Burgemeestertaal in 140 tekens Een onderzoek naar het Twittergebruik van de burgemeesters in Nederland Bachelorscriptie: Nieuwe Media & Digitale Cultuur Student: Annelous Neven (3913031) Scriptiebegeleider: Marianne van den Boomen Faculteit der Geesteswetenschappen Universiteit Utrecht Juni, 2013

2

“There is a human being behind every Tweet, blog and e-mail. Remember that.”

© Chris Brogan

3

Voorwoord

Als scriptant ging het mij niet altijd gemakkelijk af. Regelmatig wist ik niet meer hoe ik mijn onderzoek het beste kon voltooien en wilde ik alleen maar kunnen zeggen dat ik klaar was. Nu het zover is en ik daadwerkelijk kan zeggen dat ik klaar ben, kijk ik met trots naar deze scriptie. Klaar zijn met deze scriptie betekent voor mij dat ik mijn Pre-master Theater-, Film- en Televisiewetenschappen heb voltooid. Het was een bevlogen en erg leuk studiejaar waarin ik door het volgen van de verscheidene cursussen ontzettend veel heb geleerd. Ik wil mijn begeleidster Marianne van den Boomen bedanken voor de fijne begeleiding bij het schrijven van mijn scriptie. Alhoewel ik het af en toe echt niet meer zag zitten, wist zij mij altijd op mijn gemak te stellen waardoor ik het onderzoek kon afronden. Dankzij mijn eigen doorzetten en de bemoedigende woorden van mevrouw Van den Boomen maak ik met deze scriptie kans op toelating voor de master Nieuwe Media en Digitale Cultuur aan de Universiteit Utrecht. Bedankt!

4

Inhoudsopgave

Inleiding ..................................................................................................................................... 5 140 tekens en het ambt ............................................................................................................... 7

Online profilering ............................................................................................................... 7 Offline profilering .............................................................................................................. 9 Twitter; een onderscheid in 140 tekens ............................................................................ 10

140 tekens en de analyse .......................................................................................................... 13 Coding frame .................................................................................................................... 14

Burgercontact in 140 tekens ..................................................................................................... 19 Persoonlijk burgercontact in 140 tekens .................................................................................. 26 Inlezen en mobiliseren in 140 tekens ....................................................................................... 30 Referentielijst ........................................................................................................................... 32 Bijlage ...................................................................................................................................... 34

Visualisaties ..................................................................................................................... 34 Tabellen corpusanalyse .................................................................................................... 37

5

Inleiding

“Ik heb een afgesloten Facebook-account, vooral om mijn kinderen te volgen. Ik twitter niet.

Bij mijn installatie zei ik: er komt hier geen twitterende burgemeester. Daar zie ik geen

meerwaarde in”. Dit is het antwoord van de burgemeester van Haren op de vraag van de

Volkskrant (Van Es 2012) of hij zelf ook actief is op sociale media. De directe aanleiding van

deze vraag is de chaos die is ontstaan uit het verjaardagsfeestje van de zestienjarige Merthe

Weusthuis uit Haren.

Uit onderzoek van de commissie Project-X Haren blijkt dat Merthe op donderdag 6 september

via Facebook een openbare uitnodiging voor haar verjaardag verstuurt. De openbare

uitnodiging zorgt ervoor dat op 7 september al 3.500 mensen zich hebben aangemeld en dat er

al 16.000 uitnodigingen zijn verstuurd. Merthes vader besluit contact te zoeken met de

buurtagent, maar die weet ook niet goed wat hij moet doen. De buurtagent vraagt het korps

om hulp, maar het duurt even voordat daar reactie op komt (Adang et al. 2013, 9).

Volgens de commissie Project-X Haren is er sprake van twee werelden, namelijk: “een

jongerenwereld waarin sociale media een wezenlijke rol spelen, en een wereld van ouderen,

die geen idee hebben wat zich daar afspeelt, laat staan dat ze weten hoe daarop te reageren”

(Adang et al. 2013, 9). Volgens de commissie is de term ‘sociale media’ wel bekend, maar

wat er precies gebeurt op deze media wordt in de wereld van ouderen niet begrepen. Ook de

burgemeester had de kracht en de meerwaarde van de sociale media niet door en werd door

zijn zoon, die wel beschikte over een Facebook- en Twitteraccount, op de hoogte gebracht

van Project-X Haren. Maar deed de burgemeester er goed aan om zich niet in deze sociale

media te verdiepen?

Volgens de commissie Project-X Haren spoort de manier waarop de autoriteiten en overheden

gereageerd hebben op wat in onder andere sociale media teweeg is gebracht namelijk niet met

de gevestigde plaats die zij in onze samenleving hebben ingenomen (Adang et al. 2013, 22).

Het is volgens de commissie belangrijk dat wat zich afspeelt op de sociale media in kaart

wordt gebracht waardoor kennis en inzicht, zowel op regionaal als nationaal niveau,

samenkomen. Politie en politiek moeten beter samenwerken opdat duidelijk wordt wat er leeft

onder de bevolking (Adang et al. 2013, 31). Uit het rapport van de commissie blijkt tevens dat

de gebeurtenissen in Haren voor vele instanties en overheden een wake-up-call zijn geweest

om zich meer te gaan verdiepen in de sociale media (Adang et al. 2013, 23).

Ondanks dat de commissie stelt dat de gebeurtenissen in Haren ervoor zorgden dat de

autoriteiten zich beter realiseren wat de impact van sociale media is, hebben van de 408

6

burgemeesters in Nederland slechts 182 burgemeesters een Twitteraccount. Hoe gebruiken

deze burgemeesters dit medium en hoe schatten zij de meerwaarde van dit medium in?

In de periode november 2012 tot en met maart 2013 heb ik in het kader van de Utrecht Data

School de 182 Twitteraccounts van Nederlandse burgemeesters onderzocht om een antwoord

te vinden op de vraag in hoeverre er sprake is van politieke interactie tussen de burgemeesters

en de burgers. Uit dit onderzoek is gebleken dat er op politiek niveau geen interactie

plaatsvindt tussen de burgers. Hiermee wordt bedoeld dat burgemeesters zelden een dialoog

aangaan met burgers over politieke en inhoudelijke vraagstukken en Twitter niet gebruiken

als tool ter communicatie van bestuurs- en politieke zaken (Bergmann, Neven en Verheul

2013). Twitter wordt door de burgemeesters ingezet om persoonlijke berichten, uitnodigingen

en oproepen voor lokale initiatieven te versturen. Daarnaast is gebleken dat burgemeesters via

Twitter fungeren als spreekbuis voor de politie (Bergmann, Neven en Verheul 2013). Mijn

onderzoek zal voortborduren op het eerdere onderzoek van de Utrecht Data School zodat

duidelijk wordt wat burgemeesters met het medium doen en op welke manier burgemeesters

invulling geven aan dit mediaplatform. Zijn hun berichten gerelateerd aan hun specifieke

taken en bevoegdheden? Of zijn het voornamelijk persoonlijke berichten die een ieder ander

persoon ook kan versturen? Is uit de berichtgeving af te leiden wat voor persoon de

burgemeester is?

Om de vraag te beantwoorden wat de burgemeesters doen op Twitter, geeft deze

scriptie een corpusanalyse van tweets met behulp van een kwantitatieve en kwalitatieve data-

analyse aan de hand van een coding frame. De corpus bestaat uit 847 tweets van 182 actieve

burgemeesters, verzonden in de maand december 2012. In het volgende hoofdstuk wordt

achtergrondinformatie gegeven over het voorgaande onderzoek in het kader van de Utrecht

Data School en worden de taken en het mediabeleid van de burgemeesters besproken.

Hierdoor worden tekortkomingen en/of opvallendheden zichtbaar en kunnen deze

meegenomen worden bij de corpusanalyse van de tweets. In het hoofdstuk daarna zal mijn

eigen onderzoek aan de orde komen waarbij de dataset en de corpus uitgebreid worden

beschreven. De resultaten uit de corpusanalyse zal ik met behulp van staafdiagrammen en

tabellen uiteenzetten. Het onderzoek sluit af met een conclusie waarin een antwoord wordt

gegeven op de voorafgestelde onderzoeksvraag. Tot slot worden aanbevelingen gedaan voor

eventueel vervolgonderzoek.

Dit onderzoek zal voor burgemeesters interessante inzichten bieden in de huidige

Twitteromgeving en –netwerken en de plaats die zij hierin nemen.

7

140 tekens en het ambt

Online profilering

In het kader van de Utrecht Data School, een onderzoeksproject in opdracht van bedrijven en

overheden waarin studenten data analyseren en visualiseren, deed ik onderzoek naar de mate

van politieke interactie tussen de burgemeesters en de burgers. Onder politieke interactie

wordt het contact tussen burgemeesters en burgers verstaan dat gaat over politieke zaken als

raadsvergaderingen, -besluiten, openbare orde en veiligheid en gemeentebeleid. Het contact

tussen de burgemeester en de burgers dat gaat over persoonlijke zaken als burgers feliciteren

met winnende voetbalwedstrijden, de communicatie over een toneelvoorstelling en het

benoemen van culturele evenementen als kerstviering op het dorpsplein, valt niet onder

politieke interactie.

In totaal zijn er in Nederland 408 burgemeesters van wie 182 burgemeesters een

Twitteraccount hebben. In de periode november 2012 tot en met maart 2013 heb ik de 182

Twitteraccounts van Nederlandse burgemeesters onderzocht. De data zijn verwerkt met

behulp van Excel wat inhoudt dat het aantal @mentions, retweets en @replies per

burgemeester geteld zijn. De data zijn vervolgens gevisualiseerd met behulp van het

datavisualisatieprogramma Gephi type 0.8.2-beta. Uit de visualisaties werd direct duidelijk

welke burgemeester actief is in het versturen en ontvangen van tweets, retweets of @replies,

simpelweg omdat deze een groter bolletje kreeg in de visualisatie dan de overige

burgemeesters. Afhankelijk van de visualisatie die werd gemaakt, betekende een groter

bolletje dat de burgemeester meer dan andere burgemeesters tweets, retweets of @replies

verstuurde of ontving. Tijdens het onderzoek van de Utrecht Data School hebben wij niet

geoperationaliseerd wanneer iemand actief of minder actief is, omdat we enkel gebruik

maakten van schattingen uit de visualisaties. Zo viel de burgemeester van gemeente Losser,

Michael Sijbom (@MichaelSijbom) direct op in de visualisatie van het @replynetwerk tussen

de burgemeesters omdat hij een groot bolletje kreeg1. Uit nader onderzoek bleek dat dit

hoogstwaarschijnlijk kwam omdat hij alleen in de maand december al 500 tweets verstuurde.

De burgemeesters zijn, gebaseerd op eerder onderzoek van Mirko Schäfer, Nikos

Overheul en Thomas Boeschoten (2012), ingedeeld in broadcasters, communicators en

netwerkers. De broadcasters gebruiken het medium alleen om hun boodschap te verkondigen

en zullen verder niet communiceren met hun volgers. Een broadcaster volgt zelf niemand

1 Visualisaties zijn te vinden in de bijlage.

8

maar heeft wel veel volgers. Hij of zij reageert niet op ontvangen tweets en gebruikt geen

@mentions. De burgemeester van gemeente Rijssen-Holten, Arco Hofland (@Arcohofland) is

zo’n broadcaster. De communicators communiceren vaak met elkaar en met burgers. Zij

ontvangen veel @replies en retweets van hun volgers. Daarnaast versturen de burgemeesters

zelf ook veel @replies. Een voorbeeld van zo’n communicator is de burgemeester van

gemeente Losser, Michael Sijbom (@michaelsijbom). Sijbom verstuurde in januari 397

tweets die voor 216 @replies zorgden en die 118 keer werden geretweet. Sijbom verstuurde

zelf 207 @replies en 86 retweets. De burgemeesters die in de categorie netwerker zijn

ingedeeld, zijn burgemeesters die veel @replies en retweets versturen, maar niet ontvangen.

De netwerker zit tussen de broadcaster en de communicator in en heeft een erg groot bereik,

omdat ze veel @replies en retweets versturen. Uit het onderzoek is gebleken dat de

burgemeester van Rhenen, Joost van Oostrum (@joostvanoostrum) zo’n netwerker is. In de

maand januari verstuurde hij 259 tweets, 107 @replies en 88 retweets. Hij ontving 142

@replies en 10 retweets.

Uit de datavisualisaties, de indeling naar broadcasters, communicators en netwerkers en de

inhoudelijke screening is gebleken dat de tweets van de burgemeesters over uiteenlopende

zaken gaan, en niet alleen over de politiek en het ambt van de burgemeester. De

burgemeesters gebruiken Twitter voornamelijk voor het versturen van persoonlijke berichten

en het aangaan van persoonlijke gesprekken met de burgers. De burgemeesters profileren

zichzelf graag als ‘één van het volk’ en gaan zelden een dialoog aan met burgers over

inhoudelijke en politieke vraagstukken (Bergmann, Neven en Verheul 2013). Een voorbeeld

van een persoonlijke tweet is van burgemeester Michael Sijbom:

Opvallend is dat burgemeesters zelf nauwelijks berichten sturen over openbare orde en

veiligheid, maar wel regelmatig de tweets van de politie retweeten. De burgemeesters volgen

zowel het algemene politieaccount als de accounts van de regionale en provinciale politie en

wijkagenten op Twitter (Bergmann, Neven en Verheul 2013). De vraag is waarom de

burgemeesters zelf nauwelijks berichten sturen om openbare orde en veiligheid te handhaven

en reguleren, maar wel via een ander account berichten over veiligheid versturen.

9

Offline profilering

Het burgemeestersambt is een diverse functie met verscheidene rollen en bevoegdheden

(Nederlands Genootschap van Burgemeesters 2013). Het Ministerie van Binnenlandse Zaken

(2013) en het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (2013) onderscheiden vijf

verschillende taken, rollen en bevoegdheden van de burgemeesters:

1. De burgemeester is voorzitter van de raad;

2. De burgemeester is voorzitter van het college van burgemeesters en wethouders;

3. De burgemeester is verantwoordelijk voor het handhaven en reguleren van openbare

orde en veiligheid;

4. De burgemeester is beheerder van politieke portefeuilles. Voorbeelden hiervan zijn

personeel en organisatie, financiën en economische zaken en voorlicht. Het college

van burgemeesters en wethouders besluit welke portefeuilles de burgemeester beheert;

5. De burgemeester heeft representatieve taken te vervullen.

Opvallend aan deze formele taken en bevoegdheden is dat het contact met de burgers niet

wordt genoemd.

Dankzij de eigen taken op het gebied van openbare orde en veiligheid kan de burgemeester

zelf optreden tegen overtredingen van wettelijke voorschriften. Dit betekent dat de

burgemeester de bevoegdheid heeft om te bepalen of bepaalde evenementen doorgaan of juist

niet. De burgemeester moet een goede balans zien te vinden tussen orde, veiligheid en imago.

Als de burgemeester besluit om een evenement door te laten gaan, of juist af te lassen, ligt de

gehele verantwoordelijkheid bij de burgemeester. Tijdens het uit de hand gelopen

verjaardagsfeestje in Haren wist de burgemeester geen balans te vinden tussen orde,

veiligheid en imago. Hierdoor kreeg hij veel kritiek over zich heen van de media, de burgers

en politici. Om ervoor te zorgen dat de veiligheid in de gemeente wordt verzekerd, heeft de

burgemeester bevoegdheden om overlast tegen te gaan, gevaar te voorkomen en het

waarborgen van een ordelijk verloop van het dagelijks leven (NGB 2013).

Naast zijn eigen taak om de openbare orde en veiligheid in de gemeente te handhaven en te

reguleren, is de burgemeester voorzitter van de gemeenteraad. De gemeenteraad is het hoofd

van de gemeente waar tijdens vergaderingen over onderwerpen als verkeerszaken, onderwijs,

cultuur en welzijn wordt gesproken. Als voorzitter van de gemeenteraad kan de burgemeester

deelnemen aan de beraadslagingen en zorgt hij voor de orde tijdens de vergadering. De

burgemeester heeft tijdens deze vergadering geen stemrecht en hij is geen lid van de raad

(NGB 2013).

10

Het bestuur van de gemeente ligt in handen van het college van burgemeesters en wethouders.

Dit college komt wekelijks bij elkaar waarbij de burgemeester voor een tijdige voorbereiding,

vaststelling en uitvoering van het beleid zorgt. De burgemeester kan zelf ook onderwerpen

voorstellen in het college. Het college van burgemeesters en wethouders beslist daarnaast

welke taken (portefeuilles) de burgemeester toebedeeld krijgt (NGB 2013).

Het kan zijn dat naast de portefeuille openbare orde en veiligheid de burgemeesters nog meer

portefeuilles moeten beheren. Het aantal portefeuilles dat de burgemeester moet beheren is

afhankelijk van de grootte van de gemeente. Andere portefeuilles kunnen ‘personeel en

organisatie’, ‘financiën’, ‘economische zaken en voorlichting’ en ‘public relations’ zijn (NGB

2013).

Ten slotte heeft de burgemeester nog een aantal representatieve taken te vervullen.

Voorbeelden zijn het uitreiken van Koninklijke Onderscheid aan de burgers, het openen van

evenementen in de gemeente of het leggen van de eerste steen als een nieuw pand wordt

gebouwd in de gemeente (NGB 2013).

De burgemeester heeft dus diverse rollen te vertolken en beheert een verscheidenheid aan

taken. In de volgende paragraaf worden de interactieve en technische aspecten van het

medium Twitter besproken. Aan de hand van de verschillende taken en rollen van de

burgemeester en het medium Twitter wordt vervolgens een coding frame opgesteld om te

achterhalen of er inhoudelijke verschillen zijn te herkennen in het patroon van Twittergebruik.

Twitter; een onderscheid in 140 tekens

Twitter is opgericht in 2006 en is inmiddels de leidende microblogging service (Böhringer

2009). Twitter geeft gebruikers de gelegenheid om in maximaal 140 tekens aan te geven wat

hen bezighoudt. Het bericht dat gebruikers online plaatsen, heet een tweet. Gebruikers kunnen

hun tweets via de smartphone, via de computer, via de tablet, de iPod enzovoorts versturen. In

tegenstelling tot andere sociale netwerksites is het op Twitter niet nodig dat de connectie om

iemand te volgen van twee kanten komt (Kwak, Lee, Park & Moon 2010).

Wanneer een gebruiker een tweet van iemand anders interessant vindt, kan dit bericht worden

gedeeld met de eigen volgers (Boyd, Golder & Lotan 2010). Het delen en kopiëren van een

bericht van iemand anders wordt een Retweet (RT) genoemd. Daarnaast is het mogelijk om op

Twitter privé-tweets, Direct Messages (DM) te sturen naar een volger. Een andere manier om

iemand een bericht te sturen, is via de zogenaamde @replies. Het @-symbool zorgt ervoor dat

het bericht naar iemand anders wordt gericht maar wel zichtbaar is voor meerdere volgers.

11

Volgens Zhao en Rosson (2009) zijn er drie motieven waarom gebruikers microbloggen:

1. Snelle en makkelijke manier om interessante en leuke dingen te delen uit het dagelijks

leven en in contact te blijven met vrienden en collega’s, juist met degene die ze

normaal niet vaak zien of spreken;

2. Informatie kan op ieder moment worden gedeeld;

3. Gemakkelijke manier om interessante en nuttige informatie voor werk en andere

persoonlijke interesses te verzamelen.

Het gebruik van Twitter zorgt dus voor een aantal mogelijkheden; zeker als de gebruiker een

politicus is. Fischer en Reuber (2010, 2) wijzen erop dat je als politicus, via Twitter, een

groep mensen bereikt die je normaal niet bereikt. De snelle mobilisering van burgers en het op

de hoogte brengen van interessante zaken zorgt er volgens Aalberts en Kreijveld (2011, 76)

ook voor dat burgers zich sneller in de politieke belangen verdiepen. Het gebruik van Twitter

bevordert de transparantie en zorgt voor een beter begrip van het politiek bedrijf (Aalberts en

Kreijveld 2011). Doordat de burgers op de hoogte zijn van wat er gebeurt en de politici zelf

ook op de hoogte zijn van hun volgers, ontstaat er een band tussen de Twitteraar en de volger

(O’reilly en Milstein 2009, 9). In het onderzoek van Loek Tielemans (2011) zegt oud-

staatssecretaris van Defensie Jack de Vries (Tielemans 2011) dat het gebruik van Twitter een

uitstekende vorm van personal branding is. Twitter is een medium dat zich goed leent om een

reputatie op te bouwen en politici kunnen volgers laten zien wat ze doen, bezighouden en

waar ze geïnteresseerd in zijn. Dit bepaalt het imago van de politicus, maar het is daarbij

belangrijk bewuste keuzes te maken wat je wel en niet laat zien (Tielemans 2011). Ook

O’Reilly en Milstein (2009, 197) zeggen dat het belangrijk is om de persoonlijke kant van de

politicus te laten zien, zodat volgers meer te weten komen over de persoon achter de politicus.

Volgens Aalberts en Kreijveld (2011, 24) speelt deze persoonlijkheid van politici een grote

rol en gaat het ten koste van de politieke thema’s. Dat politici regelmatig persoonlijke tweets

versturen, maar dat dit per burgemeester kan verschillen, blijkt ook uit het onderzoek in het

kader van de Utrecht Data School.

Op basis van het onderzoek in het kader van de Utrecht Data School, de uiteenzetting van het

takenpakket en het medium Twitter wordt nader geconcretiseerd hoe burgemeesters via

Twitter refereren aan hun verschillende taken en of daar interessante verschillen in te

observeren zijn. Dit betekent dat op basis van bovenstaande claims ook wordt onderzocht in

hoeverre de transparantie van Twitter van invloed is op de persoonlijke en politieke

12

berichtgeving van de burgemeesters. Daarnaast onderzoek ik of het gebruik van Twitter van

invloed is op het politieke bedrijf en het imago van de politicus.

13

140 tekens en de analyse

Het doel van dit onderzoek is te laten zien hoe burgemeesters gebruikmaken van het medium

Twitter. Om hier een antwoord op te geven wordt voor dit onderzoek een kwalitatieve en

kwantitatieve corpusanalyse uitgevoerd over de tweets van de burgemeesters in de maand

december 2012.

Volgens Biber et al. (1998) is geen andere vorm van analyse zo betrouwbaar als een

corpusanalyse, omdat de analyse emprisch is en een grote verzameling van teksten als basis

voor de analyse wordt gebruikt. Het gebruikmaken van de computer en het toepassen van

automatische en interactieve technieken valt volgens Biber et. al (1998) ook onder de

essentiële eigenschappen. Het toepassen van zowel kwalitatieve als kwantitatieve

analysetechnieken draagt ook bij aan de betrouwbaarheid (Biber et. al 1998).

Om de corpusanalyse zo gedetailleerd mogelijk uit te voeren wordt er gewerkt met een vooraf

opgesteld coding frame. Het coding frame houdt in dat er labels worden toegekend aan de

tweets van de burgemeesters. Volgens data-analytici worden er verschillende fases

onderscheiden van het coderen van data, namelijk exploratie, specificatie, reductie en

integratie (Strauss en Corbin 1998; Wester en Peters 2004). De exploratiefase vindt plaats op

basis van globale bevindingen uit de tweets en wordt gedurende het onderzoek aangescherpt

tijdens de specificatie-, reductie- en integratiefase.

Voor het verkrijgen van de dataset is gebruik gemaakt van het voorgaande onderzoek van de

Utrecht Data School (Bergmann, Neven en Verheul 2013). Tijdens dit onderzoek zijn de data

van de burgemeesters die een Twitteraccount hebben al verzameld. De data van deze 182

accounts zijn opgehaald van de maanden december 2012 tot en met februari 2013. Deze

dataset bevat de statistieken (aantal tweets, aantal @replies ontvangen, aantal @replies

verzonden, aantal retweets ontvangen, aantal retweets verzonden, top-10 hashtags), het aantal

tweets verstuurd door burgemeesters, een wordcount van alle tweets van burgemeesters en de

mentions (retweets en @replies) van burgemeesters over de periode november 2012 tot en

met februari 2013.

Aangezien een corpusanalyse gericht is op details, het coderen veel tijd in beslag neemt en

gezien de beperkte tijd en omvang van dit onderzoek is gekozen een steekproef te gebruiken.

De dataset bestaat uit een aselecte steekproef van 847 tweets verzameld in de maand

december 2012. De verzamelde tweets van de maand december zijn in Excel gesorteerd op

datum en vervolgens is elke tiende tweet geselecteerd. Hierdoor zijn er 847 tweets

overgebleven, die al informatie bevatten over het aantal verzonden/ontvangen tweets, aantal

14

verzonden/ontvangen @replies, aantal verzonden/ontvangen retweets per burgemeester. Deze

informatie is vervolgens uitgebreid met gegevens die handmatig zijn opgezocht, waaronder de

sekse van de burgemeester, de politieke partij van de burgemeester, het aantal inwoners per

gemeente en het aantal volgers en gevolgden op Twitter van de burgemeester.

Coding frame

Voordat een categorisering kan worden aangebracht in de tweets van de burgemeesters

worden de Twitteraccounts gecodeerd op basis van kwantitatieve en kwalitatieve

eigenschappen. De eerste tabel bevat de gebruikersnaam, de datum, de tijd en de geplaatste

tweet. In de tweede tabel worden de verzamelde tweets geordend naar verschillende

categorieën en staan gegevens over de gebruikersnaam, de sekse, de partij, het aantal

inwoners per gemeente, het type tweet (tweet, retweet of @reply), het aantal verzonden

tweets, @replies en retweets, het aantal ontvangen @replies, het aantal keren dat een tweet is

geretweet en het aantal volgers en gevolgden. In verband met het belang van het beschikbaar

houden van ruwe data zijn de tabellen te vinden in Dropbox.2

De tweede tabel wordt op basis van een kwalitatieve analyse opgesteld. Volgens Nel

Verhoeven (2011) zorgt een kwalitatieve analyse ervoor dat op basis van de verzamelde data

structuur wordt aangebracht in de data. Om deze structuur aan te brengen worden de tweets

uiteengerafeld, zodat er verschillende waarden aan de onderzoekseenheden kunnen worden

toegekend. De tweets worden vervolgens gecodeerd naar verschillende labels waarna ze

gegroepeerd worden. Op basis van deze groepering kunnen wellicht bepaalde verbanden

worden aangebracht, die vervolgens in tabellen en staafdiagrammen zichtbaar worden

(Verhoeven 2011). Ten slotte zal ik deze resultaten in verband kunnen brengen met de

onderzoeksvraag.

Om de kwalitatieve analyse vorm te geven, wordt gebruik gemaakt van een coding frame. Het

coding frame houdt in dat labels worden toegekend aan de tweets van de burgemeesters.

Volgens data-analytici worden er verschillende fases onderscheiden in het coderen van data,

namelijk exploratie, specificatie, reductie en integratie (Strauss en Corbin 1998; Wester en

Peters 2004).

Op basis van de vier verschillende fases van het coderen van data zijn in de tweede tabel de

verscheidene labels toegekend aan de tweets. De inhoud van de tweets zijn gelabeld als:

‘persoonlijk eigen bericht’, ‘burgercontact’, ‘sociaal werkcontact’, ‘politiek/beleid

(landelijk/gemeentelijk)’, ‘openbare orde en veiligheid’, ‘politie/brandweer’, 2 https://www.dropbox.com/sh/6o5y59ul9anxlzp/WQ4UbXZ8H2

15

‘ambtsuitoefening’, ‘gemeentelijke promotie’, ‘cultureel item’, ‘speciaal event’, ‘openbaar

mediadebat’, ‘nieuws (landelijk/gemeentelijk)’, ‘weer en verkeer’ en ‘algemeen belang’. Het

ene label sluit het andere niet uit, dus het kan voorkomen dat een tweet meerdere labels

tegelijk omvat. Om de veertien labels beter te begrijpen is in onderstaande tabel een

operationalisatie gegeven van de labels.

Label Operationalisatie Voorbeeld Tweet Persoonlijk eigen bericht Een bericht over dagelijkse

zaken zoals middageten,

lunch,

familieaangelegenheden,

sport, hobby en ontspanning.

Sinterklaas met familie Ostendorp. Vader, moeder, zussen, zwager, neven, nichten en aanhang. Het bleef lang onrustig in Bunnik... #pfff ;-)) (@hmostendorp)

Burgercontact Via Twitter in gesprek met

burgers, @replies die niet te

herleiden zijn.

@frankklaassen het verschil tussen jou en mij......ik geloof ECHT in sinterklaas. Hulpsinterklazen bestaan niet!!! (@mirjamclermonts)

Sociaal werkcontact Een bericht over ontbijt, lunch

en diner zonder dat er sprake

is van een werkoverleg of

vergadering (bijvoorbeeld

kerstlunch met collega’s) +

berichten over communicatie

via Twitter.

Koffie gedronken met secretaresses, bodes, koffiedames, communicatie en griffie. Iedereen die ons dit jaar dagelijks ondersteunt. #hulde (@MichaelSijbom) Over een uur begint mijn eerste Twitterspreek(half)uur. Twitter straks mee via #TSPS (@deburgemeester)

Politiek/Beleid

(landelijk/gemeentelijk)

Zowel gemeentelijk als

landelijk een bericht over de

aanstellingen van nieuwe

wethouders, referenties aan

vergaderingen of werk en

beslissingen.

Vanavond commissievergadering @GemeenteVhn met afwisselende agenda, o.a. Nieuwe werkwijze Raad, bezuinigingen veiligheidsregio. (@bmveldhoven)

16

Openbare Orde en Veiligheid Een bericht over

ordehandhaving en veiligheid

in de gemeente en bij

evenementen.

Vanmiddag samen met de politie individuele gesprekken gevoerd met horeca-ondernemers over activiteiten rond de jaarwisseling. #veiligheid (@ewaldvanvliet)

Politie/Brandweer Als hoofd van het korps

retweeten de burgemeesters de

accounts van de politie en de

brandweer.

RT @Politie: Met #ON12 zitten hulpverleners niet thuis aan de oliebollen, maar werken op straat voor uw veiligheid. RT als u achter ze s ... (@marianneschuurm)

Ambtsuitoefening Een bericht over Koninklijke

onderscheidingen, het openen

van evenementen en nieuwe

gebouwen.

Vanmorgen 100-jarige mevr. Bestman-Hogerwerf in Geldershof gefeliciteerd. Laatste bezoek bij zo'n feestelijke gelegenheid in Dirksland :-( (@servaasstoop) Nog een paar uurtjes tot de opening van @BeuningenOnIce. Prachtig vooruitzicht voor duizenden schaatsers. Open tot en met 6 januari 2013. (@carolvaneert)

Gemeentelijke promotie Berichten en verwijzingen ter

promotie van de gemeente

zoals bijvoorbeeld foto’s die

worden geplaatst over de

gemeente en het promoten van

bedrijven uit de gemeente.

Nog een foto omdat het zo mooi is. Park i/h centrum. http://t.co/FneJ7hSv (@mschollema)

Cultureel Item Een bericht over workshops,

toneelvoorstellingen en

sportwedstrijden.

Gisterenavond onverwacht toch nog kaarten voor @FameSGWeredi @HofnarCC Wat een talent in #veelzijdigvalkenswaard.

17

Top-voorstelling!! @bmvalkenswaard)

Speciaal Event Een bericht over evenementen

die niet standaard voorkomen,

zoals bijvoorbeeld Project X-

Haren of Serious Request.

RT @leefbaaralmelo: Kom allemaal naar de grote fabriekshal op Indie voor Serious Request! #Almelo (@jon_hermans)

Openbaar mediadebat Een bericht dat een

controversieel debat bevat of

waarin duidelijk een mening

naar voren komt, oneens met

iets, provocatief, maar hoeft

niet perse over de politiek te

gaan.

Zit je met je kinderen te kijken nr #ikhouvanholland, stuurt #RTL de trailer voorbij van een nieuw ziek programma #herkendehomo. #gestoord (@eduardvzuijlen)

Nieuws

(landelijk/gemeentelijk)

Zowel landelijk als

gemeentelijk een bericht over

zaken in andere media, of op

televisie die niet perse over de

politiek hoeven te gaan, maar

wel voor de gemeente van

belang kunnen zijn, zoals de

promotie van de gemeente in

andere media.

RT @palingnl: Vanavond Nederland 1 om 19:25 uur zie je hoe Burgemeester van de Groep van #Spakenburg voor zijn gezin paling gaat bereiden. (@melisvandegroep)

Weer en Verkeer Een bericht over

streekvervoer,

spoorwegvervoer, GWL en

weersomstandigheden.

sneeuw! Dat wordt weer dolle pret voor de kinderen. Maar rij voorzichtig en houd afstand! http://t.co/1mkwvIgz (@burg_vanbenthem)

Algemeen Belang Een bericht over de

decentralisatie van de

jeugdzorg of werkeloosheid of

de huizenmarkt.

Vanavond college gehad van Prof v. Dinten over decentralisatie jeugdzorg. Volgen we de standaard of durven we te kiezen voor lokaal maatwerk (@verhoevenpjj)

18

De 847 tweets zijn aan de hand van bovenstaande tabel gecodeerd. Later worden de resultaten

hiervan gepresenteerd en opvallendheden besproken.

19

Burgercontact in 140 tekens

In totaal hebben 108 burgemeesters een account op Twitter waarvan na de aselecte steekproef

van de maand december 847 tweets zijn gecodeerd en geanalyseerd. Hiervan zijn 738 tweets

van mannelijke burgemeesters en 109 tweets van vrouwelijke burgemeesters. De steekproef

bevat te weinig tweets van vrouwelijke burgemeesters om te onderzoeken of vrouwen

inhoudelijk andere tweets schrijven dan mannen. Op grond van de man-vrouwverhouding in

de steekproef, kan wel worden vastgesteld dat de steekproef representatief is. De steekproef

bevat 26 vrouwen en 108 mannen; een verhouding van 20/80 procent. Deze verhouding komt

keurig overeen met de totale populatie van burgemeesters; 21 procent is namelijk vrouw

(Walstra 2013). Op grond van deze cijfers kan ook worden geconcludeerd dat mannelijke

burgemeesters gemiddeld meer Twitterberichten versturen dan vrouwelijke burgemeesters,

want terwijl de vrouwen 20 procent uitmaken van de steekproef, versturen ze slechts 109

tweets. Dit is maar 13 procent van het totaal aantal tweets (847) in de steekproef.

Op basis van de groepering en de percentages van de labels worden opvallende issues

duidelijk zichtbaar. In onderstaande staafdiagram staan het aantal tweets en de percentages

van de labels uit de hele dataset geclusterd.

tweets & percentages uit gehele dataset

020406080

100120140160180200

Persoo

nlijk Eige

n Berich

t

Burgerc

ontac

t

Sociaal

Werk

contact

Politie

k/Beleid

Openb

are O

rde en

Veili...

Politie

/Bran

dwee

r

Ambtsuit

oefen

ing

Gemee

ntelijk

e Prom

otie

Culturee

l Item

Specia

al Eve

nt

Openb

aar M

ediade

bat

Nieuws

Weer en

Verk

eer

Algemee

n Belang

labels

aant

al

Aantal tweets

Percentage van het totaal aantaltweets

Figuur 1. Totaal aantal tweets en percentages uit dataset geclusterd.

De percentages van de veertien verschillende labels liggen tussen de 0.35% (Algemeen

Belang) en 22.08% (Burgercontact). Het grootste percentage uit de dataset is gelabeld als

burgercontact; bij 187 van de 847 tweets treedt de burgemeester in contact met de burger over

20

zaken die niet over de politiek gaan. Opvallend is dat de burgermeester, nadat hij of zij in

contact is getreden met de burger over zaken die niet over de politiek gaan, de meeste tweets

verstuurt over gemeentelijk politiek en beleid. Ruim 17 procent van de tweets uit de dataset

refereert aan vergaderingen, werk en beslissingen of gaat over de aanstelling van nieuwe

wethouders. Het aantal tweets dat gelabeld is als persoonlijk eigen bericht is 106 en scoort

hiermee 14 procent van het aantal berichten. Dit lijkt te bevestigen dat burgemeesters zich

inderdaad ‘als een van het volk’ willen profileren en op willen treden als burgervader

(Bergmann, Neven en Verheul 2013).

Daarnaast is uit eerder onderzoek gebleken dat burgemeesters de accounts van de politie en

wijkagenten regelmatig retweeten en nauwelijks vanuit hun eigen account berichten versturen

over openbare orde en veiligheid (Bergmann, Neven en Verheul 2013). Opvallend is dat in de

dataset slechts 28 tweets van de politie zijn geretweet of ge-@replied (3,31 procent) en dat

ruim 8 procent van de berichten uit de dataset gelabeld is als openbare orde en veiligheid.

Burgemeesters versturen nauwelijks tweets over culturele items en speciale evenementen

(slechts 6,02 en 3,90 procent), maar vinden het wel belangrijk om de gemeente te promoten

(13,22 procent). Burgemeesters promoten de gemeente vooral door foto’s van de gemeente

online te plaatsen en te verwijzen naar lokale ondernemers in hun tweets en niet door culturele

items en speciale evenementen aan te kondigen. De labels weer en verkeer en algemeen

belang scoren met respectievelijk 1,65 procent en 0,35 procent als de twee minst

voorkomende categorieën in de dataset.

De hoogst scorende categorie uit de dataset is burgercontact; 155 tweets worden ingezet om in

contact te treden met de burger. Dit zijn zaken die niet per definitie over de politiek gaan. Het

gaat met name over persoonlijke vragen van de burger, felicitaties, condoleanceberichten en

@replies die niet goed te herleiden zijn.

Een voorbeeld van een tweet die gecodeerd is als burgercontact, is van de burgemeester van

Weert, Jos Heijmans:

21

De tweet van Jos Heijmans laat zien dat de burgemeester in gesprek gaat met een burger,

namelijk @LibertyGerard. @LibertyGerard is volgens zijn profielgegevens geen politicus.

Burgemeesters laten via Twitter veel weten over het gemeentelijke politiek en beleid. Ruim

17 procent van de tweets refereert aan

vergaderingen, werk, beslissingen en

de aanstellingen van nieuwe

wethouders (133 tweets).

Een voorbeeld van een tweet van een

burgemeester die lid is van het CDA

en over gemeentelijke politiek en

beleid gaat is de tweet van de burgemeester van Zederik, Coert van Ee.

Tweets gecategoriseerd naar partij

0

10

20

30

40

50

60

70

Persoon

lijk (1

11)

Burgercontac

t (187)

Soc. Werkc

ontact

(18)

Politiek/B

eleid (154)

Orde/Veilig

heid(68)

Politie/Brandwee

r (32

)

Ambtsuito

efening (91)

Gemeentelijke Prom

otie (1

12)

Cultureel It

em (51)

Speciaal E

vent (3

3)

Openbaar M

ediadebat (5

0)

Landelijk

/Gemeen

telijk N

ieuws (10

4)

Weer/Verke

er (4)

Algemeen Belang (3

)

Label

Proc

ent

CDACUD66GLPVDASGPVVD

Figuur 2. Totaal aantal tweets gecategoriseerd naar partij.

Wat opvalt uit bovenstaande staafdiagram is dat van de labels die het hoogste scoren de

meeste berichten zijn verstuurd door burgemeesters die lid zijn van het CDA. Ook de meeste

tweets over gemeentelijk politiek en beleid zijn verstuurd door burgemeesters die lid zijn van

het CDA. Zo is uit bovenstaande staafdiagram af te lezen dat ruim 48 procent van de 154

tweets over gemeentelijk politiek en beleid afkomstig is van burgemeesters die lid zijn van het

22

CDA. 33 Procent van alle Nederlandse burgemeesters in Nederland is lid van het CDA. Van

alle tweets in de dataset is 46 procent afkomstig van een burgemeester die lid is van het CDA

en van het aantal berichten over politiek en beleid is dit 48 procent. Hieruit kunnen we

concluderen dat CDA-burgemeesters goed vertegenwoordigd zijn op Twitter en over het

algemeen gebruiken zij dit medium voor gemeentelijke beleidsdoelstellingen. Dit zou een

verband kunnen hebben met het feit dat oud-minister van Buitenlandse Zaken Maxime

Verhagen (CDA) een actief politicus op Twitter was. Mirko Schäfer, Nikos Overheul en

Thomas Boeschoten (2012, 2) vertellen namelijk het volgende: “Nadat Maxime Verhagen

(@MaximeVerhagen) in 2008 als eerste prominente politicus van Twitter gebruik ging

maken, volgden veel van zijn collega’s snel”. Het zou dus kunnen zijn dat Maxime Verhagen

ervoor heeft gezorgd dat het merendeel van de burgemeesters die lid zijn van het CDA

inmiddels gebruikmaken van Twitter.

We kunnen ook concluderen dat burgemeesters het belangrijk vinden om zichzelf van hun

persoonlijke kant te laten zien. Ruim 14 procent van de tweets is gelabeld als persoonlijke

eigen bericht. Dit houdt in dat de burgemeester op Twitter vertelt over het middageten, de

lunch, familieaangelegenheden, sport, hobby en ontspanning. Onderstaande tweet van Jan

Broertjes, de burgemeester van Midden-Drenthe, is duidelijk een persoonlijk eigen bericht.

De persoonlijke eigen

berichten worden

voornamelijk zelf door de

burgemeesters verstuurd. Zo

zijn van de 106 persoonlijke

eigen berichten, 54 tweets (51

procent), 22 @replies (21

procent) en 30 retweets (28

procent). Op basis van de man-vrouwverhouding in de dataset kan worden geconcludeerd dat

mannen meer persoonlijke berichten versturen dan vrouwen. 13 Procent van de persoonlijke

berichten is namelijk een tweet van een vrouwelijke burgemeester. Dit is beduidend minder

dan het percentage vrouwelijke tweets in de gehele dataset, namelijk 20 procent.

Echter bevat de dataset een aantal mannelijke topscoorders (@MichaelSijbom), die voor een

vertekend beeld kunnen zorgen. Als deze topscoorders niet in de dataset zitten, zou dit

hoogstwaarschijnlijk een ander beeld opleveren.

23

De vierde categorie die het hoogst scoort in de dataset is gemeentelijke promotie. Ruim 13

procent van de tweets is gelabeld als gemeentelijke promotie, wat betekent dat burgemeesters

door middel van een tweet de gemeente promoten aan hun volgers. Het kan zijn dat ze dit

doen door het plaatsen van een foto of bijvoorbeeld door te vertellen over de enthousiaste

ondernemers in de gemeente. Een goed voorbeeld van een tweet over gemeentelijke promotie

is de tweet van de burgemeester van gemeente Bunschoten, Melis van de Groep:

Van de 112 berichten die gaan over gemeentelijke promotie zijn er 60 tweets, 21 @replies en

31 retweets. Hieruit blijkt dat ruim 53 procent van de berichten die gaan over gemeentelijke

promotie zelf zijn verstuurd door de burgemeester en niet via @reply of een retweet van een

ander Twitteraccount.

Met een percentage van ruim 12 procent gaan de berichten van de burgemeesters ook

regelmatig over het openen van nieuwe gebouwen en evenementen en de Koninklijke

Onderscheidingen die zij mogen uitreiken. Ook bij deze categorie is het CDA goed

vertegenwoordigd, want van de 91 tweets die gaan over de ambtsuitoefening zijn er 46

afkomstig van burgemeesters die lid zijn van het CDA. De PVDA (20 procent) en de VVD

(19 procent) weten samen ook een groot percentage te halen. De overige 11 procent wordt

opgevuld door de ChristenUnie, D66, GroenLinks en de SGP.

24

De overige negen labels scoren allemaal onder de 10 procent. Wat opvalt is dat de eigen taak

van de burgemeester, het handhaven en reguleren van openbare orde en veiligheid, niet hoog

scoort in de dataset.

Van de 847 tweets zijn 68 tweets gelabeld als openbare orde en veiligheid. Ondanks dat in

middelgrote (25.000-50.000 inwoners) en grote gemeenten (meer dan 50.000 inwoners) de

kans groter is dat de openbare orde en veiligheid gehandhaafd moet worden, zijn de meeste

tweets in deze categorie afkomstig van een burgemeester uit een kleine gemeente (minder dan

25.000 inwoners). Wellicht dat het uit de hand gelopen feest in Haren de ogen van vele

burgemeesters heeft geopend om ook in de kleine gemeenten beter toe te zien op openbare

orde en veiligheid. Volgens de commissie Project-X Haren kunnen grootschalige openbare

orde problemen namelijk in elke gemeente voorkomen (Adang et. al 2013 29-30). Zij laten in

het rapport weten dat ook kleine gemeenten met een beperkt ambtelijk apparaat beter

toegerust moeten worden op het handhaven en reguleren van de openbare orde (Adang et. al

2013 29-30).

Het merendeel van de tweets die gelabeld is als openbare orde en veiligheid is afkomstig van

kleine gemeenten. In de dataset zijn 455 tweets van 63 kleine gemeenten, 276 tweets van 46

middelgrote gemeenten en 125 tweets van 25 grote gemeenten. Dit is keurig in verhouding

met de totale populatie van 408 gemeenten: daarin zijn er 195 klein, 142 middelgroot en 71

groot. Anderzijds geeft deze splitsing in de dataset een vertekend beeld. Zo lijkt het namelijk

dat burgemeesters van kleine gemeenten gemiddeld meer tweets de wereld in sturen

(gemiddeld 7 per persoon), gevolgd door burgemeester van middelgrote gemeenten

(gemiddeld 6 per persoon) en grote gemeenten (gemiddeld 5 per persoon). Dit beeld is in de

dataset echter vertekend door een paar extreme topscoorders in de groep burgemeesters van

kleine gemeenten. Zo zijn in de dataset alleen al 50 tweets van de burgemeester van Losser,

Michael Sijbom (@michaelsijbom). Aangezien dit een steekproef is van 10 procent, betekent

dit dat Michael Sijbom alleen in de maand december zo’n 500 tweets heeft verstuurd.

De labels die onder de 10 procent scoren worden niet dieper geanalyseerd omdat de dataset

een aantal extremen bevat. Ter verduidelijking; in de tabel in de bijlage is bijvoorbeeld te

lezen dat van de 478 tweets verstuurd door 182 burgemeesters, 18 gelabeld zijn als sociaal

werkcontact. Van deze 18 tweets, is ruim 11 procent afkomstig van Michael Sijbom. Tevens

zijn de scores te laag om nader te onderzoeken. Zo zijn er maar drie tweets die het label

algemeen belang toegekend hebben gekregen.

25

Ondanks de vele mogelijkheden van Twitter voor de burgemeester blijkt dat slechts een aantal

labels hoog scoren Op het eerste gezicht zijn er enkele indicatoren ontdekt hoe burgemeesters

Twitter gebruiken. Zo lijkt het dat de sekse van de burgemeester, de grootte van de gemeente

en de politieke partij van invloed kan zijn. Doordat de dataset echter een aantal extreme

gevallen bevat (zoals @MichaelSijbom) die voor vertekende beeld kunnen zorgen, is het niet

aannemelijk dat deze indicatoren van invloed kunnen zijn.

26

Persoonlijk burgercontact in 140 tekens

Samenvattend heeft dit onderzoek kunnen aantonen dat burgemeesters voornamelijk Twitter

gebruiken voor: burgercontact, persoonlijk eigen berichten, gemeentelijke politiek en beleid,

gemeentelijke promotie en ambtsuitoefening. Opvallend is dat de burgemeesters in de dataset

nauwelijks tweets versturen over openbare orde en veiligheid. Ook worden de accounts van

de politie en de brandweer nauwelijks geretweet of ge-@replied. De vraag is of we daaruit

kunnen concluderen dat ondanks de gebeurtenissen in Haren in september de burgemeesters

het versturen van tweets over hun eigen taak niet het belangrijkste vinden. Aangezien issues

rondom openbare ordes eenmaal minder voorkomen dan ambtsuitoefeningen en

burgercontacten is het lastig een antwoord te vinden op deze vraag. De hoeveelheid tweets

zegt namelijk niet alles over het belang dat burgemeesters eraan hechten.

De vraag die tijdens dit onderzoek centraal stond was wat burgemeesters doen op Twitter.

Gezien de resultaten uit de corpusanalyse, kunnen we concluderen dat Twitter in Nederland

door burgemeesters vooral wordt gebruikt om in contact te treden met de burgers. De

transparantie die het medium biedt, zorgt ervoor dat burgers sneller op de hoogte zijn en meer

weten van de burgemeesters. Zo bieden burgemeesters via Twitter een platform voor burgers

om in dialoog te treden met de burgemeester en om vragen te stellen. Tevens tonen de data

aan dat Twitter voor de burgemeester een platform is om op een relatief gemakkelijke wijze in

contact te treden met burgers om bijvoorbeeld een felicitatie of condoleancebericht te

versturen. Het lijkt er dus op dat op Twitter steeds meer aandacht komt voor de persoonlijke

kant van de burgemeester. De hoge score van de label persoonlijk eigen berichten lijkt dit ook

te bevestigen. Door het versturen van persoonlijke eigen berichten en door in contact te treden

met de burgers over zaken die niet over de politiek gaan, kan de burgemeester zich profileren

als burgervader. Waar de uitspraak van Amerikaanse schrijver en sociale mediaonderzoeker

Chris Brogan (2009) suggereert dat er een persoon schuilt achter elke tweet, lijkt dit

vooralsnog ook te gelden voor de burgemeesters. Burgemeesters hebben voornamelijk een

Twitteraccount omdat het voor verbondenheid met de burgers zorgt en daarnaast weet de

bevolking beter wat de burgemeester zoal doet en bezighoudt (NGB 2013). Waar De Vries

(Tielemans 2011) aangaf dat Twitter een uitstekend middel is om reputatie op te bouwen en

imago te versterken, wordt dit uit de inhoud van de tweets niet duidelijk. Vervolgonderzoek

aan de hand van interviews met de burgemeesters en burgers zou moeten uitwijzen of het

imago van de burgemeester wordt versterkt doordat hij Twitter gebruikt.

27

Tevens wordt uit dit onderzoek niet duidelijk of het versturen van persoonlijke berichten naar

de burgers een gevolg is van de transparantie van het medium. Eventueel vervolgonderzoek

zou door middel van interviews moeten uitwijzen in hoeverre de transparantie van invloed is

op de persoonlijke berichtgeving van de burgemeesters.

Aangezien de persoonlijke eigen berichten uit de dataset voornamelijk over het samenzijn met

de familie tijdens de feestdagen en over het versturen van nieuwjaarswensen gaan, kan het

zijn dat de labels burgercontact en persoonlijke eigen berichten een vertekend beeld geven.

De maand december bevat namelijk meer familieaangelegenheden (Sinterklaas, Kerst en

Nieuwjaarswisseling) dan andere maanden.

Het lijkt er namelijk op dat, ondanks de hoge score van het label persoonlijke eigen berichten

in de decembermaand de burgemeesters het te allen tijde belangrijk vinden tweets te versturen

over vergaderingen en besluiten. Het label gemeentelijke politiek en beleid scoort met een

verschil van drie procent namelijk nóg hoger dan het label persoonlijke eigen berichten. Dat

het label persoonlijke eigen berichten in de dataset een hoge score weet te halen, is vanwege

de decembermaand dus niet representatief voor het hele jaar. Het zou namelijk kunnen zijn

dat de relatie met de decembersaamhorigheid ervoor zorgt dat de burgemeester in de maand

december veel persoonlijke berichten verstuurt. Vervolgonderzoek zou moeten uitwijzen of

dit daadwerkelijk het geval is.

De data tonen aan dat burgemeesters Twitter gebruiken om naar de buitenwereld te

communiceren over vergaderingen, raadsbeslissingen en het aanstellen van nieuwe

wethouders. Opvallend is dat het onderzoek van de Utrecht Data School heeft aangetoond dat

burgemeesters Twitter niet inzetten voor politieke interactie tussen de burgemeester en de

burgers. Dit onderzoek nuanceert dit en toont aan dat er wel degelijk sprake is van politieke

participatie alleen met een ander accent dan uit het onderzoek van de Utrecht Data School

naar voren kwam. In het onderzoek van de Utrecht Data School werd geconcludeerd dat

burgemeesters Twitter niet gebruiken als tool ter communicatie van bestuurs- en politieke

zaken, maar meer voor oppervlakkige en vaak persoonlijke berichtgeving (Bergmann, Neven

en Verheul 2013, 39). Uit dit onderzoek blijkt juist dat burgemeesters veel tweets versturen

over gemeentelijke politiek en beleid (17,24 procent) en dat er veel interactie met de burgers

is (22,08 procent).

Op basis van het onderzoek kan tevens worden geconcludeerd dat burgemeesters Twitter

inzetten om de gemeente te promoten en om te berichten over het openen van nieuwe

gebouwen en evenementen en het uitreiken van Koninklijke Onderscheidingen. Wat opvalt is

dat 11 procent van de berichten dat gelabeld is als gemeentelijke promotie ook is gelabeld als

28

ambtsuitoefening. Aangezien het openen van een evenement of een nieuw gebouw ook een

promotie is voor de gemeente, lijkt dit een aannemelijke verklaring.

Waar uit het onderzoek van de Utrecht Data School (Bergmann, Neven en Verheul 2013) is

gebleken dat burgemeesters zowel het account van de politie als van de wijkagenten retweeten

en @replieën, blijkt dit niet uit de corpusanalyse. Zo zijn van de 847 tweets maar 28 gelabeld

als politie, vooral bestaand uit burgemeesters die als hoofd van het korps de accounts van de

politie en de brandweer retweeten. Ook het versturen van berichten vanuit hun enige eigen

taak, het handhaven en reguleren van openbare orde en veiligheid lijkt voor alsnog mee te

vallen. Ruim 8 procent van de berichten is gelabeld als openbare orde en veiligheid. Ondanks

dat je zou verwachten dat in de maand december veel evenementen plaatsvinden en

veiligheidsinstructies verstuurd zouden worden in verband met Sinterklaas en Kerst en de

Nieuwjaarswisseling is dit niet het geval. Het blijkt namelijk dat er in de dataset slechts 68

berichten zijn verstuurd die gelabeld zijn als openbare orde en veiligheid.

29

140 tekens en de beperkingen Net als bij elk onderzoek, heeft dit onderzoek te maken met een aantal beperkingen die niet

ongenoemd kunnen blijven.

De dataset bestaat uit een aselecte steekproef van de maand december. Aangezien deze

dataset een aantal extreme Twitteraars bevat (bijvoorbeeld @MichaelSijbom), levert dit soms

vertekeningen op. Zo heeft Michael Sijbom alleen in de maand december al 500 tweets

verstuurd.

Daarnaast bevat de steekproef maar 109 tweets van vrouwelijke burgemeesters en 738 tweets

van mannelijke burgemeesters. Hierdoor werd het lastig om algemene conclusies te trekken

dat vrouwelijke burgemeesters inhoudelijk andere tweets versturen dan mannen. Eventueel

vervolgonderzoek zou dit verder moeten uitwijzen.

Aangezien de dataset alleen tweets bevat van de maand december kun je je afvragen of dit

representatief is voor het Twittergedrag van de burgemeesters gedurende het hele jaar. Zo

worden er in de maand december relatief veel persoonlijke berichten gestuurd vanwege

Sinterklaas Kerstmis en Nieuwjaarswisseling.

Tevens kan het zijn dat een onderzoeker de tweets anders leest en interpreteert dan bedoeld is.

Als een tweet verkeerd wordt geïnterpreteerd en daarmee verkeerd wordt gecodeerd,

verandert de validiteit van het onderzoek. Tijdens dit onderzoek was het vanwege tijdsdruk

niet mogelijk om een interpretatie van een tweede lezer te vragen, maar tijdens eventueel

vervolgonderzoek is dit wel mogelijk.

30

Inlezen en mobiliseren in 140 tekens

Gezien de enorme media-aandacht sinds de gebeurtenissen in Haren en de groeiende

populariteit van Twitter, staan veel burgemeesters voor de keuze om Twitter te gebruiken

voor hun communicatiedoeleinden. Ondanks de vele theoretische omschrijvingen en de

uitgebreide corpusanalyse van de dataset kan nog steeds geen duidelijk antwoord worden

gegeven op welke manier Twitter het beste kan worden ingezet, zodat de kracht en de

meerwaarde van dit medium optimaal wordt benut. Deze punten zijn namelijk afhankelijk van

meerdere factoren, waaronder de grootte van de gemeente, de burgers uit de gemeente, het

beleid en de ambities van de gemeente etc.

Dit onderzoek heeft geleid tot drie nieuwe soorten onderzoeksvragen voor mogelijk

vervolgonderzoek, ingedeeld naar type methode:

1. Vragen die te betantwoorden zijn door middel van kwantitatieve big data analysis van

een corpus aan burgemeestertweets;

- In hoeverre versturen mannelijke burgemeesters inhoudelijk andere tweets dan

vrouwelijke burgemeesters?

- In hoeverre is de grootte van de gemeente bepalend voor de inhoud van de

tweets van de burgemeester?

- Versturen burgemeesters gedurende het jaar net zo veel persoonlijke eigen

berichten als in de maand december?

- In hoeverre is de politieke partij van de burgemeester van invloed op de

communicatie via Twitter?

2. Vragen die te beantwoorden zijn door middel van een kwalitatieve analyse met een

ander coding frame van een corpus aan burgemeestertweets;

- In hoeverre weet de burgemeester op Twitter te bemiddelen en in te grijpen om

de openbare orde en veiligheid te handhaven en te reguleren?

- In welke mate komt de offline communicatie overeen met de online

communicatie? (ter controle na methode drie)

- In hoeverre is de burgemeester geïnteresseerd in de doelgroep op Twitter en

weet de burgermeester hier op in te spelen? (ter controle na methode drie)

3. Vragen die een andere methode dan data-analyse vergen (vragenlijsten, interviews

etc);

31

- In hoeverre zijn burgemeesters vrij om op Twitter te communiceren over

gemeentelijke beslissingen en beleidsdoelstellingen?

- In hoeverre zijn de beleidsdoelstellingen en de ambities van de gemeente van

invloed op het Twittergebruik van de burgemeester?

- In welke mate komt de offline communicatie overeen met de online

communicatie? (Twittercheck via methode twee)

- In hoeverre besluiten burgemeesters voorafgaand dat ze Twitter gebruiken om een

strategie te bepalen?

- In hoeverre is de transparantie van het medium van invloed op de persoonlijke en

politieke berichtgeving van de burgemeesters?

- In hoeverre beïnvloedt het Twittergebruik het imago van de burgemeester?

- In hoeverre is de burgemeester geïnteresseerd in de doelgroep op Twitter en weet

de burgermeester hier op in te spelen? (Twittercheck via methode twee)

- Hebben burgemeesters voldoende maatschappelijke kennis en inzicht over de

burgers en de gemeente zodat er een effectief gebruik van Twitter kan

plaatsvinden?

32

Referentielijst Adang, Otto, Thomas Boeschoten, Gabriël van den Brink, Job Cohen, en Jan van Dijk. 2013. “Twee werelden. You only live once.” Hoofdrapport Comissie Project-X Haren 5-53. Geraadpleegd 13 mei, 2013. http://commissieharen.nl/. Bergmann, Nadine, Annelous Neven en Anne Verheul. 2013. “Follow, Retweet en @Reply Nederlandse Burgemeesters.” Onderzoeksrapport Utrecht Data School, Universiteit Utrecht. Biber, D., S. Conrad en R. Reppen. 1998. Corpus Linguistics: Investigating Language Structure and Use. Cambridge: Cambridge University Press. Boyd, D., S. Golder, en G. Lotan, eds. 2010. Tweet, Tweet, Retweet: Conversational Aspects of Retweeting on Twitter. Kauai: HI. http://www.danah.org/papers/TweetTweetRetweet.pdf. Brogan, Chris. 2009 “Content is not king” Chris Brogan Blog, 11 november. http://www.chrisbrogan.com/content-is-not-king/?utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+chrisbrogandotcom+%28%5Bchrisbrogan.com%5D%29. Burgemeesters. 2013. “Beginnen met twitter.” Laatst gewijzigd januari 2000. http://www.burgemeesters.nl/twitter. Es, Ana Van. 2012. “Burgemeester Haren: mijn zoon zag het op Facebook.” Volkskrant, 29 september. Geraadpleegd 23 april, 2013. http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/3323839/2012/09/29/Burgemeester-Haren-mijn-zoon-zag-het-op-Facebook.dhtml. Fischer, E. en A. R. Reuber. (2011). Social interaction via new social media: (How) can interactions on Twitter affect effectual thinking and behavior? Toronto: Journal of Business Venturing. Kwak, H. C. Lee, H. Park, en S. Moon. 2010. “What is Twitter, a Social Network or a NewsMedia?”Geraadpleegd 3 juni, 2013. http://an.kaist.ac.kr/~haewoon/papers/2010-www-twitter.pdf. Ministerie van Binnenlandse Zaken. 2013. “Taken burgemeesters.” Geraadpleegd 27 april. http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gemeenten/burgemeesters/taken-burgemeesters. Nederlands Genootschap Burgemeesters. 2013. “Taken van een burgemeester.” Geraadpleegd 27 april. http://www.burgemeesters.nl/node/1747. Schäfer, Mirko, Nikos Overheul en Thomas Boeschoten. 2012. “Politiek in 140 tekens.” In: Voorgeprogrammeerd. Hoe Internet ons leven leid, geredigeerd door Christian van 't Hof, Jelte Timmer and Rinie van Est 2012. Boom: The Hague. Strauss, A.L. en J. Corbin. 1998. Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks, CA: Sage.

33

Tielemans, Loek. 2011. “Twitterende politici: terechte euforie of risicovolle keuze?” Masterthesis. Utrecht: Universiteit Utrecht. Walstra, Esther. (2013). “Niveau gemeenteraad omlaag met te weinig vrouwen.” BinnenlandsBestuur, Mei 2013. Geraadpleegd op 3 juni, 2013. http://www.binnenlandsbestuur.nl/ambtenaar-en-carriere/nieuws/niveau-gemeenteraad-omlaag-met-te-weinig-vrouwen.9031900.lynkx. Wester, F. en V. Peters. (2004). Kwalitatieve analyse. Uitgangspunten en procedures. Bussum: Coutinho. Zhao en Rosson. 2009. “How and Why People Twitter: The Role that Microblogging Plays in Informal Communication at Work.” International Conference on Supporting Group Work 243-252. Geraadpleegd 17 mei, 2013. doi: 10.1145/1531674.1531710. Vries, De Jack. 2011. In: Twitterende politici: terechte euforie of risicovolle keuze, geredigeerd door Loek Tielemans 2011. http://igitur-archive.library.uu.nl/student-theses/2011-1111-200626/Loek%20Tielemans%20-%20Twitterende%20politici%20%28PDF%29.pdf. Verhoeven, Nel. 2011. Wat is onderzoek? Den Haag: Lemma Uitgevers.

34

Bijlage

Visualisaties

Figuur 1. @replynetwerk december

35

Figuur 2. @replynetwerk tussen burgemeesters

36

Figuur 3. Meest geretweet door burgemeesters november 2012-maart 2013

Figuur 4. Meest ge@replied door burgemeesters november 2012-maart 2013

37

Tabellen corpusanalyse

Inhoud Bericht Aantal Tweets Percentage Persoonlijk Eigen Bericht 106 14,17 Burgercontact 187 22,08 Sociaal Werkcontact 18 2,13 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 5/146 0,59/17,24 Openbare Orde en Veiligheid 68 8,03 Politie/Brandweer 28/4 3,31/0,47 Ambtsuitoefening 91 12,17 Gemeentelijke Promotie 112 13,22 Cultureel Item 51 6,02 Speciaal Event 33 3,90 Openbaar Mediadebat 50 5,90 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 33/71 3,90/8,38 Weer en Verkeer 14 1,65 Algemeen Belang 3 0,35 Tabel 1. Totaal aantal tweets uit dataset gecodeerd. Inhoud Bericht Aantal Tweets Persoonlijk Eigen Bericht 93 Burgercontact 159 Sociaal Werkcontact 15 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 5/129 Openbare Orde en Veiligheid 60 Politie/Brandweer 22/2 Ambtsuitoefening 78 Gemeentelijke Promotie 96 Cultureel Item 41 Speciaal Event 24 Openbaar Mediadebat 47 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 29/62 Weer en Verkeer 14 Algemeen Belang 3 Tabel 2. Totaal aantal mannelijke tweets (738) uit dataset gecodeerd.

38

Inhoud Bericht Aantal Tweets Persoonlijk Eigen Bericht 13 Burgercontact 28 Sociaal Werkcontact 2 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 0/17 Openbare Orde en Veiligheid 8 Politie/Brandweer 6/2 Ambtsuitoefening 13 Gemeentelijke Promotie 16 Cultureel Item 10 Speciaal Event 9 Openbaar Mediadebat 2 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 4/9 Weer en Verkeer 0 Algemeen Belang 0 Tabel 3. Totaal aantal vrouwelijke tweets (109) uit dataset gecodeerd. Inhoud Bericht Aantal Tweets Persoonlijk Eigen Bericht 58 Burgercontact 91 Sociaal Werkcontact 7 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 3/94 Openbare Orde en Veiligheid 42 Politie/Brandweer 12/5 Ambtsuitoefening 51 Gemeentelijke Promotie 46 Cultureel Item 24 Speciaal Event 17 Openbaar Mediadebat 21 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 10/37 Weer en Verkeer 8 Algemeen Belang 1 Tabel 4. Totaal aantal tweets (454) van gemeente met minder dan 25.000 inwoners uit dataset gecodeerd.

39

Inhoud Bericht Aantal Tweets Persoonlijk Eigen Bericht 30 Burgercontact 64 Sociaal Werkcontact 4 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 1/40 Openbare Orde en Veiligheid 19 Politie/Brandweer 10/2 Ambtsuitoefening 29 Gemeentelijke Promotie 49 Cultureel Item 20 Speciaal Event 12 Openbaar Mediadebat 14 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 8/16 Weer en Verkeer 4 Algemeen Belang 1 Tabel 5. Totaal aantal tweets (266) van gemeente met meer dan 25.000 inwoners en minder dan 50.000 inwoners uit dataset gecodeerd. Inhoud Bericht Aantal Tweets Persoonlijk Eigen Bericht 10 Burgercontact 32 Sociaal Werkcontact 7 Politiek/Beleid (Landelijk/Gemeentelijk) 1/13 Openbare Orde en Veiligheid 7 Politie/Brandweer 3/0 Ambtsuitoefening 9 Gemeentelijke Promotie 17 Cultureel Item 7 Speciaal Event 4 Openbaar Mediadebat 14 Nieuws (Landelijk/Gemeentelijk) 4/15 Weer en Verkeer 3 Algemeen Belang 1 Tabel 6. Totaal aantal tweets (125) van gemeente met meer dan 50.000 inwoners uit dataset gecodeerd.