Chord theory

Hagelandse Academie voor Muziek en Woord

THEORIE L4

Naam: ....

Hagelandse Academie voor Muziek en Woord - AMV L4 - Theorie 2

INHOUDSTABELINHOUDSTABELINHOUDSTABELINHOUDSTABEL A. Tertstoonladders _______________________________________________________________ 3

1. Grote tertstoonladders ______________________________________________________________________ 3 1) Herhaling grote tertstoonladders _____________________________________________________________ 3 2) Volgorde van # en b _______________________________________________________________________ 3 3) De grote voortekening-truk. _________________________________________________________________ 4

Kruisen _________________________________________________________________________________ 4 Mollen __________________________________________________________________________________ 5 Kruisen of mollen ? ________________________________________________________________________ 5 Overzicht van alle grote en kleine tertstoonladders met hun voortekening. _____________________________ 5

4. Overzicht toonaarden met kruisen _____________________________________________________________ 6 5. Overzicht toonaarden met mollen _____________________________________________________________ 7

2. Kleine tertstoonladders ______________________________________________________________________ 8 1) Herhaling van de kleine tertstoonladders. _______________________________________________________ 8 2) Herhaling wendingen. _____________________________________________________________________ 8

Antieke wending __________________________________________________________________________ 8 Harmonische wending ______________________________________________________________________ 8 Melodische wending _______________________________________________________________________ 8

B. Letterbenamingen _____________________________________________________________ 10 Benaming van tertstoonladders. _______________________________________________________________ 10

C. Toonverwantschap ____________________________________________________________ 11 1. Modulatie ________________________________________________________________________________ 11

2. Toonverwantschap in de eerste graad _________________________________________________________ 11

D. Drieklanken _________________________________________________________________ 12 1. Drieklanken ______________________________________________________________________________ 12

2. Omkeringen drieklanken en becijfering _______________________________________________________ 13 E. Chromatische en diatonische halve toon - enharmonie ________________________________ 14

1) Chromatische halve toon ___________________________________________________________________ 14 2) Diatonische halve toon _____________________________________________________________________ 14 3) Enharmonie ______________________________________________________________________________ 14

F. Intervallen ___________________________________________________________________ 15 1. Overzicht ________________________________________________________________________________ 15 2. Schema 2 ________________________________________________________________________________ 16 3. Nieuwe intervallen. ________________________________________________________________________ 17

a) vergrote intervallen _______________________________________________________________________ 17 b) verkleinde intervallen _____________________________________________________________________ 17

G. Transpositie _________________________________________________________________ 18 1. Algemeen ________________________________________________________________________________ 18

2. Transponerende instrumenten _______________________________________________________________ 18

3. Voorbeeld van een transpositie ______________________________________________________________ 19

H. Italiaanse woordjes ____________________________________________________________ 20 I. Ritmetabel tweeledige maten _____________________________________________________ 21 J. Ritmetabel drieledige maten _____________________________________________________ 22


A. Tertstoonladders

1. Grote tertstoonladders

1) Herhaling grote tertstoonladders Een tertstoonladder is een welbepaalde opeenvolging van hele en halve tonen, in totaal 8 verschillende, opeenvolgende noten waarvan de eerste en de achtste dezelfde naam hebben. De tertstoonladder is samengesteld uit 5 en 2 . tonen. de tertstoonladder van

I II III IV V VI VII VIII

Iedere noot van de tertstoonladder is een .. De halve tonen liggen in een grote tertstoonladder altijd tussen toontrap... - . en. - . Alle anderen zijn hele tonen.

Vul de naam van elke toontrap in.

I ... of ..

II ..

III ..

IV .. of ..

V .. of ..

VI ..

VII

VIII ..

2) Volgorde van # en b

Schrijf de volgorde van de # in de solsleutel en in de fasleutel

========== ========== Schrijf de volgorde van de b in de solsleutel en in de fasleutel

========== ==========


3) De grote voortekening-truk.

!! ALLEEN VOOR GROTE TOONLADDERS.

Kruisen

Je kent de reeks van de kruisen: fa - do - sol - re - la - mi - si We zeggen deze reeks op met de bewegingen erbij.

De fa gooien we weg (hoort niet bij de reeks van de kruisen). Bij do maken we een rondje (een nul) met onze duim en wijsvinger geen kruisen

Daarna beginnen we op onze vingers te tellen:

Sol = 1 vinger 1 kruis

Re = 2 vingers 2 kruisen

La = 3 vingers 3 kruisen

enz. Mi = 4 vingers 4 kruisen Si = 5 vingers 5 kruisen Fa# = 6 vingers 6 kruisen Do# = 7 vingers 7 kruisen


Mollen

Je kent de reeks van de mollen: si mi la re sol do - fa We zeggen deze reeks op met de bewegingen erbij.

Begin met je hand in schietstand: duim omhoog, wijsvinger vooruit. Hierbij zeg je si.

Dus si b = 2 vingers omhoog = 2 mollen

Voeg telkens 1 vinger bij

Mi b = 3 vingers 3 mollen La b = 4 vingers 4 mollen Re b = 5 vingers 5 mollen Sol b = 6 vingers 6 mollen Do b = 7 vingers 7 mollen VERGEET DE b NIET BIJ DE NAAM TE VOEGEN !!

De fa gooien we weer weg (past niet in de reeks) 1 mol

Kruisen of mollen ?

Hoe weet je of een grote toonladder kruisen of mollen aan de sleutel heeft ?

1. Je moet uit het hoofd weten dat DO groot geen voortekening heeft en FA groot 1 b. 2. Voor alle andere GROTE TOONLADDERS (niet voor de kleine toonladders) geldt: - staat er een b in de naam, dan heeft de toonladder mollen - staat er geen b of een # in de naam, dan heeft de toonladder kruisen

Overzicht van alle grote en kleine tertstoonladders met hun voortekening.

GROOT: Dob Solb Reb Lab Mib Sib Fa Do Sol Re La Mi Si Fa# Do#

KLEIN: lab mib sib fa do sol re la mi si fa# do# sol# re# la#

7 b 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 #


4. Overzicht toonaarden met kruisen

1 # SOL groot en mi klein

2 # RE groot en si klein

3 # LA groot en fa# klein

4 # MI groot en do# klein

5 # SI groot en sol# klein

6 # FA# groot en re# klein

7 # DO# groot en la# klein


5. Overzicht toonaarden met mollen

1 b FA groot en re klein

2 b SI b groot en sol klein

3 b MI b groot en do klein

4 b LA b groot en fa klein

5 b RE b groot en si b klein

6 b SOL b groot en mi b klein

7 b DO b groot en la b klein


2. Kleine tertstoonladders

1) Herhaling van de kleine tertstoonladders. Bij iedere grote tertstoonladder hoort een parallelle kleine tertstoonladder. Die begint een . lager en heeft dezelfde voortekening als de grote. De halve tonen liggen in een kleine tertstoonladder tussen ..............-................en ..................-............... De zevende trap noemen we niet leidtoon, maar wel ..............................................................................

2) Herhaling wendingen.

Antieke wending

halve tonen tussen II en III en tussen V en VI

La klein antiek, parallelle kleine tertstoonladder van Do groot.

Harmonische wending

De zevende toontrap wordt met een halve toon verhoogd, zowel stijgend als dalend.

La klein harmonisch stijgend en dalend

Er zijn nu dus 3 halve tonen: tussen II en III en tussen V en VI en tussen VII en VIII Er is anderhalve toon tussen VI en VII.

Melodische wending

Stijgend worden de zesde en zevende toontrap met een halve toon verhoogd. Dalend niet, en is deze wending dus identiek aan de antieke wending.

La klein melodisch stijgend en dalend


Let op bij het verhogen van een noot bij het verlagen van een noot

b wordt .. b wordt ..

n wordt ... n wordt .. # wordt .. # wordt ..

x wordt ..

Toontrapbenamingen in deze wendingen

De toontrapbenamingen blijven dezelfde, maar we moeten opletten bij de zevende trap. Wanneer er tussen de zevende (VII) en achtste (VIII) trap een halve toon is, krijgt de zevende toontrap de naam. Als er een hele toon is ..

Alleen bij de ... wending komt dus de ondertonica voor.

Voorbeeld: toonladder van SOL groot en mi klein in de 3 wendingen

SOL groot

mi klein antiek

mi klein harmonisch

mi klein melodisch


B. Letterbenamingen

Een noot wordt niet alleen met een naam aangeduid, maar eveneens met een letter. We vertrekken bij de la. La A

Si . Do .

Re .

Mi .

Fa .

Sol .

Voor een noot met een kruis, komt er .. bij na de letter. (denk aan: kruIS, de letters zitten in het woord zelf) Dus la# si# do# re#

mi# fa# sol# .

dubbelkruis x : + ..

Voor een noot met een mol, komt er ...... bij na de letter, behalve als die letter een klinker is, dan komt er alleen . bij. dus sib ... dob ... reb .. fab . Solb .. maar lab ... mib ..

dubbelmol bb: +..

Benaming van tertstoonladders.

Een grote tertstoonladder, krijgt een hoofdletter. bv. Do groot La groot .. Mib groot

Een kleine tertstoonladder heeft een kleine letter. bv. la klein . re klein .. mi klein


C. Toonverwantschap

1. Modulatie

= een toonovergang in een muziekstuk Van de ene naar de andere toonaard overgaan noemt men moduleren.

2. Toonverwantschap in de eerste graad

De eenvoudigste manier om te moduleren is uitwijken naar de tonaard die het meeste gemeenschappelijk heeft met de hoofdtoonaard, nl. de buurtoonaard. Het zijn tertstoonladders die maar een # of mol verschillend zijn van elkaar. (De toonaarden op de tonale noten) Vb. Do gr (o) Fa gr. (1b) Sol gr. (1#)

Van de hoofdtoonaard kunnen we ook gemakkelijk overgaan naar de parallelle toonaard (gr.- kl.) Deze twee toonaarden hebben dezelfde voortekening.

En we kunnen gaan naar de gelijknamige toonaard. Deze toonaard heeft dezelfde noten als de hoofdtoonaard, maar wel een andere voortekening.

Met al deze stappen kunnen we een modulatieschema maken van een grote toonaard Rechts: de toonaard op de 5de graad van de hoofdtoonaard Links: de toonaard op de 4de graad van de hoofdtoonaard Boven: de gelijknamige toonaard Onder: de parallelel toonaard

Voor het modulatieschema van een kleine toonaard draaien we boven en onder om. Rechts: de toonaard op de 5de graad van de hoofdtoonaard Links: de toonaard op de 4de graad van de hoofdtoonaard Boven: de parallelle toonaard Onder : de gelijknamige toonaard

vb: verwante toonaarden in de eerste graad van Do groot (C)

do klein (c) (gelijknamige kleine toonaard)

Fa groot (F) Do groot (C) Sol groot (G) (toonaard op de 4e trap) opgave (toonaard op de 5e trap)

la klein (a) (parallelle kleine toonaard)

Vb. verwante toonaarden in de eerste graad van la klein (a)

Do groot (C) (parallelle grote toonaard)

re klein (d) la klein (a) mi klein (e) (toonaard op de 4e trap) opgave (toonaard op de 5e trap)

La groot (A) (gelijknamige grote toonaard)


D. Drieklanken

Alle samenklanken (noten die tegelijkertijd klinken) van meer dan 2 noten worden beschouwd als akkoord. Niet alle noten klinken ook mooi samen. Een aantal veelgebruikte, drieklanken genaamd, gaan we hieronder nader bekijken.

1. Drieklanken

Een drieklank is een akkoord dat bestaat uit 3 noten die opeengestapeld zijn. Tussen 2 noten is telkens een kleine of een grote terts. Afhankelijk hiervan noemt men de drieklank groot, klein , vergroot of verkleind.

Een grote drieklank heeft onderaan een .terts en bovenaan een .terts.

Een kleine drieklank heeft onderaan een .terts en bovenaan een .terts.

Een verkleinde drieklank heeft onderaan een .terts en bovenaan een .terts.

Een vergrote drieklank heeft onderaan een .terts en bovenaan een .terts.

Samengevat:

Groot Klein Vergroot Verkleind Bovenste terts

Onderste terts


2. Omkeringen drieklanken en becijfering

Een drieklank kan voorkomen in grondligging of 2 omkeringen.

De drieklank in grondligging = het kwintakkoord Deze drieklank krijgt de becijfering 5 omdat de afstand van de onderste toon tot de middelste een terts 3 is en de afstand van de onderste tot de bovenste een kwint is.

De eerste omkering = het sixtakkoord De onderste noot van de drieklank wordt een octaaf hoger geplaatst. Becijfering: 6 3

De tweede omkering = het kwart-sixtakkoord De onderste noot van het sixtakkoord wordt een octaaf hoger geplaatst. Becijfering: 6 4

Voorbeeld: hetzelfde akkoord in de drie liggingen:

...


E. Chromatische en diatonische halve toon - enharmonie

1) Chromatische halve toon

Wanneer er een halve toon is tussen 2 noten met dezelfde notennaam. Enkele voorbeelden:

2) Diatonische halve toon

Wanneer er een halve toon is tussen 2 noten met een verschillende notennaam. Enkele voorbeelden:

3) Enharmonie

Een enharmonie of gelijkluidendheid is een klank die hetzelfde klinkt maar anders geschreven wordt. Bv. Re # klinkt hetzelfde als mi b.

Opgelet bij si-do en mi-fa. Tussen deze noten is maar een halve toon dus is

Si # =... Do b = .... Mi # = .

Fa b = .


F. Intervallen

1. Overzicht

Een interval is een afstand tussen 2 noten. Elk interval heeft een naam : prime, secunde, terts, . een inhoud : het aantal hele en halve tonen die in het interval aanwezig zijn. een hoedanigheid: groot of klein of rein. Tot de familie van de grote en kleine intervallen behoren deze met een S in de naam: Secunde, tertS, Sixt en Septiem. Tot de familie van de reine intervallen behoren de anderen: prime, kwart, kwint en het octaaf.

KLEIN

REIN

GROOT

PRIME 1 trap

zelfde noot

0 tonen

SECUNDE 2 trappen

0,5 toon

1 toon

TERTS 3 trappen

1,5 toon

2 tonen

KWART 4 trappen

2,5 tonen

KWINT 5 trappen

3,5 tonen

SIXT 6 trappen

4 tonen

4,5 tonen

SEPTIEM 7 trappen

5 tonen

5,5 tonen

OCTAAF 8 trappen

6 tonen


2. Schema 2

Reine prime = 0 tonen Grote secunde = 1 toon Grote terts = 2 tonen Reine kwart = 2,5 tonen Reine kwint = 3,5 tonen Grote sixt = 4,5 tonen Grote septiem = 5,5 tonen Rein octaaf = 6 tonen

Groot - 1/2 toon = klein

Onthoud ! als we van een groot interval een halve toon afdoen, wordt dat klein.


3. Nieuwe intervallen.

a) vergrote intervallen

Wanneer de inhoud van een interval meer is dan groot (of rein, afhankelijk van de familie waartoe het interval behoort) , dan noemen we het interval .

Voorbeeld 1: Deze secunde heeft een inhoud van ..tonen. Dit is meer dan een grote secunde en dus is dit een ..

!! Let op dat je je niet vergist met een kleine terts. Deze heeft ook een inhoud van 1,5 toon, maar er is een verschil tussen een secunde en een terts in het aantal noten.

Voorbeeld 2: Een reine kwart heeft een inhoud van . tonen Deze kwart heeft een inhoud van . tonen. Het is een . kwart of tritonus.

b) verkleinde intervallen

Wanneer de inhoud van een interval minder is dan klein (of rein, afhankelijk van de familie waartoe het interval behoort) , dan noemen we het interval .

Voorbeeld : Deze kwint heeft een inhoud van ..tonen. Dit is minder dan een reine kwint (inhoud = tonen) en dus is dit een ..


G. Transpositie

1. Algemeen

Een muziekstuk in een andere toonaard schrijven en zorgen dat alle intervallen exact behouden blijven zodat het stuk hetzelfde klinkt (maar dan hoger of lager) noemen we transponeren. Dit kan zijn omdat bijvoorbeeld een zangpartij te hoog of te laag ligt en moeilijk zingt, of omdat de voortekening ingewikkeld is, omdat bepaalde noten op sommige instrumenten misschien niet of moeilijk kunnen gespeeld worden, omdat het beter klinkt, . Meestal wordt het echter gebruikt voor transponerende instrumenten.

2. Transponerende instrumenten

Als je op de piano een do speelt, dan klinkt er ook een do. Dit is echter niet zo bij alle instrumenten. Een klarinet bijvoorbeeld zal een si b laten horen als je een do speelt, een altsaxofoon een mi b. Deze instrumenten heten transponerende instrumenten. Het spreekt voor zich dat de klarinet dus niet dezelfde partij kan spelen als de piano. Wil de klarinet een do laten horen, moet ze een . spelen. We moeten alle noten .. hoger schrijven op de klarinetpartituur.

Als we een partij moeten transponeren, moeten we eerst weten of ze hoger of lager moet en hoeveel.

1. Bepaal eerst de toonaard van het stukje. 2. Omcirkel de toevallige wijzigingstekens. 3. Transponeer naar de nieuwe toonaard (hetzelfde interval hoger of lager als de opgave

aangeeft). 4. Verander de voortekening. 5. Daarna moet iedere noot hetzelfde interval of hoger of lager geplaatst worden. 6. Als laatste de toevallige wijzigingstekens overnemen of aanpassen.


3. Voorbeeld van een transpositie

Dit stukje moet een grote secunde hoger getransponeerd worden.

De toonaard van het stukje is .. De nieuwe toonaard is . De voortekening wordt dan .

Schrijf de voortekening. Schrijf dan alle noten een secunde hoger.

De niet gewijzigde noten zijn nu allemaal correct. Voor de anderen moeten we zorgen dat ze telkens een grote secunde hoger liggen.

1. fa# wordt 2. si nwordt 3. si b wordt 4. sol b wordt .

Pas deze noten nu aan.

We kunnen dus besluiten dat iedere noot die in de oorspronkelijk opgave verhoogd (verlaagd) werd, nu ook verhoogd (verlaagd) wordt. Dit gebeurt zeker op dezelfde manier (# blijft #) als het gaat om een noot die in geen van de twee toonaarden (oorspronkelijke en getransponeerde) een wijzigingsteken aan de sleutel heeft. Bij alle andere noten moeten we goed nadenken en zorgen dat het interval juist is.


H. Italiaanse woordjes

a tempo in tempo marcato nadrukkelijk accellerando versnellen marziale krijgshaftig adagio rustig meno mosso langzamer agitato onrustig mesto droevig allegretto iets levendig mezzo forte half luid, hard allegro levendig, vlug mezzo piano half stil, zacht andante gaande moderato matig andantino iets gaande molto veel animato bezield, opgewekt pastorale landelijk ben goed pianissimo zeer stil, zacht caldo warm piano zacht, stil calmo rustig piu mosso meer beweging cantabile zangerig poco een beetje com(m)odo gemakkelijk poco a poco beetje bij beetje con amore met innigheid portato gedragen con brio met vuur presto snel con moto met beweging rallentando vertragen crescendo toenemen in klanksterkte risoluto beslist deciso vastberaden ritardando vertragen decrescendo afnemen in klanksterkte ritenuto tegenhouden diminuendo afnemen in klanksterkte ritmico ritmisch dolce zacht rubato vrij energico krachtig scherzando schertsend espressivo met uitdrukking semplice eenvoudig forte sterk, luid, hard sempre altijd fortissimo zeer sterk, luid solo alleen giocoso vrolijk spianto effen, vlak grandioso groots, verheven staccato kort, afgestoten grave zwaar stringendo versnellen lamentoso klagend subito plotseling larghetto iets breed tranquillo kalm largo breed tutti allen legato gebonden vigoroso krachtig lento traag vivace vlug, snel maestoso statig vivo vlug, snel


I. Ritmetabel tweeledige maten

1 noot per tel

2 noten per tel

3 noten per tel

4 noten per tel

1 noot op 2 tellen

2 noten op 2 tellen

3 noten op 2 tellen


J. Ritmetabel drieledige maten

1 noot per tel

2 noten per tel

3 noten per tel

4 noten per tel

5 noten per tel

6 noten per tel

1 noot op 2 tellen

Chord theory

Documents

Transcript of Chord theory