1. Case: Middelburg Dronk De online encyclopedie over drinken en uitgaan in Middelburg, toen en nu

2. 2 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen Inhoud Inleiding: een online encyclopedie over drinken en uitgaan in Middelburg, toen en nu ................... 3 Ontstaan: hoe een informatieprobleem leidde tot een idee.............................................................. 4 Aanpak en werkwijze........................................................................................................................... 5 De bronnen van Middelburg Dronk .................................................................................................... 8 Ervaringen en lessen.......................................................................................................................... 10 De Toekomst...................................................................................................................................... 14 3. 3 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen Inleiding: een online encyclopedie over drinken en uitgaan in Middelburg, toen en nu In het afgelopen decennium hebben Nederlandse erfgoedinstellingen hard gewerkt aan de digitalisering van hun collecties. Dat geldt ook voor bibliotheken. Het raadplegen van bronnen als historische kranten, tijdschriften en afbeeldingen kon tot voor kort alleen ter plekke, in de gebouwen waar ze worden bewaard. Daar keek niemand van op. Inmiddels is het publiek gewend geraakt aan de digitale beschikbaarheid van informatie en baart het eerder opzien als collecties niet online bekeken kunnen worden. Bibliotheken voorzien in die veranderde informatiebehoefte door collecties aan te bieden in beeld- en krantenbanken. Dat informatie digitaal beschikbaar wordt gesteld betekent echter niet dat belangstellenden die informatie ook goed weten te vinden. Zoeken begint voor velen met een zoekmachine maar die vindt meestal alleen de databanken zelf, niet de inhoud ervan. Als iemand in Google zoekt naar oude fotos van een plaats of object, dan is de kans nog altijd vrij klein dat ook de inhoud van beeldbanken getoond wordt in de zoekresultaten. Dat vindbaarheidsprobleem kreeg geleidelijk meer aandacht, bijvoorbeeld in twee rapporten uit 2008, De Openbare Bibliotheek tien jaar van nu (SCP)1 en Innovatie met Effect (Commissie Calff)2 . Dat probleem leek door bibliotheken als zodanig te worden onderkend, maar leidde tot op heden slechts beperkt tot een andere benadering van informatieontsluiting: in de praktijk namen maar weinig bibliotheken een voorbeeld aan de goede online vindbaarheid van de content van wikis in het algemeen, en aan die van Wikipedia in het bijzonder. Je zou denken dat juist non-profitorganisaties stonden te springen om de concepten achter dat succesvolle voorbeeld toe te passen op de eigen digitale collecties maar daar blijkt in de praktijk nauwelijks sprake van te zijn. Dat gegeven ging mij, als bibliothecaris die gelooft in de kansen van digitale bibliotheken, altijd aan het hart. Als medewerker in loondienst van een bibliotheek slaagde ik er ook niet in om het werken met wikis hoog op de agenda te krijgen, maar als zelfstandig ondernemer stond niets mij in de weg om te experimenteren. In 2010 begon ik als ZZPer en kreeg ik het idee voor een website over de geschiedenis van uitgaan in Middelburg. Dat idee is twee jaar later uitgegroeid tot Middelburg Dronk, een project dat zonder financiering of projectplanning lokaal en regionaal naam wist te maken, en door de mensen die het kennen enorm gewaardeerd wordt. 1 http://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2008/De_openbare_bibliotheek_tien_jaar_van_nu_De_hoofdlijnen 2 http://www.slideshare.net/zbdigitaal/innovatie-met-effect-presentation 4. 4 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen Ontstaan: hoe een informatieprobleem leidde tot een idee Het idee voor Middelburg Dronk ontstond in de zomer van 2010 op -hoe kan het ook anders- het terras van mijn stamcaf in de Zeeuwse hoofdstad. Toen ik daar voor de zoveelste keer naar een van de vele mooie en sterke verhalen van een tafelgenoot zat te luisteren bedacht ik dat het mooi zou zijn om de verhalen en de geschiedenis van de bekendste kroegen van de stad te vertellen op internet. Mij was eerder namelijk al opgevallen dat er over dat specifieke onderwerp in Google maar bitter weinig informatie was te vinden. Als Middelburger n als fervent blogger zag ik er een interessante verhalenreeks in, een serie die me vast wel een paar nieuw lokale lezers op zou gaan leveren. Toen ik een paar dagen later dieper over het idee nadacht, nadat ik een oproep voor foto's en verhalen op blog, Twitter en Facebook had geplaatst, realiseerde ik me dat een weblog zich als platform weliswaar prima leent voor het vertellen van verhalen, maar veel minder goed voor het ontsluiten van gestructureerde informatie. Bij artikelen over de geschiedenis van Middelburgse cafs dacht ik aan meer dan mooie verhalen alleen: ik zag ook informatie over de ontstaansgeschiedenis voor me, een overzicht van de (oud-) eigenaren van de etablissementen, een verzameling krantenknipsels en afbeeldingen uit kranten- en beeldbanken n inzichten in verbanden met andere gelegenheden in de stad. Ik concludeerde dat ik beter uit de voeten zou kunnen met de structuur van een database of van een wiki. Wat ik zocht was feitelijk een basis voor een online encyclopedie. Afbeelding 1: De begrafenisstoet van Pieternella Roelse, voor caf De Koophandel in Middelburg, in 1926 Collectie Eric-Jan Keulemans 5. 5 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen Aanpak en werkwijze Oude ideen Vanaf het moment dat ik wist waar ik naar op zoek was, ging alles vrij snel. Ik realiseerde me dat dit een kans was om een aantal ideen uit mijn tijd als informatiespecialist in loondienst in de praktijk te brengen. Als medewerker van de Zeeuwse Bibliotheek in Middelburg hield ik me een paar jaar bezig met digitaliseringsprojecten, waaronder zijdelings- met het aanbieden van de Krantenbank Zeeland3 en de Beeldbank Zeeland4 . Die twee bronnen beschouwde ik altijd als de paradepaardjes van de digitale dienstverlening van de bibliotheek omdat ik geloofde dat er in potentie een groot lokaal en regionaal publiek voor bestond. Ik zeg potentieel omdat ik van mensen uit mijn directe omgeving vaak te horen kreeg dat zij niet bekend waren met deze bronnen. Daar waren verschillende oorzaken voor aan te wijzen ( onvoldoende online promotie bijvoorbeeld), maar in mijn ogen was het belangrijkste probleem dat de inhoud van deze databanken verborgen bleef in de zoekresultaten van zoekmachines. De vele duizenden fotos en krantenartikelen maken immers deel uit van het diepe web, dat grote deel van internet waar de crawlers van zoekmachines niet bij kunnen. Mensen die op internet zochten naar fotos van het beroemde stadhuis van Middelburg belandden maar zelden bij de Beeldbank, maar bijvoorbeeld wel bij het lemma over de stad Middelburg op Wikipedia. Dat gegeven zorgde ervoor dat ik me er vanaf 2005 sterk voor maakte dat bibliotheken en andere erfgoedinstellingen het voorbeeld van websites als Wikipedia moesten volgen, door informatie op vergelijkbare wijze te ontsluiten. Die oplossing bleek echter minder voor de hand liggend dan ik gehoopt had; in de praktijk waagden veel collegas zich toch liever niet aan open platformen, die ook nog eens zijn ingericht op gebruikersparticipatie. Men hield vast aan de bestaande concepten van websites en databanken. Gewoon beginnen Het idee voor de artikelenreeks over Middelburgse cafs leende zich prima voor de inzet van MediaWiki, de gratis software waarop ook Wikipedia draait. Daarom, n omdat ik het platform als projectmedewerker nooit had kunnen benutten, koos ik voor die software, zonder al te lang stil te staan bij de beperkingen ervan. Ik vroeg aan een bevriende specialist of hij bereid was het softwarepakket kosteloos op een server te installeren, en in de toekomst te hosten. Toen hij dat had bevestigd, en drie dagen later had uitgevoerd, bedacht ik de naam Middelburg Dronk als werktitel voor het project. Ik had op dat moment nog geen plannen om ook de hedendaagse kroegen te belichten. Daarom legde ik de domeinnaam ook maar meteen voor een paar euro vast. Het project Middelburg Dronk was daarmee geboren. Ik had nog geen flauw idee waar ik aan begonnen was. Afbakening Voordat ik begon met het vullen van de wiki besloot ik dat er enige afbakening nodig was. Om het enigszins overzichtelijk te houden besloot ik de online encyclopedie aanvankelijk te beperken tot cafs, en dan alleen die tussen 1960 en het heden. Daar kwam ik na een paar weken al op terug. Toen ik de slag eenmaal te pakken had kreeg mijn drang naar volledigheid de overhand . Dat ik me met die koerswijziging nog eens 700 jaar aan horecageschiedenis op de hals haalde, en dat het project daardoor jaren zou gaan duren, nam ik voor lief. Voortaan zou de wiki betrekking hebben op 3 http://zoeken.krantenbankzeeland.nl 4 http://beeldbank.zeeuwsebibliotheek.nl 6. 6 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen alle drinkgelegenheden in de gemeente Middelburg, toen en nu. Dus ook op alle herbergen, koffiehuizen, restaurants en oude logementen. Ook die in Arnemuiden, Sint Laurens en Nieuw en Sint Joosland, dorpjes die tegenwoordig bij de gemeente horen. Crowdsourcing, online en IRL Voorafgaand aan het project was ik bekend met het 90-9-1-principe, dat uitgaat van het idee dat de content van online platformen grotendeels verzorgd wordt door 1% van het totaal aantal bezoekers of deelnemers van die platformen, aangevuld met commentaren en wijzigingen van nog eens 9% van het totaal, en dat de overige 90% van de deelnemers slechts meekijkt (ook wel lurken genoemd). Dat principe vermoedde ik te herkennen in de wereld van weblogs, waar reacties op bijdragen maar zelden in verhouding staan tot het aantal bezoekers maar zag ik definitief bevestigd als beheerder van het kennisplatform Bibliotheek 2.05 , waar inderdaad maar ongeveer 1% van de 6000 leden regelmatig bijdragen plaatst en ongeveer 10% ook daadwerkelijk reageert op die bijdragen. Ondanks die kennis hoopte ik dat de wiki van Middelburg Dronk zou breken met de regel. Daarom gaf ik de site de ondertitel Een website over uitgaan en drinken in de gemeente Middelburg toen en nu, waar iedereen aan mee kan schrijven. De hoop bleek ijdel. In de loop van de tijd registreerden weliswaar circa honderd verschillende gebruikers zich voor de site (om spam te voorkomen stelden we een verplichte login met gebruikersnaam en mailadres in), maar slechts een enkeling nam de moeite om ook daadwerkelijk wijzigingen aan te brengen of artikelen aan te maken of aan te vullen. Het beheren van de content deden en doen we dus vooral zelf. Tot eind 2011 deed ik het alleen, daarna kreeg ik hulp van een vriend die ook veel interesse heeft in zowel de thematiek als bronnenonderzoek. Dat werk leverde in februari 2013, na twee jaar en drie maanden, de volgende statistieken van MediaWiki6 op: 16.213 aangemaakte paginas (waarvan 1555 'inhoudelijke') 12.366 geploade bestanden 41.284 paginabewerkingen 2.497.717 pageviews Uit het feit dat niet veel mensen actief bijdragen aan de website zelf maakten we op dat werken met wikis, of met de software van MediaWiki voor veel mensen te hoogdrempelig is. Natuurlijk vinden we dat jammer, maar het brengt ook voordelen met zich mee. De redactie van de site werd er een stuk eenvoudiger door; de stijl en toon van de teksten bleven overal bewaard, we hoefden geen teksten van derden te redigeren en ook niet onbelangrijk- er ontstonden geen wiki-oorlogen, zoals die soms op Wikipedia wel ontstaan, als er sprake is van controversile onderwerpen. Het uitblijven van bijdragen van derden aan de website wordt bovendien ruimschoots gecompenseerd in de vorm van input die Middelburg Dronk IRLkrijgt, in het echte leven. Dat is vooral te danken aan het feit dat de heren die verantwoordelijk zijn voor de website de Middelburgse horeca en haar bezoekers goed kennen. In het verleden werkten zij alle drie in meerdere plaatselijke cafs en tegenwoordig zijn zij er nog regelmatig te vinden als klant. In een kleine stad als Middelburg maakt dat een groot verschil. Dankzij mond-tot-mondreclame verwierf de website al vrij snel enige bekendheid onder de stamgasten van verschillende zaken. Vooral de oude fotos blijken bij veel mensen enthousiasme op 5 http://bibliotheek20.ning.com 6 http://nl.wikibooks.org/wiki/Handboek_MediaWiki 7. 7 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen te roepen. Bijna iedereen bewaart wel een goede herinnering aan die eerste avond uitgaan, als puber, aan dat ene cafeetje waar een geliefde in beeld kwam, of aan die discotheek waar alle vrienden van toen ooit samenkwamen. Het gevolg is dat we tot op de dag van vandaag overal worden aangesproken over het project. Onder het genot van een drankje worden de sterke verhalen van toen nog eens verteld en niet zelden worden er daarna vervolgafspraken gemaakt, bijvoorbeeld om samen dat stapeltje fotos dat ergens op zolder ligt in te scannen, of om de mooie verhalen ng eens uit te wisselen, maar dan op een rustiger locatie, met een notitieblokje. De kracht van sociale media Minstens zo belangrijk als de input die we IRL krijgen is de input via Sociale Media. Vanaf het moment dat Middelburgdronk.nl live ging maakten we gebruik van Twitter als aanvullend online communicatiekanaal. Aanvankelijk kozen we voor een combinatie van persoonlijke en geautomatiseerde informatie. Het persoonlijke bestond uit reacties op tweets over en uit de Middelburgse horeca, en dialogen over de inhoud van de website, het geautomatiseerde deel was een publicatie van de RSS-feed van de Wiki: alle wijzigingen verschenen ook meteen op Twitter. Die automatisering bleek achteraf niet zon goed idee: voor veel volgers bleek de onafgebroken stroom tweets teveel van het goede te zijn. Toen we dat beseften besloten we de wiki te ontkoppelen en alleen nog handmatig te twitteren, bijvoorbeeld op momenten dat lemmas genoeg informatie bevatten om interessant te zijn, of als we echt mooie fotos in ons bezit hadden gekregen. Die beslissing leidde inderdaad tot een groei in het aantal volgers van de account, waaronder veel lokale twitteraars. Ook op Facebook maakte ik in de loop van 2011 een fanpagina voor Middelburg Dronk aan, maar veel tijd investeerde ik daar niet in. Totdat ik begon te merken dat er juist daar steeds meer reacties op fotos kwamen, die veel bruikbare informatie opleverden. Afbeelding 2: Statistieken van de pagina van Middelburg Dronk op Facebook, maart 2013 8. 8 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen Vanaf december 2011 ging ik Facebook daarom intensiever gebruiken. Voortaan plaatste ik dagelijks drie tot zes fotos op de fanpagina, meestal met een verwijzing naar het bijbehorende lemma op de website. Die aanpak wierp vruchten af. Het aantal fans (mensen die de pagina een like hebben gegeven) nam toe van 160 naar ruim 1500 een jaar later. De interactie op de site groeide mee. Behalve reacties en verwijzingen kan de pagina ook regelmatig rekenen op bijdragen in de vorm van tips of gedigitaliseerde fotos. Dat wat we voor ogen hadden met de wiki vindt nu feitelijk plaats op Facebook. De belangstelling op sociale media stemt ons tevreden maar behoeft wel enige nuance. Het feit dat ruim 1500 mensen ooit op like hebben geklikt betekent niet dat al die mensen al je bijdragen ook daadwerkelijk krijgen te zien. Mensen kunnen tenslotte grotendeels zelf bepalen wat zij te zien krijgen in hun tijdlijn en daarnaast weet niemand precies hoeveel content de algoritmen van Facebook elders tonen. Het bedrijf heeft er in ieder geval ook baat bij dat eigenaars van paginas advertenties inschakelen om het bereik onder volgers te vergroten. Het is ook goed om te beseffen dat het voor veel mensen blijft bij het bekijken van fotos op Facebook alleen. Onze inschatting is dat zon tachtig procent van de bezoekers zelden of nooit doorklikt naar de site. Door de informatieovervloed is de aandachtsspanne van de internettende mens korter dan ooit. Dat is ook de reden waarom ik het aantal fotos op Facebook doseer. Wel regelmatig, maar niet te veel. En ik kies bewust voor de hoogtepunten uit de collectie omdat ik geloof dat je alleen de aandacht vasthoudt, en op betrokkenheid mag rekenen, als je mensen iets biedt dat je zelf ook zou willen zien, als je s avond na het werk en de afwas nog een uurtje op bank informatie zit te snacken op je tablet of mobieltje. Een ander belangrijk uitgangspunt is het altijd online zijn. Ik denk dat het helpt als mensen het gevoel hebben dat je bijna altijd digitaal aanwezig bent, bijvoorbeeld om vragen te beantwoorden. Het is niet essentieel om altijd online te zijn, maar veel mensen waarderen het en weten je na verloop van tijd te vinden, als vraagbaak. Het belang van sociale media moet niet overschat worden, maar voor Middelburg Dronk spelen ze, in de vorm van Twitter en Facebook, een belangrijke rol. Als je nog geen bekend merk bent, dan bouw je een relatie met een online publiek niet van de een op de andere dag op. Daar slaag je in veel gevallen alleen in als je er veel tijd in investeert, ook buiten kantoortijden. De bronnen van Middelburg Dronk In het hoofdstuk Aanpak en werkwijze verwees ik al naar twee belangrijke bronnen voor het project: De Krantenbank Zeeland en de Beeldbank Zeeland, beiden van de Zeeuwse Bibliotheek. Die twee bronnen stonden aan de basis van Middelburg Dronk en vormen als zodanig min of meer de ruggegraat. Maar we gebruiken daarnaast nog talloze andere bronnen. Het voert te ver om ze allemaal op te sommen maar om een indruk te geven hierbij een overzicht van de belangrijkste: Mensen. De belangrijkste en interessantste bron van allemaal. Misschien ook wel de ingewikkeldste. Mensen als bron voor oude kroegverhalen lijken voor de hand te liggen maar je vergeet snel dat je de meeste mensen toch echt zelf moet benaderen Zeeland in Beeld, van het Zeeuws Archief7 . Ook een beeldbank vol fantastisch Middelburgs beeldmateriaal. Deze bron gebruiken we momenteel vooral om informatie te verifiren omdat de foto's sinds 2011 zijn voorzien van een groot watermerk. Dan kan er van 7 http://www.zeeuwsarchief.nl/zoeken/?tab=images 9. 9 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen hergebruik geen sprake zijn. Inmiddels heeft het archief besloten die maatregel terug te draaien. Daar wordt aan gewerkt De Beeldbank van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed8 . Het beeldmateriaal richt zich vooral op gebouwen, maar de kwaliteit van de foto's is hoog Archieven.nl .9 De gedigitaliseerde concordantie verdient een aparte vermelding. Die bevat informatie over de oude straten, huisnummers en wijknummering van de stad Middelburg Zeeuwen Gezocht10 . Onmisbaar als je op zoek gaat naar achtergrondinformatie bij personen Online catalogi, bijvoorbeeld via Geschiedenis Zeeland11 Google Books Historische Kranten12 en tijdschriften13 van de Koninklijke Bibliotheek De fotocollectie van het Gemeentearchief Vlissingen14 . Deze bron richt zich weliswaar op die andere Walcherse stad, maar bevat ook afbeeldingen waar wij mee uit de voeten kunnen Het Geheugen van Nederland15 Europeana16 WatWasWaar17 en Ga Het Na18 . Het historisch archief van ANP19 Facebook, Hyves, Instagram, Pinterest, Flickr, Stockphotos, Tumblr, Twitter: deze lijst kun je zo lang maken als je wilt. Feit is dat er oneindig veel interessant beeldmateriaal is te vinden via sociale netwerken en moderne fotosites, ook al helpen de zoekfunctionaliteiten je soms van de regen in de drup. Daar zoek je dan weer hulpmiddelen voor. Webstagram bijvoorbeeld De app Pyng, van Graydon, voor informatie uit het Handelsregister van de Kamer van Koophandel Zoekmachines. Voor informatie van de website sites van de cafs zelf, informatie van Wikipedia, uit oude gemeentedocumenten, van weblogs en profielpagina's. Onmisbaar. Middelburg Dronk zelf. Dat klinkt wellicht vreemd, maar we hebben inmiddels zo veel krantenknipsels en ander materiaal verzameld dat we soms zelf niet meer weten dat we het hebben. Onzichtbaar cultureel erfgoed Zoals gezegd was de wens om digitaal cultureel erfgoed beter online zichtbaar en vindbaar maken een van de redenen om te beginnen met Middelburg Dronk. Onze bijdrage aan die online zichtbaarheid is weliswaar beperkt, omdat we alleen publiceren over een specifiek thema, maar we dragen ons steentje bij door uit de collecties van veel verschillende erfgoedinstellingen en 8 http://beeldbank.cultureelerfgoed.nl 9 http://www.archieven.nl/nl/ 10 http://www.zeeuwengezocht.nl/nl/ 11 http://www.geschiedeniszeeland.nl/ 12 http://kranten.kb.nl/ 13 http://tijdschriften.kb.nl 14 http://www.vlissingen.nl/vlissingeninbeeld 15 http://geheugenvannederland.nl/ 16 http://www.europeana.eu 17 http://watwaswaar.nl 18 http://www.gahetna.nl 19 http://www.anp-archief.nl 10. 10 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen particulieren te putten, dat materiaal te voorzien van duiding en context in beeld en tekst, n door op alle paginas consequent naar de bronnen te verwijzen. Uit wat mensen ons vertellen en uit de gegevens van Google Analytics maken we op dat dit goed werkt. Via zoekopdrachten in zoekmachines belanden genteresseerden steeds vaker op onze website en vinden ze ook de weg naar de bron van de informatie. Uit opmerkingen van bezoekers maken we ook op dat Middelburg Dronk heeft bijgedragen aan de bekendheid van diverse databanken. Op een gegeven moment gaan mensen zich toch afvragen waar al dat mooie materiaal vandaan komt. In die zin fungeert de site soms als springplank voor het publiek dat niet goed bekend is met het digitale aanbod van erfgoedinstellingen. We spreken ook regelmatig mensen die er helemaal niet voor voelen om al die bronnen te doorzoeken. Meer dan eens hoorden we dat mensen het gevoel hebben te verdwalen, in een bron als de Krantenbank Zeeland, of dat ze niet goed weten welke trefwoorden te gebruiken. Voor zulke mensen fungeert Middelburg Dronk soms als informatiefilter, en wij, als beheerders, als digitale curatoren20 . Dat laatste blijkt uit de toename die we zien in vragen over de geschiedenis van Middelburg. Iemand die onlangs op zoek was naar de geschiedenis van zijn huis in de binnenstad kwam eerst bij ons terecht. We verwezen de man uiteindelijk door naar het archief. Rechten Middelburg Dronk bevat veel originele content, afkomstig uit verhalen en fotocollecties van particulieren maar ook veel informatie die we putten uit openbare bronnen. Veel van die informatie behoort tot het publieke domein (bijvoorbeeld oude drukken die worden ontsloten in Google Books) maar soms berust er nog copyright op bepaalde media. In zulke gevallen proberen we altijd toestemming te vragen. Op de website staat ook een disclaimer dat we afbeeldingen verwijderen als mensen menen dat we geen rechten hebben om het materiaal te hergebruiken. Verder vermelden we zoals gezegd alle bronnen consequent en hebben we de eigenaars van de belangrijkste databanken genformeerd over ons project. Met het Zeeuws Archief en de Zeeuwse Bibliotheek werken we informeel zelfs samen. Toch is nog niet alles juridisch dichtgetimmerd. Het project zou daar enorm veel vertraging door oplopen. Het heeft wel onze aandacht, maar we gaan er voorlopig vanuit dat dit niet-commercieel gebruik wordt gezien als een positieve bijdrage aan het ontsluiten van cultureel erfgoed. Als hergebruik expliciet verboden wordt wagen wij ons er ook niet aan. Als individuen bezwaar aantekenen tegen fotos waarop zij te zien zijn, of tegen naamsvermelding, dan verwijderen we materiaal ook. Tot op heden is dat drie keer voorgekomen. De website vertelt veel, over Middelburg en Middelburgers, maar we houden wel rekening met privacy en gevoeligheden. We willen niemand beschadigen met het project. Ervaringen en lessen Werken zonder projectplan De kracht van Middelburg Dronk als project schuilt voor een deel in het feit dat er vooraf nooit een projectplan is geschreven. Een spontaan idee werd in korte tijd vertaald naar een website, die pas na verloop van tijd definitief gestalte kreeg. Ideen proberen we meestal meteen uit. Als we zien dat iets goed werkt handhaven we het concept, als dat niet het geval is zoeken we een alternatief. Die benadering maakt het project flexibel en slagvaardig: het geheel wordt niet afgeremd door overlegstructuren, projectkaders of bezwaarprocedures. Dat komt ten goede van de inhoud en de 20 http://www.edwinmijnsbergen.nl/2011/11/content-curation-een-kennismaking.html 11. 11 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen promotie van de website. Deze werkwijze heeft uiteraard ook nadelen. Als je alleen als doel hebt zo volledig mogelijk te worden als bron, dan breng je het project niet snel verder. Als je in de loop van het traject bijvoorbeeld constateert dat de gekozen software de nodige beperkingen heeft maar je tegelijkertijd niet kunt terugvallen op gemaakte afspraken of een plan, dan zul je dat probleem ook niet zo snel oppakken. Deze overweging droeg er aan bij dat we in de zomer van 2012 besloten de stichting Middelburg Dronk op te richten. De voorwaarden die aan een stichting verbonden zijn dwingen ons tot het maken van en het formuleren van doelstellingen. Als je een project naar een hoger niveau wil tillen ontkom je daar niet aan. En dat willen we. Verbeterpunten In projecten zijn er altijd dingen die minder goed gaan dan je had gehoopt. Middelburg Dronk is daar geen uitzondering op. Omdat er geen projectdoelen- of eisen zijn is het niet erg als iets niet werkt of niet goed uit de verf komt, maar voor de doorontwikkeling van het project is het wel belangrijk dat je de verbeterpunten van tijd tot tijd op een rijtje zet. Twee voorbeelden: Crowdsourcing IRL vergt veel tijd. Met alleen oproepen op sociale media kom je er niet. Een voorbeeld daarvan is onze wens om meer fotomateriaal te verzamelen over het uitgaansleven van nu. Om dat materiaal te verkrijgen plaatsten we oproepen op Twitter en Facebook voor jonge fotografen die nog wel in hedendaagse uitgaansgelegenheden komen en op vrijwillige basis fotos willen maken voor de website. Binnen een dag kregen we zes relevante reacties en werden er online afspraken gemaakt, maar een half jaar later is nog niemand daadwerkelijk aan de slag gegaan. Dat is een les: soms is het gewoon beter om concreet afspraken met iemand te maken in een persoonlijk onderhoud. Dat kan ook als er geen verdienmodel is. Je moet er alleen wel tijd voor reserveren. Dat geldt ook voor het verzamelen van goede verhalen. Veel mensen komen pas los als je een hele middag of avond met hen doorbrengt. Incidenteel is dat natuurlijk geen probleem, maar het is ondoenlijk om op korte termijn met iedereen af te spreken. Daar zul je iets voor moeten organiseren. Plannen in die richting zijn er wel (inloopmiddagen in het Zeeuws Archief bijvoorbeeld), maar moeten nog uitgewerkt worden. De website. Ik wist bij voorbaat dat ik de informatie wilde ontsluiten met behulp van MediaWiki en nam niet de moeite om me te verdiepen in de beperkingen van de software. Ik beschouwde het min of meer als een experiment. In het verleden startte ik op dezelfde wijze websites op platformen als Blogger, Wordpress en Ning, en werk ik er jaren later nog naar alle tevredenheid mee. Over MediaWiki ben ik als gebruiker ook tevreden, maar in de loop van de tijd liepen we wel tegen de beperkingen van de software aan. MediaWiki is zeer geschikt voor het ontsluiten van teksten, maar veel minder voor het presenteren van multimedia. Verder zijn de mogelijkheden rondom de opmaak van het geheel beperkt (waardoor de site weinig modern oogt) en kun je geen gecombineerde zoekvragen loslaten op de database (zoals mag ik alle paginas met herbergiers op de Grote Markt tussen 1750 en 1810?). De leercurve voor het bewerken van lemmas is vrij hoog, ondanks het feit dat MediaWiki sinds enige tijd ook beschikt over een WYSIWYG-module21 . Tot slot: het beheer van website en de functionaliteiten is vrij omslachtig en koppelingen met andere systemen vergt diepgaande kennis van het softwarepakket. Dit alles leidde tot de wens om over te 21 http://nl.wikipedia.org/wiki/Wysiwyg 12. 12 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen stappen op een nieuwe website. Die wordt inmiddels gebouwd door de technisch beheerder van Middelburg Dronk. Hij doet dat samen met een bevriende programmeur. Omdat er geen budget is gebeurt dat in de vrije tijd en ligt het tempo niet hoog. Afbeelding 3: Twee bijdragen in de tijdlijn van Middelburg Dronk op Facebook Successen Ondanks het feit dat Middelburg Dronk verbeterpunten heeft en nog veel werk behoeft om door te kunnen groeien, beschouwen we het project als een succes. Dat gevoel komt voort uit de vele positieve reacties en de navolging die het initiatief krijgt, maar ook uit de aandacht die lokale en regionale media er aan besteedden, met als hoogtepunt het televisie-item van Omroep Zeeland22 . Het thema van Middelburg Dronk is een niche23 , maar wel een niche die nostalgische gevoelens oproept bij velen en anderen inspireert om vergelijke initiatieven te ontplooien. Het is geweldig om te constateren dat steeds meer mensen ons weten te vinden en ons geleidelijk beginnen te beschouwen als kenners van de (geschiedenis van) Middelburg in het algemeen, en van de Middelburgse horeca in het bijzonder. We krijgen regelmatig mails, bijvoorbeeld van mensen die bronnen zoeken waarin ze meer informatie kunnen vinden over de geschiedenis van hun woonhuis, of van mensen die meer willen weten over een bepaalde foto. Zo stelde op Facebook onlangs iemand een vraag over een groep muzikanten op een foto uit de jaren 40. Wij konden haar direct in contact brengen met de nabestaanden van die muzikanten, omdat die de bewuste foto hadden aangeleverd. Er werden ter plekke adressen en anderen gegevens uitgewisseld, met Middelburg Dronk als bemiddelaar. Het mooie van zulke gebeurtenissen is dat het mes aan twee kanten snijdt. De betrokkenen zijn net zo blij met de nieuwe informatie en contacten als wij. 22 http://www.omroepzeeland.nl/nieuws/2012-11-27/311045/steeds-meer-websites-over-lokale-geschiedenis 23 http://nl.wikipedia.org/wiki/Nichemarkt 13. 13 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen Dat het bereik van Middelburg Dronk steeds groter wordt, en dat het project bijdraagt aan de bekendheid van de online collecties van erfgoedinstellingen in de regio, ontgaat ook de instellingen zelf niet. Er is sympathie en bereidwilligheid om samen te werken. Dat komt enerzijds tot uiting in de behulpzaamheid van individuele medewerkers tijdens bronnenonderzoek in het archief of de bibliotheek, anderzijds in de afspraken die gemaakt worden met de directies van die instellingen, bijvoorbeeld over de eerdergenoemde inloopsessies in het Zeeuws Archief, of over de financile steun door Bibliotheek Vlissingen (voor o.a. de hosting van de websites). In navolging van Middelburg Dronk zijn er namelijk meer websites24 gelanceerd. Vlissingen Dronk en Terneuzen Dronk worden door ons ondersteund (maar niet inhoudelijk beheerd). We werken onder de naam dronk.org inmiddels ook aan een digitale infrastructuur die opschaling naar een onbeperkte hoeveelheid steden en dorpen mogelijk moet maken. Of we daar in de toekomst ook gebruik van zullen maken valt nog te bezien, maar feit is wel dat verschillende mensen interesse hebben getoond voor het project, waaronder een archivaris uit Gelderland en bibliothecarissen uit Brabant, Limburg en Overijssel. Het is niet onze intentie om het Dronkconcept zelf actief uit te rollen maar we bieden genteresseerden in de toekomst graag een kant en klaar sjabloon, de benodigde infrastructuur. Ondertussen zijn we ook in gesprek met de divisie Multimedia van energiebedrijf DELTA, over de mogelijke participatie van de websites in een project rondom interactieve televisie. DELTA wil ook graag een kanaal inrichten met lokale en regionale content en kijkt daarbij ook naar particuliere initiatieven als Middelburg Dronk. Dat onze stichting veel ziet in een potentieel publiek van circa 200.000 Zeeuwen behoeft geen betoog. Afbeelding 4: de startpagina van www.middelburgdronk.nl 24 http://www.edwinmijnsbergen.nl/2012/10/het-succes-van-lokaal-van-hart-van.html 14. 14 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen De Toekomst Financiering: subsidie, sponsoring of crowdfunding? De directe kosten van het project zijn laag. De investeringen die tot nu toe zijn gedaan bedragen niet meer dan duizend euro. Dat geld werd uitgegeven aan serverruimte, de domeinnaam, een borrel als blijk van dank voor de belangrijkste vrijwilligers, en aan de notaris die tegen een gereduceerd tarief de papieren voor de stichting in orde bracht. In het project zitten echter wel vele honderden manuren aan onderzoek, schrijfwerk, promotie en technisch onderhoud. Niemand van ons heeft daar problemen mee we werken immers op vrijwillige basis- maar aangezien we alle drie werkzaam zijn als zelfstandig ondernemer moeten we wel in de gaten houden dat onze betaalde opdrachten niet lijden onder het project. Enige financile compensatie voor ons werk zou mooi zijn. Ook dat was een reden om de stichting in het leven te roepen. We hebben inmiddels meerdere malen gesproken over mogelijke vormen van financiering, maar we twijfelen nog sterk over de te bewandelen weg. Een gemeentelijke of provinciale subsidie zou een enorme steun in de rug zijn, maar we zien een beetje op tegen de administratieve procedures die daarbij horen en we zijn tegelijkertijd bevreesd voor de aantasting van de onafhankelijkheid van het project. Hetzelfde geldt eigenlijk voor sponsoring. We weten dat er ondernemers zijn die bereid zijn het project te steunen, maar we zijn niet zakelijk en slagvaardig genoeg om met een verkooppraatje de boer op te gaan. We willen namelijk niet werken met advertenties en zullen daarom iets anders moeten bieden. Wat dat betreft zien we wel kansen in de nieuwe website, die ook mogelijkheden voor koppelingen naar een evenementenkalender en locatiegebonden aanbiedingen zal bevatten. We zouden ook meer kunnen doen met de historische kroegwandeling die we al hebben geschreven maar die nu wordt verzorgd door een lokaal evenementenbureau, omdat we er zelf geen tijd voor hebben. We zouden die wandeling kunnen combineren met bezoekjes aan bepaalde etablissementen, bijvoorbeeld, en daar financile afspraken over maken. Ten slotte overwegen we om de mogelijkheden van crowdfunding25 te verkennen. Veel verder dan een online module voor donaties op basis van sympathie zijn we echter nog niet gekomen. Het moge duidelijk zijn: team Middelburg Dronk kan wel versterking gebruiken van iemand met zakelijke kwaliteiten. Zulke mensen zijn er in overvloed, maar wij vinden het belangrijk dat het hart op de goede plaats zit en dat de inhoudelijke kant van het project belangrijker blijft dan de zakelijke mogelijkheden. In die zin is financiering vanuit een subsidie wellicht toch interessanter. Technische doorontwikkeling In de paragraaf verbeterpunten gaf ik aan dat er wordt gewerkt aan een nieuwe website omdat MediaWiki als platform te veel beperkingen heeft. Er is een functioneel ontwerp gemaakt en de basis van de website is zo goed als klaar, maar een werkende versie is nog niet beschikbaar. Daar valt in dit stadium nog niet veel over te zeggen. Het idee is in ieder geval dat de site in de toekomst zal beschikken over een database met meer mogelijkheden, over een interface die beter navigeert en presenteert (ook op mobiele apparaten) , en over elementen die koppelingen met apps en apis26 van andere sites eenvoudiger moet maken. We onderzoeken ook of we geolocaties die we 25 http://nl.wikipedia.org/wiki/Crowdfunding 26 http://nl.wikipedia.org/wiki/Application_programming_interface 15. 15 Case: Middelburg Dronk- Edwin Mijnsbergen toevoegen aan ieder artikel kunnen koppelen aan bestaand apps, zoals Spinoza27 , die ook al in gebruik is bij de Zeeuwse Bibliotheek. Die app stelt de gebruiker in staat om historische fotos van de website met een smartphone te projecteren op de locatie waar hij zich bevindt. Dat concept zou dan weer gekoppeld kunnen worden aan de eerder genoemde kroegwandeling. Een boek met een open einde We krijgen vaak de vraag of er ooit ook een boek van Middelburg Dronk komt. Dat is wel het plan. De website bevat inmiddels immers een schat aan informatie, waaronder vele mooie verhalen. Daar moet makkelijk een boek van te maken zijn. Ook hier geldt echter dat we wel ideen hebben over de manier waarop we dat boek vorm gaan geven, maar dat we die ideen nog niet hebben uitgewerkt. Verschillende mensen hebben ons benaderd met de vraag of zij de inhoud mogen verzorgen, of het ontwerp. Dat laatste besteden we graag uit, maar de inhoud houden we liever in eigen hand. Vooralsnog heeft het schrijven van het boek echter geen prioriteit. Het is onze inschatting dat we nog heel lang vooruit kunnen met het bronnenonderzoek, het verder uitbouwen van de inhoudelijke kant van de website, de promotie van het project en, later, het vullen van de nieuwe website. Vervolgens zijn er nog al die andere plannen. Zolang het project wordt uitgevoerd op vrijwillige basis beschouwen we het als een hobbyproject, waaraan we nog vele jaren kunnen werken. Met dat idee kunnen we goed leven. Dat neemt niet weg dat we dromen van meer. Van groter en professioneler. Omdat we weten dat het kan. Daar proosten we op. 27 http://www.spinozaweb.nl