Castellum Hoge Woerd

Het concept

ww

w.u

trec

ht.

nl

1 11

In Leidsche Rijn ontstaat iets bijzonders. Op de plaats waar ooit rivierschepen afmeerden bij een Romeins castellum, tussen oude boomgaarden en een snelgroeiend nieuw stadsdeel, werkt de gemeente Utrecht aan Castellum Hoge Woerd. Castellum Hoge Woerd wordt een duurzaam cultuurpark voor Leidsche Rijners, Utrechters en nieuwsgierige cultuurzoekers uit Nederland en daarbuiten. Het project Castellum Hoge Woerd is een coproductie van drie gemeentelijke diensten: Maatschappelijke Ontwikkeling, Stadsontwikkeling, Stadswerken én het Projectbureau Leidsche Rijn.

Dit boekje geeft een beeld van het concept voor Castellum Hoge Woerd. Daarmee maakt het de tussen-stand op van een complex en uniek ontwikkeltraject. Het begint met een visioen: hoe ziet Castellum Hoge Woerd eruit, hoe ruikt en hoe smaakt het, wat betekent het, wat doet het met zijn bezoekers als het af is. Daarna maakt u kennis met een paar toekomstige bezoekers. Vervolgens passeren één voor één de plekken en functies.

Kortom: een eerste wandeling door Castellum Hoge Woerd.

Loopt u mee?

Om te beginnen

2 33

Je houdt je pas even in; het is een bijzonder gezicht. Middenin de ‘nieuwe stad’ Leidsche Rijn vind je nog een landelijke plek, met daarin een speciaal gebouw, dat duidelijk gebaseerd is op een Romeins castellum en tegelijk helemaal van deze tijd.

Een groep kinderen rent voor je uit, door de boom-gaard, langs de beesten en de opgraving van het Badhuis. Eén archeoloog staat in de put, een tweede staat aan de rand en vertelt een verhaal aan een groepje oudere dames. De kinderen – ongetwijfeld geïnspireerd door de stoere poort – rennen schreeuwend het Castellum in.

Je loopt naar binnen, door de poort. Een open terrein, vol leven, met een gebouw dat direct opvalt. Er is net een laag podium opgebouwd; een muzikant test het geluid. Nu zie je dat de wal van het Castellum geen massieve verdedigingsmuur is, maar plek biedt aan grotere en kleinere ruimten. Bij één staat de deur open, binnenin werkt een kunstenaar aan een houten beeld. In een ander stuk wand huist een marktje met groenten.

De groep kinderen is inmiddels aan een lange tafel gaan zitten. Aandachtig luisteren ze naar een meisje met een kip in de armen.

Je loopt het gebouw in...

Over een jaar of vijf... ...een middag in april

4 55

...en staat oog in oog met een Romeins houten schip, dat in de ruimte lijkt te zweven.

Het is heel dichtbij en zeer imposant, maar je kunt er niet aankomen. Achter het schip zie je een fragment van een bijzonder vormgegeven tentoonstelling. Rondlopend door de ruimte zie je een centrale balie. Bezoekers halen hun kaartjes voor vanavond op. Een ouder echtpaar krijgt instructies over het GPS-apparaatje waarmee ze de omgeving gaan verkennen.

Je loopt een gang in, waar het ineens stil is. In een schemerige ruimte zie je in het licht van vier computerschermen twee silhouetten ingespannen werken. Je kunt aan hun petjes hun leeftijd aflezen.

Aan het eind van de gang doe je een deur open. Geroezemoes en een heerlijke geur komen je tegemoet. Ineens sta je in een restaurant. Er wordt geborreld, de koks eten voor ze aan de slag gaan, de deuren staan open naar het terras.

Tijd voor een pauze.

Je loopt het gebouw in....

6 77

Castellum Hoge Woerd:• brengthetverledenvandeplekenLeidscheRijn

op een bijzondere manier tot leven• speelteenbelangrijkerolinhetaanbodvanen

participatie in kunst en cultuur in Leidsche Rijn• brengtbezoekersincontactmethunnatuurlijke

leefomgeving en een duurzame omgang daarmee• verbindtdedomeinencultuurhistorie,kunst

& cultuur en natuur & milieucommunicatie met elkaar

• zorgtvoorontmoetingtussendeLeidscheRijners• spreekteenlokaal,regionaalennationaalpubliek

aan

De doelstellingen van Castellum Hoge Woerd

8 99

Bezoekers komen naar Castellum Hoge Woerd om elkaar te ontmoeten en om iets te leren. En bezoekers worden uitgedaagd om zelf aan de slag te gaan. De basisfuncties zijn daarmee: • ontmoeten• ontdekken• maken

Het publiek van Castellum Hoge Woerd komt uit de wijk Leidsche Rijn, de stad Utrecht, de regio Utrecht en uit heel Nederland. Het totaalconcept en de archeologie hebben daarbij een potentieel internationale uitstraling.

Castellum Hoge Woerd richt zich op kinderen en jongeren in schoolverband en mensen uit de buurt. Bovendien is het aanbod aantrekkelijk voor dag recreanten en cultuurzoekers, met oog voor vernieuwing en authenticiteit.

Ontmoeten, ontdekken, maken

10 1111

Castellum Hoge Woerd is een duurzaam cultuurpark, waar je op ontdekking gaat naar oude en nieuwe cultuur in een levendige, eigentijdse setting.

Het ‘park’ past bij de open, afwisselende inrichting van het gebied. De ‘cultuur’ omvat de archeologie én het culturele & kunstzinnige programma. Bovendien is ‘cultuur’ ook de manier waarop mensen hun omgeving naar hun hand zetten – wat nauw aansluit bij de duurzaamheidgedachte achter Castellum Hoge Woerd. ‘Duurzaam’ verwijst naar de uitvoering van het park en de gebouwen, het bewust maken van bezoekers van de kwaliteit en de kwetsbaarheid van hun leefomgeving.

Het Cultuurpark valt uiteen in twee zones: Castellum (binnen de omwalling van het voormalige Castellum) en Groengebied.

Het concept van Castellum Hoge Woerd

12 13

‘ Vroeger woonden hier Romeinen. Brute gasten

waren dat. Ze aten ganzen.’

‘ Dat kun je hier allemaal zien. Binnen is een soort

museum, maar dan leuk. Ze hebben een boot

gevonden en die kun je nu bekijken. Ik vond de

wapens pas echt cool. Die zijn nu verroest, maar er

is een spel waarin je ze kunt zien zoals ze waren.’

‘ Buiten kun je Romein spelen. Maar dat doe ik écht

niet. Ik heb de ezels verzorgd. Die gebruikten ze

vroeger om spullen te vervoeren. Maar nu zijn ze

gewoon om te verzorgen. En daarna gingen we

middageten, allemaal dingen hier uit de tuin.’

‘We mochten het zelf koken. Gelukkig zat er geen

gans bij.’

Jeff en Ahmet[allebei 9]

14 15

‘Senne komt er vaak met school, en ik kom er

woensdagavond voor mijn schrijfcursus. Maar in

het weekend is het toch anders. Er is altijd wel iets

te doen. En je komt haast vanzelf iedereen tegen.

Vorige week nog, met die Middeleeuwse optocht:

twee collega’s, drie buren, erg gezellig. Maar nu

komen we gewoon wat eten, lekker makkelijk en

leuk. Senne mag altijd haar eigen broodje bakken.’

Mark [35], Marleen [32], Senne [5] en Jasper [0]

16 17

‘We eten even snel wat, want de voorstelling begint

zo. Het is altijd leuk om hier te komen, je bent in

de stad, maar je waant je buiten. Echt bijzonder.’

‘Maar als ze die buitenvoorstellingen niet zouden

hebben, zou je hier toch niet snel belanden.

Je moet het wéten, en dat is ook wel de charme.’

‘Als je in Leidsche Rijn woont, bof je maar, wat dat

betreft. Zullen we afrekenen trouwens, ik wil niet

op de achterste rij uitkomen.’

Marloes [62] en Joep [59]

19

Castellumzone Dit is het hart van het Cultuurpark. Hier is altijd iets te doen. Een nieuwe wal omvat het historische Castellumterrein. In één van de kwadranten is het ‘Castellumpaviljoen’ gevestigd. Daarin krijgt het Romeinse Schip een plek, samen met (thematische) exposities, horeca en multi functionele ruimten. In de wal is plek voor ateliers en ander kleinschalig ruimtegebruik. Het binnenterrein is als een marktplaats: met een wisselend programma en een breed gebruik in een natuurlijke en duurzame omgeving.

...het hart van het Cultuurpark...altijd iets te doen...een echte Marktplaats

20 21

Castellumpaviljoen Het Castellumpaviljoen is het inhoudelijke en organisatorische centrum. Hier zijn voorzieningen voor het algemeen publiek, zoals expositieruimten, debat- en theaterruimte en de horeca. Er is ook een ‘half-openbare’ ruimte, met plek voor cursussen, repetities en een multimediastudio. Tenslotte houdt hier de Castellumorganisatie kantoor.

Het paviljoen nodigt uit, past bij de plek en zijn geschiedenis, heeft een centrale plek voor het schip en is gebouwd van duurzame materialen.

...het verleden beleven...lekker zelf uit-zoeken...gastvrij en open... een trots en stoer schip...

22 23

Ontdekken: de expositieruimten In het Castellumpaviljoen komen heden en verleden van de plek tot leven. In semipermanente presentaties wordt het verhaal verteld van hoe Romeinen, middeleeuwers, en moderne Nederlanders de omgeving naar hun hand zetten. Het Romeinse schip is een centrale drager en topstuk van het paviljoen. Daarnaast leren bezoekers het landschap ‘lezen’ en wordt ze uitgelegd hoe ze zelf een bijdrage kunnen leveren aan een duurzame leefomgeving.

Cultuurhistorie, kunst & cultuur en natuur & milieu vatten daarnaast steeds een nieuw thema bij de hoorns in de themaruimten. Van afval tot een dak boven je hoofd en van energie tot dierenliefde: elke keer een nieuwe spannende presentatie.

...heden en verleden komen tot leven...Romeinen, middeleeuwers, moderne Nederlanders...het landschap ‘lezen’... zelf een bijdrage leveren...van afval tot een dak boven je hoofd en van energie tot dierenliefde

24 25

...zelf aan de slag gaan...werkplaatsen, repetitieruimte, debatzaal, atelier, theater, multimediastudio...een eigen theaterzaal...

Maken en ontdekken: de studio’s Castellum Hoge Woerd daagt zijn publiek uit om zelf aan de slag te gaan. Daarvoor zijn de studio’s: multifunctionele werkplaatsen, die soms repetitieruimte, dan debatzaal, vervolgens atelier maar ook theater kunnen zijn.

Het kan goed gaan werken om een eigen theater-zaal te creëren – gedacht wordt dan aan een ‘vlakke vloer’ theater voor tweehonderd bezoekers.

De studio’s zijn semi-openbaar, en verschillen daarin van de expositieruimten. Ook zijn ze te huur voor externen.

26 27

...de Marktplaats...ontmoetings- en activiteitenplek...omzoomd door de Castellumwal...kleinschalige bedrijvig-heid...geschiedenis, cultuur en natuur...zelf op ontdekking gaan...

Maken, ontdekken, ontmoeten: de Marktplaats Van de binnen-ruimte van het oude Castellum wordt één kwadrant bezet door het Castellumpaviljoen. De resterende kwadranten vormen de Marktplaats: ontmoetings- en activiteitenplek, omzoomd door een Castellumwal vol kleinschalige bedrijvigheid en extra ruimte voor activiteiten die niet meer in het paviljoen passen. Ook deze ruimten zijn te huur.

De Marktplaats moet een voorbereiding vormen voor hetgeen zich in het paviljoen afspeelt. Ook hier ontmoeten geschiedenis, cultuur en natuur elkaar, en worden bezoekers uitgedaagd om zelf op ontdekking te gaan én aan de slag te gaan.

De Marktplaats wordt het toneel van evenementen, kunstprojecten, kleinschalige festivals en educatieve activiteiten.

28 29

Eten, drinken, vieren De horecavoorziening van Castellum Hoge Woerd gaat een integraal deel vormen van het aanbod. Een plek voor ontmoeting en ontspanning, maar met uitgebreide mogelijkheden om kruis-verbanden aan te gaan met andere onderdelen.

Het restaurant van Castellum Hoge Woerd is laag-drempelig, heeft een goede prijs/kwaliteitverhouding en is kindvriendelijk. De keuken is geïnspireerd op de Nieuwe Hollandse Keuken: puur, producten uit de omgeving en koken met de seizoenen. Het restaurant verzorgt ook de catering voor de verhuur en denkt actief mee in de ontwikkeling van evenementen.

...ontmoeting en ontspanning... kruisbestuiving...goede prijs/kwaliteit-verhouding...kindvriendelijk...producten uit de omgeving... koken met de seizoenen

30 31

Wijsbureau Hoge Woerd laat je met andere ogen naar Leidsche Rijn kijken: door de 21ste eeuw heen zie je de continuïteit met het verleden. De structuur van het stadsdeel wordt bepaald door historische patronen en in de presentaties van Castellum Hoge Woerd ontdek je dat. Maar Castellum Hoge Woerd is ook het startpunt voor nadere verkenningen van de omgeving en haar geschiedenis.

Daarvoor is het Wijsbureau: het reisbureau voor routes door heden en verleden. Met wandel- en fietskaarten, GPS-routes en rondleidingen voor alle doelgroepen. Bezoekers kunnen kiezen tussen rondjes Groenzone of ontdekkingstochten door Leidsche Rijn.

...met andere ogen...continuïteit met het verleden...de omgeving verken-nen...tochten door heden en verleden...GPS-routes en rondleidingen

32 33

Groenzone Het Castellum ligt in een afwisselende groene omgeving – een écht cultuurpark. Boomgaarden, kassen, tuinen, een plattelandswinkel en de Bouwloods bepalen hier het beeld. De stad lijkt ver weg, het landelijke verleden dichtbij. Een prachtige plek voor de beleving van natuur en landschap.

Daarnaast ligt juist hier nog een aantal spannende archeologische vindplaatsen als het badhuis en de grafplaats. De omgeving is geschikt voor het betere parkvermaak: barbecue-plekken, sport en spel, fruit plukken in ‘eigen’ pluktuin, dieren bekijken en verzorgen en bomen klimmen. En de groenzone is een mooi vertrekpunt voor hardlopen, skaten en fietsen op het Lint van het Leidsche Rijnpark.

...een écht cultuurpark...boomgaarden, kassen, tuinen, Romeins badhuis... de stad lijkt ver weg... barbecueplekken en een pluktuin

34 35

Het concept van Castellum Hoge Woerd is een tussenstap in een complex ontwikkeltraject. Dat wordt hieronder geschetst.

De vier betrokken gemeentelijke diensten werken momenteel aan het opstellen van een integraal programma van eisen. In dit document krijgen naast het concept, de visie en de doelgroepen, ook de ruimtebehoefte, een begroting en een planning voor de vervolgfasen een plek. Het bestuur van de gemeente Utrecht moet een besluit nemen over het integraal programma van eisen. Naar verwachting gebeurt dit medio 2009.

Bij positieve besluitvorming wordt er een architect geselecteerd die, op basis van het integraal program-ma van eisen een tot de verbeelding sprekend ontwerp gaat maken. Gezien de complexiteit van de opgave (bouwen op archeologische schatten, veel partijen), duurt het ongeveer een jaar voordat het definitief ontwerp klaar is. Hierna kunnen de noodzakelijke vergunningprocedures doorlopen worden, waaronder een Rijksmonumentenvergunning.

Parallel aan deze ontwikkelingen werkt het project-bureau Leidsche Rijn aan een bestemmingsplan voor de Hoge Woerd. Ook is het in onderhandeling met partijen over grond en gebouwen die nog verworven moeten worden. Als alle gronden in eigendom van de gemeente zijn, kan begonnen worden met het bouwrijp maken van de locatie.

Naar verwachting start in 2012 de bouw en gaat in 2013 de deuren van het Castellum open voor het publiek.

De voortgang

36 37

Onder constructie

Colofon

UitgaveGemeente Utrecht, Maatschappelijke Ontwikkeling, Stadsontwikkeling, Stadswerken en Projectbureau Leidsche Rijn

Idee, tekst & ontwerpTinker imagineers

BeeldTinker imagineers & Gemeente Utrecht

IllustratiesFriso van Rossum

DatumMei 2009

Meer informatie030 - 286 00 00