Stichting Draadloos Groningen Business plan

Projectgroep Draadloos Groningen K. Eekma (Gemeente Groningen) R.F. Janz (RUG) J.C. Kleuver (Gemeente Groningen) J. Lanenga (Gemeente Groningen) R.L. van der Veld (RUG) H.J.C. Zwetsloot (HG) Postadres: RUG-CIT Postbus 11044 9700 CA Groningen Tel.: 050-3639200 Fax: 050-3633406 E-Mail: r.f.janz@rug.nl

Pagina 2 van 30

24 augustus, 2007

Pagina 3 van 30

I.I. II. III. IV. V. VI. VII.

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave......................................................................................................................................... 3 Management samenvatting .................................................................................................................... 4 Inleiding .................................................................................................................................................... 6 Algemene omschrijving Draadloos Groningen.................................................................................. 9 Toepassingen op het netwerk.............................................................................................................. 12 Producten en Diensten......................................................................................................................... 15 Voordelen voor Anchor tenants..................................................................................................... 17

VIII. Management en Organisatie ................................................................................................................ 19 IX. X. XI. Operationeel Plan.................................................................................................................................. 21 Financieel plan ....................................................................................................................................... 24 Appendices ............................................................................................................................................. 26

Documenthistorie: ! Versie 1 d.d. 19 juni 2007: Eerste conceptversie, besproken in de Projectgroep Draadloos Groningen op 21 juni 2007. Versie 2 d.d. 22 juni 2007: Conceptversie zoals deze gepresenteerd is aan het Akkoord van Groningen op 26 juni 2007. Het commentaar van de projectgroep is in dit exemplaar verwerkt. Versie 3 d.d. 1 augustus 2007: Definitief concept dat voor interne bespreking is verstuurd aan de partijen van het Akkoord van Groningen. Het commentaar van de Akkoord van Groningen partijen op het concept is in deze versie verwerkt. Versie 4 d.d. 24 augustus 2007: Definitieve business plan na bespreking met Akkoord van Groningen Stuurgroep op 20 augustus 2007.

!

!

!

24 augustus, 2007

Pagina 4 van 30

II.

Management samenvatting

In 2006 zijn twee onderzoeken uitgevoerd naar de haalbaarheid van een stadsdekkend draadloos netwerk in de stad Groningen. Deze onderzoeken, uitgevoerd onder aansturing van de partijen van het Akkoord van Groningen, hebben aangetoond dat een dergelijk netwerk profijtelijk is voor de stad Groningen, vooral als op korte termijn met de aanleg van het netwerk begonnen wordt. De belangrijkste punten uit beide vooronderzoeken worden samengevat in hoofdstuk III. Het Akkoord van Groningen heeft de projectgroep Draadloos Groningen ingesteld en deze opdracht gegeven om een plan uit te werken dat moet leiden tot een stadsdekkend draadloos netwerk in de stad Groningen. In beide vooronderzoeken is in het midden gelaten of er een organisatie opgezet moet worden die zelf de uitrol en exploitatie van het netwerk ter hand moet nemen of dat er samenwerking gezocht moet worden met een of meer marktpartijen. De projectgroep stelt voor om als publieke partijen een Stichting Draadloos op te richten die als vraagbundelend partij een marktpartij of consortium van marktpartijen selecteert die verantwoordelijk is voor uitrol en beheer van een draadloos netwerk. Dit concept wordt nader uitgewerkt in hoofdstuk IV. In het voorjaar van 2007 is bij de deelnemers van het Akkoord van Groningen een inventarisatie uitgevoerd van concrete toepassingen van een stadsdekkend draadloos netwerk. Enkele resultaten van deze inventarisatie zijn te vinden in hoofdstuk V. Uit de inventarisatie is gebleken dat er bij de partijen van het Akkoord van Groningen al verschillende toepassingen zijn die op korte termijn op een draadloos netwerk gemplementeerd kunnen worden. Ook door organisaties buiten het Akkoord van Groningen is belangstelling getoond voor het Draadloos Groningen initiatief en hebben concrete toepassingen aangedragen, zoals het PDA project van de Politie Groningen. Uit de inventarisatie is overduidelijk geworden dat het gebruik van Draadloos Groningen zich verder zal uitstrekken dan enkel Internet-gebruik vanaf laptops. Toepassingen op het gebied van veiligheid, duurzaamheid en zorg vergroten het draagvlak voor het initiatief. De genventariseerde toepassingen zijn de basis voor het overzicht van de diensten die door Draadloos Groningen geleverd zouden moeten worden. Een pilot die thans opgestart wordt moet meer inzicht geven in de parameters die hierbij gehanteerd zullen worden. Het overzicht van de diensten is in hoofdstuk VI weergegeven. In hoofdstuk VII worden de voordelen voor de oprichters van de Stichting nogmaals op een rij gezet. Deze voordelen zijn deels kwalitatief van aard (betere dienstverlening, toename van ICT-bedrijvigheid, kwaliteitsverbetering), maar er zijn ook financile voordelen te behalen als op korte termijn met de aanleg van het draadloos netwerk wordt begonnen.

24 augustus, 2007

Pagina 5 van 30

Organisatie en management van het proces worden, zoals eerder gezegd, ondergebracht in een stichting. De structuur van de Stichting, alsmede de verantwoordelijkheden van de verschillende actoren worden in hoofdstuk VIII omschreven. Met de voorgestelde structuur behoudt het Akkoord van Groningen invloed op Draadloos Groningen. Om de eerste stad te zijn die een draadloos netwerk operationeel heeft is een strakke planning noodzakelijk. Er zijn, in Nederland (onder meer Rotterdam, Almere en Den Haag) en daar buiten, al diverse andere steden die voorbereidingen treffen om de gehele stad of delen daarvan te voorzien van een draadloos netwerk. Wil Groningen deze kopgroep voorblijven dan is haast geboden. Het operationeel plan voor de verdere uitrol van het draadloos netwerk is in hoofdstuk IX weergegeven. Dit plan voorziet in een start van het operationele netwerk in april 2008. Tot slot wordt in hoofdstuk X de financiering van de Stichting gepresenteerd en toegelicht. De omzet van de Stichting over een periode van vier jaar (1/9/2007 t/m 31/8/2011) bedraagt M 4,2. Hiervan wordt M 3,2 besteed aan dienst die van de marktpartij wordt afgenomen, is M 1,0 nodig voor het uitwerken van een contract met een marktpartij, het bijbehorende contractmanagement en voor de begeleiding van projecten. De inkomsten worden verkregen van de partijen die deelnemen aan de Stichting (M 4,0) en externe inkomsten voor projectmanagement (M 0,2).

24 augustus, 2007

Pagina 6 van 30

III. InleidingEind december 2005 is in een bijeenkomst van de strategische partners van het Akkoord van Groningen voor het eerst ruchtbaarheid gegeven van het voornemen van de Universiteit van Groningen (RUG) om de haalbaarheid van een stadsdekkend draadloos netwerk in de stad Groningen te onderzoeken. Achterliggende reden hiervan was dat studenten van de Universiteit hierop hadden aangedrongen bij het opstellen van het ICT Strategieplan van de Universiteit. In het ICT-strategiefonds van de RUG is vervolgens 1.000.000 gereserveerd voor dit doel. Een vooronderzoek in 2005, uitgevoerd door medewerkers van de RUG, heeft uitgewezen dat een initiatief om een stadsdekkend draadloos netwerk te realiseren niet uitgewerkt kan worden zonder medewerking van andere publieke partijen in de stad. Met name de Gemeente Groningen werd als belangrijke partner genoemd. Tijdens voornoemde bijeenkomst is het voornemen daarom bekend gemaakt. Ook is uit het eerste onderzoek gebleken dat vele steden ter wereldoverwegen een stadsdekkend draadloos netwerk re realiseren (zoals ook Glasgow, VK, zie kader hiernaast), maar dat er nergens sprake is van een operationeel netwerk. Vanwege het enthousiasme waarmee het idee ontvangen werd is besloten om een vervolgonderzoek te laten uitvoeren. Begin 2006 heeft de Stichting ICT@nn een verkenning laten uitvoeren door de Stichting Omslag. De opdracht van ICT@NN aan de OmslagGroep ten aanzien van het initiatief een stadsdekkend draadloos netwerk te realiseren in Groningen bestond uit de volgende onderdelen: 1. Lever een beschrijving van de organisatie: eigendom, participatie en exploitatie; 2. Presenteer een businessmodel, inclusief tijdspad; 3. Geef een beschrijving van de toegevoegde waarde voor: a. de primaire stakeholders; b. de dienst aanbieders; c. de stad Groningen; 24 augustus, 2007

Pagina 7 van 30

4. Presenteer een technologie assessment. In februari 2006 heeft de Stichting Omslag hun bevindingen aan het bestuur van Stichting ICT@nn gepresenteerd. Het document diende een basis te zijn voor de besluitvorming voor primaire stakeholders. Op basis van het rapport was er sprake van voldoende inzicht (in aard, omvang, tijdpad) en doorzicht (op waardecreatie) voor de drie initiatiefnemers om een volgende stap te rechtvaardigen. Er is toen opdracht gegeven voor nog een vervolgonderzoek, waarin in meer detail de haalbaarheid van Draadloos Groningen uitgezocht werd. Dit vervolgonderzoek is in opdracht van het Akkoord van Groningen uitgevoerd door TNO-ICT. Gevraagd werd het draagvlak in de regio, de financile haalbaarheid, de technische mogelijkheden van Draadloos Groningen en de relatie met concurrerende technieken nader te onderzoeken. De resultaten van dit onderzoek waren wederom positief: TNO-ICT adviseerde om snel met de uitrol van een draadloos netwerk te beginnen. De motivering van dit advies was als volgt: Het is essentieel voor het AvG dat Wireless Groningen snel wordt gebouwd. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat binnen een periode van zon 5 a 10 jaar het gros van de grote gemeenten en steden in Nederland en Europa beschikt over een stadsdekkend draadloos netwerk; en het is van groot belang wanneer Groningen waarde hecht aan haar imago als de ICT stad, dat rekening wordt gehouden met de volgende 4 argumenten: 1. Onderscheidend vermogen. De zoveelste stad zijn die een wireless netwerk uitrolt levert geen imago-verbetering op; iets dat wel geldt voor de eerste initiatieven op dit gebied. Groningen manifesteert zich als een innovatieve ICT stad, uitstel van de bouw van een wireless netwerk zou daar niet aan bijdragen 2. Bedrijvigheid. Innovatieve dienstontwikkelaars en ICT start-ups zullen hun pijlen richten op (en zich waarschijnlijk ook gaan vestigen in) Groningen. Wanneer Groningen vooroploopt en snel zou besluiten om een netwerk uit te gaan rollen, wordt het voor de genoemde typen bedrijven al op korte termijn mogelijk in Groningen diensten te gaan bouwen, testen en uitrollen. Daarmee creren deze bedrijven ook een export-produkt voor Groningen: diensten die in Groningen succesvol zijn ge-pilot kunnen ook elders in de wereld aan de man worden gebracht. 3. Aantrekkelijkheid voor multinationals. Wanneer Groningen als een van de eerste steden een netwerk aanlegt met de beschreven kwaliteit en infrastructuur, levert dat onderscheidend vermogen op dat interessant is voor grote partijen als bijvoorbeeld Google, Microsoft of Intel. Dat zijn bedrijven die doorgaans als eerste innovaties uitproberen en vermarkten in de VS, maar die er ook bij gebaat zijn een testbed in Europa te hebben. 24 augustus, 2007

Pagina 8 van 30

4. Aantrekkelijkheid als living lab voor Europese subsidietrajecten (bijvoorbeeld 7th Framework Program van EU). In initiatieven als het zevende kader programma wordt er door de EU heel veel werk aanbesteed dat zich richt op onderzoek rond ICT en dienstverlening. Veel van deze projecten zijn gebaat bij de beschikbaarheid van een living lab, ofwel een wireless ICT infrastructuur waarop concepten, diensten, en onderzoeksvragen op kunnen worden getest. Hiermee zet Groningen zich goed op de kaart bij heel veel universiteiten en onderzoeksinstellingen, en daarnaast ook bij bedrijven die in deze sector actief zijn uit het private segment. Het rapport werd in oktober 2006 aan het Akkoord van Groningen gepresenteerd. Het rapport werd ook gepresenteerd binnen de organisaties van het Akkoord van Groningen om het draagvlak voor het initiatief te peilen. In december 2007 werd door het Akkoord van Groningen een voorbereidingskrediet toegezegd om het plan verder uit te werken. Concrete vervolgstappen die vastgesteld werden zijn: 1. Inventariseer de concrete diensten die mogelijk gebruik kunnen maken van de infrastructuur van Draadloos Groningen 2. Creer een draadloos proefomgeving in de stad Groningen waarbij bepaalde diensten gedemonstreerd kunnen worden 3. Werk een business case uit met de concrete uitwerking van de stappen die moeten leiden tot een Draadloos Groningen. Voor de uitwerking van deze acties is een projectgroep Draadloos Groningen in het leven geroepen met vertegenwoordigers van de partijen van het Akkoord van Groningen. In het voorliggende businessplan wordt met name ingegaan op de punten 1 en 3.

24 augustus, 2007

Pagina 9 van 30

IV. Algemene omschrijving Draadloos GroningenDe projectgroep stelt voor om op korte termijn een stichting op te richten, de Stichting Draadloos Groningen, die tot doel heeft een stadsdekkend draadloos netwerk in de stad Groningen te realiseren. Door de hiermee samenhangende activiteiten in een stichting onder te brengen is het mogelijk om slagvaardig de volgende stap te maken bij de realisatie van een stadsdekkend netwerk. De structuur van de Stichting wordt in hoofdstuk VIII nader omschreven. In het vooronderzoek dat door de Stichting Omslag is uitgevoerd (zie blz. 7) is aangegeven dat markt falen de belangrijkste reden is dat er nog geen marktpartijen zijn die draadloze stadsnetwerken uitrollen. Deze partijen durven geen investeringen te doen vanwege de grote onzekerheid met betrekking tot de afname van diensten die geleverd kunnen worden. Deze diensten (en hun afnemers) zijn niet zichtbaar omdat er bijna nergens soortgelijke netwerken uitgerold zijn. Dit kip-ei probleem kan alleen doorbroken worden als er afnemers gevonden kunnen worden die op voorhand garanderen dat zij over een bepaalde periode diensten zullen afnemen. Een marktpartij kan zich dan bereid verklaren om een draadloos netwerk uit te rollen en zorg te dragen voor de operationele ondersteuning gedurende die periode. In de beoogde Stichting worden die partijen vertegenwoordigd die bereid zijn om op voorhand te garanderen dat zij diensten af zullen nemen van een onderneming die een draadloos netwerk in de stad Groningen exploiteert. Wij noemen deze partijen de Anchor Tenants: zij committeren zich voor een aantal jaren klant te zijn van de marktpartij. Zij krijgen hiermee het recht van toegang voor bepaalde, vooraf zowel qua periode als qua inhoud, goed omschreven toepassingen. Als de commitment eenmaal is vastgelegd kan een verbintenis worden aangegaan met een marktpartij die bereid is risicodragend het draadloos netwerk uit te rollen en voor de exploitatie te zorgen. Deze commitment is niet voldoende om succes af te dwingen. Hoewel er nu al verschillende kansrijke toepassingen voor een draadloos netwerk zijn (zie ook hoofdstuk V), is ondersteuning nodig bij de transitie naar een nieuwe technologieplatform (in het geval van bestaande diensten) en bij het implementeren van nieuwe diensten. Via de Stichting kan deze ondersteuning geleverd worden. Er zijn verschillende nationale en EU subsidiemogelijkheden voor de opschaling van bestaande diensten naar nieuwe technologie en voor innovatie. De doelstellingen van de Stichting zijn derhalve als volgt te omschrijven: 1. Partijen aan zich te binden die bereid zijn zich op voorhand zich te committeren diensten van marktpartij af te nemen door zich als Anchor Tenant aan te melden. 2. Een marktpartij te vinden die bereid is het technische en financile operationeel management van het draadloos netwerk op zich nemen, gegeven de commitment van de Anchor Tenants in de Stichting Draadloos Groningen. 24 augustus, 2007

Pagina 10 van 30

3. De belangen van de Anchor Tenants richting marktpartij te behartigen via contractmanagement. 4. De implementatie van nieuwe vormen van dienstverlening te stimuleren en te ondersteunen. De Stichting is dus enerzijds een contractmanager voor de Anchor Tenants en anderzijds een organisatie die het ontstaan van toepassingen voor draadloos netwerken stimuleert. Het doel van de benadering via Anchor Tenants is om marktpartijen genteresseerd te krijgen om uitrol en exploitatie van het netwerk ter hand te nemen. De Anchor Tenants geven marktpartijen de zekerheid dat voor aanvang van het project al een deel van de financile dekking aanwezig is om het netwerk rendabel te maken. De marktpartij, of consortium van marktpartijen, zal via een Request for Interest (RFI) procedure geselecteerd worden (zie hieronder). Nadat een marktpartij geselecteerd is kunnen geen nieuwe deelnemers in de Stichting toegelaten worden. De marktpartij zal dan verantwoordelijk zijn voor het werven van nieuwe klanten om zijn onderneming rendabel te maken. Een Anchor Tenant is dus een (publieke of private) organisatie die zich op voorhand committeert om diensten af te nemen van de marktpartij die het netwerk exploiteert. Zij geven op voorhand aan dat zij gedurende een periode van vier jaar diensten afnemen en daarvoor financile middelen beschikbaar stellen. Er zijn twee typen Anchor Tenant. De eerste Anchor Tenants zijn de initiatiefnemers via het Akkoord van Groningen: Gemeente Groningen, de Hanzehogeschool Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen. Deze partijen ondersteunen het initiatief al enige tijd en zijn bereid om de Stichting op te richten en daarvoor bestuurlijke verantwoordelijkheid te nemen. Verder committeren deze Anchor Tenants zich om gedurende de contractperiode de Stichting met 1.000.000 te financieren. Deze financiering wordt aangewend om diensten af te nemen van de marktpartij die het draadloos netwerk exploiteert en om het contractmanagement uit te voeren. Verder zijn er Anchor Tenants die zich pas na de oprichting van de Stichting aansluiten. Ook deze Anchor Tenants committeren zich voor een bepaalde periode, hun financile bijdrage is echter lager: er wordt gedacht aan een bedrag van 200.000. Deze organisaties worden via een Gebruikersraad (zie ook bladzijde 19) in de Stichting vertegenwoordigd. Er zijn al contacten met organisaties die interesse hebben om deel te nemen aan de Stichting. Deze organisaties zijn zowel uit de publieke sector (zorg, onderwijs, overheid) als uit de private sector (bankinstelling, bouwbedrijf, ICT-bedrijf). De marktpartij, of consortium van marktpartijen, zal via een Request for Interest (RFI) procedure geselecteerd worden. Dit proces wordt door de Stichting uitgevoerd. In hoofdstuk IX wordt verder uiteengezet hoe dit proces wordt uitgevoerd. Als de marktpartij eenmaal geselecteerd is kunnen zich geen nieuwe Anchor Tenants meer aandienen. De Stichting geeft in de RFI aan welke soort dienstverlening zij verwacht van de marktpartij, zonder dat de specifieke diensten benoemd worden. Uit de inventarisatie die reeds uitgevoerd is (zie hoofdstuk V) is een

24 augustus, 2007

Pagina 11 van 30

goed beeld verkregen van het soort diensten dat via het draadloos netwerk geleverd kunnen worden. De marktpartij dient, in een dialoog met de Stichting, aan te geven hoe zij deze verwachting denkt in te vullen. De werkwijze om via een stichting de realisatie van een stadsdekkend draadloos netwerk te realiseren heeft als voordeel dat er een duidelijke exitprocedure is voor de partijen van het Akkoord van Groningen. Na ommekeer van de contractperiode houdt de afnameverplichting van diensten op en de partijen zijn niet verplicht om met de marktpartij verder te gaan. In het geval van mislukking zijn zij geen eigenaar geworden van een onrendabele onderneming, in het geval van succes hebben zij hun doelstelling bereikt.

24 augustus, 2007

Pagina 12 van 30

V.

Toepassingen op het netwerk

In het voorjaar heeft een inventarisatie plaatsgevonden van diensten die gebruik zouden kunnen maken van een stadsdekkend draadloos netwerk en er heeft een analyse plaatsgevonden van de haalbaarheid van deze diensten. Het verslag van deze inventarisatie wordt separaat aan het Akkoord van Groningen aangeboden. Uit de inventarisatie zijn bij de AvG partijen een groot aantal wensen voor concrete diensten naar voren gekomen. Sommige toepassingen zijn op korte termijn te realiseren en andere toepassingen vergen voorbereidingen of veranderingen in de organisatie, de techniek, de werkwijze et cetera. De onderzoeker die de inventarisatie heeft uitgevoerd heeft na haar analyse een aantal toepassingen uitgekozen die op korte termijn een groot effect kunnen hebben (diamantjes) op de dienstverlening van de partijen van het Akkoord van Groningen. Daarnaast is er een groei-diamantje gekozen dat nog de nodige voorbereiding vergt, maar op langere termijn veelbelovend is: dynamische verkeersroutering. Gemeentelijke diamantjes op korte termijn ! Slimme energiemeters & Schakelen + dimmen openbare verlichting (ROEZ). Beide toepassingen leiden tot efficinter en lager energieverbruik en tot verwachte besparingen. Het draagt bij aan een duurzame stad. Hierbij is het vermeldenswaardig dat per 1 januari 2009 de energiebedrijven verplicht zijn (volgens de Nederlands Technische Afspraak) om uitsluitend energiemeters te plaatsen die op korte afstand kunnen worden uitgelezen (zie ook het kader hiernaast, overgenomen uit het rapport Strategische verkenning meetinfrastructuur en slimme meters). Er worden nu al slimme energiemeters geplaatst, maar deze communiceren op basis van GPRS of via het energienet. Energiebedrijven hebben aangegeven erg veel interesse te hebben in uitleesmogelijkheden via een WIFI-netwerk omdat men verwacht dat de communicatiekosten aanzienlijk omlaag kunnen als er al een draadloos netwerk aanwezig is. Deze verwachting wordt gevoed door de uitkomsten van verschillende onderzoeken (zoals de bovenstaande toekomstverwachting uit een artikel van MuniWireless, een website met allerlei informatie over stadsdekkende draadloos netwerken. 24 augustus, 2007

Pagina 13 van 30

!

Mobiele handhaving voor zes gemeentelijke diensten (ROEZ, HVD, MD, Sozawe, OCSW, DIA). Door de lopende umts-proef van mobiele handhaving bij drie diensten, is het onderwerp heel actueel. Een stadsdekkend wifi-netwerk is qua breedbandigheid te prefereren boven umts, omdat scans en beeldmateriaal of kaarten dan op afstand veel makkelijker toegankelijk zijn. Financieel is WIFI waarschijnlijk ook aantrekkelijker, vanwege de verwachte lagere operationele kosten. Over de umts-kosten was ten tijde van de inventarisatie geen informatie aanwezig. Wanneer mobiele handhaving uitgebreid wordt naar zes gemeentelijke diensten, mag tevens verwacht worden dat er schaalvoordelen te behalen zijn in aanpak, opleiding en inkoop van randapparatuur en software. Draadloze toegang voor mobiele medewerkers, waaronder begeleiding werken-op-locatie (wol-ers van DSW) en mobiel digitaal klantdossier (Sozawe). Bij alle diensten zijn er functies die zeer mobiel zijn en waarbij mobiele toegang tot het gemeentenetwerk een belangrijke meerwaarde heeft. Bij de wol-ers heeft de toepassing ook een neveneffect, namelijk: opleiding in ICT-vaardigheden van medewerkers die hier doorgaans nog niet veel ervaring mee hebben opgedaan. Dat maakt het enerzijds moeilijk, maar als deze begeleiding-op-afstand goed wordt ingevuld door de DSWprojectbegeleiders, krijgt de betrokken medewerker extra ict-vaardigheid. Daarmee krijgt men ook betere kansen op doorstroming buiten DSW.

!

Diamantjes bij de kennisinstellingen ! Studenten van de RUG en HG hebben als eerste aangegeven dat zij de beschikbaarheid van een draadloos netwerk als verrijking van hun studeeromgeving zien en hebben aangegeven dat het wellicht een positieve factor zal zijn in de keuze van de stad waarin toekomstige studenten willen studeren. Deze verrijking is niet alleen het gevolg van de extra mogelijkheden die geboden worden, maar ook het gevolg van de ICT-uitstraling die de stad krijgt. Stages zullen profijt hebben van een draadloos netwerk, niet alleen als ondersteuning bij activiteiten die zich buiten de muren van de instelling afspelen, maar ook door de verbreding van toepassingsmogelijkheden waar de studenten zich mee bezig kunnen houden. De verwachting is dat de ICT-bedrijvigheid in de stad een impuls krijgt door de aanwezigheid van een draadloos netwerk en hierdoor hebben de studenten de mogelijkheid zich al tijdens hun studie te bekwamen in een hoogst innovatief vakgebied met veel toekomstmogelijkheden. De kwaliteit van het onderwijs wordt hiermee verbeterd doordat er een betere aansluiting op actuele ontwikkelingen in de markt wordt gerealiseerd. Hoewel het is de stad Groningen redelijk gesteld is met breedbandaansluitingen in woningen, zijn met name studenten die op kamers worden vaak verstoken van goede Internet verbindingen. De aansluiting is meestal bestemd voor de hoofdbewoner van het pand waar zij inwonen en wordt

!

!

24 augustus, 2007

Pagina 14 van 30

zelden gedeeld met de verhuurders. Met een stadsdekkend draadloos netwerk kunnen deze studenten zelfstandig een verbinding regelen met hun instellingsnetwerk. Toepassingen bij andere partijen ! De Regiopolitie Groningen is onlangs een proef begonnen waarbij PDAs worden ingezet om agenten te ondersteunen als zij op straat zijn. Met behulp van de voorzieningen die geboden gaan worden door Draadloos Groningen kan de informatievoorziening aanzienlijk verbeterd worden, het geen zal leiden tot meer blauw op straat. De projectgroep is benaderd door een bedrijf dat een locatie zoekt om een draadloos systeem voor fijnstofmetingen te kunnen demonstreren. Met dit systeem kunnen vrij eenvoudig bij drukke plekken in de stad fijnstofmetingen uitgevoerd worden waardoor, al dan niet pro-actief, maatregelen genomen kunnen worden om de luchtkwaliteit te verbeteren.

!

24 augustus, 2007

Pagina 15 van 30

VI. Producten en DienstenHet feitelijke product dat wordt opgeleverd is een stadsdekkend draadloos netwerk gebaseerd op het WiFi protocol. Op het netwerk wordt het Internet Protocol (IP) als transport protocol gebruikt. De beschikbare bandbreedte voor de apparatuur die (draadloos) verbinding krijgt met dit netwerk is voldoende voor de toepassingen op het netwerk. Het netwerk zal voorzieningen hebben waardoor er verschillende virtuele netwerken naast elkaar op de basisinfrastructuur kunnen draaien. Dit is nodig om bepaalde toepassingen in een beschermde omgeving op te nemen en om ervoor te zorgen dat het gebruik door bepaalde gebruikersgroepen niet van invloed is op de voorzieningen voor andere groepen. Op deze basisinfrastructuur worden diensten aangeboden, hetzij door de marktpartij zelf, hetzij door bedrijven en organisaties die zich als klant aanmelden en daarvoor tarieven betalen aan de marktpartij. Het is nadrukkelijk de eis dat er sprake is van een open netwerk: de marktpartij mag in principe geen partijen weren die zich als klant aanmelden. Voor het realiseren van de toepassingen die uit de inventarisatie naar voren zijn gekomen zal de Stichting in ieder geval de volgende diensten bedingen van de marktpartij: 1. Het draadloos netwerk biedt connectiviteit aan op basis van het WIFI protocol en het transport over het netwerk wordt gerealiseerd op basis van IPv4 protocol. Het netwerk biedt mogelijkheden om QoS (Quality of Service) te garanderen op verschillende virtuele netwerken (VLANs) die op het netwerk ondersteund worden. Voor de beschrijving van de QoS op een draadloos netwerk zijn standaarden gedefinieerd (bijv. IEEE 802.11g) die hiervoor als basis kunnen dienen. 2. Reguliere Internet koppeling voor individuen, waarbij onderscheid gemaakt wordt naar verschillende bandbreedte mogelijkheden (met bijbehorende tariefverschillen). Deze dienst is met name bedoeld voor mensen die Draadloos Groningen als vervanger van of naast hun Internet koppeling via vaste lijnen willen gebruiken. De dienst kan door de marktpartij zelf worden aangeboden of door een derde partij die deze diensten aanbiedt. 3. Het koppelen van een netwerk van een organisatie op basis van het Internet Protocol, waarbij Draadloos Groningen enkel als transmissie medium tussen het eindstation en het netwerk van de organisatie wordt gebruikt. HG en RUG zullen van deze dienst gebruik maken om hun studenten en medewerkers toegang tot hun netwerk te verlenen. Verder zal deze dienst ook gebruikt worden om lokale, web gebaseerde, diensten aan te bieden. 4. Het draadloos netwerk moet partijen de mogelijkheid bieden om testbed te zijn voor nieuwe diensten die door ICT-bedrijven worden ontwikkeld. 24 augustus, 2007

Pagina 16 van 30

5. Specifieke diensten die, al dan niet via onderaannemers, aangeboden worden zijn: a. Email en Website hosting

b. Communicatiediensten zoals IP telefonie en video-conferencing c. Extra beveiligde diensten (voor bijvoorbeeld politie en zorginstellingen)

d. Een 24*7 beschikbaarheid, inclusief back office. Per september 2007 start een proef in de binnenstad van Groningen. Doelstelling van deze proef is ondermeer om aan te tonen dat de gevraagde diensten ook daadwerkelijk aangeboden kunnen worden en te inventariseren welke parameters daarbij realistisch zijn. Het netwerk zal bestand moeten zijn tegen een groot aantal gebruikers die een aanzienlijke belasting van het netwerk kunnen veroorzaken. De uitkomsten van deze proef zullen gebruikt worden in de dialoog die met de marktpartijen gevoerd wordt.

24 augustus, 2007

Pagina 17 van 30

VII. Voordelen voor Anchor tenantsIn het algemeen gesteld hebben alle partijen belang bij de realisering van een stadsdekkend draadloos netwerk, het liefst als eerste in Nederland. Eerdere studies (Stichting Omslag, TNO-ICT) hebben vastgesteld dat de uitstraling voor Groningen als ICT stad groot zal. Vele steden, in Nederland en Europa, ontwikkelen soortgelijke gedachten. Als de stad Groningen zich in de voorhoede van deze nieuwe ontwikkeling positioneert zal het een voortrekkersrol kunnen vervullen, wat profijtelijk is voor de ICT bedrijvigheid in zowel de stad als in de regio. De deelnemers via de Stichting hebben verder als voordeel dat zij de infrastructuur mogen gebruiken voor innovatie, demonstraties en proeven. Er hoeft geen complete business case uitgewerkt te worden om kleinschalige pilots te kunnen uitvoeren. Hierdoor kunnen de organisaties flexibel inspelen op nieuwe ontwikkelingen en kan de ambitie om als voorbeeldomgeving te fungeren beter ingevuld worden. Naast deze algemene voordelen zijn er per deelnemer aan de Stichting specifieke voordelen te benoemen. Specifieke toepassingen zijn al in het rapport van TNO-ICT benoemd (zie hiervoor Appendices blz. 27). Oprichters Gemeente Groningen Uit de inventarisatie die recentelijk heeft plaats gevonden (zie hoofdstuk V), alsmede uit het eerder verschenen rapport van TNO-ICT, is duidelijk gebleken dat er vele processen binnen de gemeentelijke organisatie te benoemen zijn die gebaat zijn met de beschikbaarheid van een stadsdekkend draadloos netwerk. Het kan gaan om een verbeterde (efficintere) dienstverlening, nieuwe vormen van dienstverlening, verbetering van de informatiemanagement ten behoeve van beleidsontwikkeling of uitvoering. Ook kunnen bepaalde toepassingen leiden tot een kostenbesparing. Er zijn ook heel onverwachte voordelen van een stadsdekkend draadloos netwerk, zoals pas geleden werd aangetoond nadat een brug in Minneapolis (VS) instortte. Omdat de gemeente Anchor Tenant van het netwerk was, kon binnen heel korte tijd een communicatievoorziening tot stand gebracht worden. Behalve de financile voordelen zijn er ook, zoals reeds gezegd, ook economische voordelen aan te wijzen. De directe werkgelegenheid effecten van Draadloos Groningen zullen vrij gering zijn. Naar verwachting 24 augustus, 2007

Pagina 18 van 30

zullen niet meer dan 10 ftes nieuw werk gecreerd worden. De indirecte werkgelegenheideffecten zullen echter wel significant kunnen zijn. Als Groningen als eerste een stadsdekkend draadloos netwerk heeft en daarmee als voorbeeldomgeving voor andere steden kan dienen, is de verwachting dat er een toename van ICT-bedrijvigheid zal plaatsvinden meer dan aannemelijk. De kennis die hiermee opgedaan wordt kan worden gexporteerd naar steden die op een later moment overgaan tot de uitrol van een stadsdekkend draadloos netwerk. In steden zoals Boston (VS) en Manchester (VK, zie ook kader hiernaast) dient een stadsdekkend draadloos netwerk mede om de digitale achterstand in bepaalde wijken te verkleinen. Burgers krijgen door de aanwezigheid van het draadloos netwerk gemakkelijker toegang tot ICT-diensten. Hanzehogeschool Groningen en Rijksuniversiteit Groningen De voordelen voor beide onderwijsinstellingen zijn nagenoeg gelijk: hoogwaardige ICT-voorzieningen zijn aantrekkelijk voor studenten en staf. Studenten zullen eerder voor Groningen kiezen als studiestad als zij hier moderne voorzieningen zullen aantreffen. In het rapport van TNO-ICT zijn verder verschillende toepassingen van Draadloos Groningen benoemd. De bereikbaarheid van ICT-diensten van de instellingen is hier voor wat betreft de meerwaarde als algemene deler te noemen. Uit de inventarisatie is met name uit de onderzoekers naar voren gekomen dat de aanwezigheid van een testbed nieuwe onderzoekstoepassingen en onderwijsvormen mogelijk zal maken. De voordelen borgen De genoemde voordelen zijn voor een groot deel afhankelijk van de snelheid waarmee gehandeld wordt. Als Draadloos Groningen conform dit business model verder wordt uitgewerkt zal de Stichting Draadloos Groningen de grootste klant voor de marktpartij zijn en daarmee een grote stem hebben in het beleid en verdere ontwikkeling van het netwerk en de diensten die beschikbaar komen. Klanten die zich voor relatieve kleine diensten tot de marktpartij wenden hebben minder invloed op het beleid en zullen naar verwachting op hogere kosten moeten rekenen. Deze positie gaat verloren als andere steden Groningen vr zijn. Het is daarom noodzakelijk om snel een duidelijke koers uit te zetten die moet leiden tot een stads dekkend draadloos netwerk.

24 augustus, 2007

Pagina 19 van 30

VIII. Management en OrganisatieVan de zijde van het Akkoord van Groningen en overige Anchor Tenants wordt management en organisatie in een stichting ondergebracht. De algemene structuur van de Stichting Draadloos is als volgt: Raad van Toezicht De Stichting heeft een Raad van Toezicht waarin bestuurders van de drie partijen van het Akkoord van Groningen (AvG) vertegenwoordigd zijn. Bestuur De Raad van Toezicht benoemt een bestuur. In het bestuur zitten in ieder geval vertegenwoordigers van de AvG partijen, alsmede een vertegenwoordiging van overige partijen die zich als Anchor Tenant hebben aangemeld. Deze vertegenwoordiging wordt via de Gebruikersraad aangeleverd. Gebruikersraad Andere Anchor Tenants dan de stichters verenigen zich in de Gebruikersraad. Hun belangen in de Stichting worden vertegenwoordigd door een uit hun midden gekozen bestuurslid van de Stichting. Directievoering Voor het uitvoeren van de activiteiten van de stichting wordt een klein bureau in het leven geroepen. Met als werktitel Draadloos Groningen. Dit bureau bestaat uit: 1. Directeur: 3. Projectleider: 0,4 fte 0,6 fte 2. Managementondersteuning: 0,6 fte Secretarile en financieel/administratieve ondersteuning worden bij de stichtende organisatie ondergebracht waar ook het bureau gehuisvest is. De bemensing van het bureau zal, zo mogelijk, vanuit de Akkoord van Groningen partijen gebeuren, waarbij de mensen voor dit doel worden vrijgemaakt 1 . De hiermee gemoeide personele kosten worden gecompenseerd. Ten aanzien van de verantwoordelijkheden van de voornoemde partijen is een TVB (TakenVerantwoordelijkheden-Bevoegdheden) matrix opgesteld. Hierin worden overzichtelijk de rollen weergegeven van de verschillende partijen die betrokken zijn bij Draadloos Groningen. Hierin wordt ondermeer zichtbaar dat het Akkoord van Groningen verantwoordelijk blijft voor de strategie van Draadloos Groningen, deels via de Raad van Toezicht, maar ook via het bestuur van de Stichting. Door de operationele taken in de Stichting onder te brengen kunnen de onderhandelingen met de marktpartijen voortvarend opgepakt worden.

Voor de initile bemensing van het stafbureau zijn al capabele mensen benaderd die bereid zijn voor de stichting te werken.1

24 augustus, 2007

Pagina 20 van 30

TVB matrix Draadloos GroningenAkkoord van Groningen Stichting Draadloos Groningen ! ! ! ! ! Verantwoordelijkheden ! Vaststellen van de lange termijn strategie van Draadloos Groningen Adequate aansturing van de Stichting vanuit de AvG partijen ! ! Selecteren marktpartij Opdrachtgever voor inrichting Draadloos Groningen Contractbeheer in operationele fase Vertegenwoordiging AvG partijen naar leverancier(s) Opstarten van projecten voor nieuwe diensten Betaling aan de marktpartij Afspreken en afdwingen van gewenste services voor founding fathers Realiseren van voldoende diensten om Draadloos Groningen rendabel te maken Betalingsbevoegd binnen mandaat Marktpartij

Taken

! !

Toezicht op stichting Vertegenwoordigt de AvG partijen naar de stichting

! ! ! !

Inrichten draadloos Groningen Operationeel houden draadloos Groningen Aanbieden van basisdiensten Werven nieuwe klanten

! !

!

Verantwoordelijk voor eigen business Leveren van afgesproken diensten aan de Stichting

!

Bevoegdheden

! !

!

Opheffen Stichting Beschikbaar stellen van middelen voor de Stichting Mandatering

!

! ! !

Afsluiten van contracten met nieuwe klanten Technologie keuzes Selecteren onderaannemers

24 augustus, 2007

Pagina 21 van 30

IX. Operationeel PlanDe Stichting heeft, zoals eerder gezegd, twee hoofddoelen, te weten: 1. Het realiseren van een stadsdekkend draadloos netwerk door het aantrekken van een marktpartij die zorgdraagt voor de uitrol en beheer van het netwerk. 2. Het stimuleren van nieuwe vormen van dienstverlening op het draadloos netwerk. Om het eerste doel te bereiken zal eerst de Request for Interest (RFI) verder uitgewerkt worden en conform EU-aanbestedingsrichtlijnen gepubliceerd worden. Voor de voortgang van het project is het noodzakelijk dat hier snel mee begonnen wordt, nog voordat de formele besluitvorming over budgettoekenning door alle partijen plaats heeft gevonden. Dit kan als gekozen wordt voor een concurrentiegerichte dialoog gekozen wordt. Volgens het Boa (Besluit aanbestedingsregels overheid) is dit een procedure waaraan alle ondernemers mogen verzoeken deel te nemen en waarbij de aanbestedende dienst een dialoog voert met de tot de procedure toegelaten ondernemers, ten einde een of meer oplossingen te zoeken die aan de behoeften van de aanbestedende dienst beantwoorden en op grond waarvan de geselecteerde ondernemers zullen worden uitgenodigd om in te schrijven. Deze procedure wordt gevolgd in situaties waarin de aanbestedende dienst op voorhand niet in staat is om exact weer te geven welke diensten zij wensen af te nemen en hoe deze diensten omschreven dienen te worden. In een eerste verkennend gesprek met een bureau dat gespecialiseerd is in complexe aanbestedingen is deze procedure als wenselijk en haalbaar aangegeven. De overheidspartijen voldoen aan de aanbestedingsplicht en behouden de mogelijkheid om samen met genteresseerde marktpartijen in gesprek te gaan om de meest optimale invulling van hun wensen te realiseren. In de RFI worden marktpartijen, conform Europese aanbestedingsregels, op hoofdlijnen genformeerd over de wensen van de aanbestedende dienst en worden zij verzocht kenbaar te maken of zij met de aanbestedende dienst daarover in gesprek willen gaan. In het geval van Draadloos Groningen is de Stichting de aanbestedende dienst. Parallel aan het opstellen en publiceren van de RFI en het aangaan van de dialoog met de marktpartijen wordt een (reeds opgestarte) proef gehouden. En van de doelstellingen van deze proef is om de kwaliteitseisen van de verschillende diensten te kwantificeren, alsmede om te demonstreren voor welke diensten een stadsdekkend draadloos netwerk een oplossing is. De resultaten van deze proef zullen verzameld en verwerkt worden en dienen als basis voor de onderhandeling met de marktpartijen in de concurrentiegerichte dialoog. Nadat de marktpartij geselecteerd is en het implementatieplan voor het netwerk vaststaat, kan meer aandacht aan de feitelijke applicaties besteed worden. Toepassingen zoals koppeling met de instellingsnetwerken van Hanzehogeschool Groningen en RUG zijn vrij eenvoudig te realiseren. Voor het omzetten van bestaande diensten en het opzetten van nieuwe diensten zijn aparte projectplannen noodzakelijk, al dan niet met 24 augustus, 2007

Pagina 22 van 30

financiering vanuit subsidieregelingen. Hier zal met name in 2008 en de jaren daarna veel inspanning gepleegd moeten worden. Uit de voorgaande acties is eht volgende doorloopschema te destillerenID 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Activiteiten Stichting Draadloos oprichten Stichting inrichten Definitief Bus ines splan ops tellen Publiceren RFI Sluiting RFI reactietijd Aantrekken kleine Anchor Tenants Begeleiden pilot Dialoog Ops tellen tenderdocum ent Vas tstellen tenderdocument Keuze marktpartij voorbereiden 17 days 17 days 17 days Tas k Nam e 33 Besluitvormingsmomenten Bus iness plan door AvG RFI door Bes tuur Stichting (i.o.) Keuze marktpartijen door Bes tuur Vas tstellen bijdrage door Anchor tenants Goedkeuring tenderdocum ent Keuze marktpartij 32 days 2 days 34 35 Septem ber 36 37 38 39 October 40 41 42 43 Novem ber 44 45 46 47 48 Decem ber 49 50 51 52 January 1 2 3 4 5 February 6 7 8 9 March 10 11 12 13 April 14 15 16 17 May 18

In het bovenste blok staan de besluitvormingsmomenten van de partners van het Akkoord van Groningen gemeld. Deze zijn als volgt: 1. Goedkeuring Businessplan door AvG a. Basis: Definitief Concept Businessplan d.d. 1 augustus 2007 b. Doel: Stichting kan opgericht worden waarna aanbestedingsprocedure gestart kan worden c. Risico: AvG partijen haken op een later moment alsnog af waardoor er onvoldoende draagvlak is voor publiceren tenderdocument d. Commitment: AvG partijen dragen operationele kosten van de Stichting tot en met mei 2008 ( maximaal k 100,-) 2 2. Goedkeuring RFI door Bestuur Stichting a. Basis: Concept RFI opgesteld in samenwerking met adviesbureau (Significant) b. Doel: Oproepen marktpartijen om samen met de Stichting het raamwerk van een tenderdocument uit te werken c. Risico: Geen d. Extra commitment: Geen 3. Keuze van gesprekspartners door Bestuur Stichting a. Basis: RFI en keuzecriteria b. Doel: Selectie van marktpartijen om tenderdocument verder uit te werken c. Risico: Er hebben zich geen marktpartijen aangemeld die voldoen aan criteria d. Extra commitment: Geen 4. Vaststellen bijdrage door Anchor Tenants a. Basis: Definitief Businessplan (+ Rapporten van Stichting Omslag en TNO-ICT en Inventarisatierapport) b. Doel: Budget is in begroting van Anchor tenants geborgd en kan worden vrijgegeven mits in later stadium tenderdocument wordt goedgekeurd c. Risico: Geen

2

Deze bijdrage is exclusief het voorbereidingskrediet dat al eerder (december 2006) is toegezegd.

24 augustus, 2007

Pagina 23 van 30

d. Extra commitment: Budgetten zijn intern geborgd 5. Goedkeuring tenderdocument door Anchor Tenants a. Basis: Definitief concept tenderdocument b. Doel: Tenderdocument kan naar geselecteerde marktpartijen gestuurd worden c. Risico: En of meer Anchor Tenants trekken zich terug d. Extra commitment: Budget voor diensten en operationele ondersteuning wordt formeel toegezegd en Anchor Tenants verplichten zich diensten te gaan afnemen van de marktpartij. 6. Keuze marktpartij door Bestuur Stichting a. Basis: Aanbiedingen van marktpartijen b. Doel: Selectie marktpartij om Draadloos Groningen te exploiteren c. Risico: Er komen geen aanbiedingen d. Commitment: Anchor Tenants gaan via Stichting contract aan met marktpartij. N.B.!: Dit is een formeel keuzemoment, als de procedure goed is gevolgd zal het lastig zijn om zich als Anchor Tenant terug te trekken. De enige optie is de gehele aanbesteding af te blazen en opnieuw beginnen.

24 augustus, 2007

Pagina 24 van 30

X.

Financieel plan

De Stichting zal zelf geen apparatuur aanschaffen voor het Draadloos Groningen, maar neemt diensten af van de marktpartij die via de concurrentiegerichte dialoog procedure geselecteerd is. Voor de onderhandelingen met de marktpartijen in de opstartfase, het contractmanagement tijdens de operationele fase van de contractperiode en voor het stimuleren van nieuwe diensten is een klein stafbureau noodzakelijk. De personele lasten, huisvesting en kantoorkosten worden bekostigd uit de bijdragen van de deelnemers aan de Stichting. In de onderstaande tabel worden de inkomsten en uitgaven van de Stichting op een rij gezet, waarbij wordt uitgegaan van een contractperiode van 1 september 2007 t/m 31 augustus 2011.Stichting Draadloos Groningen Jaar Uitgaven Diensten Founding Fathers Diensten Anchor Tenants Opex Capex Expolitatielasten Inkomsten Gemeente Groningen Hanzehogeschool Groningen Universiteit Groningen Anchor Tenants Projectinkomsten Totalen inkomsten Resultaat Liquiditeit * Vanaf 1/9/2007 ** Tot 31/8/2011 2007* 0 0 63,004 0 63,004 2008 800,000 400,000 214,588 0 1,414,588 2009 800,000 400,000 252,067 0 1,452,067 2010 600,000 0 270,420 0 870,420 2011** 200,000 0 193,851 0 393,851 P&L Totalen 2,400,000 80% van bijdrage 800,000 80% van bijdrage 993,930 0 4,193,930

125,000 250,000

250,000 250,000 250,000 600,000 50,000 1,400,000 -14,588 297,408

250,000 250,000 250,000 400,000 60,000 1,210,000 -242,067 55,341

250,000 250,000 250,000 60,000 810,000 -60,420 -5,079

250,000 125,000

25,000 400,000 6,149 1,070

1,000,000 1,000,000 1,000,000 1,000,000 Inschatting is 5* 200.00 195,000 4,195,000 1,070

375,000 311,996 311,996

Toelichting: 1. Diensten: budget dat feitelijk beschikbaar is voor het afnemen van diensten van de geselecteerde marktpartij. Dit bedrag is 80% van het bedrag dat de deelnemers aan de Stichting bijdrage. De overige 20% is nodig voor de financiering van het stafbureau. 2. OPEX: operationele kosten van de Stichting. Deze worden hieronder nader toegelicht. 3. CAPEX: investeringen. Deze zijn nul omdat enkel diensten van de marktpartij worden ingekocht.

24 augustus, 2007

Pagina 25 van 30

4. Inkomsten: hierbij wordt ervan uitgegaan dat de drie stichtende organisaties ieder 1.000.000 bijdragen aan de Stichting en dat minstens vijf kleinere partijen ieder 200.000 aan de Stichting bijdragen. 5. Projectinkomsten: vanaf 2008 zal het stafbureau zich meer gaan richten op het initiren van projecten die moeten leiden tot nieuwe diensten. De begeleiding van deze projecten zal gecompenseerd worden uit projectinkomsten. De omzet van de Stichting gedurende de gehele contractperiode (vier jaar) bedraagt 4.200.000 waarvan 3.200.000 besteed zal worden aan dienstverlening door de marktpartij aan de deelnemers in de Stichting.. Details van de operationele kosten zijn in de onderstaande tabel opgenomen:Opex Jaar Directie (0,4 fte) Contract/office management (0,6 fte) Project management (0,6 fte) Project support Kantoorkosten Externe ondersteuning Reis/verblijf-kosten PR Totalen 9,504 5,000 5,000 2,500 63,004 2007* 15,000 13,000 13,000 2008 47,250 40,950 40,950 30,000 29,938 10,000 10,500 5,000 214,588 2009 49,613 42,998 42,998 50,000 40,434 10,000 11,025 5,000 252,067 2010 52,093 45,147 45,147 50,000 51,456 10,000 11,576 5,000 270,420 2011** 36,101 31,287 31,287 40,000 41,599 5,000 6,078 2,500 193,851 Totalen 200,056 173,382 173,382 170,000 172,931 18000 per fte

40,000 Financieel/secretarieel/juridisch 44,179 20,000 993,930

* Vanaf 1/9/2007 ** Tot 31/8/2011

Toelichting: 1. Stafkosten: de vaste kosten zijn gebaseerd op de formatie die is opgevoerd in de beschrijving van de organisatie (zie blz. 19). Naarmate meer projecten opgestart worden kan extra formatie gefinancierd worden.

24 augustus, 2007

Pagina 26 van 30

XI. AppendicesDe volgende appendices worden met het businessplan meegestuurd:! ! ! ! !

Meerwaarde voor participanten Akkoord van Groningen Concept RFI Rapport Stichting Omslag Rapport TNO-ICT Rapport Publicase

24 augustus, 2007