Er  is  meer  mogelijk  in  je  eigen  regio!  

SCHOLEN  

ONTWIKKELKRING  EXPERIMENT  EN  ONDERZOEK  

Draagvlakonderzoek  opschaling  “CLC”,  sept  2013  

Samen  bouwen  aan  ‘t  beste  onderwijs  voor  de  eigen  regio?  

Schoolbesturen  in  het  primair  onderwijs  werken  aan  kwalita6ef  hoogwaardig,  betaalbaar  en  bereikbaar  onderwijs  voor  álle  leerlingen.  Ze  worden  daarbij  uitgedaagd  door  een  diversiteit  aan  vraagstukken.        

Vrijwel  iedere  school  binnen  een  schoolbestuur  werkt  aan  oplossingen  bij  de  vraagstukken.  Het  ligt  dan  ook  voor  de  hand  om  de  vragen,  ambi6es  en  doelen  vanuit  de  afzonderlijke  scholen  te  bundelen,  de  beschikbare  oplossingen  te  wegen  en  samen  tot  de  meest  effec6eve  oplossingen  te  komen.  En  zo  onderling  te  profiteren  van  de  opgedane  inzichten.      Daarbij  zou  de  kracht  van  de  regio,  van  relevante  partners  binnen  en  buiten  het  onderwijs,  goed  benut  kunnen  worden.  Met  zo’n  aanpak  kunnen  alle  scholen  binnen  een  bestuur  zich  op  efficiënte  wijze  blijven  ontwikkelen.  In  deze  gedachte  ligt  de  oorsprong  van  het  CLC.  

Voor  bijna  alle  besturen  zijn  dit  de  actuele  vraagstukken:  •  het  goed  organiseren  van  passend  onderwijs,  •  het  realiseren  van  hogere  leeropbrengsten,    •  het  omgaan  met  krimp  of  kleinschaligheid,    •  het  doelmaWg  inzeXen  van  nieuwe  

(technologische)  middelen.  

CLC:  samen  werken  aan  verbindende  vraagstukken  

Duurzaam  samenwerkingsverband  mét  “Exploratorium”  Het  CLC  staat  voor  het  “community  learning  centre”,  het  gaat  om  de  brede    “gemeenschap”  van  par6jen  die  samen  willen  leren  over  de  versterking  van  onderwijs,  opleiding  en  onderzoek.      De  kwaliteit  en  innova6ekracht  van  onderwijs  neemt  toe  als  driehoek  scholen  (en  hun  besturen)  met  de  onderwijsopleiders  en  onderzoekers  zich  verbinden  met  andere  sectoren.  Denk  bij  voorbeeld  aan  de  rol  van  bedrijven  of  van  de  crea6eve  sector.  De  basis  van  het  CLC  wordt  gevormd  door  een  duurzaam  samenwerkingsverband  tussen  verschillende  regionale  belanghebbenden.  

Uit  onderzoek  blijkt  dat  professionals  het  beste  leren  van  elkaar  en    vanuit  goed  begeleide  prak6jk-­‐situa6es  (liefst  met  hun  leerlingen  erbij!).    Het  “Exploratorium”  is  de  plaats  in  de  eigen  regio  waarin  dat  bij  uitstek  kan  gebeuren.  De  opleiders  (PABO)  en  onderzoekers  werken  ac6ef  samen  met  leraren  en  leerlingen.    Het  Exploratorium  maakt  deel  uit  van  het  CLC.  

SCHOLEN  

ONTWIKKELKRING  EXPERIMENT  EN  ONDERZOEK  

Leren  door  het  met  elkaar  te  beleven  

EXPLORATORIUM  

Van  de  bestuursagenda  naar  de  schoolagenda,  hoe  gaat  dat?  

In  de  CLC  aanpak  is  elke  vraag  welkom,  ongeacht  visie  of  voorkeur  van  de  school.  Het  CLC  biedt  besturen  kansen  om  scholen  uit  te  dagen  hun  eigen  ontwikkel-­‐  en  innova6eagenda  aan  te  scherpen.  Dat  kan  vanuit  knelpunten  of  een  algemene  wens  het  onderwijs  in  de  regio  te  versterken,  “het  maximale  eruit  te  halen”.    Vanuit  de  besturen  kunnen  specifieke  vragen  of  thema’s  via  CLC  makkelijker  op  de  agenda  van  de  scholen  komen  en  volgens  een  krach6ge  aanpak  worden  uitgewerkt  en  aangeboden  aan  álle  scholen  in  de  regio.  De  ontwikkelkringen  binnen  het  CLC  zijn  daarbij  een  prach6g  en  krach6g  instrument.    

Vanuit  vragen  naar  duurzame  ontwikkeling  

Onderzoeken  de  leren:  wat  zijn  “ontwikkelkringen”?  

De  eerste  stap  die  we  in  de  ontwikkelkringen  maken  is  dat  we  de  vraag  concre6seren  en  aanscherpen.  In  groepen  worden  de  ingebrachte  ict-­‐  of  onderwijsvraagstukken  van  scholen  uitgewerkt  tot  ontwikkel-­‐  en  onderzoeksvragen.  In  dit  proces  van  vraagverheldering  worden  doel,  doel-­‐groepen,  vakdidac6sche  en  onderwijskundige  uitgangspunten,  alsmede  contextspecifieke  factoren  benoemd.  Zo  ontstaan  concrete  onderzoeksvragen,  die  inhoudelijk  al6jd  te  maken  hebben  met  het  recht  doen  aan  verschillen  tussen  leerlingen  met  behulp  van  ict.      Studenten  hebben  een  heel  ac6eve  en  belangrijke  rol  in  de  ontwikkelkringen.  Zij  ontwikkelen  op  basis  van  de  vragen  van  de  scholen  de  ict-­‐arrangementen.  Via  het  CLC    kunnen  de  scholen  studenten  werven  die  in  hun  LIO-­‐stage  en  afstudeeronderzoek  met  deze  vragen  aan  de  slag  willen  gaan.    Is  een  vraag  voldoende  concreet  en  onderzoek-­‐baar  geformuleerd,  dan  wordt  er  een  projectgroep  gevormd  waarin  de  studenten  aan  de  slag  gaan,  hierbij  ondersteund  door  leraren,  pabodocenten  en  onderzoekers.  Zo  mogelijk  en  nodig  worden  externe  deskundigen  betrokken.    

De  vragen  van  scholen/leraren  vormen  al6jd  de  basis.  Bij  het  CLC  Arnhem  bestaat  inmiddels  ruime  ervaring  met  de  ontwikkelkringen  als  instrument.  

Ervaren  en  onderzoeken  “wat  echt  werkt”  

Onder  leiding  van  een  zogenaamde  ‘ontwikkelkring’  (met  onderzoekers,  PABO-­‐studenten  en  experts)  wordt  onderzocht  en  ervaren  wat  ECHT  werkt  in  een  specifieke  context.  De  opgedane  kennis  en  ervaring    vloeien  terug  naar  de  school,  en  naar  alle  scholen  in  de  regio  met  vergelijkbare  vragen.  

Waarom  moeten  juist  besturen  voorstanders  zijn  van  een  CLC?  

Het  CLC  biedt  besturen  voordelen  op  verschillende  –  vaak  onderling  samenhangende  -­‐  vlakken    Het  draait  om  vermindering  van  kosten  en  efficiency  aan  de  ene  kant  en  om  uitdaging,  professionalisering  en  ondernemerschap  aan  de  andere  kant.  De  perspec6even  en  “sterkst  beleefde  voordelen”    kunnen  verschillen  per  regio.  

Voordelen  (in  samenhang)  voor  PO  besturen  

De  PABO  en  het  CLC:  wat  is  het  beeld?  

Uit  de  casus  CLC-­‐Arnhem  blijkt  dat  de  rol  van  de  PABO  groot  en  erg  nu]g  is.  Niet  allen  voor  de  PO  scholen  en  besturen  maar  ook  voor  de  PABO’s  zelf.    Een  inventarisa6e  van  PABO-­‐verbonden  ac6viteiten  laat  een  helder  beeld  zien.  Het  programma  van  de  PABO  is  punten  aangepast  nu  er  een  “prak6jk/innova6e/onderzoeks-­‐centrum”  in  de  directe  omgeving  is.  Studenten  kunnen  hands-­‐on  mee  draaien  bij  trajecten  met  leraren  en  leerlingen  vanuit  de  PO  besturen.  Ook  het  eigen  PABO  aanbod  (hun  eigen  opleidingsprogramma)  is  aangepast.  Met  meer  ruimte  voor  innova6e  en  nieuwe  technologie  bij  vorbeeld.  En  ook  op  het  punt  van  onderzoekend  leren  en  werken  natuurlijk.    Verschillende  jaargroepen  PABO  studenten  maken  gebruik  van  het  Exploratorium.  Via  het  CLC  samenwerkingsverband  worden  bovendien  stages  e.d.  efficient  geregeld.    

De  PABO  als  partner  in  het  CLC  

Onderwijs  en  onderzoek  “op  fiets  afstand”.  Werk  dat?  

In  de  casus  CLC  Arnhem  is  de  samenwerking  met  onderzoekers  vanuit  de  eigen  regio  een  belangrijk  fundament  onder  de  feitelijke  waarde  van  het  CLC  voor  de  regio.  De  HAN  is  in  deze  regio  niet  alleen  via  de  PABO  betrokken  maar  ook  via  het  lectoraat  en  het  Kenniscentrum  Kwaliteit  van  Leren.        De  wederzijdse  voordelen  voor  scholen,  besturen,  opleiders  en  onderzoekers  zijn  duidelijk:  korte  lijnen,  lage  drempels,  consequent  werken  aan  een  onderzoekend  houding  en  het  opbouwen  van  kennis  in  de  eigen  regio  (juist  dit  mechanisme  blijkt  een  van  de  succesfactoren  achter  het  Finse  model,  zie  P.Sahlberg  in  “Finse  lessen”,  OMJS  2012)  

De  prakWsche  verbinding  onderzoek    

   Gemeenten  kunnen  via  het  CLC  de  inrich6ng  en  uitvoering  van  de  Lokale  Educa6eve  Agenda  aanscherpen.  In  kosten  en  kwaliteit.  En  in  commitment  vanuit  de  scholen  en  besturen  zelf.  De  invulling  en  accenten  worden  vanzelfsprekend  op  gemeentelijk  of  regionaal  niveau  gemaakt.  Het  CLC  versterkt  die  aanpak.        

Waarom  kiezen  gemeenten  voor  een  CLC  in  hun  eigen  regio?  

Overleg  is  er  al.  Gedeelde  thema’s  ook.  Wat  is  het  belang  van  de  gemeenten  bij  het  CLC?      De  gemeente  kan  de  verbindingen  met  het  onderwijs  aanhalen,  heej  meer  inzicht  in  ontwikkelingen  vanuit  het  onderwijs  en  in  het  samenspel  tussen  onderwijs  en  de  brede  samenleving.  Daardoor  kan  de  gemeente  beter  inspelen  op  wensen  en  trends  en  haar  beleid  daar  zo  nodig  op  aanpassen.  De  gemeenten  kunnen  dat  volgend  doen  maar  ook  ac6ef  par6ciperend  binnen  het  CLC.  Juist  dan  krijgt  het  CLC  concept  vleugels  en  is  de  gemeente  met  het  onderwijs  samen  en  systema6sch  aan  de  slag  voor  het  beste  onderwijs  in  de  eigen  regio!    

“Een  nieuwe  bundeling  van  krachten,  waarbij  ondernemers,  instellingen,  overheden,  onderwijs,  wetenschap,  innovatoren  en  bewoners  de  handen  ineen  slaan  om  zo  samen  te  komen  tot  vernieuwende  oplossingen  die  werken..”.  Dat  is  het  vertrekpunt  van  de  DSA.  Het  CLC  helpt  bij  de  invulling  van  de  DSA  voor  ‘t  thema  onderwijs  en  bij  het  realiseren  van  het  hogere  doel  van  duurzaam  samenwerken  en  innoveren.  

SCHOLEN  

ONTWIKKELKRING  EXPERIMENT  EN  ONDERZOEK  

De  gemeente  als  partner  in  het  CLC  

EXPLORATORIUM  

Op  verzoek  van  Kennisnet  en  DSA  worden  in  verschillende  regio’s  draagvlakverkenningen  uitgevoerd  voor  het  CLC  concept.  De  regio’s  zijn  vooraf  beoordeeld  op  het  regionale  krachtenveld.  Alle  gesprekken  zijn  volgens  een  vast  protocol  uitgevoerd  en  vastgelegd.  

Hoe  zit  ‘t  met  het  draagvlak  voor  CLC’s  in  verschillende  regio’s?  

Opvallend  is  dat  in  alle  gepeilde  regio’s  de  “logica”  van  een  CLC  in  goed  aarde  valt.  De  ambi:es  en  knelpunten  in  het  onderwijs  in  de  regio’s  zijn  groot.  De  verwachte  voordelen  van  het  CLC  komen  spontaan  op  tafel  (zie  voorbeeld  peiling  Limburg  in  blauwe  vlak)  

Regionale  draagvlak  verkenning  

Een  analyse  van  de  casus  CLC  Arnhem  en  eerste  vingeroefeningen  in  andere  regio’s  laten  zien  dat  een  CLC  inclusief  Exploratorium  haalbaar  is  op  basis  van  bestaande  budgeken.  Door  herschikking  van  bestaande  kosten  voor  opleiding  (zowel  ini6eel  als  professionalisering  “on  the  job”)  en  innova6e  en  onderzoek  is  het  CLC  als  structurele  voorziening  betaalbaar.  Schaalvoordelen,  korte  lijnen,  hergebruik/delen  van  kennis  en  netwerken  biedt  slagkracht  en  kostenvoordelen.  Daardoor  is  er  “meer  met  minder”  mogelijk.  En  koppelingen  met  andere  actoren  en  geldstromen  (bedrijfsleven,  crea6eve  sector,  culturele  instellingen  en  gemeente)  maken  het  beeld  nog  guns6ger.  

ExploitaWe  van  CLC:  waar  hebben  we  ‘t  over?  

 De  verkenning  laat  zien  dat  er  wel  sprake  is  van  “transiWekosten”  en  een  gewenste  minimale  schaalgrooXe  van  –  naar  schadng  –  50  PO  scholen  als  basis  voor  het  CLC.  

 

ExploitaWe  “opleiding,  innovaWe,  onderzoek”  

           

EXPLOITATIE  VÓÓR  CLC  

EXPLOITATIE    MÉT  CLC  

TRANSITIE  HERALLOCATIE  

Rendement  

Rekenmodellen  moeten  per  regio  worden  gemaakt,  rekening  houdend  met  de  schaal  en  kengetallen    van  context.  Algemene  modellen  laten  het  volgende  beeld  zien:    Wanneer  een  CLC  eenmaal  “op  stoom”  komt  (in  het  4e  jaar  na  oprichWng?)  lijkt  een  exploitaWe  van  500  k  euro  realisWsch  en  een  dekking  vanuit  de  scholen  van  300  K  (=/-­‐  65%  van  totaal)  redelijk.      Uitgaande  van  1000  euro  budget  voor  “professionele  ontwikkeling”  per  je  in  het  PO  (persoongebonden  plus  schoolbudget)    

Wat  wordt  er  geleverd  en  wie  betaalt  de  rekening?  

In  het  CLC  worden  verschillende  typen  diensten  geleverd.  Op  basis  van  analyse  van  de  casus  Arnhem  en  een  projec6e  n.a.v.  verkenningen  in  andere  regio’s  ontstaat  het  volgende  beeld:  80%  van  alle  CLC/Exploratorium  ac6viteiten  komen  rechtstreeks  ten  goede  aan  de  PO  scholen.  Teams  van  leraren  werken  veelal  samen  met  leerlingen  aan  projecten,  doen  prak6jkonderzoek  of  zijn  betrokken  bij  een  voor  de  scholen  ingericht  scholingsaanbod.  

Waar  ziXen  de  kosten-­‐  en  schaalvoordelen?  ü  Meer  koopkracht  (“value  for  money”)  en  betere  balans  (kwaliteit)  ü  Minder  organisa6ekosten  (efficiency)  en  minder  verletkosten  (meer  prak6jk  leren)  

zonder  CLC      met  CLC  

Vanuit  de  casus  CLC  Arnhem  en  de  analyse  van  schoolbudgeken  (op  basis  van  DUO  cijfers)  wordt  duidelijk  dat  een  CLC  (inclusief  Exploratorium)  haalbaar  is  indien  de  schoolbesturen  in  een  regio  een  deel  van  hun  inspanningen  voor  opleiding/professionalisering  via  het  CLC  “kanaal”  uitvoeren.  Het  “6pping  point”  ligt  rond  de  35%;  indien  dat  percentage  (of  meer)  wordt  uitgevoerd  via  het  CLC  is  er  sprake  van  een  kostenneutrale  (of  zelfs  “guns6ge”)  exploita6e.  Daarbij  geldt  de  aanname  dat  65%  van  de  kosten  van  een  CLC  gedragen  zouden  worden  door  de  scholen/besturen  zelf.  

Een  CLC  opstarten,  hoe  doe  je  dat?  

De  verkenning  laat  zien  dat  het  borgen  van  de  samenwerking  tussen  onderwijs,  onderzoekers  en  opleiders  (als  binnenste  ring)  en  andere  betrokkenen  vraagt  om  een  goed  gefaseerde  aanpak  (stappenplan).      Daarin  speelt  de  CLC  Scan  een  belangrijke  rol  als  instrument  om  de  cope  en  “hardheid”  van  de  CLC  wensen  in  beeld  te  brengen.    

Stappenplan  CLC:  de  regio  scan  

           

CLC’s,  waar  komt  dat  concept  en  die  naam  vandaan?  

What’s  in  a  name?  “Community”  is  het  kernbegrip  (samen  werken,  samen  leren,  samen  onderzoeken,  samen  delen).  En  het  gaat  dus  over  “Learning”  (onderwijs,  maar  vooral  “leren”).  “Centre”  wijst  op  focus  en  fysieke  contacten.  

In  verschillende  regio’s  in  ons  land  bestaan  samenwerkingsverbanden  tussen  onderwijsinstellingen  (besturen  en  scholen  en  bij  voorbeeld  gemeentelijke  onderwijsdiensten  of  adviesbureaus  of  kenniscentra.  De  doelen,  thema’s  en  aanpak  verschillen.  Waar  het  draait  om  innova6e  van  leren  en  lesgeven  (en  de  rol  van  ICT  daarbij)  ziet  Kennisnet  verschillende  samenwerkingsverbanden  met  kenmerken  van  het  CLC-­‐concept  zoals  dat  zich  nu  uitkristalliseert.  Mooie  voorbeeld  is  SIZO  (samenwerkingsverband  in  Zoetermeer  met  accent  op  ICT  en  veel  trekkracht  vanuit  de  gemeente)  en  zeker  ook  het  CLC  Arnhem.  Vanuit  beide  ini6a6even  wordt  onderling  samen  gewerkt  en  goed  gekeken  naar  de  CLC’s  die  in  de  jaren  negen6g  in  de  UK  ontstonden  van  uit  het  “Excellence  in  ci6es”  programma  van  de  regering.  

Kenmerkend  voor  beoogde  nieuwe  CLC’s:  

ü  Ambi6e”  het  beste  onderwijs  voor  je  regio”  ü  Focus  op  innova6e  en  ondernemerschap    ü  Combina6e  onderwijs,  opleiders,  onderzoekers  

(de  drie  “O’s”)  ü  Trekkracht  vanuit  het  onderwijs  (besturen)  ü  Breed  samenwerkingsverband    ü  Herontwerpen  met  ICT  als  een  van  de  

speerpunten  

The  making  of  a  CLC  

           

Verkenning  draagvlak  CLC  2013.    Meer  informaWe  Kees  van  Rossenberg  email  K.vanRossenberg@kennisnet.nl  

Bijlage:  de  combinaWe  CLC  –  SWchWng  Leerkracht  

Als  team  (bovenschools)  werken  aan  verbindend  vraagstukken  

SCHOLEN  

ONTWIKKELKRING  EXPERIMENT  EN  ONDERZOEK  

Exploratorium:  samen  “mee  maken”  en  reflecteren!  

EXPLORATORIUM  

CLC  als  “versterker”  van  de  SWchWng  Leerkracht  

Duurzaam  samenwerkingsverband  scholen  en  hun  besturen  met  PABO  plus  onderzoekers  in  de  eigen  regio.  En  duurzaam  model  voor  “doorlopend  professionaliseren”  na  “impuls”  vanuit  SWchWng  Leerkracht  “intervenWes”.  Met  vier  belangrijke  voordelen:      1.   Verbreden  van  professioneel  netwerk:  benuXen  van  de  kracht  van  regionale  

“versterkers”  van  onderwijs  (cultuursector,  bedrijven,  overheid)  2.   Formule:  samenwerkend  en  onderzoekend  leren  (met  collega’s  en  leerlingen)  vanuit  

vraagstukken  uit  de  eigen  team  agenda.  3.   Versterken  en  verdieping  via  de  driehoek  onderwijs  –  opleiden  –  onderzoek  4.   Verbinden:  vanuit  de  eigen  school  verbinding  maken  met  lerende  collega’s  in  de  regio