Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case...

28
Business case project IM-LVG Business cas Business cas Student: Henk Jan Kosse Opdrachtgever: Dr. Hugo Velt Begeleider: Peter Schiphof (IB Dit project wordt m Europese gemeen Regionale Ontwikk Groningen, Innova Groningen-2 . G Bu se project IM-LVG se in de zorg thuijsen BS) en Richard Benes (BE) medegefinancierd door de nschap, Europees fonds voor keling (EFRO) en de provincie atief Actieprogramma usiness case in de zorg

Transcript of Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case...

Page 1: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG

Business case project IM

Business case in de zorg

Student: Henk Jan Kosse

Opdrachtgever: Dr. Hugo Velthuijsen

Begeleider: Peter Schiphof (IBS)

Dit project wordt medegefinancierd door de

Europese gemeenschap, Europees fonds voor

Regionale Ontwikkeling (EFRO) en de provincie

Groningen, Innovatief Actieprogramma

Groningen-2 .

LVG Business case in de zorg

Business case project IM-LVG

Business case in de zorg

Opdrachtgever: Dr. Hugo Velthuijsen

Begeleider: Peter Schiphof (IBS) en Richard Benes (BE)

Dit project wordt medegefinancierd door de

Europese gemeenschap, Europees fonds voor

Regionale Ontwikkeling (EFRO) en de provincie

Groningen, Innovatief Actieprogramma

Business case in de zorg

Page 2: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

2

Page 3: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

3

Samenvatting

In deze afstudeeropdracht wordt een businesscase voor project Intelligente Monitoring van

Licht Verstandelijk Gehandicapten (IM-LVG) uitgewerkt. Dit is een samenwerking van de

Hanzehogeschool Groningen, zorginstelling Stichting Novo en ICT bedrijf Avics B.V.

Project IM-LVG onderzoekt de mogelijkheid voor toepassing van domotica (ICT oplossing) bij de

begeleiding van licht verstandelijk gehandicapten. In dit project worden licht verstandelijk

gehandicapten gemonitord met sensoren. Deze sensoren communiceren met een

expertsysteem, waarin pedagogen zogenaamde ‘rules’ in kunnen programmeren. Op dit

moment wordt een pilot bij 2 cliënten van het ambulante team stad Groningen van Novo

uitgevoerd. Bij succes wordt de toepassing uitgebreid naar meer cliënten en andere teams van

Novo.

Om die uitbreiding goed te begeleiden is besloten om een business case op te stellen. Een

business case is een document dat een investeringsbeslissing ondersteunt. In een traditionele,

organisatorische business case wordt een afweging gemaakt tussen de kosten en baten die

gemoeid zijn met een project. Er zijn verschillende publicaties verschenen over het schrijven

van business cases. In deze scriptie wordt gebruikt gemaakt van de theorieën van Verdonk,

Klooster & Associates (VKA), Ernst & Young (E&Y) en de Treasury Board of Canada Secretariat.

De belangrijkste overeenkomst tussen VKA en E&Y is dat zij beiden onderschrijven wat het

belang is van een maatschappelijke case. Dit betekent dat niet alleen de financiële kosten en

baten belangrijk zijn, de harde gegevens, maar ook de maatschappelijke kosten en baten. Die

maatschappelijke kosten en baten moeten kwantificeerbaar gemaakt worden. Ook zijn beiden

het er over eens dat de financiën nog steeds de basis vormen van een investeringsbeslissing. Als

een besluit niet financieel verantwoord is, dan zal het geen goed besluit zijn. Immers, de

investeerders moeten garant willen staan en de financiers moeten leningen willen verstrekken.

In deze afstudeeropdracht wordt de traditionele of organisatorische (business) case uitgewerkt.

Dit betekend dat de nadruk ligt op de financiële kosten en baten van dit project en aan welke

(financiële) voorwaarden moet worden voldaan om met succes te kunnen dissemineren. Om

die voorwaarden te bepalen zijn de kosten van het ambulante team stad Groningen geïsoleerd

van de andere teams van Novo. Er is onderzocht hoe de kostprijs van de diensten ‘begeleiding’

en ‘begeleiding extra’ kunnen veranderen om de investering terug te verdienen binnen de

afschrijvingsperiode van vijf jaar. Dit zijn niet de enige diensten die het ambulante team stad

levert. Om tot een nauwkeurige benadering van de kosten voor ´begeleiding´en ´begeleiding

extra´ te komen zijn de kosten in indirecte en directe kosten opgedeeld. Aan de hand daarvan

zijn een aantal kengetallen uitgewerkt die de (financiële) kans op succes van het project

weergeven. De uitgewerkte kengetallen zijn de Total Cost of Ownership, Netto Contante

Waarde en Break-even Analyse. Deze kengetallen geven op basis van verschillende

berekeningen een minimale besparing die nodig is om de domotica te gebruiken. Door die

minimale procentuele besparing stijgen de totale kosten niet en wordt de investering

terugverdiend.

Page 4: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

4

Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te implementeren.

Voorwaarde daarvoor is dat er een besparing in de loonkosten gerealiseerd kan worden.

Verwacht wordt dat deze besparing kan komen doordat er doelmatiger gewerkt kan worden,

bijvoorbeeld een lager ratio uren planbaar/niet-planbaar. Ook kan er een besparing

gerealiseerd worden doordat de begeleiding proactief kan handelen, waardoor er minder uren

achteraf nodig zijn. Het moet nog verder onderzocht worden of dit ook werkelijk haalbaar is.

Aanbevolen is om, naast deze organisatorische case, ook de maatschappelijke case uit te

werken. Deze zullen dan samen, in de visie van Ernst & Young, resulteren in een

maatschappelijke business case. Dit document kan helpen financiers en investeerders te

overtuigen. Daarnaast is het nodig om de cijfers up-to-date te houden. De offerte van Avics B.V.

waarop de berekeningen zijn gebaseerd dateert van maart 2010. Ook de cijfers vanuit Novo

opgeleverd zijn prognoses over 2010 en geen nagecalculeerde cijfers. De betrouwbaarheid van

de case hangt af van hoe betrouwbaar de cijfers zijn.

Vanwege vertrouwelijkheid van de cijfers wordt de uitgewerkte businesscase niet in de scriptie

opgenomen, maar als bijlage (bijlage 1: Businesscase Project IM-LVG) bijgevoegd.

Page 5: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

5

Voorwoord

In het kader van mijn studie Bedrijfseconomie heb ik onderzoek verricht naar een businesscase

voor project IM-LVG. De businesscase is een gevolg van het project. In dit project wordt

onderzocht of het mogelijk is domotica oplossingen toe te passen bij de begeleiding van licht

verstandelijk gehandicapten. Het project wordt uitgevoerd door een consortium bestaande uit

de Hanzehogeschool Groningen, zorginstelling Stichting Novo en systeem integrator Avics B.V.

Uiteindelijk moet de domotica geïmplementeerd worden bij Novo. Novo zal dan ook klant

worden bij Avics, die een aantal producten en diensten gaat leveren aan Novo. Om de juiste

beslissing op financieel vlak te maken is besloten om een businesscase op te stellen.

Na het besluit om een businesscase op te stellen is een afstudeeropdracht uitgezet door de

lector van het Instituut New Business & ICT van de Hanzehogeschool, Hugo Velthuijsen. Vol

enthousiasme heb ik hierop gereageerd. Het leek me leuk om een zelfstandige opdracht uit te

voeren en te helpen de zorg een stukje te verbeteren. Naast een student werd er ook naar een

begeleider van de opdracht gezocht. Dit is Peter Schiphof geworden, docent van de

International Business School (IBS) van de Hanzehogeschool. Samen schrijven we een

businesscase voor dit project.

Aanvankelijk kozen we er voor een businesscase model te ontwikkelen. In dit model zouden alle

stakeholders van dit project IM-LVG meegenomen worden. Daarvoor hebben we een aantal

groepen gedefinieerd die met dit project te maken hebben of nog zouden krijgen. Elke groep

moest de mogelijkheid hebben om eigen beslissingsindicatoren op te stellen, aan de hand

waarvan het project beoordeeld zou worden. Kernwoord voor onze werkwijze was vertrouwen.

Omdat er de mogelijkheid van tegenstrijdige belangen bestond tussen de stakeholders, moest

het model waarborgen dat vertrouwelijke informatie vertrouwelijk bleef. Daarnaast moest er

wel ruimte voor overleg, onderhandeling en onderling vertrouwen blijven. Iets wat wij zien als

essentieel, voor een vruchtbare samenwerking van de stakeholders.

Uiteindelijk bleek het niet haalbaar om een businesscase model te schrijven waarin alle

stakeholders geadresseerd konden worden. Na onderzoek en overleg zijn we tot de conclusie

gekomen dat de beslissingsbevoegdheid over het project bij het management van Novo ligt. In

de fase waarin het project zich nu bevindt is het niet zinvol om alle stakeholders te adresseren.

Medio 2011 zal besloten worden of het project een vervolg zal krijgen door disseminatie.

Daarvoor zullen dan meer kosten gemaakt moeten worden door Novo. Die harde beslissingen

hebben nu meer prioriteit. Daarom is er besloten om een meer traditionele businesscase uit te

werken in plaats van, het relatief nieuwe idee van, een maatschappelijke businesscase zelf te

schrijven. Een traditionele businesscase is in feite een ondersteuning van een

investeringsbeslissing, waarin kosten en baten worden afgewogen. Een maatschappelijke

businesscase verder kijkt dan alleen de financiële kosten en baten.

Page 6: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

6

Het rapport is in twee delen opgesplitst. Het eerste deel zal vooral de achtergrond van

businesscases, stakeholdersanalyses en financiële modellen voor een goede beslissing

beschrijven. In het tweede deel, als bijlage, zult u de uitwerking van de businesscase voor Novo,

inzake project IM-LVG, vinden. De toepassing van de eerder beschreven theorie in de praktijk,

zeg maar.

Tot slot wil de al eerder genoemde heer Velthuijsen bedanken voor het mij gunnen van deze

opdracht. De heren Peter Schiphof en Richard Benes wil ik bedanken voor de ondersteuning en

ideeën tijdens het schrijven en bedenken. Ook de heer Rik Bakker, manager bij Novo, voor

ondersteuning, informatie en vertrouwen.

Verder gaat mijn dank uit naar Chanan Moorrees voor de peukies op het balkon en naar Nikki

van Krieken voor het geduld en alle liefde.

Groningen, 10 januari 2011

Page 7: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

7

Inhoudsopgave

Samenvatting 3

Voorwoord 5

Inhoudsopgave 7

1. Inleiding 9

Hoofdstuk 2 De ontwikkelingen in de zorg en project IM-LVG 11

2.2 eHealth 12

2.3 eHealth en project IM-LVG 12

2.4 Conlusie 13

Hoofdstuk 3 Businesscases 14

3.3 Ernst & Young 16

3.4 De Treasury Board of Canada Secretariat. 17

3.5 Toepassing in de business case IM-LVG 17

Hoofdstuk 4 Stakeholdersanalyse 19

4.1 Inleiding 19

4.2 De definitie van stakeholders 19

4.3 Toepassing op project IM-LVG 20

Hoofdstuk 5 Investeringsbeslissingen 22

5.5 Conclusie 23

6. Conclusie 25

7. Aanbevelingen 26

Page 8: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

8

Literatuurlijst 27

Bijlagen 28

Bijlage 1 Business case project IM-LVG Vanwege de vertrouwelijkheid van de business case

wordt deze als apart document bijgevoegd. 28

Page 9: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

9

1. Inleiding

De Hanzehogeschool Groningen, met een leidende rol voor het Instituut voor ICT, gaat samen

met Novo (actief op het gebied van zorg voor en begeleiding van mensen met een

verstandelijke beperking) en Avics (Gronings ICT-bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in de

zorg) werken aan een project in het kader van het Innovatief Actieprogramma Groningen 2

(IAG2). Doel van het project is om begeleid wonen van licht verstandelijk gehandicapten te

ondersteunen met sensortechnologie en IT. Dit project is ‘Intelligente Monitoring van Licht

Verstandelijk Gehandicapten (Project IM-LVG)’ genoemd.

Binnen het project is gekozen voor een aanpak die probeert een stapje verder te gaan dan tot

nu toe het geval is geweest. ICT in de zorg heeft zich vooral beperkt tot communicatie via

televisieschermen. In dit project IM-LVG zal de communicatie niet via schermen gaan, maar via

sensoren. In het huis van een licht verstandelijk gehandicapte (LVG ’er) worden beweging- en

druksensoren geïnstalleerd. Deze sensoren geven signalen door aan een expertsysteem. Dit

systeem kan hierdoor de verstandelijk gehandicapten monitoren. Zo hebben zorgverleners de

mogelijkheid om proactief te handelen en in te kunnen spelen op snel veranderende

omstandigheden. De zorg voor, doorgaans onvoorspelbare, LVG ´ers kan hierdoor aanzienlijk

verbeterd en efficiënter gemaakt worden. Om te testen of de ideeën ook in de praktijk werken

is in de zomer van 2009 gestart met een pilot project. In deze pilot werken hulpverleners,

orthopedagogen en ICT’ers samen om te komen tot een functioneel en betrouwbaar systeem

voor het monitoren van licht verstandelijk gehandicapten.

Bij goede resultaten zal het project bij Novo worden geïmplementeerd. Daarom wil Novo niet

alleen resultaten op doelmatigheid en kwaliteit meten, maar ook komen tot een

investeringsanalyse in de vorm van een businesscase. Een businesscase is de zakelijke

rechtvaardiging van een project. Het is een bedrijfseconomische onderbouwing van de

haalbaarheid en wenselijkheid van een project. Hierbij wordt gekeken naar de gehele

levenscyclus van het op te leveren product en/of dienst. In een businesscase wordt concreet en

expliciet gemaakt wat de huidige situatie is en hoe de beoogde situatie moet zijn. Op basis van

een businesscase kan het management besluiten of het verantwoord is om het project verder

door te voeren binnen de organisatie.

In deze scriptie zal die businesscase voor project IM-LVG worden uitgewerkt. In deze

eindrapportage wordt het onderzoek, ten behoeve van de scriptie beschreven. Dit onderzoek

heeft geresulteerd in de businesscase Project IM-LVG. Centraal in dit onderzoek staat dus de

businesscase. Omdat een businesscase een omvangrijk document zal deze als bijlage bij dit

rapport worden toegevoegd (bijlage 1: Businesscase Project IM-LVG). De probleemstelling en

doelstelling van het onderzoek worden in de businesscase beantwoord. De probleemstelling

van de businesscase is als volgt geformuleerd:

‘Is het op basis van de huidige cijfers over 2010 financieel haalbaar om domotica, zoals

voorstaan in project IM-LVG, te implementeren en dissemineren bij Stichting Novo?’

Page 10: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

10

De probleemstelling is opgesteld om de volgende doelstelling te realiseren:

‘De businesscase zal in deze afstudeeropdracht uitgewerkt worden. Ten eerste zal dit onderzoek

zich richten op de verschillende modellen die al beschikbaar/gebruikt zijn in soortgelijke cases.

Op basis van geprognosticeerde cijfers over 2010 zullen er een aantal modellen ter

ondersteuning van financiële besluitvorming uitgewerkt worden. De businesscase wordt

opgeleverd met een Excel model waarin, op basis van voortschrijdend inzicht, de modellen

opnieuw ingevuld kunnen worden. Dit model zal ook in de toekomst de besluitvorming binnen

Novo, over project IM-LVG, kunnen ondersteunen.’

Bij het uitwerken van de case zijn een aantal beperkingen van toepassing. Deze case draait

enkel om het ambulante team stad van Novo. In de berekeningen wordt ervan uitgegaan dat

domotica alleen toegepast kan worden bij de diensten begeleiding en begeleiding extra. De

kosten en opbrengsten van het team worden geïsoleerd van de andere teams van Novo. De

opbrengsten die vanuit andere activiteiten van het ambulante team worden gegeneerd worden

buiten beschouwing gelaten. Voor het berekenen van de kosten voor domotica wordt alleen

het onderdeel van de offerte van Avics ‘Locatie Haren, zelfstandige woningen’ gebruikt, zoals

beschreven in maart 2010. Alle gemaakte kosten zullen meegenomen worden in de

berekeningen.

In hoofdstuk 2 wordt uiteengezet hoe het project IM-LVG inspeelt op de huidige ontwikkelingen

in de zorg. De keuze voor een methode van schrijven van een businesscase komt tot stand in

hoofdstuk 3, waarna hoofdstuk 4 ingaat op de stakeholdersanalyse. Daarna zal deze scriptie

zich toespitsen op de businesscase, met in hoofdstuk 5 de gekozen modellen en scenario’s. Op

grond van alle aspecten vindt u tot slot in hoofdstuk 6 de conclusies en in hoofdstuk 7

aanbevelingen. De uitgewerkte businesscase Project IM-LVG wordt bijgevoegd als bijlage

(bijlage 1).

Page 11: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

11

Hoofdstuk 2 De ontwikkelingen in de zorg en project IM-LVG

In dit hoofdstuk wordt uiteengezet hoe het project IM-LVG inspeelt op de huidige

ontwikkelingen in de zorg. Er zijn een aantal veranderingen op komst in het zorglandschap. Zo

heeft het nieuwe kabinet forse bezuinigingen aangekondigd en zal een deel van de AWBZ

overgeheveld worden naar de WMO. Dit betekent dat zorginstellingen effectiever zorg moeten

leveren en opnieuw moeten aanbesteden. Achtereenvolgens worden de landelijke

ontwikkelingen in de zorg, de opkomst van eHealth en hoe het project IM-LVG inspeelt op de

ontwikkelingen behandeld. De toepassing van het project zal in eerste instantie binnen het

werkgebied van het ambulante team stad Groningen van Novo vallen. Dit ambulante team

verzorgt en ondersteunt cliënten die extramuraal (buiten de muren van de instelling,

zelfstandig) wonen. De extramurale cliënten hebben allen een licht verstandelijke beperking,

maar proberen zo zelfstandig mogelijk hun leven te leiden.

2.1 Landelijke ontwikkeling Het nieuwe kabinet zet op basis van het regeerakkoord in op het afmaken van het ingezette

proces van beloning naar prestatie. Doel is een kwalitatief hoogstaande, toegankelijke en

betaalbare gezondheidszorg. Geconstateerd wordt dat de zorg in Nederland in het algemeen

goed toegankelijk is, maar de kwaliteit nog beter kan en de oplopende kosten beter beheerst

moeten worden. In de begroting 2011 is bijna €63 miljard beschikbaar voor de zorg (2010:

€61miljard).

De Nederlandse overheid zal de komende jaren fors bezuinigen. Naar verwachting zal ook de

zorg daar nadrukkelijk in betrokken worden. Zorginstellingen zien zich dan geconfronteerd met

weer een nieuwe uitdaging die ze succesvol het hoofd dienen te bieden. Daar waar de laatste

jaren vaak al veel inspanningen zijn gepleegd om niet alleen de efficiency maar ook de kwaliteit

te verbeteren, wordt het steeds lastiger om voldoende verbeterpotentieel te vinden én te

realiseren. Toch staan instellingen juist voor die opgave, terwijl ze nog steeds nadrukkelijk

aangesproken zullen worden op de geleverde kwaliteit en service.

De vraag is hoe zorginstellingen nu blijvend prestaties en efficiency kunnen verbeteren.

Instellingen zijn meer en meer op zoek naar een wijze om duurzaam de manier van werken

binnen de gehele organisatie te veranderen en om zo goed een efficiënte zorg te kunnen

leveren. Een samenhangend organisatie- en procesverbeteringsprogramma dat nieuwe

concepten implementeert die structureel van aard zijn en daardoor niet kunnen verwateren,

biedt instellingen hiervoor een goed alternatief. Via een dergelijk programma kunnen

bovenstaande initiatieven als zorgprogrammeringen het projectmatig verbeteren van

afdelingen in samenhang het elkaar worden gebracht en elkaar ook versterken. Binnen een

dergelijk programma is het gericht verbeteren van de logistieke planning van extra

toegevoegde waarde. Enerzijds om er voor zorg te dragen dat benodigde capaciteiten voor

zorgprogramma’s ook daadwerkelijk op het juiste moment beschikbaar zijn. Anderzijds om

ervoor te zorgen dat per deel capaciteit een goede en stabiel hoge bezetting kan worden

gerealiseerd, zodat de kostprijzen van deelactiviteiten waaruit zorgprogramma’s zijn

Page 12: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

12

opgebouwd, verlaagd kunnen worden. Op deze wijze ontstaat een logisch, samenhangend

geheel dat er op is gericht om structureel goede en efficiënte zorg te leveren.

2.2 eHealth Gezondheidszorg optimaal ondersteund door ICT en internet, dat is de definitie van eHealth.

De impact van eHealth op de zorg is momenteel nog beperkt. Het is vooralsnog het domein van

succesvolle pilots en kleinschalige initiatieven. De komende jaren zal eHealth in de visie van

Ernst & Young een belangrijke succesfactor worden voor iedere zorgaanbieder en zal eHealth

de positie van patiënten in relatie tot hun zorgverleners fundamenteel veranderen.

Zorgaanbieders doen er dan ook goed aan nu ervaring op te doen en veranderingen structureel

in te zetten.

Op het gebied van ICT ontwikkelen zich vele toepassingsmogelijkheden. Deze diverse

toepassingen kunnen behulpzaam zijn bij het bevorderen van de kwaliteit van leven en de

zelfredzaamheid of zelfregie van mensen met een (lichte) verstandelijke beperking. Hierbij kan

gedacht worden aan verschillende mogelijkheden op het gebied van sensortechnologie,

draadloze netwerken, feedbackmechanismen, methoden en technieken van interventies, enz.

Cliënten met een lichte verstandelijke beperking en hun bijkomende problematiek hebben een

chronische/ langdurige behoefte aan ondersteuning. Door hun problematiek zullen zij dit niet

letterlijk zo vragen en moet worden gekeken naar de vraag ‘achter’ het gedrag en met name

naar hun motivatie. In eerste instantie lijkt er in de (ambulante) ondersteuning een sterk accent

op reactief handelen te liggen. Reden voor Stichting Novo om te kijken naar het verschuiven

van de aandacht naar proactief handelen (weet hebben van de beperkingen, aansluiten bij hun

beleving en ‘overlevingsstijl’ en motivatie) en daarmee het voor zijn van problemen.

2.3 eHealth en project IM-LVG De domotica die project IM-LVG ontwikkeld is zo’n vorm van eHealth. Een toepassing die zich

richt op de interactie tussen de zorgaanbieders en cliënten. Het innovatieve karakter van dit

project zit vooral in de intelligente ICT toepassingen die de zorgverlener (begeleiders en

orthopedagogen) op afstand van de cliënten tot zijn beschikking krijgt. Met deze ICT

voorzieningen kunnen (niet menselijke) interventies richting de cliënt op afstand en

geautomatiseerd worden aangestuurd. Hierdoor wordt tevens op een innovatieve wijze

bijgedragen aan een oplossing voor de verminderde beschikbaarheid van verzorgers.

Door het inzetten van dit project wordt in de bestaande huisvesting een proefopstelling met

intelligente toepassingen ontwikkeld. In algemene termen verloopt het proces als volgt:

signalerende infrastructuur (bijvoorbeeld sensoren) in het betreffende huis nemen waar

(ontvangen data), geeft de data vervolgens door aan een expert systeem (zie onderstaande

afbeelding). Hier wordt afhankelijk van de waarden van de data al dan niet een actie

automatisch in gang gezet. Deze actie bestaat in principe uit een niet menselijke interventie. De

sensoren blijven data naar het expert systeem sturen, waar vervolgens bepaald wordt of de

actie tot het gewenste resultaat heeft geleid. Is dit het geval dan worden er op dit punt geen

Page 13: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG

aanvullende acties vanuit het expert systeem geïnitieerd, wat wel het geval is indien het

gewenste resultaat (nog) niet gerealiseerd is.

Het expert systeem levert via de signaleringsmodu

afstand. Dat kunnen signalen zijn die moeten leiden tot een interventie van de zorgverlener.

Daarnaast kan via een rapportage module informatie geleverd worden over bijvoorbeeld welke

acties, wanneer en met welke f

systeem en met welk resultaat. Zorgverleners kunnen op basis hiervan tot de conclusie komen

dat bijvoorbeeld andere interventies wenselijk zijn. Zij krijgen dan ook de mogelijkheid om de

scripts (regels), die binnen het expert systeem gebruikt worden, te wijzigen met behulp van een

script editor. Hierdoor kunnen zij bestaande regelkringen (sensor

wijzigen en/of nieuwe invoegen.

Een schematische weergave van het systeem

gehandicapten, zoals ontworpen door Avics B.V. vindt u hieronder in figuur 2

Figuur 2: Schematische weergave van het systeem voor monitoring van licht verstandelijk gehandicapten.

2.4 Conlusie

Het nieuwe kabinet zet op basis van het regeerakkoord in op het afmaken van het ingezette

proces van beloning naar prestatie. Doel is een kwalitatief hoogstaande, toegankelijke en

betaalbare gezondheidszorg. De vraag is hoe zorginstellingen nu blijvend hun prestaties en

efficiency kunnen verbeteren. De domotica in dit project wil dat doen door van reactief

proactief handelen te gaan. Het systeem moet problemen bij de cliënten vooraf signaleren

zodat er meteen maatregelen genomen kunnen worden. Zodoende is er achteraf minder tijd

nodig voor het zogenaamde puinruimen en kan de zorg effectiever geleverd wo

LVG Business case in de zorg

13

aanvullende acties vanuit het expert systeem geïnitieerd, wat wel het geval is indien het

gewenste resultaat (nog) niet gerealiseerd is.

Het expert systeem levert via de signaleringsmodule ook informatie aan de zorgverlener op

afstand. Dat kunnen signalen zijn die moeten leiden tot een interventie van de zorgverlener.

Daarnaast kan via een rapportage module informatie geleverd worden over bijvoorbeeld welke

acties, wanneer en met welke frequentie (automatisch) in gang zijn gezet door het expert

systeem en met welk resultaat. Zorgverleners kunnen op basis hiervan tot de conclusie komen

dat bijvoorbeeld andere interventies wenselijk zijn. Zij krijgen dan ook de mogelijkheid om de

egels), die binnen het expert systeem gebruikt worden, te wijzigen met behulp van een

script editor. Hierdoor kunnen zij bestaande regelkringen (sensor - expert systeem

wijzigen en/of nieuwe invoegen.

chematische weergave van het systeem voor monitoring van licht verstandelijk

gehandicapten, zoals ontworpen door Avics B.V. vindt u hieronder in figuur 2

Figuur 2: Schematische weergave van het systeem voor monitoring van licht verstandelijk gehandicapten.

Het nieuwe kabinet zet op basis van het regeerakkoord in op het afmaken van het ingezette

loning naar prestatie. Doel is een kwalitatief hoogstaande, toegankelijke en

betaalbare gezondheidszorg. De vraag is hoe zorginstellingen nu blijvend hun prestaties en

efficiency kunnen verbeteren. De domotica in dit project wil dat doen door van reactief

proactief handelen te gaan. Het systeem moet problemen bij de cliënten vooraf signaleren

zodat er meteen maatregelen genomen kunnen worden. Zodoende is er achteraf minder tijd

nodig voor het zogenaamde puinruimen en kan de zorg effectiever geleverd wo

Expert

systeem

Script

editor Rappor-

tage

module

Signa -

lerings

module

Business case in de zorg

aanvullende acties vanuit het expert systeem geïnitieerd, wat wel het geval is indien het

le ook informatie aan de zorgverlener op

afstand. Dat kunnen signalen zijn die moeten leiden tot een interventie van de zorgverlener.

Daarnaast kan via een rapportage module informatie geleverd worden over bijvoorbeeld welke

requentie (automatisch) in gang zijn gezet door het expert

systeem en met welk resultaat. Zorgverleners kunnen op basis hiervan tot de conclusie komen

dat bijvoorbeeld andere interventies wenselijk zijn. Zij krijgen dan ook de mogelijkheid om de

egels), die binnen het expert systeem gebruikt worden, te wijzigen met behulp van een

expert systeem – actie)

r monitoring van licht verstandelijk

gehandicapten, zoals ontworpen door Avics B.V. vindt u hieronder in figuur 2:

Het nieuwe kabinet zet op basis van het regeerakkoord in op het afmaken van het ingezette

loning naar prestatie. Doel is een kwalitatief hoogstaande, toegankelijke en

betaalbare gezondheidszorg. De vraag is hoe zorginstellingen nu blijvend hun prestaties en

efficiency kunnen verbeteren. De domotica in dit project wil dat doen door van reactief naar

proactief handelen te gaan. Het systeem moet problemen bij de cliënten vooraf signaleren

zodat er meteen maatregelen genomen kunnen worden. Zodoende is er achteraf minder tijd

nodig voor het zogenaamde puinruimen en kan de zorg effectiever geleverd worden.

Page 14: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

14

Hoofdstuk 3 Businesscases

3.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden verschillende methoden voor het schrijven van businesscases

behandeld. Uitgebreide literatuurstudie heeft 3 verschillende methoden opgeleverd die zullen

worden besproken. Overeenkomst tussen alle modellen is dat een business case een

beslissingsdocument is. In hoeverre de business case de beslissing en het te volgen traject van

implementatie beschrijft is echter verschillend. Om tot een goed model te komen voor dit

project en de specifieke behoefte in de besluitvorming zijn de modellen vergeleken.

Tijdens de literatuurstudie is gezocht naar business cases in zorg, cases in ICT en cases over

innovatieve ontwikkelingen in de zorg. Daaruit zijn drie organisaties naar voren gekomen. De

eerste is Verdonck, Klooster & Associates (VKA), een strategisch adviesbureau. In reactie op

rapporten van de Algemene Rekenkamer, waarin wordt gesteld dat een meer bedrijfsmatige

benadering is gewenst bij ICT projecten door de overheid, is een publicatie geschreven. In deze

publicatie wordt uiteengezet hoe binnen ICT projecten gestuurd kan worden op

bedrijfseconomische resultaten in de bredere zin van het woord.

De tweede organisatie is Ernst & Young, een accountants en adviesbureau. De tak Health

Advisory heeft al een aantal projecten gedaan met innovaties in de zorg. Daarom hebben zij

een nieuw soort business case geschreven die niet meer alleen uit gaat van de financiële kosten

en baten, maar ook van de maatschappelijke. Dit heet een maatschappelijke businesscase.

De derde organisatie is Treasury Board of Canada Secretariat. De Treasury Board is

verantwoordelijk voor en ethisch, financieel, personeel en administratief beheer, control en de

goedkeuring van verordeningen voor Canada. Zij hebben een template waaraan businesscases

moeten voldoen, met daarbij een handboek, gepubliceerd.

Op basis van de publicaties van deze drie organisaties is een afweging gemaakt voor de

uitwerking van de business case voor het project IM-LVG. Eerst zullen de drie verschillende

methoden worden besproken, daarna zal de keuze voor het uit te werken model worden

toegelicht in de laatste paragraaf van dit hoofdstuk.

3.2 Verdonck, Klooster & Associates

Het opstellen van een businesscase moet volgens het VKA-model in vier fasen worden

doorlopen. De eerste fase betreft inventariseren. Het projectidee wordt hier uitgewerkt tot een

initiële businesscase. Hier wordt inzicht verschaft in de voor- en nadelen die met het project

gemoeid zijn. In deze fase wordt nog niet besloten een project al dan niet te starten. De

businesscase verschaft slechts de benodigde managementinformatie op basis waarvan deze

beslissing wordt genomen.

De uiteindelijke keuze een verandertraject in te zetten wordt genomen in de tweede fase van

selecteren. De verantwoordelijke schat in welke combinatie van projecten de grootste bijdrage

levert aan het realiseren van de doelstellingen van de organisatie en geeft deze groen licht.

De volgende fase is realiseren, het daadwerkelijk uitvoeren van het project. Vanuit businesscase

optiek draait het hierbij om het dusdanig inrichten van een project- en controlemechanisme dat

tijdens de loop van het verandertraject, op een effectieve en efficiënte wijze de

managementinformatie over de projectvoortgang wordt verzameld die het proces van

(be)sturing ondersteund. Bij het realiseren moet vooral een bedrijfseconomische vinger aan de

Page 15: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

15

pols worden gehouden.

De laatste fase is die van het exploiteren. In deze fase is het project, dat aan de businesscase

ten grondslag ligt, inmiddels afgerond. De in de businesscase gestelde doelstellingen zijn echter

vaak nog niet of nog niet allemaal verzilverd. De baten moeten nog worden gerealiseerd en de

kosten dienen in de hand gehouden te worden.

In deze publicatie van VKA worden de vier fasen van een businesscase als opeenvolging

voorgesteld. In de praktijk echter, volgens VKA, is het werken met businesscase veel meer een

iteratief, herhalend proces. Daarnaast zijn de technieken die in de fase van realiseren worden

ingezet om de vinger aan de pols van projecten te houden, al van waarde in de eerste fase van

het opstellen van de initiële businesscase. Zodat de vier processen van inventariseren,

selecteren, realiseren en exploiteren continu en parallel aan elkaar verlopen.

Het opstellen van de businesscase

Het identificeren, kwantificeren en monetariseren (in geld uitdrukken) van voor- en nadelen is

de belangrijke eerste stap bij het werken met een businesscase. De basis van iedere

businesscase is het op voorhand inventariseren van de toekomstige kosten en baten van het

beoogde op te leveren product of dienst. De initiële inschatting dat de baten tegen de kosten

zullen opwegen, zal in de verdere levensfase van de businesscase een prominente rol blijven

spelen. Er bestaan geen formules waarmee toekomstige kosten en baten precies en

onomstotelijk kunnen worden bepaald. Het opstellen van een businesscase heeft te maken met

goed ondernemerschap, ervaring met andere trajecten en creativiteit om het nieuwe te kunnen

bedenken en te visualiseren.

Wel is er een beproefde set van modellen en technieken voorhanden om in het proces te

ondersteunen. Daarnaast levert het betrekken van meerdere mensen bij dit proces een

belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van de businesscase. Juist omdat er niet een ‘goed

antwoord’ is, helpt het te werken en denken vanuit verschillende invalshoeken en inzichten.

Schematisch wordt het proces hieronder weergegeven in figuur 3:

Figuur 3: Schematische weergave voor het opstellen van een businesscase.

Page 16: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

16

3.3 Ernst & Young De zorg is gebaat bij voortdurende innovaties omdat de nieuwe uitdagingen in de zorg zoals

personeelstekorten en substantiële budgetkortingen niet met oude werkwijzen opgevangen

kunnen worden. Veel vernieuwingen in de zorg lopen echter tegen het probleem aan dat ze

niet passen in de bestaande financieringskaders en –regels van de zorg. Dit vormt een

probleem om dat goede innovatie en nieuwe diensten alleen levensvatbaar zijn als er een

bijpassend verdienmodel wordt ontwikkeld. Een effectieve manier om dit te bereiken is het

ontwikkelen van een businessmodel voor de betreffende dienst. Met het business model wordt

beschreven welke waarde de betreffende dienst voor de klant creëert, hoe dat gebeurt en in

welke mate een deel van de waarde aan de organisatie kan toekomen ter dekking van de

kosten of als winst. Innovatieve producten of diensten blijken over het algemeen uit te blinken

op één van de onderdelen van het business model.

De maatschappelijke businesscase (mBC) is een gestructureerde kosten en baten afweging

waarin het economische en het maatschappelijke nut samenkomen. Middels vijf

samenhangende casussen beschrijft de mBC duurzaam toekomstig organisatie concept dat

vertrekt vanuit de cliëntbehoeften. De mBC is een methode om structuur en overzicht aan te

brengen in de totale businesscase van een project. Einddoel is met het resultaat de dialoog met

potentiële financiers aan te kunnen gaan.

Ernst &Young adviseren businesscases op basis van vijf perspectieven te beschrijven. Deze

perspectieven zijn achtereenvolgens cliëntperspectief, business model, organisatorische case,

maatschappelijke case en uiteindelijk resulteert dat in de maatschappelijke businesscase.

Schematisch ziet het proces, weergegeven in figuur 4, er zo uit:

Figuur 4: Schematische weergave voor het opstellen van een maatschappelijke businesscase.

Het cliëntperspectief beschrijft de primaire basisbehoeften van de cliënt die bevredigd worden

door het creëren van waarde met een vernieuwend organisatieconcept. Het businessmodel

beschrijft de scoping van het project en schenkt aandacht aan minimale basisvereisten,

continuïteit en kopieerbaarheid: wie doet wat en hoe. De organisatorische case beschrijft

investeringen, kosten en opbrengsten beredeneert vanuit de organisatie. De maatschappelijke

case beschrijft alle stakeholders in relatie tot de impact en de gekwantificeerde

maatschappelijke effecten die het project bewerkstelligt. De maatschappelijke business case

vat case één tot en met vier samen en beschrijft de levensvatbaarheid, succesfactoren, risico’s

en de aanbevelingen voor toekomstige financiering.

Page 17: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

17

3.4 De Treasury Board of Canada Secretariat.

De publicaties van VKA en Ernst & Young geven duidelijke richtlijnen voor het schrijven van een

business case. Zij zijn volledig in de opzet van de case en wat de minimale eisen zijn. Echter

geven zij geen handreiking over de precieze invulling van de case. De Treasury Board of Canada

Secretariat (TBCS) doet dit wél. De TBCS heeft een template geschreven waaraan business cases

van de Canadese overheid moeten voldoen. Zij omschrijven business cases als volgt:

‘A business case for a project is a detailed investment proposal. It provides an analysis of the

costs, benefits and risks associated with a proposed investment and offers reasonable

alternatives. It provides information necessary to make a decision about whether a project

should proceed. It is the indispensable first activity in the lifecycle of an IT investment.’

In dit template wordt gestructureerd aangegeven welke onderdelen in een business case

worden opgenomen. Omdat dit onderzoek niet voor de Canadese overheid wordt uitgevoerd, is

er de vrijheid om te bepalen waar toevoegingen nodig zijn en waar onderdelen overbodig zijn.

Ook is er bij het template een handleiding geschreven door de TBCS. Het template van de TBCS

is opgebouwd uit drie fases: de strategische context, analyse & aanbeveling en management &

capaciteit.

3.5 Toepassing in de business case IM-LVG

De behoefte vanuit Novo is een business case waar uit naar voren komt welke kosten gemaakt

worden. Novo wil met dit project bereiken dat met minder personeel, evenveel of meer uren

zorg geleverd kan worden. De zorg moet efficiënter en planbaar geleverd worden. De

resultaten van de pilot zijn nog niet bekend. Dat betekend dat de business case een richtlijn

moet geven hoe doelmatig de zorg geleverd moet worden om ook kostendekkend te zijn. Om

dit te berekenen is het nodig de kostprijs te ontleden, zodat de kosten voor domotica verwerkt

kunnen worden in de (nieuwe) kostprijs. Daarnaast moeten de kosten van het ambulant team

stad Groningen worden verdeeld in directe en indirecte kosten. Zo kan een benadering gegeven

worden welke kosten daadwerkelijk gemaakt worden voor het leveren van ‘begeleiding’ en

‘begeleiding extra’.

Verder moet de investering in lijn zijn met de missie, visie en strategie die geformuleerd is door

Novo. Als dit niet het geval is, loopt men het risico dat de investering niet voldoet aan de

doelstellingen van de organisatie. Daarmee is de investering bij voorbaat al gedoemd te

mislukken. Een omvangrijke investering en innovatie heeft de volledige steun van de

organisatie nodig. Het moet dus aantoonbaar passen in de strategie die is gekozen in

meerjarenplannen van Novo.

Met deze eisen in het achterhoofd is er gekeken naar de drie businesscases eerder beschreven.

Zoals gezegd geven de publicaties van VKA en Ernst & Young duidelijke richtlijnen voor de

onderdelen van een business case. Zij zijn volledig in de opzet van de case en wat de minimale

eisen zijn. Echter geven zij geen handreiking over de precieze invulling van de case. De Treasury

Board of Canada Secretariat doet dit wel. Om de probleemstelling te kunnen onderzoeken en te

Page 18: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

18

voldoen aan de vraag vanuit Novo, is het voldoende de eerste twee fasen uit te werken in de

business case IM-LVG. In deze fasen komen de volgende aspecten aan de orde:

Fase 1 Strategische context:

- Bedrijfsproblematiek en verwachte uitkomsten

- Strategische omgeving

- Strategische onderbouwing

- Gedetailleerde beschrijving van de bedrijfsproblematiek

- Scope

Fase 2: Analyse en aanbeveling

- Voorbereidende analyse

- Beoordelingscriteria

- De mogelijke opties

- Analyse van de opties

- Exploitatiebegrotingen

- Kosten baten analyse

- Netto contante waarde methode

- Break even analyse

Aan de hand van deze aspecten is de businesscase voor project IM-LVG uitgewerkt. Zo wordt

een logisch opgebouwd geheel neergezet, waarin van organisatie breed naar project specifiek

gewerkt wordt. Afgerond met conclusies en aanbevelingen. De uitgewerkte business case is

bijgevoegd als bijlage (bijlage 1: Businesscase project IM-LVG) en vertrouwelijk.

Page 19: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

19

Hoofdstuk 4 Stakeholdersanalyse

4.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de stakeholders beschreven die betrokken zijn bij het project IM-LVG.

Doel van deze beschrijving is de rol van de stakeholders te verhelderen. We willen weten wat

de belangen en doelen van de stakeholders zijn. Ook is het belangrijk om te weten welke

middelen de stakeholders tot hun beschikking hebben om die belangen en doelen te bereiken.

Uiteindelijk is het mogelijk aan de hand van de doelen tot een stuurmodel in de vorm van een

dashboard of stoplicht komen. De belangen van de stakeholders kunnen we verder analyseren,

zodat duidelijk hoe de belangen en macht zich binnen dit project verhouden. De businesscase

die in deze afstudeeropdracht geschreven is, richt zich niet op alle stakeholders, maar alleen op

Stichting Novo. Er is voor gekozen om de case vooral op cijfermateriaal te richten. Echter, de

businesscase zal worden geïntegreerd in een groter geheel. Voor dat geheel is het van belang

om een stakeholdersanalyse te maken. Ook is het voor een goed begrip en positionering van

iedere case of onderzoek belangrijk om te weten wie de stakeholders zijn en met wie zaken

gedaan worden. Aan de ene kant is dit hoofdstuk een handvat voor het vervolg van dit project,

aan de andere kant is het onmisbaar voor een goed begrip van de omgeving van het project.

Dit hoofdstuk bespreekt de definitie van stakeholders en concludeert met schematische

weergaven van de stakeholders.

4.2 De definitie van stakeholders

J.W. Weiss (Business Ethics, 2003, p. 34, 3e druk) definieert een stakeholder als volgt: ‘any

individual or group who can affect or is affected by the actions, decisions, policies, practices or

goals of the organization.’ Voor toepassing op dit project kunnen we ‘organization’ het beste

lezen als ‘project’. Wie hebben er nu invloed op en wie worden beïnvloedt door dit project?

Volgens Weiss moeten we beginnen met de focal stakeholder. ‘This is the company or group

that is the center of our analysis’, aldus Weiss. Hier kunnen we het consortium tussen de

Hanzehogeschool, Novo en Avics identificeren. Immers, het project dat zij gezamenlijk tot stand

brengen is de spil in dit onderzoek. Weiss gaat door: ‘The primary stakeholders of a firm include

its owners, customers, employees and suppliers. Also of primary importance to a firm’s survival

are its stockholders and board of directors. The CEO and other top-level executives can be

stakeholders, but in the stakeholder analysis, they are generally considered actors and

representatives of the firm.’ Aangezien we als focal stakeholder het consortium hebben

aangemerkt en het hier een pilot project betreft, is het verstandig om alleen de primary

stakeholders die direct door het project geraakt worden, mee te nemen in dit onderzoek. De

eigenaren van Avics B.V. (tevens aandeelhouders), de Raad van Bestuur van Stichting Novo en

de lector van New Business & ICT van de HG. In eerste instantie krijgen maar weinig

medewerkers van Novo (alleen het ambulante team stad Groningen) of de Hanzehogeschool

(alleen Lectoraat New Business & ICT) met de nieuwe technieken te maken. En ook lang niet

alle medewerkers van Avics houden zich dagelijks met dit project bezig. Verder is er in het

projectplan een specifieke groep ‘costumers’ (cliënten) aangemerkt, alleen LVG’ers die

Page 20: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

20

zelfstandig wonen en ondersteuning/verzorging krijgen van het ambulante team stad

Groningen. Omdat dit een bijzondere groep mensen is, met misschien niet altijd gehele

beschikkingsbevoegdheid, of in ieder geval niet altijd in staat om gewogen keuzes te maken, is

het verstandig om de rol van familieleden en de Centrale Familieraad te onderkennen. Binnen

het consortium zal vooral Avics te maken hebben met leveranciers die kunnen profiteren van

dit project. Bij succes kunnen zij meer orders van de hardware verwachten. Zij spelen echter

geen rol in de besluitvorming over deze pilot en zullen daardoor pas in een eventueel later

stadium in beeld komen.

Dan de secondary stakeholders, volgens Weiss zijn dit: ‘all other interested groups, such as the

media, consumers, lobbyists, courts, governments, competitors, the public, and society.’ Ook

op deze stakeholders zal dit onderzoek zich niet richten. Aangenomen wordt dat zij streven

naar betere en efficiëntere zorg.

4.3 Toepassing op project IM-LVG

In de business case is de Stichting Novo de primaire stakeholder. In essentie draait het om de

vraag of domotica de oplossing is voor het eerder genoemde arbeidsmarktvraagstuk. Kan

domotica de toename in vraag en de afname in aanbod opvangen? Kan het gebruik van

domotica de doelmatigheid van zorglevering vergroten? Is het daardoor voor Novo

bedrijfseconomisch gerechtvaardigd om te investeren in domotica?

In het spoor van Novo zijn een aantal secundaire stakeholders. De belangrijkste daarvan zijn het

personeel en de cliënten (en familie). Zij merken direct de effecten van besluiten die door het

management van Novo genomen worden. Voor personeel is er de mogelijkheid om een andere

werkgever te zoeken, mocht het werken met domotica niet gewenst zijn. Voor cliënten met een

verstandelijke beperking is het moeilijker om van instelling te wisselen. Zij zijn vaak erg gehecht

aan vaste patronen.

Stakeholders die minder, maar nog steeds gevolgen ondervinden van de besluiten van het

management van Novo zijn: het zorgkantoor (in de provincie Groningen is dat Menzis), Avics

B.V. (leverancier van de domotica) en, na invoering van de WMO, de gemeenten in de provincie

Groningen en Drenthe waar Novo actief is. Zo ontstaat de schematische weergave van

stakeholders inzake businesscase IM-LVG (figuur 5). De stakeholders van het gehele project IM-

LVG zijn schematisch weergegeven in figuur 6.

Page 21: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

21

Figuur 5: Schematische weergave stakeholders businesscase IM-LVG.

Figuur 6: Stakeholders van project IM-LVG, in schematische weergave.

Zorgkantoor

(AWBZ)

Gemeenten

Groningen

&Drenthe

Personeel

Novo (ambulant

team stad)

Cliënt

&

familie

Project

IM-LVG Consortium

Avics B.V.

Stichting

Novo

Hanze

hogeschool

Groningen

Page 22: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

22

Hoofdstuk 5 Investeringsbeslissingen

Met het schrijven van een businesscase wordt onderkend dat alleen cijfers niet meer

voldoende zijn om een investering te beoordelen. Echter, in essentie is een businesscase een

opgetuigd document ter ondersteuning van cijfermateriaal. De cijfers vormen nog steeds de

kern, bedrijfseconomisch moet een investering verantwoord zijn. Geen enkele onderneming zal

een investering doen enkel om dat het project zo goed in de doelstellingen van het bestuur

past. De investering moet meer opleveren dan kosten en dus vooral rendabel zijn. In dit

hoofdstuk wordt er op ingegaan hoe bepaald kan worden of die investering rendabel is.

Daarvoor zijn een aantal modellen beschikbaar. Voor de businesscase is de keuze gemaakt om

te werken met Total Cost of Ownership, de Netto Contante Waarde methode,

Exploitatiebegrotingen en de Break Even Analyse. Deze methoden worden achtereenvolgens

(theoretisch) toegelicht in dit hoofdstuk, voor een goed begrip van de businesscase (zie bijlage

1: Businesscase IM-LVG). De keuze voor deze methoden is gemaakt in samenspraak met het

management van Novo.

5.1 Exploitatiebegroting De exploitatiebegroting bestaat uit een prognose van de omzet en de kosten in de planperiode.

Hieruit blijkt dus de winstgevendheid van het productieproces. Aan de hand van de

exploitatiebegroting kan worden nagegaan of men de financiële verplichtingen kan nakomen.

Voor een goed begrip van de exploitatiebegroting is het onderscheid tussen kosten en uitgaven

van belang. Kort gezegd komt het er op neer dat uitgaven samenhangen met de aanschaf van

productiemiddelen en kosten met het gebruik ervan. Wanneer de aanschaf en het gebruik

beide in de planperiode vallen, is het bedrag aan uitgaven en kosten gelijk. Bij duurzame activa

zijn de uitgaven en kosten niet gelijk. De uitgaven vallen in de periode waarin het duurzame

actief wordt gekocht en betaald. De kosten worden uitgespreid over de totale periode waarin

het actief wordt gebruikt en worden dan afschrijvingen genoemd.

De exploitatiebegroting wordt gebruikt om de totalen te prognosticeren. We willen de totale

netto opbrengsten van dit project weten. Het geeft de mogelijkheid om de kostensoorten te

onderzoeken en totaliseren. Hetzelfde geldt voor de inkomsten.

5.2 Total cost of ownership. Hierin worden zowel de uitgave voor het ‘productiemiddel’ (de domotica) als de kosten voor

het gebruik ervan meegenomen voor de totale looptijd/exploitatieperiode. Daardoor ontstaat

een totaal overzicht van de kosten die met de investering gemoeid zijn.

5.3 Netto contante waarde methode

De tijdvoorkeur wordt op een consequente wijze verwerkt door de methode van netto

contante waarde. Tijdvoorkeur betekent dat een euro die nu geïnvesteerd wordt, voor een

onderneming ‘zwaarder’ weegt dan een euro die over een jaar als gevolg van een investering

ontvangen wordt. Om een zinvolle vergelijking mogelijk te maken van het investeringsbedrag

(wordt nu betaald) en de netto-ontvangsten (worden in de toekomst ontvangen) worden de

Page 23: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

23

netto-ontvangsten bij de netto contante waarde methode herleid tot huidige bedragen, door ze

‘contant’ te maken.

De nettocontante waarden gebruiken we om scenario’s t.o.v. elkaar te vergelijken. De

vuistregel is dat bij een positieve uitkomst op de NCW het project voldoende oplevert om te

gaan doen.

5.4 Break-evenanalyse

In de break-evenanalyse wordt het break-even punt berekend. Op dat punt geldt totale

opbrengst = totale kosten. De winst is dan dus nihil, maar de kosten worden volledig gedekt.

Daaruit vloeit ook de break-even afzet voort, de situatie waarin de constante kosten worden

gedekt. Break-even afzet = constante kosten per periode/(verkoopprijs per eenheid – variabele

kosten per eenheid). Of, personeelskosten per periode/(vergoeding per zzp – variabele kosten

per geleverde zzp). Zo wordt duidelijk hoeveel cliënten met domotica moeten worden verzorgd

om kostendekkend te zijn.

Het verschil tussen de verkoopprijs per eenheid en de variabele kosten per eenheid wordt de

dekkingsbijdrage genoemd. Door dit verschil dienen de constante kosten gedekt te worden. De

formule kan ook gebruikt worden om de afzet te berekenen waarbij een bepaald winstbedrag

behaald zal worden. Verder geeft deze berekening de mogelijkheid om de break-even omzet te

berekenen.

Aan de break-evenanalyse liggen een aantal veronderstellingen ten grondslag:

1. De verkoopprijs (zzp) per eenheid (cliënt) is constant, ongeacht de afzet;

2. De variabele kosten zijn proportioneel variabel;

3. De constante kosten zijn gelijkblijvend;

4. De productie is gelijk aan de afzet (bij een dienst is dit altijd het geval);

5. De analyse is gebaseerd op één product.

De praktische waarde van de break-evenanalyse is afhankelijk van het realiteitsgehalte van

de gehanteerde veronderstellingen.

Door deze analyse kan bepaald worden welke minimale afzet bereikt moet worden om

kostendekking te bereiken. Ook geeft de analyse een prognose hoe hoog de winst zal zijn bij de

verwachte afzet. Daarnaast kan de hefboomwerking van de kostenstructuur bepaald worden.

Dit zegt hoe sterk een verandering van de afzet invloed heeft op de winst/opbrengsten. De

break-evenanalyse is een belangrijk hulpmiddel bij de keuze om een arbeidsintensieve

productiemethode te vervangen door een meer machinale methode. Bij een lange termijn

beslissing zal een groter deel van de kosten een variabel karakter hebben. In deze case zal dit

vooral neerkomen op personeelskosten.

5.5 Conclusie Investeringsbeslissingen zijn voor de bedrijfsleiding vaak de moeilijkste beslissingen. Een aantal

factoren zijn daarvoor verantwoordelijk. Allereerst kenmerken investeringsbeslissingen zich

door hun lange termijn karakter. Hierdoor is het lastig cijfermateriaal te vergaren waarop de

beslissing om al dan niet te investeren kan worden gebaseerd. Een investeringsproject vergt op

het investeringsmoment een uitgave; als alles volgens plan verloopt, zullen als gevolg daarvan

Page 24: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

24

in de toekomst ontvangsten volgen. Hoe verder die toekomst nog weg is, hoe moeilijker het

schatten van die ontvangsten zal zijn. Er kan al wel een inschatting van de kosten worden

gemaakt middels de Total Cost of Ownership.

Bij de berekening van toekomstige ontvangsten zal nagegaan moeten worden wat de extra

netto-ontvangsten (exploitatie ontvangsten minus exploitatie-uitgaven) zullen zijn die uit het

investeringsproject voortvloeien.

Er moet een inschatting gemaakt gaan worden van de verwachte ontvangsten/baten en

kosten/uitgaven door toepassing van domotica. Daarvoor zijn een drietal scenario’s door

gerekend (verder toegelicht en uitgewerkt in bijlage 1: Businesscase Project IM-LVG). In die

scenario’s zijn aannames gemaakt. Het streven is om zo min mogelijk aannames te doen, om de

uitkomsten zo betrouwbaar mogelijk te krijgen.

Om die scenario’s te kunnen beoordelen zal er een nulmeting moeten plaats vinden. Die

nulmeting zal gaan aan de hand van cijfers over 2010. Daarbij wordt ook de kostprijs die Novo

hanteert gebruikt. Met gegevens over de huidige prestaties kunnen we de mate van succes van

het project overwegen. Dit zal gebeuren door gebruik te maken van exploitatiebegrotingen.

Daarnaast moet het duidelijk zijn welke kosten toegerekend (kunnen) worden aan het leveren

van zorgzwaarte pakketten aan LVG’ers die extramuraal wonen en worden verzorgd door het

ambulante team stad. Met die informatie worden de kosten verdeeld in directe en indirect. Om

vervolgens de berekening van NCW en Break even uit te kunnen voeren.

Page 25: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

25

6. Conclusie

Het nieuwe kabinet-Rutte zet op basis van het regeerakkoord in op het afmaken van het

ingezette proces van beloning naar prestatie. Doel is een kwalitatief hoogstaande, toegankelijke

en betaalbare gezondheidszorg. De vraag is hoe zorginstellingen nu blijvend hun prestaties en

efficiency kunnen verbeteren. De domotica in dit project wil dat doen door van reactief naar

proactief handelen te gaan bij het verzorgen van licht verstandelijk gehandicapten. Het systeem

moet problemen bij de cliënten vooraf signaleren zodat er meteen maatregelen genomen

kunnen worden. Om te kunnen beoordelen of het systeem rendabel kan zijn is er een

businesscase geschreven (bijlage 1: Businesscase project IM-LVG)

In de business case is de Stichting Novo de primaire stakeholder. In essentie draait het om de

vraag of domotica de oplossing is voor het eerder genoemde arbeidsmarktvraagstuk. Kan

domotica de toename in vraag en de afname in aanbod opvangen? Kan het gebruik van

domotica de doelmatigheid van zorglevering vergroten? Is het daardoor economisch

gerechtvaardigd om te investeren in domotica?

Publicaties van Verdonck, Klooster & Associates en Ernst & Young geven duidelijke richtlijnen

voor het schrijven van een business case. Zij zijn volledig in de opzet van de case en wat de

minimale eisen zijn. Echter geven zij geen handreiking over de precieze invulling van de case.

De Treasury Board of Canada Secretariat doet dit met hun template wel. Aan de hand van dit

template is de businesscase voor project IM-LVG uitgewerkt (zie bijlage 1: Businesscase project

IM-LVG). Zo wordt een logisch opgebouwd geheel neergezet, waarin van organisatie breed naar

project specifiek gewerkt wordt.

Project specifiek zal er voornamelijk naar de cijfers gekeken worden. In essentie is een

businesscase een investeringsbeslissing. Een investering moet rendabel zijn voor de

investerende organisatie. Om dat berekenen zijn een aantal modellen beschikbaar. Voor de

businesscase is gekozen om te werken met Total Cost of Ownership, de Netto Contante Waarde

methode, exploitatiebegrotingen en de Break Even Analyse. Investeringsbeslissingen zijn voor

de bedrijfsleiding vaak de moeilijkste beslissingen. Hoe langer de looptijd van de investering is,

hoe moeilijker het schatten van die uitgaven en ontvangsten zal zijn. Daarom zullen de cijfers

periodiek bijgewerkt moeten worden.

Het antwoord op de probleemstelling zal gegeven worden in de Businesscase Project IM-LVG

(bijlage 1).

Page 26: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

26

7. Aanbevelingen

• De keuze om al dan niet met domotica te gaan werken zal medio 2011 genomen

worden. Voor dat het zover is kan er nog veel veranderen. Allereerst kunnen de prijzen

voor de domotica toepassing stijgen of dalen. Daardoor zal de waarde van de

investering ook veranderen. Daarnaast zullen de vergoedingen vanuit de zorgkantoren

ook veranderen. En met de WMO zullen er ook veranderingen in het zorglandschap

optreden. Deze veranderingen hebben allemaal invloed op de cijfers die in deze

business case worden gepresenteerd. De cijfers zijn dan ook een momentopname.

Daarom is het verstandig om de berekeningen nog een aantal keren opnieuw uit te

voeren, met voortschrijdend inzicht.

Om dit gemakkelijker te maken zal er een Excel bestand bijgevoegd worden.

• Onderzoek hoe domotica te gebruiken is voor het gericht verbeteren van de logistieke

planning. Enerzijds om er voor zorg te dragen dat benodigde capaciteiten voor

zorglevering ook daadwerkelijk op het juiste moment beschikbaar zijn. Anderzijds om

ervoor te zorgen dat per deel capaciteit een goed een stabiel hoge bezetting kan

worden gerealiseerd, zodat de kostprijzen van deelactiviteiten waaruit

zorgprogramma’s zijn opgebouwd, verlaagd kunnen worden.

• Werk ook een maatschappelijke case uit met daarin een uitgebreide stakeholders

analyse. In die uitgebreide analyse kunnen de beslissingsindicatoren van de

stakeholders gekwantificeerd worden. In dit rapport is al een opzet gemaakt van de

stakeholders. Ook de aangehaalde literatuur is zeer bruikbaar. Vanuit de stakeholders

kan de maatschappelijke case verder worden uitgewerkt.

Page 27: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

27

Literatuurlijst

P. De Boer et al. 2004. Basisboek Bedrijfseconomie (Wolters-Noordhoff, Groningen/Houten)

W. Koetzier& P. Epe, 2004. Management Accounting (Wolters-Noordhoff, Groningen/Houten)

Ernst & Young (2010) Actuele ontwikkelingen gezondheidszorg.

Stichting Novo (2009) Projectvoorstel IM-LVG.

Verdonck, Klooster &Associates (2009).Beter( b)esturen met businesscases.

Ernst & Young (2005).Maatschappelijke businesscase: tussen verhaal en cijfers.

J.W. Weiss , 2003. Business Ethics: Stakeholder and Issues, a Management Approach (South-

West Cengage Learning, Mason, USA)

TNO(2010). Domotica: Doos van Pandora of Heilige Graal?

Treasury Board of Canada Secretariat (2009). Business Case Template. Geraadpleegd 6 januari

2011 via http://www.tbs-sct.gc.ca/emf-cag/business-rentabilisation/business-rentabilisation-

eng.asp

Page 28: Business case project IM -LVG - hanze.nl · PDF fileBusiness case project IM-LVG Business case in de zorg 4 Geconcludeerd kan worden dat het financieel mogelijk is om de domotica te

Business case project IM-LVG Business case in de zorg

28

Bijlagen

Bijlage 1 Business case project IM-LVG

Vanwege de vertrouwelijkheid van de business case wordt deze als apart document bijgevoegd.