelmatige gesprekken met omgeving.

Actief op zoek gegaan naar handvatten, een groot sociaal netwerk opgebouwd, open gesproken over mijn aanleg voor depressie, alert blijven op signalen.

Het verzamelen van mensen om mij heen die positief waren.

Op tijd aan de bel trekken als ik voel dat het niet goed gaat.

Contact behandelaar 22

Contact genomen met psycholoog.

Zelf hulp gevraagd bij de psycholoog die ik in mijn opname had, maar moest lang wachten voordat ik ergens terecht kon. Dit heb ik verschillende keren meegemaakt.

Ben nu ergens anders onder behandeling.

Terugkoppeling naar mijn behandelaar.

Kan terecht om crisis nr te bellen.

Blijf maandelijks op therapie, maandelijkse sessie osteopathie, ondersteuning door homeopaat en medicatie via de huisarts. Niet verstoppen maar erover praten.

Ik kan tegenwoordig goed aangeven via schrijven met hulpverlener, hoe ik me voel!

Opgeschreven en doorgenomen met psycholoog.

Proberen te zoeken naar zinvolle bezigheden. contact gezocht met GGZ Venlo. Intake gehad vervolg is gesprek met psychiater en cognitieve groepsgesprekken.

Contact met een begeleidster en ervaringsdeskundige van resp. het Uitvoeringsteam en MetGGz.

Telefoon contact met hulpverlener. Afspraken om bewust de deur uit te gaan.

Nieuwe behandelaar gezocht (psychotherapeut).

Na afsluiting behandeling zelf nieuwe psychiater en psycholoog gezocht.

38

Op tijd hulp inschakelen. Over suïcidaliteit praten en therapeut vragen daar echt naar te luisteren. Autonomie en shared decision making verlangen.

Door de therapie die ik heb gevolgd, ben ik eerder in staat om een mogelijke terugval te onderkennen en kan ik daar op inspelen. Bijv. door meer rust te nemen en/of meer rekening met mijzelf te houden.

Regelmatige gesprekken met psychosyntheticus, sport en bewegen, goede voeding, slaapproblemen aanpakken, mediteren, aansluiten bij clubjes.

Therapie, emdr.

Heb voldoende medicijnen in huis, ik weet hoe ik mijn levensstijl dan moet aanpassen en ik zit in een zelfhulpgroep.

Geen lotgenoten, geen steun van derden, geen partner. Blijvende medicatie 1x daags 20mg paroxetine.

Haptonomie, contact met ervaringsdeskundigen.

Ik ben weer van vooraf aan begonnen. Heb me gemeld bij mijn huisarts en zo kwam ik weer op een wachtlijst voor een intake gesprek en op wachtlijst voor behandeling.

Eerder aan de bel trekken bij de psycholoog.

Regelmaat / structuur 50

Dingen die ik geleerd heb in de therapie toepassen. Alert blijven op mijn stemming.

Structuur en goede dag en nacht ritme. Leuke dingen lijst. Mogelijkheid om extra contact als het minder gaat, zodat ik sneller zicht krijg op de oorzaak en kan ventileren. Zodat het zo snel mogelijk de oorzaak wat triggert kan takkelen.

Structuur en medicatie.

Werkdruk vermindert (andere functie) overigens gefinancierd door werkgever middels afbouwregeling. andere inzet van levensloop−uren.

Structurele en ondersteunende gesprekken geregeld bij een spv−er. Noodplan gemaakt. Afspraken gemaakt met mensen die ik altijd kon bellen als het nodig was. Medicatie. Dag invulling/structuur geregeld, etc.

Minder werken, yoga, haptonoom, meer rust, Maar niet geholpen.

Gestopt met alcohol −regelmatig sporten en yoga − in groepstherapie (schemamodi) geweest.

Rust inplannen, gezonder eten, meer bewegen (dans), uiten van (negatieve) gedachten, creatieve hobby’s blijven doen, blijven werken, ontspanning zoeken, sociaal leven onderhouden, medicatie consequent slikken, hulp vragen waar nodig.

Toegeven aan rust, terugtrekken of slapen zodra er symptomen van angst, paniek onrust of anderszins overprikkeling is. Zo blijft het gematigd en hanteerbaar. En geeft me kwaliteit van leven op de goede momenten.

Niet te lang in bed blijven.

Minder werken, dagelijks wandelen, regelmatig eten, op tijd naar bed, praten met mensen om mij heen, aan het werk blijven ook al gaat het moeizaam.

39

Bewuster te gaan leven, mijn rust pakken als dat nodig is en regelmatig bewegen en gezond eten.

Structuur en regelmaat houden.

Schema's maken, VERS training volgen, gebruik maken van BOR, sporten, dagactiviteitencentrum.

Dagelijkse structuur vasthouden contact gezocht met lotgenoten en ervaringsdeskundigen m.b.t. depressie en suïcide (113−online) contact gezocht met hulpverlening Proberen adviezen van anderen op te volgen.

Goede structuur aanhouden (beginnen met een opleiding), sociale contacten aangaan, contact opnemen met anderen wanneer het niet goed gaat.

Structuur.

Lichttherapie; mindfulness; probeer 1 uur per dag te wandelen; medicatie; probeer genoeg slaap te krijgen; ik sta op als ik wakker wordt; probeer mij te verdiepen in het fenomeen depressie (dit alles op advies van mijn behandelend psychiater).

Dag structuur, geestelijke oefeningen, me verdiepen in eigen problematiek, crisisplan gemaakt samen met hulpverlening, antidepressieve medicatie nauwgezet innemen.

Bij langdurige (cyclische) depressieve periodes is het belangrijk dat je dat ten eerste zelf onderkent, herkent en dat je een structuur opbouwt die je in staat stelt om er zo goed mogelijk mee om te gaan. Zorg dat je werk hebt (belangrijkste, ook al is het heel moeilijk), dat je fit blijft, gezond eet, cultuur opsnuift, een hobby hebt, af en toe eens naar vrienden gaat en je rust neemt wanneer dat nodig is. Het hebben van een verantwoordelijkheid is voor mij een van de belangrijkste zaken om een terugval goed op te kunnen vangen omdat je niet bij de pakken kan blijven zitten maar toch gedwongen wordt om door te gaan.

Gestructureerd leven Niet te veel stress Veel sporten Gezond eten.

Ik weet op welke signalen te letten en probeer deze signalen, vaak aangaande overbelasting ook te respecteren zodat ik zo min mogelijk mijn grenzen overga en de kans op depressie zo klein mogelijk is. Momenteel volg ik ook een mindfulnesstraining, ook om nog beter om te gaan met stress en overprikkeling.

Probeer voldoende bezigheden maar ook rust te hebben. En veel naar buiten ondanks mijn handicap.

Structuur in slapen en wakker zijn. structuur in zelfzorg. niet in paniek raken als ik terug val maar zien als een signaal en er wat mee doen door bijv. een g schema te maken. sporten en dit vol houden. accepteren dat ik medicatie slik voor me dysthymie dat dit belangrijk is en dat ik regelmatig me bloed laat onderzoeken of de waarde van me anti depressiva nog goed is.

Bewust blijven kijken wat ik nodig heb, niet wat anderen denken. Dat kan schrijven zijn, lezen over ervaringen van anderen, veel praten, emoties laten bestaan. Ik kijk naar wat is gebeurd, maak weer mijn eigen verhaal, bouw aan goede relaties. Verder gewoon gezond verstand gebruiken, betutteld worden helpt niet (ik denk aan leefstijladviezen), eigen verantwoordelijkheid geven wel. ik heb jarenlang ervaring met slechte en goede hulpverlening en was

40

verantwoordelijkheid geven wel. ik heb jarenlang ervaring met slechte en goede hulpverlening en was ook jaren zelf hulpverlener, nu werk ik aan betere zorg en hulpverlening ook jaren zelf hulpverlener, nu werk ik aan betere zorg en hulpverlening (vanuit een functie bij de gemeente).

Dag schema's blijven maken, sporten, op tijd en op dezelfde tijd blijven opstaan, activiteiten van lijst doen, etc.

Zorgen voor − waar mogelijk vaste structuur − ook bij slecht slapen: vaste structuur aanhouden − 'nix' momenten inplannen in agenda na drukke ochtend/middag/avond/dag − ontspanningsmomenten structureel inplannen (in mijn geval in de vorm van yoga).

Probeer zoveel mogelijk structuur te houden.

Bewuster letten op balans inspanning en ontspanning en gebruik st janskruid.

Meer rust en balans.

Regelmaat, geen stress, buitenwerk, geen prikkels, geen feesten en geen begrafenissen in mindere periode en geen drukke bijeenkomsten enz.

Programma goed plannen elke dag, rust reinheid regelmaat.

Noteren wanneer en waardoor mijn stress niveau toeneemt, stemming wisselingen als signalen leren herkennen (snel boos of snel huilen). Altijd mijn energie niveau bewaken zodat ik goed uitgerust ben. Stoppen met onregelmatig werken in de zorg.

Stabielere leefomgeving en dagritme creëren.

Rust en regelmaat en proberen niet in paniek te raken bij slecht slapen.

Moeilijke momenten invullen Goede dagstructuur Gezond leven.

Gestructureerd leven, veel rust nemen, niet te veel hooi op de vork nemen. Wanneer slaappatroon verstoord wordt, daar goed aandacht aan besteden. Gezond leven, veel bewegen, etc. etc.

Sporten, structuur in m'n leven, kleine doelen stellen, in contact blijven met m’n omgeving.

Meer rust nemen minder ondernemen proberen mijn vast dingen te blijven doen(lukt vaak niet) elke dag mediteren.

Goede structuur in dagritme. Rust en ontspanning, Naast voldoende afleiding en Elke dag wandelen. Medicijnen innemen en goed slapen.

Elke dag proberen om wat te doen.

Letten op voldoende rust, gezonde voeding, voldoende beweging.

Een rustig leven leiden en proberen te verwoorden waar de onlust vandaan komt.

Regelmaat, medicatie, vinger aan de pols contact behandelaar, omgeving betrokken.

Vrij strakke regelmaat in slapen en waken bewegen in buitenlucht werken met paarden.

Activatie, dag / nachtritme proberen te verbeteren.

Dagelijks ontspanningsoefeningen, dag structuur met aandacht voor herstelmomenten.

41

Structuur aanbrengen in mijn leven; − Zorgen voor voldoende lichaamsbeweging; − Signalen herkennen dat het de verkeerde kant op dreigt te gaan, vervolgens hulp zoeken; − Blijven onderhouden van sociale contacten.

Op tijd slapen, lichttherapie lamp thuis, proberen elke dag naar buiten te gaan, maar dat lukt nog niet altijd.

Meer structuur in de dag brengen eerder aan de bel trekken.

Afleiding 21

Afleiding zoeken.

Afleiding, bezigheden, mijzelf toespreken in mijn hoofd bv. niet voor de trein de springen, maar bij hulpverlening aan de bel te trekken, gezond eten, kijken naar sportmogelijkheden (financieel wat lastig), als geld toe laat afspreken met vrienden, etc.

CGT inzetten. Afleiding .. afleiding ... en meer afleiding zoeken. Mindfulness. Meer rust nemen en langer slapen.

Bezig blijven, op een zinvolle manier.

Bezig blijven, geen tijd hebben om alleen te zijn of na te kunnen denken.

Me ertegen verzetten.. en toch proberen mijn gedachtes ergens anders op te zetten.

Opschrijven wat ik dan kan gaan doen als ik terug aan het vallen ben. Dingen die moeilijk te bedenken zijn als je al ver weg ben.

Activiteiten lijst gemaakt.

Ik probeer aan alles te blijven meedoen.

Leuke dingen doen Negatieve gedachten analyseren/ ontkrachten Medicatie.

Meer bezigheden, doel in het leven.

Bezig blijven.

Activiteiten gezocht om afleiding te vinden.

Huisdieren (ratjes) genomen waar ik me erg verantwoordelijk voor voelde en die ik niet zomaar kon weggeven omdat veel mensen geen fan van ze zijn.

Bewegen. Hobby's zoeken. Praten.

Hardlopen, zelfhulp boeken, dagboek.

Proberen positief te blijven. Als ik merk dat het minder gaat afleiding zoeken. De huisarts bezoeken of medicatie aangepast kan worden. Hulp vragen.

Inzetten van klassieke muziek en creatieve handelingen/aquarelleren.

Leuke dingen doen.

Lezen ervaringsverhalen Lijst maken positieve dingen waaruit je dagelijks kan kiezen Doelen voor jezelf maken Steun zoeken bij vrienden en familie. Kort gezegd komt het hier op neer: mentaal en fysiek in beweging blijven. Wanneer dat niet lukt afleiding zoeken.

Kennis en inzicht in terugvalpatronen omzetten in acties als dat nodig is.

42

Medicatie 17

De medicatie uitproberen . zoeken op internet naar adviezen en mogelijkheden voor dagbehandeling o.i.d. proberen toch dingen te doen , sportschool , naar vrienden terwijl ik eigenlijk geen zin heb en me uitgeput voel e.d. wat de laatste tijd echter niet goed lukt .

Medicatie.

Medicatie en een pas op de plaats. Praten met huisgenoten.

Medicatie.

Signalen tijdig herkennen, antidepressiva blijven nemen, meditatie.

Medicatie, bewegen, rust nemen.

Medicijngebruik.

Medicatie aangepast meer bewegen.

Medicatie psychotherapie.

Medicatie blijven slikken, sporten, meditatie, contacten blijven onderhouden.

Opnieuw gestart met medicatie.

Blijvend antidepressiva slikken, handvatten aanhouden om om te gaan met dysthyme en borderline en crisisplan. Nog steeds in nawerkgroep van dkp.

Medicijnen slikken.

Het medicijn Paroxetine blijven nemen daar ik al 2 terugvallen heb gehad en ik ook ADHD heb en ik denk dat ik toch iets moet nemen om het tekort in mijn hersenen aan te vullen!

Medicatie, wandelen mindfulness.

Meer medicatie, en mezelf zoveel mogelijk afleiden(zoals geleerd in de therapie).

Studeren, schilderen, meditatie.

Lotgenotencontact 6

Ik ben bij zelfhulp terecht gekomen.

Lotgenoten groep.

Zelf hulp (boeken oid), mindfulness training gaan volgen, voor mezelf plan gemaakt wat ik kan doen.

Lotgenoten; zelf behandelaar gevonden buiten ggz, die mij als mens behandelde en niet als patiënt; cursus toed, daar werd weer gekeken naar wat ik nog wel kan en welke kwaliteiten er goed zijn en dat vanuit depressie ook goede kwaliteiten kunnen komen; werken/vrijwilligerswerk. Heb nu een terugval en gelijk krijg je de boodschap dat je alles moet laten vallen en even rust te nemen. Vanuit mijn ervaring, is dat juist funest voor mijn herstel, maar daar wordt slecht naar geluisterd. Krijg dan de boodschap dat zij beter weten wat goed voor mij is. Dat geeft mij een gevoel van onbekwaamheid'.

Lotgenotengroep opgezet, voeding.

Contact houden met de psychiater en me aangesloten bij een lotgenotengroep.

43

Stress mijden 10

Mijn lichaam leren aanvoelen: wat geeft mij spanning. Beter op mijn energie letten en hiernaar luisteren. Dus op tijd rustnemen. Omdat ik een nerveus persoon ben (gegeneraliseerde angst), kost dagelijks leven veel energie. Ik merk dat bewegen mij helpt en dit doe ik dan ook. Ik probeer ontspanningsoefeningen te doen die ik geleerd heb bij de Hart Coherentie training. Ik gebruik medicatie en ik wil dat de rest van mijn leven blijven slikken omdat ik vanaf mijn 16e al 6 depressies heb gehad. Verder is het voor mij belangrijk om ook in mijn werk mijn grenzen aan te geven en ik van mezelf weet wat ik nodig heb om me gehoord, gezien en belangrijk te voelen als mens. Het gevoel dat ik zelf de regie heb is voor mij belangrijk. Ik moet uit situaties blijven waarin ik het gevoel van onmacht voel. Dat zijn allemaal triggers.

Stress vermijden. Dag− en nachtritme aanhouden.

Stress vermijden (in de praktijk is dit bijna onmogelijk).

Goed opletten op mijn gevoel en gevraagd aan mensen om me heen om te signaleren als het niet goed gaat.

Crisisplan.

Positief denken.

Alert zijn bij gevoelsvermindering/verandering.

Niet teveel stress; elke dag op tijd opstaan; voldoende mensen zien en dingen doen, maar ook voldoende rust nemen; veel wandelen met mijn hond, enzovoorts.

Zelf een cursus stresscounseling gaan volgen.

Probeer spanningen te vermeiden. Wel werkt het UWV zwaar tegen, maar passend werk nog niet gevonden, dus kan ik m.i. nog niet aan het werk. Probeer mijn omgeving duidelijk te maken om begrip en terugkoppeling te krijgen. Zelf ook weer op zoek gegaan naar vervolg therapie.

Signaleringsplan 16

Stemming registratieformulier bij houden Regelmaat Zinvolle bezigheden. Draagkracht bewaken.

Crisissignaleringsplan opgesteld.

Signaleringsplan volgen, contact zoeken met mijn omgeving. Mn gevoel erkennen.

Signaleringsplan. IHT (intensive home treatment) dagplanning per dag maken.

Alert zijn op mijn stemming. Bewust omgaan met signalen, bv bij najaars somberheid de lichttherapielamp uit de kast halen.

Signaleringsplan bijhouden, contact met verpleegafdeling (telefonisch), gebruik kunnen maken van BOR.

Schematische weergave van acties die ik kan ondernemen om een terugval te voorkomen.

Signaleringsplan structuur focus op positiviteit (positieve herinneringen opschrijven en bewaren, mijn huis positief inrichten etc.).

Crisispreventie actieplan gemaakt. Hierin staat vermeld wat ik kan doen om terugval te voorkomen.

44

Het terugvalpreventieplan goed in de gaten houden.

Signaleringsplan.

Terugvalpreventieplan, zelfhulpgroepje.

Zelf signaleringsplan gemaakt, afspraken met familie gemaakt.

Ik heb zelf een terugvalpreventie check opgesteld met acties die ik op korte termijn kan doen als het niet goed gaat. Daarnaast ben ik begonnen met schilderen en tekenen als ontspanning en dat helpt erg goed.

Signalen herkennen en ernaar handelen, gezond leven.

Zelfzorgplannen inzetten.

(Vrijwilligers)werk 18

Vrijwilligers werk gezocht met beperkte belasting. Cliëntenraad Ggz Zuiderland.

Met vrienden en door vrijwilligerswerk te gaan doen. Plekken te hebben waar ik gewaardeerd wordt, capaciteiten gezien worden en echt gehoord wordt.

Ander werk.

Andere functie gezocht op het werk, minder uren gaan werken (40 i.p.v. 60−80), een sport gaan doen die ik echt leuk vind (Tafeltennis i.p.v. het aangeraden hardlopen waar ik echt helemaal niets aan vind, maar ja, volgens de deskundigen helpt dat tegen depressies, nou bij mij dus niet!

Ik ben van baan veranderd.

Andere keuzes maken in mijn leven: op een lager niveau werken, minder dagen werken Meer hulp vragen (en accepteren!) van mijn omgeving Minder activiteiten plannen en bewust meer tijd voor mezelf in plannen Bij signalen van terugval alleen 'ja' zeggen tegen dingen waar ik zelf behoefte aan heb.

Bewuster met werk bezig zijn. Netwerk betrekken.

Vrijwilligerswerk doen waardoor ik mij vastleg om daar te verschijnen ipv in bed liggen.

Vrijwilligerswerk gezocht dagschema gemaakt om niet alleen thuis te komen te zitten.

Door, toch, eerst tegen mijn zin, aan vrijwilligerswerk te gaan beginnen en dat heeft me weer uit de depressie getrokken. Dus onder de mensen komen, bewegen en je weer nuttig voelen.

(Vrijwilligers)werk zoeken.

Meer werk doen met mijn handen en voeten i.p.v. met mijn hoofd.

Weer werk gevonden na 9 jaar uit het arbeidsproces te zijn geweest destijds. De chronische depressiviteit (dysthymie) is echter altijd aanwezig. Hierdoor te veel gewerkt met burn−out en nieuwe depressie tot gevolg. Thans deels afgekeurd.

Ander werk, van binnendienst naar buitendienst bij PostNL. Stressvolle rijopleiding na 3 keer zakken gestopt Lotgenotencontact.

Minder gaan werken, hobby's opgepakt, denk patroon en gedrag aangepast.

Ander werk.

Aan het werk blijven, wat dan ook. En een andere training gedaan bij de GGZ, nml Verbindende Communicatie.

45

Vrijwilligerswerk, mindfulness, huisarts en praktijkondersteuner GGZ (laagdrempelig). En meer rust en regelmaat.

Acceptatie 10

Lijst gemaakt van dingen die ik kan doen.

Er rekening mee houden dat het zou kunnen gebeuren. In praktijk brengen wat ik had geleerd tijdens de therapie, bijvoorbeeld dat mijn depressie vaak te maken had met woede op iemand, die ik niet durfde uiten. Zodat ik mijzelf de vraag kon stellen: "Op wie ben ik kwaad", wat is er gebeurd. Hoe ga ik daarmee om. Weten dat als ik creatief genoeg was om tot dan toe te overleven ik ook creatief genoeg zou zijn om een oplossing te vinden voor het probleem.

Bewust zijn van de valkuilen.

Acceptance en Commitment.

Ik accepteer dat het is zoals het is en vertrouw op God en mijn intuïtie.

Minder proberen te piekeren Acceptatie Loslaten Andere levenshouding.

Verdriet laten slijten, angsten leren beheersen, meer gaan bewegen, levensstijl aangepast, acceptatie, een ziekte overwonnen enz.

Meegedaan aan een herstelcursus en bezig met een opleiding tot ervaringsdeskundige.

Acceptatie, veel praten, bewustwording.

Ik leef van dag tot dag, verwacht niets meer en hoop niets meer.

Grenzen stellen 17

Eerder toegeven aan behoeften i.p.v. te knokken tot ik niet meer kan. Dan is de dip heftiger, als ik het te lang probeer te onderdrukken.

Grenzen beter respecteren.

Niet meer te veel willen tegelijk. Grenzen in de gaten houden.

Grenzen in familie aangeven.

Grenzen stellen, voldoende rust nemen, vrijwilligerswerk doen, Ixta Noa (lotgenoten contact).

Grenzen beter bewaken Meer rust in agenda (dit was wel op advies psycholoog).

Vermijden situaties die stress kunnen veroorzaken.

Klein leven.

Goede balans tussen actieve en passieve bezigheden in acht nemen Afgesproken onderdelen signaleringsplan toepassen, zoals hardlopen/breien/sociaal contact Opbouwen sociale contacten.

Door reflectiemomenten in te bouwen en het " nee" hebben leren zeggen heb ik het gevoel signalen eerder te onderkennen en op tijd een stap terug te doen cq hulp te kunnen vragen mocht ik er zelf niet uitkomen.

Eerder grenzen aangeven.

Aangepast werk Nabehandeling Op tijd grenzen aangeven.

WRAP gemaakt. Beter inzicht in wanneer het minder goed gaat en daardoor eerder kunnen ingrijpen.

Wrap.

46

Doseren, aanpassen aan energieniveau.

Bij signalen rust in acht nemen. Bespreekbaar maken en niet met medicatie stoppen.

Lezen van en luisteren naar ervaringen van anderen. Luisteren naar mijn lichaam. Grenzen stellen, accepteren van de kwetsbaarheid. Lat lager leggen. Balans tussen inspanning en ontspanning in acht nemen.

Overige 15

A l l e s. Er is niets in mijn leven dat niet hier op is gericht.

Proberen positief te denken en niet allemaal beren op de weg zien.

Zou niet weten hoe.

Ik heb uitgevonden dat mijn depressie werd veroorzaakt door een magnesiumtekort.

Ik heb pogingen ondernomen om mijn leven te 'veranderen' omdat ik voelde dat ik niet goed 'zat' bij mij speelt mijn financiële toestand een grote rol, ik heb het gevoel dat ik geen andere keus meer heb omdat ik weet waar ik terecht kom als ik voor mezelf kies. Het is kiezen tussen twee kwalen.

Adviezen opgevolgd.

Gebruik van zingeving.

Meegedaan aan een onderzoek van het VU. Boeken gelezen. Alternatieven gezocht.

Erover lezen.

Ben verder gaan zoeken in de alternatieve wijze en coaching.

Zonder dat de psychiater het kon begrijpen, ben ik in 1 dag hersteld. Ik ben weer gaan zingen, naar mijn zangpedagoge geweest. Ben weer gaan bowlen, wandelen, fietsen. Ik heb weer ondersteuning gegeven aan mijn muzikale vriend, die, zo zegt men, lijdt aan een psychose.

Niet primair de depressie behandelen, maar op zoek gaan naar de onderliggende lagen, antwoord vinden op de existentiële vragen.

Emoties onderdrukken.

Mezelf op nummer 1 zetten.

Omdat ik naast depressies een NAH heb, moet ik driemaal per dag rusten.

47

Vraag 12 Heeft u een (dreigende) terugval meegemaakt? Zo ja, waar heeft u toen baat bij gehad? Anders, namelijk … N=74

Begeleiding / contact behandelaar 22

Altijd heel goed opletten, leef vaak in het oranje ipv groen. Ben 2 maal opnieuw opgenomen laatste keer in 2012 voor de behandeling met ect.

Begeleiding door trajectcoach.

Contact huisarts.

Contact met andere behandelaar, medicatie.

Contact met huisarts.

Counseling.

Doelen blijven stellen, huisarts bezocht.

Ect in totaal 3x.

Een nieuwe psycholoog gezocht en daarmee gaan werken aan herstel.

Electroconvulsie therapie.

Gebruik gemaakt van BOR, keer of 4 per jaar.

Gesprek met huisarts.

Huisarts bezocht.

Huisarts en daarna doorverwezen.

Lichttherapie.

Met sehp bellen, andere leefstijl, mensen die spanning opwekten ontwijken.

Nieuwe behandelaar.

Nieuwe behandeling.

Psychiater gezocht.

Therapeutische sessies.

Revalidatie.

Zelf weer om hulp gevraagd.

Afleiding 9

Alles afzeggen en bv gaan schilderen als afleiding.

Bezig zijn (proberen).

Geactiveerd worden.

Goed kijken wat er feitelijk speelt en me niet laten 'overrulen' door sombere gedachten.

Hardlopen.

Het huis uit vluchten.

Kracht halen uit muziek.

Wandelen.

Ritme en patroon in het leven. Een doel hebben, in mijn geval is dat de studie. In dat jaar was ik fulltime stage aan het lopen, waardoor ik het te druk had om echt ''weg te vallen''. Ik moest mij houden aan mijn afspraken en doel in deze stage.

48

Netwerk 7

Praten, zoeken, voelen, schrijven.

Begripvolle partner.

Contact met klasgenoten opleiding op basis van ervaringsdeskundigheid.

Gespecialiseerde gezinszorg en meer onder de mensen zijn.

Partner.

Ondersteuning familie en vrienden.

Woonbegeleiding.

Werk gerelateerd 5

Afkeuring voor mijn werk.

Blijven werken.

Een paar maanden niet gewerkt.

Meer werken ter afleiding.

Vrijwilligerswerk.

Opname 5

Crisis opname, behandeling intensiveren.

Crisisopname.

Opname.

Opname.

Time out opname.

Mindfullnes/meditatie 4

Meditatie.

Meditatie e.d.

Mindfulness.

Mindfulness.

In behandeling 3

Ik denk dat ik hier midden in zit en kan niet goed bepalen wat de juiste keuze is.

Ik zit er middenin.

Zit er nu midden in dus kan het nog niet zeggen.

Acceptatie 2

Accepteren dat ik ergens doorheen moest, leren omgaan met de emoties.

Accepteren en tijd nemen.

Overig 17

Alles met de gulden snede.

Contragedrag.

De zelfhulp.

Dit alles, plus: spirituele waarden.

Doorgaan niet weten wat er met me aan de hand was.

Extreme zelfzorg.

Hormonaal.

49

Religie.

Niet voor suïcidaliteit weglopen en zelf uitzoeken welke behandeling het best werkt.

Uitslapen/uitzitten vanwege missen van hulp.

Wachten tot het overgaat.

In praktijk brengen wat ik had geleerd.

Inzetten van mijn tools.

Proberen sterk te b lijven.

Signalen herkennen en accepteren.

Wisselend per keer.

Zelf veel initiatief genomen zonder steun van buitenaf.

50

Vraag 13 Wat zou er in de zorg op het gebied van terugvalpreventie verbeterd kunnen worden? N=346 Samenvatting vraag 13 Wanneer gevraagd wordt wat er verbeterd kan worden in de zorg dan ligt de wens van mensen vooral op het terrein van tot het vergroten van de toegankelijkheid van de zorg indien er sprake is van een terugval (19,1%), het opstellen van een signaleringsplan (17,6%) en het monitoren en contact op kunnen nemen bij een terugval (16,5%). Ook wordt regelmatig genoemd dat men behoefte heeft meer zorg op maat (9,5%), betere voorlichting over terugvalpreventie (9,2%) meer aandacht en doorverwijzing naar lotgenoten contact (9%) en meer aandacht voor terugvalpreventie (7,8%). In mindere mate noemt men ook het verwijzen naar cursus/therapie (6,6%), doorbreken van stigma (4,3%), de bezuinigingen die een negatief effect hebben (4%), betere samenwerking tussen behandelaren (3,1%) en betere nazorg (2,6%).

Onderhoud / monitoring / contact voor terugval 57

Als het toch mis gaat hebben we korte lijnen nodig richting de hulpverlening. Op een professional kunnen terugvallen. Dus zonder wachtlijsten van weken en maanden waarin je nog verder afglijdt en de moed verliest. Dus dat je direct geholpen wordt. Dat scheelt zoveel schade.

Duidelijker kenbaar maken dat je terug kan komen.

Regelmatig "onderhouds" contact met behandelaar. Gebeurt bij mij wel, maar is zeker niet standaard.

Terugkom gesprekken.

Als hulpverlener zelf initiatief nemen om af nog eens contact op te nemen met de cliënt.

Standaard na zoveel maanden een check up, informatie meegeven bij einde behandeling.

Herhaal afspraken ook als het weer beter gaat, soort onderhoud.

Ik had een periodiek gesprek bv 1 keer in de 6 weken erg prettig gevonden.

Halfjaarlijkse evaluatie houden.

Terugkom sessie na half jaar om te evalueren.

BV regelmatig (1xper maand, of per 6 mndn, afhankelijk v situatie) contact met behandelaar of huisarts, ook als t goed gaat.

Ik stel me voor dat voor mij (indien ooit aan de orde zou komen) een regelmatig gesprek vis−á−vis met mijn psychiater heel belangrijk is. Ook een stemmingsdagboek, zoals voor bipolaire stoornis wordt gebruikt, zou voor mij handig zijn om te zien hoe de vlag er bij hangt. Tot nogtoe merk ik de overgang van milde depressie naar een zwaardere altijd veel te laat op: heb het pas door als ik er al een week of langer middenin zit. Een stemmingsdagboek kan dan helpen hoop ik.

Langere tijd regelmatige check−up, zodat mogelijke terugval vroeg onderkend wordt. Nu is na het stoppen van behandeling alles weg. Na een maand/2 maanden nog eens even checken hoe het gaat (evt door huisarts, praktijkondersteuner huisarts) zou wellicht kunnen helpen. Na lichamelijke ziekte (bv kanker) is regelmatige

51

controle normaal, zou bij depressie ook moeten kunnen. Helpt ook sneller symptomen herkennen, nu vindt (bij mij) vaak ontkenning plaats.

Monitoring.

Vaker contact houden.

Iemand met (terugkerende) depressie niet zo gauw of helemaal niet loslaten (beter verklaren) Zorg dat er altijd gesprekken blijven zodat de patient bij een ernstige terugval niet van vooraf aan de drempel hoeft te nemen en weer op een te lange wachtlijst komt. Ik heb jaren geleden zelf aangegeven dat ik onder controle wil blijven. Maar dat was niet nodig, zeiden de hulpverleners. Toch weer met een heftige terugval bij mijn huisarts aangeklopt. Daarna intake gesprekken en een jaar op een wachtlijst voor behandeling. En ik ondertussen maar overleven.

Niet na behandeling in één keer loslaten, maar geleidelijk aan.

Contact houden, niet alleen maar wachten op de hulpvraag.

Mijns inziens zou het moeten kunnen dat wanneer de behandeling stopt men na een bepaalde periode nogmaals gezien wordt door de behandelaar om een vinger aan de pols te houden.

Op regelmatige basis en op lange termijn contact met de voormalig behandelaar, waarbij deze probeert in te schatten of er terugval dreigt. Hieraan gekoppeld de mogelijkheid dat i.g.v. een dreigende terugval er op korte termijn daadwerkelijk hulp kan worden geboden.

Misschien is een gerichte preventieve consultatie door een huisarts tussentijds op zijn plaats na de gesprekken nog af en toe een afspraak om te kijken hoe het gaat zeg maar 3 maanden later.

Regelmatig melden/ gesprek met behandelaar.

Meer aandacht en iets waar je opnieuw naar toe kan...mocht het niet goed gaan.

Follow up door behandelaar. En vooral snelle hulp als er iets is.

Lastige, de persoon moet zich zelf melden. er is geen follow up systeem. Denk dat het in de praktijk niet te doen. het melden en hulp zoeken ligt toch bij de persoon.

Continue begeleiding door goede psychotherapeut. En als deze wegvalt, verwijzing naar andere. Mijn behandeling is paar jaar geleden gestopt en er is geen andere voor in de plaats gekomen.

Langduriger contact met patiënten. Ook al gaat het beter wellicht toch nog half jaarlijkse check ups.

Het contact met een behandelaar, ook ná een behandeling. Men moet het gevoel hebben niet alleen voor te staan.

Frequenter contact onderhouden ook als het goed gaat.

Een vroege diagnose. Hoe vroeger de diagnose hoe minder terugval. Snel zoeken naar de gepaste medicatie. Tools die in opname aangereikt worden laten aanreiken door psychiater ambulant voor zij die niet in opname gaan.

Meer contact met de behandelaar.

De begeleiding. Intensiever.

Meer afspreekmomenten van bijvoorbeeld 10 minuten per telefoon.

52

Regelmatig op controle blijven komen bij behandelaar ook als je hersteld bent van depressie. Maakt de drempel minder groot om hulp te zoeken als het weer slechter gaat.

Na verloop van tijd contact opnemen/ regelmatig contact hoe het gaat.

Contact blijven houden.

Aanvulling op bovenstaande, contact met de behandelaar na een behandeling online voortzetten.

Goede signalering, niet te lang wachten met hulp geven.

Regelmatige screening op vrijwillige basis.

Zorgen dat er geen gat valt tussen behandeling en nazorg.

Ieder half jaar controle.

Na paar maanden bericht van behandelaar hoe het gaat (monitoring).

Behandeling niet abrupt stoppen maar met langere tussenpozen vervolgen.

Controles.

Ook na afronding van een traject regelmatig peilen of het ok gaat met cliënt.

Beter regelmatig contact met behandelaar. Zij moet goed vragen stellen.

Intensief contact met behandelaar.

Regelmatig contact met de behandelaar.

Dat de behandelaar tussendoor contact opneemt om te vragen hoe het gaat en wellicht tussentijdse tips/advies geeft beter bespreken wat je zelf kan doen bij een terugval om te voorkomen dat je weer in een depressie raakt. En gesprekken met je behandelaar blijven behouden, al is het maar 1x in de 3 maanden ofzo.

Ieder half jaar controle zoals bij zovele ziektes.

Door depressie te behandelen als een permanente aanleg en dat er ondersteuning beschikbaar is en blijft. Nu wordt je weer op een wachtlijst gezet wanneer je vraagt om doorverwijzing. Als je al doorverwezen wordt. POH GGZ voegen niets toe bij mensen zoals ik met chronische depressieve klachten.

Meer aandacht eraan besteden, na behandeling om de zoveel tijd contact leggen om te kijken hoe het gaat.

Meer vinger aan de pols houden.

De lijn met de behandelaar op de achtergrond aanwezig te laten blijven.

Bij terugval de actie bij een begeleider te leggen, bv door te bellen. Kan het zelf niet altijd snel genoeg signaleren of in de hand houden. Krijg nu wel eens een slap mailtje terug. Werkt niet.

Een alternatief zou de POH kunnen zijn, maar die kent je niet en jij kent haar/hem niet. Daar kun je dus geen draad oppakken. Een onderhoudsabonnement zou een mogelijkheid zijn.

Als de behandeling is afgerond en gedeclareerd, kun je eigenlijk niet meer af en toe eens terug naar je behandelaar. Daar is geen product (GB−GGZ) of DBC (S−GGZ)voor. Je moet dat dan zelf betalen, wat niet voor iedereen haalbaar is.

53

Toegankelijkheid / meer contact 66

Meer toegankelijkheid, contact, toegang tot de zorg vergroten (N=6)

Laagdrempeliger contact met behandelaar (laagdrempelige her aanmelding).

1 vast punt waar je advies kan krijgen, zonder weer een doorverwijzing van de huisarts.

Zorg moet zeer direct toegankelijk zijn om ongelukken te voorkomen

Langere nazorg, patiënten niet snel loslaten, meer begeleiding toekomstgericht.

Minder lange wachtlijsten en niet te lang hoeven wachten op een intake gesprek of spoedafspraak.

Beter bereikbaarheid in weekend en avonden.

Drempel moet lager worden.

Een beter bereikbare crisisdienst. Mijn slechtste moment zijn doorgaans niet binnen kantooruren... Een soort van EHBO voor ggz.

De mogelijkheid om snel terecht te kunnen bij je behandelaar.

Snellere beschikbaarheid begeleiding.

In ieder geval verkorting van wachttijden voor zorghulp. Nu is het zo dat alleen in (zeer) acute (crisis)situatie adequate en snelle hulp mogelijk is. Bij dysthymie is vaak geen sprake van een crisissituatie (bij mij althans) terwijl gesprekken op korte termijn wenselijk zijn.

Snel contact met persoon die bekend is met mijn situatie.

Snellere doorverwijzing voor psychiatrische hulp! Lange wachttijden.

Drempel om kortdurend snel hulp te krijgen verlagen.

Er gauwer hulp geboden kan worden.

Lijn zeg maar kort houden, voor als er wel hulp nodig is, dat dat direct adequaat kan worden ingezet.

Een "free card of consult" zodat je niet eerst weer op een wachtlijst komt maar een gegarandeerd gesprek binnen een week krijgt (liefst bij oude behandelaar). Dat geeft zekerheid. De onzekerheid over hoe dit verzekeringstechnisch maar ook qua druk op de zorg is geregeld zorgt er in mijn geval voor dat ik niet zal bellen naar mijn vorige psycholoog, maar liever zoek naar eigen oplossingen.

Sneller opnieuw bij de hulpverlening terecht kunnen komen bij een terugval ipv dan weer het traject door te moeten en op wachtlijsten te moeten komen waardoor je zo minimaal een half jaar verder bent voordat je echt hulp hebt.

Er moeten instrumenten aangereikt worden die mensen in kunnen zetten om terugval te voorkomen dwz er moet niet ingezet worden op alleen pillen en praten maar ook op zelfzorg o.a. bewegen, ontspanning, en andere non verbale interventies.

In mijn geval was een kortere wachttijd (dus snellere behandeling) prettiger geweest.

Sneller contact met hulpverlening, in plaats van wachten tot ze ruimte hebben.

Laagdrempeligere toegang wanneer zorg wordt beëindigd.

Al tijdens de behandeling ook aan terugvalpreventie doen, en dit continueren.

Minder lange wachtlijsten.

Minder moeite moeten doen voor een afspraak.

54

Continuering van zorg d.m.v. contact kunnen blijven houden met je behandelaar i.p.v. uitgeschreven worden als het weer wat beter gaat.....het vervelende is dat je met dysthymie relatief snel een terugval kan krijgen en dan kan je iedere keer opnieuw de molen in en opnieuw een traject in met telkens een andere behandelaar. Vanaf 1e depressie nu al met 5e behandelaar bezig.

Geen intake/procedures voor cliënten die al (bewezen) depressie−patiënt zijn zodat behandeling door hulpverlener (vrijwel) direct kan beginnen en je niet eindeloos wéér dezelfde vragenlijst moet invullen.

Gemakkelijk, laagdrempelig contact. Desnoods via een forum, email of chat.

Heel laagdrempelig en vlug contact met professionele zorgverstrekkers.

Openheid minder lange wachttijden.

Minder institutionele bezoeken, meer dichtbij/laagdrempelig organiseren.

Dat als je na een tijdje terug valt en je bent uit zorg dat je eerst weken op de wachtlijst moet komen te staan voor je weer even een paar gesprekken kan hebben met een spver. De stappen zijn te groot en duren te lang waardoor de terugval soms weer even dieper gaat omdat je niet gelijk kan handelen.

Sneller terug in contact kunnen komen met de behandelaar. Telefonische ondersteuning gebruik van een strippenkaart.

Eerder weer bij goede hulpverlening terecht kunnen zonder wachtlijsten.

Als je terugval hebt, direct passende hulp kunnen krijgen en niet op wachtlijst komen.

Dat weet ik niet, maar als mensen [eindelijk] de stap nemen om hulp te vragen, zou dat in mijn geval beter opgepakt moeten worden.

Mensen zouden de mogelijkheid moeten hebben in zo'n situatie opnieuw contact op te nemen met een behandelaar, ook wanneer de behandeling inmiddels is beëindigd.

Makkelijker toegang krijgen tot hulpverleners, vooral in de zin van bezoek aan een psychiater.

Vrijblijvend gesprek met behandelaar.

Dat de mogelijkheid om contact op te nemen bij nieuwe onzekere momenten goed in de systemen ingebouwd wordt (zoals in mijn geval bij Skils wel was) maar waar ik mensen met doorgemaakte depressie, burn−out of overspanning die ik sindsdien gesproken heb als een groot gemis over hoor spreken. In mijn geval was de mogelijkheid er om email−contact te zoeken met mijn ex-behandelaar die mijn noodkreet serieus nam en mij de weg wees (via bedrijfsarts en huisarts) om opnieuw onder (vervolg)behandeling te komen.

Laagdrempelig contact, niet alleen op initiatief van cliënt.

Sneller/makkelijker contact of afspraak bij eigen behandelaar.

Iemand/instantie waar je altijd op terug kan vallen/bellen, ook al gaat het jaren goed. Om dat te weten is een fijne geruststelling.

Snel contact met behandelaar.

55

Het zou fijn zijn als je bij een terugval gemakkelijk terug kan naar je oude, vertrouwde psycholoog. Dat is niet altijd het geval.

Sneller ruimte voor gesprek zonder wachtlijsten.

Meer ruimte om (vaker) een afspraak in te plannen, behandelaars hebben te veel cliënten en te weinig tijd.

Sneller hulp bij eerste signalen’.

Aangeven waar je terecht kan als het mis lijkt te gaan.

Bereikbaarheid hulpverlener.

Kortere en snellere gesprek mogelijkheid met bekwame behandelaar.

Zit bij bipolaire afdeling van Altrecht en is verder goed geregeld, behalve bereikbaarheid in het weekend.

Kans op terugval bespreekbaar maken Eén keer per jaar de mogelijkheid bieden om bij een onafhankelijke psychiater (geen huisarts ) de geestelijke situatie te bespreken.

Betere bereikbaarheid behandelaar.

Contact met bekende behandelaar, niet steeds opnieuw je verhaal doen, contact is belangrijk juist omdat je geneigd bent om iedereen te vermijden.

De mogelijkheid van controle afspraken bij behandelaar na beëindiging behandeling.

Sneller weer een doorverwijzing en de juiste. Ben eerst bij een psycholoog terechtgekomen die de ernst van de situatie niet goed inschatte. Ook de therapievorm was niet goed. Cognitieve gedragstherapie. Zij vond dat ik weer stabiel was. Na twee maanden in crisis en bij de gespecialiseerd ggz. Dit lag echt aan de deskundigheid, dus niet.

Bij meerdere terugvallen, geen verwijzing nodig maar direct weer contact kunnen hebben met een behandelaar.

Vaker contact en meer tijd voor de cliënt met name psychiaters hebben steeds minder tijd.

Betere communicatie over hoe een terugval vermeden kan worden en door de contacten met de zorgverstrekker. Soms zijn die onbereikbaar op momenten dat het nodig is.

Signaleringsplan 61

Een (signalerings/ terugvalpreventie) plan opstellen en meegeven.

Preventieplan zou tot de standaard behandeling moeten horen.

Meer tijd besteden aan het signaleringsplan (ook vaker terug laten komen in het gesprek) en meerdere opties bespreken om de kans van terugval te verkleinen.

Niet alleen een terugvalpreventieplan opstellen, maar dat ook uitvoeren (als ik er niet zelf over begin, gebeurt dat niet; niet alle punten worden nagekomen).

Meer aandacht aan het signaleringsplan.

Er zou meer nadruk moeten liggen op preventieve maatregelen, een crisisplan bijv.

Daarnaast vind ik het noodzakelijk dat de hulpverlener samen met de cliënt een terugvalplan maakt, voordat het traject wordt stopgezet. Hierin moet ook medicatie en eventuele afbouw worden

10x 2x

56

opgenomen anders kijkt niemand er meer naar.

Meer aandacht voor terugval stappenplan en dat ook oefenen in therapie.

Net als een noodplan ook een signaleringsplan mee geven.

Met de cliënt een op maat gemaakte signaleringsplan maken waarin hele specifieke triggers zijn en ook signalen (hoe klein ook) waaruit je kunt opmaken dat het minder goed met je gaat. Ook hierin moet vermeld staan wat je aan concrete acties kunt ondernemen.

Wat meer stilstaan bij het leren herkennen van signalen die je lichaam afgeeft, of denkpatronen die veranderen. In mijn geval werkt het beter om zo spoedig mogelijk naar mijn lichaam/geest te luisteren.

Een opvangplan van, in mijn geval, de paaz. Alleen al het weten dat je ergens op kunt terugvallen geeft zekerheid.

Signaleringsplan LEVEND houden (te vaak een document waarvan de waarde verminderd). Aangepaste ZELFMANAGEMENT vaardigheden/opties/mogelijkheden uitbreiden. Meer actieve betrokkenheid van naasten bij dreiging terugval.

Allereerst aangeven dat terugval (ook met medicatie) mogelijk is. Daarna is het wellicht handig om een goede stappenplan te maken waarin opgenomen wordt hoe de cliënt de eerste symptomen van terugval kan herkennen.

Een terugvalpreventieplan opstellen lijkt me heel belangrijk. Signalen van terugval zijn zeer persoonlijk. De behandelaar heeft na een therapie goed zicht op de valkuilen van de cliënt. Deze valkuilen benoemen en opschrijven hoe te handelen wanneer het niet goed gaat.

Actiever samen werken aan terugvalplan en dat alle behandelaars hiervan op de hoogte zijn.

Signaleringsplan tips waar je op kan letten en ook je naaste omgeving schaamte eraf halen.

Goede zelfzorg signaleringsplan inzetten bij licht depressieve klachten om erger te voorkomen.

Contact met naasten versterken (betrekken bij het terugval preventieplan of behandeling) −passend bij de ernst van de problematiek, jaarlijks, vinger aan de pols gesprek mat POH−GGZ −voorlichting levensstijl: slaaphygiëne, alcoholgebruik, dagritme en beweging, afbouwen medicatie.

Meer aandacht voor terugvalpreventie en dan concreet per persoon een plan invullen.

Het plan nog concreter maken, zodat je een soort "gebruiksaanwijzing" voor spanning hebt.

Mensen daar beter in begeleiden, wanneer het ze zelf niet lukt om zo’n plan op te zetten dat is erg belangrijk vooral als je er alleen voor staat en weinig tot geen steun bij familie en vrienden ondervindt.

In mijn geval niets. Ik heb een goede crisissignaleringsplan en behandelplan waarin een BOR en een TOR zijn opgenomen. Zodat ik ingeval van terug voor korte tijd enkele dagen opgenomen kan worden in de kliniek of als ik mijn hart wil luchten dat telefonisch kan doen.

57

Het zou minder gebagatelliseerd mogen worden. Ik doe me sterk voor, maar ben het niet. Maar als het slecht gaat doe ik me nog steeds sterk voor. Mijn behandelaar weet dit. Ze ziet herkent en erkende dit patroon, maar toch is er geen terugvalplan opgesteld... Daardoor durf ik meniet te melden.

Terugval preventie plan maken. Ik ben al.10 jaar door verschillende mensen behandeld maar nog nooit over terugval preventie gehad of benoemd.

Meer aan bod laten komen in de behandeling/ meer aandacht aan besteden, terugvalpreventie plan maken.

Signaalkaart maken waarin staat hoe je kunt merken dat je mogelijk een terugval hebt, maatregelen die je dan kunt nemen, hulp die je kunt vragen wat anderen kunnen doen en dergelijke.

Dat je beter leert herkennen wanneer er een terugval kan komen en daar naar handelen Dat je beter leert herkennen wanneer er een terugval kan komen en daar naar handelen.

Ik denk dat terugvalpreventie veel meer aan bod moet komen. Het moet besproken worden zonder een cliënt extreem somber te maken met de mededeling dat er toch wel een terugval zal komen. Bijv. dat je aan het eind van de behandeling genoeg tools hebt om te kunnen dealen met een terugval.

Ook meer aandacht voor signalen van terugval.

Meer educatie rond terugval en mogelijkheden ter voorkoming.

Er zou meer aandacht besteed kunnen worden aan het nog eerder signaleren van tekenen van een terugval.

Meer aandacht geven op gebied van een mogelijke terugval.

Terugvalpreventie zou sowieso meer aandacht moeten krijgen, want eens je een ernstige depressie hebt gehad en uit de diagnose is gebleken dat er ook erfelijke factoren en/of een aanleg voor is, is het de kans altijd aanwezig. Ook ernstige stemmingswisselingen kunnen er voor zorgen dat terugvallen in een depressie vergroot wordt.

Meer aandacht geven aan het risico van terugval. Mijn ervaring is dat de ggz er van uit gaat dat het niet meer gebeurt.

Handvatten om, om te gaan met signalen van terugval.

Er moet in ieder geval gemeld worden dat het waarschijnlijk is dat het gebeurt.

Er zouden meer 'objectieve' vragenlijsten afgenomen kunnen worden om te kijken hoe het gaat en een terugval sneller te herkennen. Er zou beter gelet kunnen worden op negatieve denkpatronen aangezien die vaak een eerste teken zijn van een terugval.

(Destructief)Gedrag en (destructieve/automatische) gedachten van een persoon kunnen een terugval triggeren of verergeren.

Meer aandacht hiervoor. Standaard na behandeling.

Normaliseren van terugval en vervolgens de adequate maatregelen treffen die in de behandeling ook geholpen hebben.

Misschien een soort crisiskaart die bij het minst of geringste symptoom tips geeft om je beter te realiseren dat het weer fout dreigt te gaan.

Standaard in behandeling opnemen.

58

Ik heb nog altijd geen idee wat ik kan doen bij een volgende terugval (afgezien van sport/ontspanning/sociale contacten). Ik hoop nu vooral dat er geen terugval meer komt, want ik denk dat ik niet meer overeind zou komen bij nog een zware depressie.

Standaard aanbieden en wijzen op de mogelijkheid.

De angst voor terugval aanpakken, methodieken om terugval tegen te gaan, methodieken om bij terugval zelfstandig in te grijpen.

Standaard aanbieden na de eerste behandeling voor depressieve klachten.

Meer handvatten meegeven.

Meer aandacht voor tijdens een (eerste) behandeling.

Ook tijdens depressieve episoden hierover kunnen hebben. Omdat tijdens een depressieve episode kan de klachten veranderen en misschien kun je hier ook meer baat hebben van terugvalstrategieën.

Meer handvatten aanreiken. Drempel lager maken.

Lotgenotencontact 31

Meer aandacht en doorverwijzing voor zelfhulp/ herstelgroepen en lotgenotencontact.

Meer samenwerken met ervaringsdeskundige organisaties.

Een vorm van nazorg zoals bijv. lotgenotencontact.

Veel communicatie lotgenotencontact blijven horen dat het over gaat en beter wordt.

Gesprekgroepen organiseren onder begeleiding, met thema's waar je tegen aan loopt in je dagelijkse leven met Lotgezellen, en ervaring deskundigen.

Op dat gebied als onderwerp in een gespreksgroep met lotgenoten.

Beter waar je kan aankloppen en nazorg of lotgenotengroep. Ik ben nu uit zorg en zou me weer helemaal moeten aanmelden als ik terug val dit is een enorme drempel.

Lotgenotengroep onder leiding van psycholoog, etc.

Meer werken met ervaringsdeskundigheid, contact met lotgenoten en meer nazorg.

Verwijzing naar lotgenoten(contact), trainingen aanbieden (mindfullnes bijv.), maatjesprojecten aanbieden. Vakanties aanbieden of organiseren voor mensen met een psychiatrische achtergrond.

Meer lotgenotencontact over het land verspreiden. Is nu hoofdzakelijk in het westen.

Het bevorderen van het opzetten van lotgenotengroepen − laagdrempelig en lokaal.

Wel zou ik wat meer te weten willen komen over lotgenotengroepen of zelfhulpgroepen en dan heb ik het niet alleen over depressiviteit maar ook over andere psychische aandoeningen.

Lotgenotengroepen in de praktijk van de huisarts.

Lotgenotencontact, via de Depressie Vereniging en privé.

Ik kan me voorstellen dat het voor veel mensen goed zou zijn deel uit te maken van een soort steungroep, lotgenoten plus een professioneel begeleider, waarin geregeld door elkaar gemonitord

10x

59

wordt hoe ieder omgaat met zijn/haar signalen, evt. afglijden vroegtijdig gesignaleerd wordt e.d. en waarin men elkaar uitdaagt vervolgstappen te zetten in eigen proces of leefstijl.

Groepscontact activiteiten organiseren om lotgenoten te ontmoeten.

Lastig, ieder ervaart het anders en heeft ook andere hulp nodig. Mijn lotgenoten groep helpt hierbij het meest. Ervaringen en tips uitwisselen. Eventueel hulp bij creëren van een groter steunnetwerk, leren kwetsbaar opstellen, kan beiden helpen. En ik denk dat psycho educatie men inzicht kan geven in de symptomen en oorzaken van depressie waardoor mensen preventief hun leefstijl kunnen aanpassen.

De bijeenkomsten van lotgenoten zijn nu 1x per maand, zou iets vaker mogen wat mij betreft met de mogelijkheid om samen te mediteren of te sporten.

Daarnaast het adviseren van lotgenotencontact. Bovendien zou er meer aandacht moeten komen voor wat je met je eigen ervaringen kunt doen: ervaringsdeskundigheid is zeer belangrijk, bij alle psychische aandoeningen, niet alleen bij depressie.

Kennis delen met andere patiënten wat je kunt doen om terugval te voorkomen.

Buddy contact.

Cliënt centraal / zorg op maat 33

Ik heb voor de laatste therapie meer therapeuten gehad. Dat betrof altijd cognitieve gedragstherapie, maar dat sloeg bij mij niet aan. Ik denk dat erin de zorgstandaard niet uitgegaan moet worden van de gemiddelde patiënt, en dat er in de therapie veel aandacht moet zijn voor de invulling van je leven. Dat is voor iedereen anders.

Neem ons en dat wat er niet goed gaat in ons hoofd en waar wij niet voor gekozen hebben, serieus. Meer begrip en niet gelijk komen met het voorstel weer aan de medicatie te gaan want dat is niet de oplossing. Vertrouwen opbouwen en niet om de zoveel tijd (paar maanden) moeten wisselen van begeleiding/casemanager.

Het traject pas afronden wanneer de cliënt dit aankan en wanneer de behandelaar hier akkoord mee gaat. Voldoende behandelaren om die trajecten aan te kunnen, waardoor men o.a. beter in kan spelen op de vraag van de cliënt. Blijven monitoren gedurende langere tijd om de cliënt hierin te ondersteunen, maar ook vertrouwen te geven. Evt. PIT inschakelen.

Neem de klachten van de cliënt serieus!!! Zeg niet je kunt het je bent hier eerder uitgekomen. Neem vooral suïcideplannen serieus.

Respect voor de patiënt − bepaalde onderwerpen niet schuwen − beter contact met de patiënt − pro actieve benadering.

Dit wat nu gebeurt is goed: echt luisteren naar diverse ervaringsdeskundigen. Inzicht, begrip, meedenken is een goed begin voor verbetering. Ook kennis, duidelijkheid en begrip naar de buitenwereld kan helpen. Definitie bepaling van woorden als: depressie, dysthymie, rol van psychiatrie en medicatie etc.

Meer aandacht in het herstelproces door ook dan contact te houden met patiënt, maar dat vraagt een verpersoonlijking van de zorg en ik zie dat niet gebeuren.

60

Aanbieden van verschillende opties, bewust bespreken. Per persoon verschillend. Mindfullness etc. aanbieden.

Serieus nemen. −Weten hoe te praten met depressieve mensen; het geen dipjes noemen, ga gewoon wat doen, het komt wel weer goed, je wilt eigenlijk niet dood (in mijn geval dus wel), er overheen praten, omdat men het zelf een te beladen/moeilijk onderwerp vindt, meer echt mogen praten wat er in je om gaat en een goed gesprek erover (dus niet van laat maar even spuien).

Ik zou het niet weten. Ik denk dat depressie of dysthymie voor ieder anders is en afhankelijk is van vele omgevingsfactoren van overprikkeling. Gezien een ieder blootgesteld wordt aan een andere vorm van overprikkeling vraag ik me af of zorg tot een standaard moet/kan gemaakt worden. Ik denk dat het allerbelangrijkste is dat je jezelf heel goed leert kennen om de voor jou geldende symptomen van overprikkeling te herkennen en onderkennen en zo je leven vorm te geven.

In mijn beleving is er in de huidige maatschappij een tendens om continu in de 'actiemodus' te verkeren, niets te willen missen en overspoeld te worden door informatie via de (social) media. Ik zeg altijd, dat we een voorbeeld kunnen nemen aan topsporters, die als geen ander weten hoe belangrijk rust is om optimaal te kunnen presteren. Bij psychische klachten is voor mij de essentie om je kwetsbaarheden te kennen en op tijd daarop te reageren. Dat betekent vaak een stapje terug doen / tempo vertragen en goed kijken wat er feitelijk aan de hand is. In mijn beleving is het voor behandelaren heel belangrijk om steeds de mens tegenover je te blijven zien en niet de aandoening. En vervolgens met de patiënt diens kwetsbaarheden in kaart brengen en leren hoe daarmee om te gaan. Awareness ontwikkelen, zoals ook in de Gestalttherapie gebeurt.

Het despecificeren van het fantasiebegrip 'terugvalpreventie'. Een mens is meer dan iemand die wel of niet in een depressie is.

Uitgaan van de hulpvraag cliënt, gelijkwaardigheid in contact met cliënt. Iedere schijn van alwetende macht vanuit de functie van de hulpverlener met vaak daaruit vloeiende paternaliserende bejegening en zelfs strafsancties dienen ten ene en ten andere male niet voor te komen binnen de ggz. Hier zijn mensen kwetsbaar, en juist door dat type ellende vaak al ziek geworden. Directief prima, maar alleen indien nodig. Patiënten zijn in eerste instantie geen schuldigen of verdachten. Ook niet als ze tijdelijk moeilijk zijn.

Meer nadruk leggen op gedrag en gedachten van een persoon.

Meegaan in de wensen van cliënten (b.v. medicatie afbouw).

Meer focus op de patient, en dan met name de mens erachter. Wat heeft zij nodig en wat helpt (niet)? En meer aandacht voor wat er werkelijk speelt dan in ziektetypes en diagnoses te praten.

Meer individuele kijk dan een protocol behandeling.

Dat is moeilijk want per persoon verschilt het.

Er moet samen gezocht worden naar iets wat bij de patiënt past en de juiste hulp biedt.

Meer mogelijkheden om tegemoet te komen aan waarin behoefte aan heb, zoals minder wisselingen van spv'ers e.d. en wisseling van

61

behandelteam, dan ben ik niet ernstig genoeg, dan klopt mijn problematiek niet met de nieuwe indeling van welk team welke groep mensen behandelt. Ook de wisseling van de locatie helpt daarbij niet. Continuïteit helpt mij denk ik dus en ruimte in beleid daarvoor.

De houding van zorgverleners verbeteren, zo heb je een goede baan en hoog opgeleid, dan hoef ik geen debiele ABC therapie. Ook wil ik niet als patient behandeld worden, in een hokje en met verminderde mogelijkheden/capaciteiten.

Betrekken nabije familie (of vrienden). Een foute reactie vanuit nabije omgeving (kop op nou, doorzetten, laat je niet kennen, er is toch eigenlijk niets aan de hand, etc.) kan heel negatief werken, dan durf je helemaal niet meer te praten. Toen mijn familie eindelijk begreep wat er echt aan de hand was en meer wisten hoe ze konden steunen heeft me dat zo geholpen.

Medicijnen zou ik graag willen afbouwen. Huisarts is daar niet mee eens.

Als het niet meer lukt om de draad op te pakken zou begeleiding om structuur in je leven te krijgen helpen. Misschien duidelijker samen in kaart brengen wat jouw hoop, wensen en verwachtingen voor de toekomst zijn. Kijken of dit haalbaar is en dan begeleid worden in het opstarten van huishouden, hobby, contacten en beweging. Praten is goed, maar vaak krijg je een goed gevoel als het je lukt om op een dag iets nuttigs of aangenaams te doen. Een motor die goed opstart blijft langer in beweging.

Een zo goed mogelijk aansluitende behandeling, de cliënt hier vooral in betrekken.

Veel aandacht voor persoonlijke invulling van patiënt.

Maatwerk voor de patiënt.

Meer kijken naar wat nodig is i.p.v. alles bekijken vanuit hoeveel uur er voor vergoed wordt. Behandeling wordt mijn inziens nu teveel bepaald door wat de standaard is.

Aandacht voor wat jíj nodig hebt, mocht het gebeuren. En nog belangrijker: reëel zijn en erkennen dat er een kans is dat je terugvalt. Veel hulpverleners ofwel durven niet reëel te zijn (misschien uit angst je bang te maken/ self fulfilling prophecy), ofwel denken dat ze je zo goed hebben geholpen dat het niet meer gebeurt. Je laat een cliënt enorm in de steek wanneer je de angst voor een terugval niet serieus neemt.

Ingaan op je huidige manier van leven. Kijkend naar dagbesteding, sociale contacten en dan vooral wat passend is voor de persoon.

Meer aandacht voor cliënt.

Voldoende aandacht besteden aan wat jou helpt en niet helpt, dit leren accepteren en daarnaar leren handelen.

Men moet minder uitgaan van het feit dat alleen zij het antwoord hebben, de patient weet vaak zelf ook vrij goed wat er aan de hand is en wat hij mist in het leven of wat hij/zij event. verwacht van de verpleging (hulp bieder).

62

Betere voorlichting / informatie / folders 32

Betere / meer voorlichting/ informatie en medicatiebeheersing.

Betere voorlichting dat het kan gebeuren en wat je dan moet doen.

Meer kennisoverdracht wat te doen om terugval te voorkomen. Tips geven, niet alleen zeggen je kunt terugkomen als het niet gaat.

Meer voorlichting en bekendheid over de mogelijkheden.

Informatie zou ook veel beter kunnen.

Meer info geven over waar eventueel steun/hulp te vinden.

Meer folders bij de huisarts enz. met informatie waar je allemaal hulp kan krijgen. Vertellen wat de gevolgen zijn van de klachten als je er niets mee doet. En met welke klachten je wáár hulp kan krijgen. Vertel vooral dat je niet te lang moet wachten met hulp, want van uitstel wordt het alleen maar erger. Op tijd hulp zoeken moet gewoon worden. Net als dat je naar de dokter/fysiotherapeut gaat voor last van je rug bv.

Wat meer info geven per folder of zo.

Praktijkondersteuners betere voorlichting/studie geven in omgang/behandeling depressie.

Betere voorlichting over het risico van terugval als je meerdere keren depressief bent geweest en aandacht voor terugvalpreventie.

Ligt aan elke patiënt zelf. De ene wil wel voorlichting e.d. de andere niet. Denk dat de laagdrempeligheid bij de huisarts belangrijk is.

Betere voorlichting op het gebied van gezond leven (sporten, actief blijven met vrijwilligerswerk, contacten aangaan en onderhouden, eet−en drinkpatroon).

Meer aandacht voor de werking van je eigen brein. Het boek van Hayes is daartoe prima geschikt.

Ik had een terugval op het moment dat ik ging afbouwen met mijn medicatie (AD), dit heb ik in onder begeleiding van mijn huisarts gedaan. Op het moment dat duidelijk werd dat dit niet goed ging werd mij helemaal niet de optie voorgelegd om gesprekken aan te gaan met bijvoorbeeld de praktijkondersteuner.

Meer educatie kennis over depressie. Daar moet veel meer aandacht voor komen en daarop gerichte therapie voor aangeboden worden.

Verplicht meegeven informatie over a)lotgenoten en b)naasten.

Voordat de eerste terugval plaats vind al over deze mogelijkheid informeren!

Het zou in ieder geval met patiënt besproken moeten worden en ik heb er nog nooit van gehoord ondanks < 35 jaar psychiatrie.

Beter voorbereid zijn (verwachtingen).

Meer uitleg over depressie, wat het met je doet en wat de symptomen en verschijnselen zijn.

Een handleiding met algemene en op de patiënt toegesneden adviezen.

Veel meer beweging en gezonde leefstijl stimuleren ook tijdens de behandeling.

Focus op leefstijl en beweging niet alleen voor de korte termijn maar voor de lange termijn. Kijk naar wat bij de persoon past, wat hij of zij leuk vind en kijk niet alleen naar wat er algemeen geldend is.

10x

63

Betere nazorg 9

Betere nazorg.

Een langer nazorg traject.

Als nazorg niet alleen zorg voor regelmatig bij een psychiater te gaan voor de medicatie op punt te houden, maar ook bij een psychologe om op tijd en stond mijn hart te luchten bij moeilijke momenten.

Een protocol voor nazorg.

Goede nazorgbegeleiding.

Langere na begeleiding.

Betere nazorg en vinger aan de pols contact.

Meer nazorg over praktische toepassing van de terugvalpreventie.

Behandeling/nazorg.

Bezuinigingen 14

Meer middelen en geld.

Bezuinig alsjeblieft niet op de GGZ! Laat ons niet in de steek als we het niet meer in ons eentje redden.. Dat is voor velen van ons de doodsklap. Afwijzing, onmacht, paniek, onbegrip, onbelangrijk.

Ik denk dat die langzame afbouw van kliniek naar huis (was in 2001) nu niet meer zou kunnen. Dat vind ik een gemis. Sowieso vind ik het zorgelijk dat er zoveel minder bedden beschikbaar zijn in de ggz. Ik had het zonder m'n opname plus de zorgvuldige afronding en voorbereiding op thuis zeker niet gered.

Open opname afdelingen weer beschikbaar stellen die zijn door de bezuinigingen gesloten.

Meer mogelijkheden tot gesprekken. Kreeg te horen dat er door de bezuinigingen maar een beperkt(8) aantal gesprekken vergoed. worden. als er geen progressie gemaakt wordt moet je gaan.

De zorg dient voldoende middelen ter beschikking gesteld te worden. De hulpverleners doen hun uiterste best, maar door de Bezuinigingen verdwijnt veel van het reguliere zorgaanbod. Dit is funest voor chronische patiënten.

Minder bezuinigen op de ggz.

Mijn terugval is, mijns inziens, vooral gekomen doordat de psycholoog niet langer vergoed werd door de ziektekosten verzekeraar. Daardoor viel ik in zo'n diep gat dat ik weer helemaal opnieuw kan beginnen.

Als er terugbetaling zou komen op de sessies bij de psycholoog. Ik ga niet meer omdat ik het niet kan betalen. Ik heb ook maar vertrouwen in mijn psycholoog die me al die jaren behandelde. mijn lange verhaal kent, mij kende in mijn opname, mij door en door kent. Je hebt al geen moed en dan zeker niet in een terugval.

Terugbetaling psycholoog.

Terugbetaling psychotherapie.

Terugbetaling psycholoog en hypnotherapie.

Meer vergoedingen psychiatrie zorgverzekering.

Terugkom groep voor mensen met depressies, dit was er vroeger wel maar allemaal wegbezuinigd. Erg jammer.

64

Betere samenwerking behandelaren 11

Misschien beter contact tussen behandelaars.

Over medicatiegebruik meer afstemming tussen psycholoog en huisarts.

Onderlinge samenwerking tussen hulpverleners moet beter (zowel binnen de instelling als daar buiten).

Sowieso overdracht was goed geweest. Nu is er wel n afsluitende brief geweest naar huisarts. Maar geen terugval advies.

De behandeling en opvang nu was geweldig, maar de vorige episodes, had ik een huisarts die niets meer deed dan een verwijzing uitschrijven naar een psycholoog. Als je dan ook nog iemand treft die het niets interesseert. Ben je heel erg op jezelf aangewezen. Er is geen continuïteit.

Direct met meer mensen om de tafel, dus mijn zoon erbij en evt huisarts en behandelaar. Betere communicatie, kortere lijnen. Nu ben ik vaak degene die het hele plaatje kent en dat is niet goed. Openheid is noodzakelijk en geeft rust.

Samenwerking en contact behandelaars.

Goede overdracht van ene behandelaar naar de andere. Duidelijkheid over contactpersoon.

Betere samenwerking tussen verschillende zorginstellingen.

Korte lijntjes tussen behandelaren.

Samenwerking tussen de instanties.

Meer aandacht / luisteren / erover praten / actiever aanbieden 26

Meer aandacht en openheid.

Actiever aanbieden.

Betere nazorg /begeleiding vooral na een opname .bijv. dag (deel) activiteiten.

Het moet ten eerste besproken worden.

Beter luisteren naar de patiënten met klachten!!

Over terugval praten. Wat veroorzaakt terugval en hoe kan je het voorkomen. Dat zou ik zo niet weten.

Beter luisteren en reageren door psychiater. Hierdoor voorkomen van suïcidaliteit.

Vooral dat er iemand is die luistert uit de hulpverlening.

Beter naar de cliënten luisteren en niet opsluiten in een gesloten afdeling.

Naar de cliënte luisteren en half uurtje bij psychiater is echt te kort voor mensen in de eenzame problemen.

Beter luisteren. Als een cliënt aangeeft dat hij het liefst veel rust heeft in het begin dan moet je dit als behandelaar ook geven.

Meer luisteren naar wat iemand nodig heeft, meebewegen met cliënt en vooral geen betutteling.

Er is trouwens al veel vooruitgang geboekt in de omgang met patiënten sinds 1972. Belangrijk is: goed luisteren.

Bejegening. Beter luisteren. Cliënt als mens behandelen en niet als al patiënt.

3x

65

Weer gaan luisteren en niet meteen alle regie overnemen. Naast patiënt gaan staan. Normaliseren van emoties. Menselijkheid en minder afstandelijk.

Aandacht voor leefstijl en beweging. Luisteren naar de cliënt, wat die denkt nodig te hebben en dat kunnen bieden (bv huishoudelijke hulp, kinderopvang, begeleiding bij het beginnen aan een sport (de drempel is vaak zo hoog) etc.

Dat het überhaupt actief aangeboden wordt.

Persoonlijke aandacht.

Meer persoonlijke aandacht d.m.v. praatsessies, opdrachten uitvoeren, lezen.

Aandacht in gesprekken. Meer tijd van de behandelaar. Huidige duur van een consult echt te kort voor effectieve gesprekstherapie.

Zorg gericht op alle levensgebieden, niet alleen depressie maar ook sociaal/werk/financiën, enz. Daadwerkelijk helpen en niet steeds komen met als jij maar ... dan ...

Meer aandacht.

Meer aandacht en regelmatig op terugkomen hoe het gaat.

Meer op acceptatie van dat het kan gebeuren.

Meer ondersteunen.

Medicatie 23

(Meer info over) medicijnen.

Niet gelijk medicatie en helpt mij ook niet. Aandacht en luisteren werkt beter, maar daar is vaak geen tijd voor omdat de hulpverlening moet scoren.

Voor mij zijn medicijnen heel belangrijk en gesprekken met de psycholoog.

Dat medicatie ondersteunend is maar niet het belangrijkste.

Meer info over medicatie.

Meer dossierkennis van opnames in het verleden, waaruit informatie over (in)effectiviteit van de toegediende medicatie (ondanks of dankzij medicatie opgeknapt). Nu wordt aan patiënt/cliënt gevraagd welke medicatie in het verleden heeft gewerkt.

Meer onderzoek naar (afbouwen) medicatie en oorzaken van aandoeningen zoals depressie.

Daarnaast: realistisch zijn over wanneer medicatie aan de orde is of blijft.

Opnieuw bespreken of medicatie een meerwaarde heeft.

Niet zo snel medicatie.

Niet teveel medicatie voorschrijven. Als ik psychiater was zou ik kijken naar de oorzaak van de depressie. En geen antidepressiva voorschrijven.

Ik wil eigenlijk niet terug naar psychiater aangezien ik denk dat deze me alleen weer medicatie voor zal schrijven. Dit wil ik eigenlijk niet aangezien ik denk dat dit dan voor de rest van mijn leven is.

Vanaf het begin van een depressie veel meer aandacht voor medicatie: langdurig gebruik, evt. levenslang gebruik en evt afbouw en stoppen ; gebruik nu al 8 jaar 2xdgs 150 mg Venlafaxine retard, vanuit hulpverleners weinig of geen initiatief mbt afbouw.

3x

66

Laatstleden aangekaart bij HA, i.v.m. recent voorgeschreven medicatie t.a.v. AP klachten en diabetes 2 besloten voorlig geen afbouw Venlafaxine.

Ik slik nu 30 jaar een antidepressivum en heb ernstige terugvallen meegemaakt, vooral na stoppen van de medicatie. Mijn ervaring is dat je −zodra je wat opgeknapt bent en de afgesproken behandeldoelen zijn gehaald− weer snel wordt losgelaten en op de huisarts terugvalt. Die is zeer bereid te steunen, maar is nou eenmaal geen psychiater. Daar krijg je pas weer toegang tot als de zaak flink uit de klauwen is gelopen en er puin geruimd moet worden. Zodoende heb ik een paar keer met enkel ondersteuning van de huisarts mijn medicatie afgebouwd. Dat liep slecht af. De laatste keer verloor ik mijn baan erdoor.

Mensen minder afhankelijkheid maken van medicijnen.

Meer naar oorzaken kijken terughoudender met medicatie.

Minder medisch/medicatie, meer sociale omgeving organiseren.

Tijdig elke herfst starten met antidepressiva.

Het afbouwschema voor antidepressiva, dit ging in mijn geval meerdere keren te snel, waardoor ik terugviel. Na een veel langere periode van langzaam afbouwen is het wel zonder problemen gelukt.

Bij medicatie tenminste een half jaarlijks contact met de huisarts.

Ook t.a.v. zogenaamde stemmingsstabilisatoren die toch niet hebben beschermd tegen nieuwe depressie.

(Verwijzing) cursus / therapie 23

Meer cursussen over terugval preventie.

Meer aanbod van cursussen.

Ik heb bij de huisarts zelf om psychotherapie gevraagd. Die had het zelf voor kunnen stellen. Over de GGZ ben ik tevreden, maar ze kunnen meer met mindfulness doen.

Therapie aanbieden voor de trigger van de depressie.

Mindfulness in verzekeringspakket, ook vervolgcursussen.

Terugkomdagen of cursussen vanuit behandeling of doorverwijzing voor kortdurende hulp zoals coach.

Huisartsen met cursussen beter opleiden/bijscholen.

Standaard aanbod cursus (bijvoorbeeld:'in de put uit de put') waar je aan deel kan nemen als je voelt dat het wat minder gaat.

Cursus en of mogelijkheid tot contact via internet, cursus na opname (ook voor volwassenen!), evt. aanbod mindfulness.

Mindfulness cursussen aanbieden, of running therapie, of zoeken naar een meer gepaste vorm van therapie. Eindeloos bij de vertrouwde behandelaar blijven kan zorgen voor stagnatie.

Beter aanbod qua therapie. Zelf mee kunnen beslissen in je behandelplan. Geen wachtlijsten. Meer gericht zijn op lichamelijke therapie.

Beter en meer therapie aanbod, waarmee meer aanspraak wordt gemaakt op eigen kracht en deze beter ontwikkeld word. Persoonlijk heb ik ontzettend veel baat gehad bij PRI−therapie (Past Reality Integration), hier mag bijv. ook meer onderzoek naar gedaan

2x

67

worden.

Wanneer wordt waargenomen dat reguliere terugvalpreventie niet/ zeer beperkt werkt voor iemand zou het fijn zijn als de diagnose heroverwogen zou worden en dat complex PTSD dan een mogelijke optie is, waardoor iemand een voor hem/ haar echt werkbare en reële therapie (pakket van therapieën) kan worden aangeboden die een terugval kunnen helpen voorkomen.

Bredere opvang.....spiritueel bijv....niet enkel medicatie.

Mogelijkheden voor andere therapievormen aanbieden.

Mensen training aanbieden.

IHT Altijd mogelijk moet zijn, om gebruik van te maken!! Ook naast evt andere behandelingen!!

Therapieën met een hogere effectiviteit zouden mij misschien helpen. CGT hielp bij mij niet, dat was het enige aanbod. Ik ben geen prater, voor mij zouden andere dingen beter werken.

Eerder beginnen over ect (mijn ervaring is dat ik na de ect eindelijk echt opgeknapt was, en veel minder snel terugval); weten dat je extra hulp kunt krijgen als het dreigt mis te gaan; duidelijkheid geven als er over opname gepraat wordt (wanneer is er plaats, wat gebeurt er tijdens opname etc.).

Wijzen op Mindfullnes.

Beter aanbod van alternatieven.

Ik denk dat mindfulness trainingen kunnen meer ingezet worden als terugvalpreventie. En na de tien−weken training kan de ggz instelling de cliënten de mogelijkheid geven om bij een open groep aan te sluiten om te blijven oefenen om terugval te voorkomen.

Doorbreken stigma / creëren begrip 15

Meer begrip, aandacht, openheid, acceptatie en minder/doorbreken taboe.

Bestrijden van stigmatisering.

Meer aandacht voor stigma's. Hoe om te gaan met stigma's in de samenleving maar vooral hoe om te gaan met zelfstigma's gans de omkadering van mensen met een depressie − zo vaak gevoel gehad zelf alles te moeten uitzoeken.

Blijven werken aan destigmatisering zodat de stap naar de GGZ sneller gezet wordt en aanbieden dat je bij een terugval op hun hulp kan rekenen.

Stigma moet eraf.

Anti−stigma actie erg zinvol. Het doet erg goed om je niet steeds groot te hoeven houden.

In het algemeen: meer bekendheid.

De maatschappij vooroordelen t.a.v. geestelijke klachten laten vervallen.

Meer aandacht voor depressie ook naar de buiten wereld want dat vind ik het zwaarst het onbegrip.

Begrip! En voornamelijk richten op wat er nu goed gaat. Tevens accepteren dat je depressief bent.

6x

68

Overig 76

Online mogelijkheid.

Meer aandacht voor zingeving.

Huisartsen beter bijscholen en opleiden.

Redenen om dan maar het enige overgebleven rustpunt te vinden: de dood.

Leren mediteren zodat je gedachtes minder op hol slaan, de signalen van je lichaam leren herkennen en leren herkennen wat echt betekenis voor je heeft en daarnaar handelen.

Ik denk dat er aan dysthymie weinig te doen valt. De ene periode gaat het wat beter en de andere keer weer helemaal niet. Ik blijf anti−depressiva slikken. In verdere hulp zie ik weinig heil.

Misschien coaching.

Weet ik niet. Ik voel me niet erkend door deze vragenlijst. Mijn depressie is een terugkomend geval. Het is meer een kwestie van leren ermee te leven, ermee om te gaan, dan te voorkomen.

Ik ben altijd onder behandeling van de huisarts geweest en de afgelopen 3 jaar bij een GGZ instelling. Mijn ervaringen wat terugvalpreventie betreft zijn zeer positief. Dus ik heb geen aanbevelingen.

Depressie is een ziekte!

Ligt vooral aan mezelf, eerlijk zijn , maar meer controle door psycholoog.....vertrouwt op alles wat ik enkel zeg en vraagt niet meer dan dat!

Depressies serieus nemen als een ziekte. Het gaat niet over met mooi weer. Zelfs hulpverleners slaan de plank nogal eens mis.

Veel!

Volgens mij hoeft er niks verbeterd te worden. Ben heel tevreden.

E−health programma.

Opname en rust creëren.

Meer aandacht voor combinatie van lichaam en geest. Alleen praten is niet genoeg. Met lichaamswarmte combineren geeft veel betere resultaten. Depressie komt door dat een mens teveel vanuit het gevoel, geweten en superego leeft. Om dit te herstellen en in balans te brengen, moet je dingen doen die je eigen waardering geven en je moet zo druk zijn dat je geen tijd hebt om te piekeren. Dus als je al naar een behandelaar gaat moet je met hem zoeken naar oorzaak en nieuwe invulling van de zin van het bestaan. Natuurlijk werkt de wereld daar niet aan mee. Maar toch moet je een activiteit vinden die je een plaatsje geeft in deze wereld.

Pillen helpen niet. Praten ook niet want het is geen vriend. Daarna word je als een cliënt weer op straat gezet. Talenten aanwakkeren dus, maar vrijblijvend zonder instanties die alles in een realiteit zien van werken, geld en wetten. Maar wie kan dat? Jules Tielens, maar die doet dit alleen voor schizofrenen.

Ik zit er nu middenin. na een depressieve periode in 2007. Tot eind vorig jaar dacht ik dat het me nooit meer kon overkomen.

De familie erbij betrekken en begeleiding van een SPVster om je in beweging te krijgen.

Compassie.

2x 2x 2x

69

Homeopathie.

De positieve kanten zoals creativiteit zingen dansen uitgaan wandelen cliënten stimuleren.

Motivational Interviewing als opleidingseis voor behandelaars.

Ik zou graag op regelmatige basis ( zeg 1x per 2 a 3 mnd) met een onafhankelijk (dus geen familie of vriend) vertrouwenspersoon persoonlijk contact hebben.

Oefenen / trainen on the spot.

Ondersteuning voor netwerk/systeem van cliënt.

U meer inlichten.

Onderwerp opnemen in behandelstandaard.

En verder dat behandelingen, zeker afgebakende (groeps)behandeltrajecten bij ggz instellingen meer aandacht geven aan de blijvendheid van behaalde resultaten, dat verbeteringen ook structureel zijn. Ook helpend zou zijn dat behandelingen, meer dan nu het geval is, worden gericht op verbetering van kwaliteit van leven.

Makkelijker arbeidsongeschikt verklaard worden.

Screening van mensen die meer risico hebben op depressie, in mijn geval door depressiviteit en alcoholisme in naaste familie. En een betere begeleiding van mensen die een verhoogd risico hebben.

Minder druk vanuit bijvoorbeeld het UWV om zo snel mogelijk weer te gaan werken.

Dus niet meteen opsluiten in een gesloten afdeling van een GGZ−kliniek, want daar krijg je geen rust.

Terugvalpreventie is een illusie, vooral bij dysthymie.

Meer aan aandacht hier voor; je hebt gesprekken je vertel je verhaal je gaat na buiten en dat is het dan en dan denk ik wat nu.

De behandelaren weten niet wat er bij een bipolaire patiënt leeft. Je kunt het zelf niet verklaren, laat staan een ander! Men laat het zich voorkomen of men het weet. Maar men weet in feite niets. Nu bestaan er an sich geen feiten. Er bestaat geen feit zonder zin. Op de zorg wordt er alleen maar bezuinigd dankzij de marktwerking! Leve de VVD. Ik hoop, dat mijn verhaaltje iets uithaalt. Maar er is geen hoop zonder vrees, zei onze grootste filosoof Spinoza.

Dagbehandeling.

Vanuit arts perspectief meer aandacht voor de herstelgedachte en minder aandacht zetten op de diagnose. Meer tips hoe je om kan gaan met psychische beperkingen en dat het leven niet voorbij is maar alleen anders wordt.

Hedendaagse deskundigheid. Kijk bijvoorbeeld naar Dr. Daniel Amen. Daar kunnen wij in Nederland nog iets van leren. Ik heb echt te veel niet deskundige therapeuten, psychologen, psychiaters meegemaakt waarvan ik dacht dat die zijn blijven steken wat ze in hun opleiding hebben geleerd. Verouderde kennis The most important lesson from 83,000 brain scans: Daniel Amen at TEDxOrangeCoast: https://www.youtube.com/watch?v=esPRsT−lmw8.

Kennis bij behandelaars vergroten hierover.

https://www.youtube.com/watch?v=esPRsT−lmw8

70

Ik weet het niet zo goed, aangezien er soms niets tegen te doen is?? Bij mij is het erg hormonaal voor mijn gevoel en wat kun je er dan tegen doen behalve accepteren en hopen dat het over gaat??

De maatregelen zijn pas op gang gekomen na de laatste terugvalperiode, daarvoor een onjuiste diagnose en onjuiste aanpak van problematiek. Na juiste diagnose, behandeling en ondersteuning geen (zware) terugval meer. Het begint volgens mij bij goede diagnostiek. Niet alleen moet naar de depressie gekeken worden, maar ook naar onderliggende aandoeningen.

Een cultuurverandering binnen de geestelijke gezondheidszorg: aandacht voor kwaliteit i.p.v. kwantiteit: Competente behandelaars en zorgverleners met een goed observerend vermogen. Aandacht voor actieve resocialisering, met inachtneming van de beroerde sociaaleconomische positie.

Psycho educatie ook voor partner (heb ik wel gehad).

Dat zou ik op het eerste gezicht niet weten. Ik heb zelf veel baat gehad bij gesprekken.

Familie/ vrienden betrekken bij en/of na de behandeling.

Inschakelen van omgeving (familie, relatie, vrienden, collega's, etc.).

Meer algemene kennis in de zorgpaden.

Meer werken rond inzicht errond, mensen laten noteren in betere tijden wat hen beter deed voelen, hen leren vertrouwen op zichzelf ipv anderen zoals een psycholoog.

In mijn geval deed ik altijd mezelf snel beter voor dan ik was. Dat was dus precies de reden waarom ik een burn-out en daarna in depressies raakte. Dit werd niet gezien. Ik leer nu beter voor mezelf te zorgen maar ben wel 13 jaar verder. Mensen met een depressie zijn ver over grenzen gegaan. Pas als de druk eraf is komt men aan zichzelf toe. Dat is cruciaal.

Mensen die de noodtelefoon aannemen dienen beter op de hoogte te zijn van dossier en hulpvraag.

Ik !! heb er geen vertrouwen meer in.

Het stimuleren en activeren in het doen van activiteiten en het contact onderhouden met mensen in je omgeving. Maar ook in het meer contact maken met anderen.

Meer praktische begeleiding in de thuissituatie. Openheid en contact naar werkgever toe.

Inzicht in de oorzaken van de depressie, inzicht in de krachtbronnen in de cliënt zelf, inzicht in krachtbronnen rond de cliënt. Bespreken hoe te handelen als het zich voordoet.

Zorgvuldig aandacht besteden aan de aard en de ernst van klachten.

Verder denk ik dat er onvoldoende aandacht is geweest voor de oorzaak van, en mogelijk bijkomende oorzaken zoals mogelijk ADHD of Hooggevoeligheid etc.

Tijdens de therapie inzicht krijgen in oorzaken, depressie−versterkende factoren (gedachten, gedragingen) en wat je er zelf aan kunt doen. Dit inzicht krijgen en verankeren kost tijd.

Altijd ook fysiek onderliggend lijden uitzoeken zoals slaapstoornissen, te weinig calorieopname, chronische pijn.

71

Mensen meer wijzen op het gevaar van overbelasting. Stress en spanning proberen te voorkomen, rustig blijven.

Meer aandacht voor een gezondere leefwijze. Aangeven of duidelijk kenbaar maken indien mogelijk, dat depressie een grillig of bepaald beloop heeft, en dat men vol moet houden alvorens tot suïcide over te gaan, maar wel goed onderbouwd aan geven waarom de 1 wel en de ander het niet doet, wellicht geeft dat meer houvast voor de suïcidale patiënt ( althans zou ik mezelf wellicht aan vast kunnen houden),hoop is denk ik de belangrijkste factor.

Zou ik het antwoord niet op weten. Wil wel graag het antwoord weten, want dan was ik eindelijk totaal genezen.

Ik denk dat de grootste fout die er gemaakt wordt is dat de therapie stopt wanneer het goed met je gaat. Juist dan moet je werken aan gedragsverandering.

Werkomgeving.

De communicatie kan ook stukken beter tussen cliënt en instelling.

Betrekken van de sociale omgeving (familie, bekenden, evt. werkplek etc.).

Groep, lezing voor partners (e.a. uit nabije omgeving) van patiënten.

Meer personen in de psychiatrische thuiszorg.

Transparantie naar de zorgvrager.

Daarnaast ook langer door gaan met therapie.

Duidelijker afspraken over opties.

Is moeilijk te zeggen. Mijn ervaring is dat ik afgelopen 2 jaar een enorme terugval heb gehad door enorme stress vooral op werkgebied.

Gerichte therapie op de depressie en terugval.

Intensievere behandeling dan éens per week therapie.

72

Bijlage 3 Aanvullende analyses vragenlijst Terugvalpreventie Depressie Aanvullende analyses inhoud behandeling 5. Heeft uw behandelaar (% ja in relatie tot wel/geen psychiater en/of psychiater): Geen psychiater en/of

psycholoog (N=38)

Wel psychiater en/of psycholoog

(N=432)


13.2% 37.7%


2.6% 3.0%


39.5% 55.1%


44.7% 77.8%


36.8% 62.5%

mindfulness aangeboden? 21.1% 45.8%

met u gesproken over het voorzetten of afbouwen van medicatie?

26.3% 70.4%

u gewezen op de mogelijkheid van lotgenotencontact?

13.2% 17.4%

5. Heeft uw behandelaar (% ja in relatie tot aantal terugvallen): Aantal terugvallen

1-2 (N=137)

3-5 (N=144)

>5 (N=96)


31.4% 40.3% 39.6%


2.9% 2.8% 3.1%


49.6% 59.0% 56.3%


74.5% 84.7% 75.0%


64.2% 61.8% 60.4%

mindfulness aangeboden? 45.3% 43.8% 45.8%

met u gesproken over het voorzetten of afbouwen van medicatie?

65.7% 73.6% 69.8%

u gewezen op de mogelijkheid van lotgenotencontact? 14.6% 19.4% 16.7%

73

Aanvullende analyses aandacht voor terugvalpreventie 6. Geef bij de volgende stelling aan in hoeverre u het ermee eens bent. Ik vind dat er in mijn behandeling voldoende aandacht is geweest voor het voorkomen van een terugval.

Geen psychiater en/of

psycholoog (N=33)


(N=424)

(Helemaal) mee eens 24.2% 30.2%

Neutraal 36.4% 24.1%

(Helemaal) niet mee eens

39.4% 45.8%

6. Geef bij de volgende stelling aan in hoeverre u het ermee eens bent. Ik vind dat er in mijn behandeling voldoende aandacht is geweest voor het voorkomen van een terugval.

Aantal terugvallen

1-2 (N=137)

3-5 (N=144)

>5 (N=96)

(Helemaal) mee eens 21.9% 30.6% 33.4%

Neutraal 28.5% 23.6% 21.9%

(Helemaal) niet mee eens 49.6% 45.8% 44.8%

Aanvullende analyses omgang met een (dreigende) terugval

12. Zo ja, waar heeft u toen baat bij gehad? (% ja in relatie tot wel/geen psychiater en/of psychiater) (meerdere antwoorden mogelijk)

N=377 Geen psychiater en/of

psycholoog (N=16)


(N=361)

Contact met uw behandelaar 37.5% 65.7%

Ondersteuning van familie en/of vrienden 50.0% 49.9%

Lotgenotencontact 25.0% 17.5%

Medicatie 25.0% 61.5%

Maatregelen die u zelf heeft genomen (rustiger aan doen, sporten e.d.)

68.8% 67.0%

12. Zo ja, waar heeft u toen baat bij gehad? (% ja in relatie tot aantal terugvallen) (meerdere antwoorden mogelijk) Aantal terugvallen

1-2 (N=137)

3-5 (N=144)

>5 (N=96)

Contact met uw behandelaar 56.2% 69.4% 68.8%

Ondersteuning van familie en/of vrienden 51.1% 48.6% 50.0%

Lotgenotencontact 13.9% 16.0% 26.0%

Medicatie 48.2% 66.7% 66.7%


56.2% 75.7% 69.8%

74

12. Zo ja, waar heeft u toen baat bij gehad? (% ja in relatie tot geslacht) (meerdere antwoorden mogelijk)

N=377 Man

(N=91) Vrouw

(N=286)

Contact met uw behandelaar 74.7% 61.2%

Ondersteuning van familie en/of vrienden 52.7% 49.0%

Lotgenotencontact 25.3% 15.4%

Medicatie 58.2% 60.5%


63.7% 68.2%

Cliënten over terugvalpreventie depressie...Cliënten over terugvalpreventie depressie Een...

Documents

Transcript of Cliënten over terugvalpreventie depressie...Cliënten over terugvalpreventie depressie Een...