Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

28
01. Cahier #01. Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed Onderdeel van BAM Utiliteitsbouw

description

De ontwikkelingen waar ziekenhuizen mee geconfronteerd worden zijn omvangrijk en divers. Patiënten worden mondiger, zijn kritischer en op zoek naar de beste zorg. De technologie ontwikkelt zich in een snel tempo en de vergrijzing stelt nieuwe eisen aan de zorgverlening. Aan de ziekenhuizen de uitdaging om mee te ademen met de tijd. Flexibiliteit op het gebied van vastgoed lijkt daarbij het toverwoord.

Transcript of Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Page 1: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

01.Cahier #01. Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Onderdeel van BAM Utiliteitsbouw

Page 2: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Onderdeel van BAM Utiliteitsbouw

Page 3: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Zoveel ziekenhuizen, zoveel vastgoedstrategieën

De ontwikkelingen waar ziekenhuizen mee

geconfronteerd worden zijn omvangrijk

en divers. Patiënten worden mondiger,

zijn kritischer en op zoek naar de beste

kwaliteit voor hun zorg. De technologie

ontwikkelt zich in een snel

tempo en de vergrijzing van

de bevolking stelt nieuwe

eisen aan zorgverlening.

Aan ziekenhuizen de

uitdaging om mee te ademen met

de tijd. Flexibiliteit op het gebied van

vastgoed lijkt daarbij het toverwoord.

Geen ziekenhuis en geen locatie is echter

gelijk. Behalve om flexibilisering draait

een vastgoedstrategie anno 2009-2010

dan ook vooral om maatwerk. Jeroen

Kingma en Machteld Braunius van Vitaal

ZorgVast bespreken de voornaamste

trends en ontwikkelingen in hun branche.

Zij specialiseerden zich in zorgvastgoed,

ieder vanuit hun langjarige werkervaring

in de gezondheidszorg.

Ruud Verreussel van

Maasziekenhuis Pantein

in Boxmeer en Paul Smits

van Maasstad Ziekenhuis

Rotterdam zijn als bestuursvoorzitters

eindverantwoordelijk voor de ontwikkeling

van hun nieuwe ziekenhuizen.

Zij geven aan wat die trends betekenen

voor hun zorgvastgoed.

Page 4: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed
Page 5: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

De ziekenhuiszorg is op z’n zachtst gezegd in

beweging en de veranderende mentaliteit van de

patiënt speelt daarbij een cruciale rol. Die bevindt

zich steeds meer in een positie waarin hij zelf kan

kiezen bij welk ziekenhuis hij of zij zich wil laten

behandelen en tegen welke prijs. ‘Patiënten zijn

vandaag de dag veel assertiever dan vroeger,

beter geïnformeerd en kieskeuriger als het gaat

om het selecteren van de juiste zorgaanbieder.

Ze zullen alternatieven met elkaar vergelijken en

op basis daarvan hun keuzes maken. Hierdoor

worden ziekenhuizen min of meer gedwongen om

op zoek te gaan naar hun individuele toegevoegde

waarde’, aldus Jeroen Kingma, directeur van Vitaal

ZorgVast, een onderdeel van BAM Utiliteitsbouw

dat zich specifiek richt op de ontwikkeling, bouw en

exploitatie van huisvesting voor zorginstellingen.

“De patiënt bevindt zich steeds meer in een positie waarin hij zelf kan kiezen bij welk ziekenhuis hij of zij zich wil laten behandelen en tegen welke prijs.”

Huidige receptieMaasziekenhuis Pantein, Boxmeer

Page 6: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed
Page 7: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Wat wordt de koers, waarin onderscheiden we ons?

Past ons gebouw nog bij de klanten die we willen

bedienen en het aanbod dat we kunnen leveren?

‘Ziekenhuizen staan voor de uitdaging om hun

vastgoedstrategie aan te passen aan de eisen van

de nieuwe tijd’, zegt Machteld Braunius, adjunct-

directeur van Vitaal ZorgVast. ‘Het spanningsveld

tussen de gewenste efficiency op het gebied van

de bedrijfsvoering en de benodigde investeringen

om de kwaliteit en klanttevredenheid te verhogen

vraagt om slimme oplossingen. De nieuwe huisves-

ting van een ziekenhuis kan niet los gezien worden

van de omgeving. Het aanvullende dienstenaanbod

en de daarvoor te realiseren gebiedsontwikkeling

zijn sleutelfactoren geworden voor een succesvolle

duurzame toekomst. Binnen dit spanningsveld

willen wij als vastgoedpartner onze toegevoegde

waarde leveren.

Wij kiezen hier bewust voor het partnermodel, om-

dat samenwerking de beste resultaten biedt. Meer

dan in de uitbestedingsvarianten kan je door samen

te werken kennis uitwisselen en risico’s delen. Door

bij het ontwikkelen uit te gaan van het langetermijn-

exploitatieperspectief, het zogenaamde exploita-

tiedenken, ontstaan betere en betaalbare zieken-

huizen.’

De mogelijkheden om toegevoegde waarde te bie-

den zijn divers en elke instelling zal wat huisvesting

betreft volgens Braunius haar eigen keuzes maken.

‘Er is niet één vastgoedstrategie die passend is voor

ieder ziekenhuis. De strategie is immers afhankelijk

van de locatie waar het zich bevindt, de doelgroep

die het bedient, maar ook de positie die het wil inne-

men op de markt. Zorgvastgoed is wat dat betreft

meer dan ooit maatwerk geworden.’

Zelf doen, uitbesteden of…?

Page 8: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

“Voor alle stakeholders, of het nu klanten, zorginstellingen of banken zijn, was een adequaat businessplan van levensbelang.”

Page 9: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

‘Aandacht voor visie en positionering van het

ziekenhuis is tegenwoordig van groot belang’,

meent Ruud Verreussel. Verreussel is bestuurs-

voorzitter van Maasziekenhuis Pantein in Boxmeer,

dat momenteel druk bezig is met de bouw van

een volledig nieuw ziekenhuis. Medio 2011 zal het

operationeel zijn en huisvesting bieden aan een

groot aantal zorgfuncties voor jong en oud. ‘Voor

alle stakeholders, of het nu gebruikers, zorginstel-

lingen of banken zijn, is een adequaat en scherp

businessplan van levensbelang. Hierin kan een

zorginstelling een heldere visie tonen waar het

gaat om de identiteit van het ziekenhuis. De markt

vraagt daar nu eenmaal om. Mensen uit het verzor-

gingsgebied willen gewoon weten waar ze dadelijk

terechtkomen en op welke zorg ze kunnen rekenen.´

‘De nieuwe regelgeving die hoort bij de marktwer-

king heeft impact op het risicoprofiel van zieken-

huizen’, beaamt Jeroen Kingma.

De vertragingen die optreden bij nieuwe finan-

cieringsvragen aan banken zijn een teken aan de

wand. De bank wil graag zekerheid dat het geld

weer wordt terugbetaald, zeker als het grotere

investeringen in vastgoed betreft. Het vastgoed

bepaalt al gauw 60-70% van de balans.

Voorheen waren zorgorganisaties zekere klanten;

per saldo betaalde de overheid en borgde zo de

lening. Vaak werd de financiering van vastgoed

in een laat stadium nog even geregeld. Dat is niet

langer zo. De kredietcrisis heeft de kritische

houding van de banken versterkt. Niet alle zieken-

huizen waren hierop voorbereid. Het maken van

een goed businessplan vraagt om andere deskun-

digheid en dat geldt evenzo voor de wijze waarop

je geld inkoopt.

Van strategie naar businessplan

Ruud Verreussel, algemeen directeur Maasziekenhuis Pantein, Boxmeer

Page 10: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed
Page 11: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Wat financiert de bank eigenlijk? Het gebouw en/of

de apparatuur natuurlijk. Maar doordat deze nogal

branche- en/of locatiespecifiek zijn, zijn ze als on-

derpand minder interessant. De zekerheid komt uit

de kwaliteit van het bedrijf. Dit betreft zowel die van

de medische kwaliteit als voor de serviceverlening,

de organisatie en de wijze waarop het zorgaanbod

aansluit op de behoefte in de markt. Simpel gezegd:

draait het ziekenhuis goed, dan komt het met het

geld ook goed. Ons valt op dat ziekenhuizen vaak

worstelen met het bepalen van een onderbouwde

langetermijn omzetprognose op basis van het nieu-

we vergoedingssysteem. Is productiegroei gelijk

aan omzetgroei en wat is het effect van druk door

markt en overheid op de prijsvorming? Zijn de effici-

encyvoordelen die nieuwbouw zou moeten brengen

voldoende geborgd? Hoe zien de worst- en best case-

scenario’s eruit?

Uiteindelijk moet de businesscase laten zien dat

de cashflow van het ziekenhuis meer dan voldoen-

de ruimte biedt om rente en aflossing te kunnen

betalen, met behulp van de zogenaamde DSCR (debt

service coverage ratio).

De eis dat het ziekenhuis elk jaar in staat moet

zijn 1,2 tot 1,5 keer dit bedrag over te hou-

den is nu heel gewoon. Daarnaast wordt nog

een zekerheid gezocht in het eigen vermogen.

Dat mag zeker niet door de nul, maar eisen van een

ondergrens van 6% zijn ook niet ongebruikelijk.

Traditioneel is er een focus op de investeringskosten.

Een bank kijkt echter ook naar de integrale exploita-

tielasten van het gebouw; dus behalve naar de kapi-

taalslasten ook naar het beheer en onderhoud op de

lange termijn. Door deze vroegtijdig te fixeren neem

je een risico weg. Met een integrale benadering

worden exploitatie en investering communiceren-

de vaten. Met een budgetgerichte sturing tijdens

het ontwikkelingsproces kan hier gericht naar het

optimum worden gewerkt. Met deze nieuwe aan-

pak kunnen wij heel vroeg in het proces zekerheid

geven over het investeringsbedrag (de lening) en de

onderhouds- en eventueel schoonmaakkosten voor

de komende twintig jaar. Dit geeft de bank het com-

fort dat er één variabele minder is die de terugbeta-

ling van zijn lening in de weg staat.

Wat vindt een bank belangrijk?

Page 12: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed
Page 13: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Inkopen van geld in de zorg is een vak geworden.

De eisen die banken stellen willen nogal variëren. Er

worden harde eisen gesteld aan de ruimte die het

ziekenhuis houdt om nieuwe investeringen te doen,

zelf geld te lenen c.q. geld uit te lenen. Dit kan stevige

beperkingen ten aanzien van de ondernemingsvrij-

heid meebrengen. Ook de meer financiële parame-

ters willen nogal verschillen. Je wilt dus eigenlijk

aanbiedingen van verschillende banken kunnen

vergelijken. Met de kleine groep banken die in de

huidige situatie kunnen financieren -en bij grotere

leningen vaak alleen in combinatie willen optreden-

is de keuze feitelijk beperkt.

Nieuw is ook het commitment dat concreet van de

medische staf c.q. de maatschappen wordt geëist.

Dit verandert zowel in- als extern het speelveld. Het

creëert een nieuwe binding tussen medisch specia-

listen en het ziekenhuis en vraagt om herziening van

bestaande verhoudingen.

Duidelijk is dat de nieuwe wereld vereist om tijdig

een breed gedragen, goed doortimmerde business-

case onder de gewenste investering in zorgvast-

goed te zetten.

Kan je nog ondernemen na de lening?

Page 14: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed
Page 15: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Inmiddels gebruikt een aantal ziekenhuizen in

Nederland het Planetree-concept (een gepaten-

teerd Amerikaans concept gericht op het welbe-

vinden en welzijn van patiënten) om de patiënten-

zorg gestalte te geven: ‘putting patients first’. Tien

principes vormen de basis voor een klantgerichte,

holistische benadering. Machteld Braunius vertelt

hoe Vitaal ZorgVast deze principes vertaalt naar de

ruimtelijke omgeving. ‘Door een gerichte en func-

tionele uitwerking naar ontwerp,

materiaalgebruik en landschapsin-

richting ontstaat een modern nieuw

ziekenhuis met oog voor de men-

selijke maat. De Planetree-beleving

uit zich door een prettige omgeving

waar het goed vertoeven is voor pa-

tiënten, bezoekers en medewerkers.

Merkdenken en ‘corporate story’s’

zullen wat ons betreft belangrijke

instrumenten worden om voor een bepaald zieken-

huis te kiezen. Het betekent ook dat zorgvragers

veel meer zullen worden benaderd als individuen

met persoonlijke voorkeuren. Deze verschuiving

zullen we terugzien in de gebouwen. Niet alleen

aan de buitenkant, maar vooral binnenin. Het goed

doordachte ontwerp zal resulteren in een efficiënt

gebouw waar de onderscheidende, mensgerichte

cultuur duidelijk herkenbaar is.’

Verreussel: ‘De benadering van de patiënt als mens

in plaats van als medisch object heeft absoluut een

grote invloed op ons denken en uiteindelijk op onze

hele vastgoedstrategie. Zo zien wij ons nieuwe zie-

kenhuis in termen van service meer als een hotel.

We hebben functies en gebruiksgroepen zoveel mo-

gelijk letterlijk bij elkaar gepositioneerd en besteden

veel aandacht aan looplijnen en –tijden. De catering

wordt zodanig ingericht dat we echt heel ver kun-

nen gaan in het voldoen aan individu-

ele wensen van patiënten. Daarbij is

de aanlevering van voedselproducten

centraal geregeld, maar vindt de ‘as-

semblage’ van de maaltijden op de

afdelingen zelf plaats. En we hebben

de verschillende afdelingen een eigen

gezicht gegeven als het bijvoorbeeld

gaat om materiaalkeuze, lichtval,

kleurgebruik en opties om eigen

thema’s door te voeren.’ Volgens Verreussel leverde

deze hotelbenadering wel een spanningsveld op

met de micrologistiek binnen de verschillende me-

dische specialismen. ‘Het blijft natuurlijk passen en

meten, maar uiteindelijk zullen de inspanningen de

exploitatie rechtvaardigen.’

Onderscheidend zorgvastgoed vanuit het Planetree-concept

Page 16: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

“Mooie beloftes, praatjes of strategieën alleen zijn niet voldoende.”

Page 17: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

‘Ziekenhuizen staan voor de uitdaging om, net als

iedereen in de commerciële wereld, klanten aan

te trekken. Mooie beloftes, praatjes of strategieën

alleen zijn daarbij niet voldoende. “They’ve got

to walk the talk”’, zegt Paul Smits, bestuursvoor-

zitter van het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam,

waarvoor op dit moment nieuwbouw wordt ge-

realiseerd. Als alles volgens plan verloopt zal het

nieuwe ziekenhuis in 2011 zijn poorten openen.

Een typisch Rotterdams topproject, zo wordt de

nieuwbouw omschreven in de pers. Het nieuwe

ziekenhuis bevindt zich straks pal naast het NS-

station Lombardijen in Rotterdam-Zuid en maakt

deel uit van de Zorgboulevard Rotterdam die daar

verschijnt. Smits: ‘Ook wij hebben bij de bouw van

het ziekenhuis rekening gehouden met de patiënt

die daar gebruik van moet gaan maken. Die moet

zich er welkom en thuis voelen. Dat wil overigens

niet zeggen dat er wezenlijk iets aan de bouw van

een ziekenhuis hoeft te veranderen. Het interieur,

het comfort, de faciliteiten, de bewegwijzering en

de logistieke processen moeten wel aan de wensen

van de bezoekers worden aangepast.

En dat betreft vooral het interieur en de indeling

van de ruimtes. De kernelementen van een zieken-

huis zoals de EHBO, de diagnostische afdelingen en

de ok’s zijn bepalend voor de indeling en de werk-

processen. Daar kunnen we eenvoudig niet om-

heen. Een ziekenhuis kent nu eenmaal een aantal

vaste functies. En het is voor iedereen handig wan-

neer die ook een vaste plaats in het gebouw heb-

ben. Het is niet voor niets dat wat indeling betreft

moderne ziekenhuizen in het buitenland verdacht

veel lijken op die in Nederland.’

Goede zorg leveren. Dat is wat volgens Smits

centraal moet staan bij ziekenhuizen. ‘De patiënt

wil uiteindelijk natuurlijk de best mogelijke zorg

ontvangen. Dat is dan ook waar altijd en overal

de focus op moet liggen. Daarnaast moeten we er

alles aan doen om het patiënten naar de zin te ma-

ken. Daarbij speelt de look-and-feel een belangrijke

rol. Daar is in ons nieuwe gebouw dan ook volop

aandacht voor.’

Walk the talk in Rotterdam

Paul Smits, directeur Maasstad Ziekenhuis Rotterdam

Page 18: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed
Page 19: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Het feit dat er op korte termijn een ‘scheefgroei’

ontstaat tussen de hoeveelheid mensen die zorg

vragen en de mensen die de gevraagde zorg fei-

telijk kunnen verlenen vraagt om technologische

alternatieven die de zorgvastgoedstrategie beïn-

vloeden. Kingma: ‘Door vergrijzing en ontgroe-

ning ontstaat er een verandering tussen de snel

stijgende groep zorgvragers aan de ene kant, en

een stabiel blijvend – of zelfs dalend – aantal zorg-

verleners aan de andere kant. Ziekenhuizen zullen

daarom zo efficiënt mogelijk willen omgaan met

bestaande ruimtes, zodat zoveel mogelijk patiën-

ten op de best mogelijke manier behandeld wor-

den. Technologische alternatieven gaan hier een

belangrijke bijdrage aan leveren. Ze worden nu in-

ternationaal volop ontwikkeld en waar mogelijk al

toegepast. Door de medisch- technologische ont-

wikkelingen worden we steeds gezonder ouder. Er

kan meer en tijdiger behandeld worden. Daardoor

nemen de comorbiditeit en de complexiteit bij ou-

dere patiënten toe. Ziekenhuizen spelen in op deze

specifieke groep patiënten met gespecialiseerde

poliklinieken, aanvullende klinische behandelin-

gen op het gebied van de geriatrie en met speci-

alistische zorg thuis met behulp van domotica.

Logistieke en administratieve processen worden

steeds meer geautomatiseerd en de hoeveelheid

toegepaste robotica neemt snel toe. Die verande-

ringen vragen om een andere blik op huisvestings-

beleid. Ziekenhuizen streven er steeds meer naar

om dit soort toepassingen een plaats te geven in

hun gebouw. Dat kan betekenen dat sommige lo-

gistieke processen anders moeten gaan lopen, wat

weer gevolgen heeft voor de indeling van het hele

ziekenhuis.’

Smits beaamt deze ontwikkeling. ‘De voortschrij-

dende technologie is van grote invloed op de

gehele bedrijfsvoering van ziekenhuizen. Al heel

snel zullen veel administratieve handelingen door

patiënten zelf worden gedaan. Mensen kunnen

dan bijvoorbeeld thuis al inloggen, een afspraak

maken via de computer, een routing uitprinten die

aangeeft waar ze in het ziekenhuis precies moeten

zijn en alvast wat eerste vragen beantwoorden

over hun klachten. De computer geeft de patiënt

vervolgens advies over wat te doen, bijvoorbeeld

dat hij eerst bloed moet laten prikken en waar dat

precies in het gebouw moet gebeuren. Wanneer je

dan naar een ziekenhuis komt, ben je dus al aan-

gemeld en is een aantal handelingen al verricht.

Als bezoeker hoef je dan alleen nog maar je pasje

door een scanner te halen en het ziekenhuis kent

je gegevens. Op een plezierige en gastvrije manier

ontvangen worden. Dát wordt belangrijker dan

ooit. Daarom hebben wij op onze nieuwe locatie

gekozen voor stabalies waar medewerkers rondlo-

pen die de mensen persoonlijk ontvangen. De ou-

derwetse balie met daarachter – op afstand – het

personeel behoort daarmee tot het verleden.’

Technologie bepaalt de logica van het gebouw

Het allernieuwste identiteitskaartsysteem van Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam

Page 20: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

“We willen dat de indeling van ons gebouw flexibel genoeg is om zich aan te passen. We moeten met de veranderingen mee kunnen.”

Page 21: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Verreussel: ‘ Technologische ontwikkelingen spelen

inderdaad een grote rol bij het huisvestingsbeleid.

Daarom hebben wij als opdrachtgever samen met

Vitaal ZorgVast de technische infrastructuur uitge-

werkt. Dat kunnen we onmogelijk alleen. Daarvoor

is het onderwerp te belangrijk. En dus hebben we

samenwerking gezocht met diverse partijen. Denk

aan fabrikanten van medische apparatuur, maar

ook ICT-bedrijven die gespecialiseerd zijn in draad-

loze verbindingen.’ Nieuwe chirurgische technie-

ken waardoor de patiënt sneller opknapt, betere

mogelijkheden voor dagbehandeling en diagnose

op afstand ontwikkelen zich dermate snel dat ze

in feite constant worden vernieuwd. ‘Die ontwik-

keling stelt hoge eisen aan de flexibiliteit van ons

gebouw. We moeten dit soort nieuwe veranderin-

gen continu kunnen faciliteren.’

Flexibiliteit lijkt in ieder geval een van de sleutel-

woorden als het gaat om vastgoed in de zorg. In

een tijd waarin veranderingen razendsnel plaats-

vinden, is het zaak om ruimtes te creëren die in

ieder geval ook voor andere doeleinden bruikbaar

moeten zijn.

Smits beaamt dit. ‘Wij willen dat de indeling van

ons gebouw flexibel genoeg is om zich aan te

passen. We moeten met de veranderingen mee

kunnen. Bij de bouw van ons nieuwe ziekenhuis

houden we daar nu al rekening mee. Onze nieuwe

huisvesting kan veel concepten aan. Afhankelijk

van de richting van ontwikkelingen kunnen wij het

ziekenhuis aanpassen aan de nieuwe realiteit.’

Nieuwe realiteit vraagt om flexibel bouwen

Page 22: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed
Page 23: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Smits plaatst wel een kanttekening en is kritisch als

het gaat over de zogenoemde schaalverkleining

van ziekenhuizen. ‘Wanneer een specialist zijn werk

goed wil doen, dan heeft hij een technische infra-

structuur nodig. Immers, er is geen enkele specialist

meer die nog met de stethoscoop langs de bedden

gaat. Ze hebben allemaal geavanceerde appara-

tuur en die heeft nu eenmaal ruimte nodig. Ik blijf

van mening dat, om de beste zorg aan patiënten te

leveren, een ziekenhuis de verschillende disciplines

zelf in huis moet hebben. Als het om zorg gaat, han-

teert men veel te snel een beperkt en gesimplifi-

ceerd model van de mens. Stel nu dat een kleinscha-

lige zorgomgeving is gespecialiseerd in het uitvoeren

van knieoperaties. Dit soort operaties gaat goed

zolang het jonge gezonde mensen betreft.

Maar wat nu als de patiënt een tweehonderd kilo

wegende rokende man is met suikerziekte? De

risico’s die een operatie van zo’n patiënt met zich

meebrengt, zijn een stuk groter dan bij een gezond

mens. In zo’n geval is het maar wat handig om bij-

voorbeeld goede cardiologen in huis te hebben. Ik

ben dan ook niet zo’n voorstander van het opknip-

pen van specialismen in aparte eenheden. Liever

heb ik die onder één dak.’

Het belang van integrale patiëntenaanpak

Page 24: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Steeds meer commerciële gespecialiseerde partij-

en richten zich op de markt van het zorgaanbod. En

ook dit gegeven is van invloed op de ontwikkeling

van het vastgoed in de zorg. Kingma: ‘Denk aan

esthetisch chirurgen en initiatieven op het gebied

van prescans. Die ondernemers willen zich steeds

vaker en dichter bij de traditionele zorgaanbieders

vestigen. En we gaan snel de verschillen zien tussen

zorgvastgoed binnen de stedelijke context, zeg

maar de specialistische ziekenhuizen, en de zorg-

aanbieders in een regionale context: de ziekenhui-

zen die de sociaal-maatschappelijke verplichting

voelen om voor hun regio het hele zorgpakket aan

te bieden.’

Ongeacht de verschillen zal in ieder geval een deel

van de zorgaanbieders zich dichter bij het woonge-

bied van hun huidige en toekomstige gebruikers

willen vestigen. ‘Er ontstaan ook meer samenwer-

kingsvormen om dat makkelijker te maken. Voor

dit soort ontwikkelingen zullen er binnen het ge-

bied om het ziekenhuis centrale gebouwen komen.

Daarnaast zal een verschuiving plaatsvinden van

een deel van de dienstverlening van ziekenhui-

zen naar de zogenoemde eerstelijnszorg. Zo kan

een suikerziektespreekuur heel goed door de

huisarts worden gehouden in samenwerking met

een gespecialiseerde verpleegkundige van het

ziekenhuis. Ook zullen we steeds vaker zien dat

zorgaanbieders samen gaan werken om een breed

zorgaanbod op hoogwaardig niveau op lange ter-

mijn te kunnen waarborgen. Voorbeeld is de ves-

tiging van de Maartenskliniek met vestigingen

in andere ziekenhuizen. Hiermee ontstaat een

variant op het ‘shop in the shop’-principe van de

Bijenkorf.’

Braunius: ‘Zorgboulevards ontstaan door de be-

hoefte om aanvullend zorgaanbod te realiseren.

Belangrijke thema’s zijn synergie en service. Zorg-

gebieden zullen als gevolg van clustering groter

worden, waarbij de aanbieders zich in kleinere een-

heden organiseren. Dus binnen een groter gebied

ontstaan er zowel grotere gebouwen met multi-

users als kleinere gebouwen met een duidelijk her-

kenbare identiteit.’

Zorginfrastructuur beïnvloedt de gebiedsontwikkeling

Page 25: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Kingma: ‘Veel ziekenhuisterreinen zijn onderbenut

en worden vrijwel uitsluitend gebruikt door be-

zoekers om hun auto’s te parkeren. Door de grond

intensiever en efficiënter te gebruiken en gebruik

te maken van de aantallen bezoekers kunnen we

financieel voordeel behalen. Maar hiervoor geldt

ook dat zo’n gebiedsontwikkeling verschilt per

locatie. Het ene ziekenhuis zal ervoor kiezen om

samen met gezondheidscentra met daarin huis-

artspraktijken, een apotheek en andere zorgaan-

bieders de krachten te bundelen. Andere kiezen

voor een combinatie van niet-commerciële en

commerciële organisaties als winkels, horeca en

kinderopvang. De mogelijkheden zijn legio, maar

zijn afhankelijk van de wensen en eisen van de in-

dividuele locatie, de plaatselijke gemeenschap, de

afspraken met de gemeente en de propositie van

het ziekenhuis.’

Ten slotte wijst Kingma nog op het veranderende

politieke landschap. ‘Zo zijn ziekenhuizen een

belangrijke werkgever binnen hun verzorgings-

gebied. In de praktijk is dit belang nog weinig te-

rug te vinden in gemeentelijk beleid. Hier komt

geleidelijk beweging in. Dit is niet los te zien van

het maatschappelijke belang van brede en goed

toegankelijke zorg. Gemeentes zullen daarmee

vanuit een economisch en een maatschappelijk

perspectief actiever richting gaan geven aan de

positionering en ontwikkeling van zorgvastgoed in

hun gemeente.’

Page 26: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed
Page 27: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Alles overziend is het speelveld voor ziekenhuizen

op bijna alle fronten een stuk ingewikkelder gewor-

den. De tijd dat een ziekenhuis een solitaire positie

innam in de omgeving is lang geleden. Er ontstaat

een nieuw zorglandschap waarin diverse partijen

hun kansen grijpen. Dat biedt mogelijkheden voor

ziekenhuizen. Het zorgaanbod wordt – zoals in het

geval van zorgboulevards – steeds vaker gebundeld

op nieuwe of herontwikkelde locaties. En uiteinde-

lijk zullen patiënten snel van dat bredere en profes-

sionelere aanbod gaan profiteren. Net zoals com-

merciële gebruikers dat in andere branches doen.

Het betekent dat een ziekenhuisgebouw niet langer

op zich staat. Het maakt vandaag de dag deel uit

van een complexe woon-, werk- en leefomgeving

en moet voldoen aan de toenemende eisen en ver-

wachtingen die de omgeving stelt. Hierdoor wordt

het steeds belangrijker dat de totstandkoming van

de nieuwe huisvesting integraal wordt aangepakt.

Met een weldoordachte overall strategie die de

mogelijkheden en uitdagingen voor de vastgoed-

ontwikkeling met elkaar verbindt. Integratie, maat-

werk en flexibiliteit zijn wat ons betreft de komende

jaren de kernthema’s als het gaat om vastgoed voor

ziekenhuizen.

Integrale aanpak, maatwerk en flexibiliteit als kernthema’s

Page 28: Cahier #1 Ziekenhuizen vernieuwen en onderscheiden zich met hun vastgoed

Regulierenring 2d Gebouw G

3981 LB BunnikT: 030 - 659 86 14

www.vitaalzorgvast.nl

Jeroen Kingma

Directie Vitaal ZorgVast

Machteld Braunius

Onderdeel van BAM Utiliteitsbouw