’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

't Bruggeske driemaandelijks tijdschrift van de Heemkring " Hoghescote v.z.w. " te Kapellen.

Zetel: Antwerpsesteenweg 2 - Bus 2 - 2950 Kapellen.

37e jaargang – nummer 3 1 september 2005 _____________________________________________________________________

In dit nummer...

- Bladwijzer. - 73- Een rondleiding op de Antwerpse luchthaven. - 74 - Ontdek de onderbuik van Antwerpen. - 74 - Archiefdagen Heemkring Hoghescote. - 75 - De emoties achter de Red Star Line. - 75- Viering vader Raemaekers 90 jaar (deel 4). - 76- Putse kermis-Koekloting-Ruslandkermis-de sluitingsprijs. - 81 - Geschonken aan Heemkring Hoghescote. - 84- Noorse V.V. (deel 4). - 85- 125 jaar vrije basisschool te Putte. - 90- Wat zit er in mijn familie ? - 92- Straatnamen van de wijk Zilverenhoek. - 105- Mededeling. - 111- Publiciteit van toen. - 111- Zoekplaatjes. - 112

Iedere auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van de door hem ondertekende bijdrage.____________________________________________________________________________

Verantwoordelijke uitgever: Balbaert Roger - Parkweg 2 - 2950 Kapellen. Tel: 03.664.57.22.Kaftontwerp: T. Hanssens.Redactie: Eikvarenlaan 19 - 2950 Kapellen – Tel: 03.605.50.86.Redactieraad: Jef Herman, Marcel Dondelinger en Jan Vanderhaeghe.Lay-out publiciteit: Copy Service Center Dorpsstraat 39 - 2950 Kapellen – Tel: 03.605.42.67.

2005 - Copyright "Heemkring Hoghescote v.z.w" Kapellen.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, gereproduceerd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en de uitgever.

De Heemkring "Hoghescote v.z.w" werd opgericht op 23 december 1968.____________________________________________________________________________

’t Bruggeske verschijnt 4 maal per jaar. Deze nummers kan men bekomen voor 10 Euro en u is dan abonnee van ‘Hoghescote v.z.w’. Dit bedrag kan worden overgemaakt op rekening nr. 413-7205071-65 ten name van ‘Heemkring Hoghescote’ v.z.w. – Antwerpsesteenweg 2 – Bus 2, 2950 Kapellen, met de vermelding "Bruggeske".

Losse nummers van ’t Bruggeske, voor zover nog voorradig: 3 euro.

73

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Een rondleiding op de Antwerpse luchthaven!

Spreekt U dit aan, een rondleiding op de luchthaven van Antwerpen, de check-in balie, de vliegtuigloods, het Stampe Vertongen museum met vliegtuigen uit de eerste wereldoorlog zoals de Antwerpse tweedekker, de fokker, en de spitfire? Kortom we gaan heel de luchthaven eens afzien. Deze wandeling van ongeveer 2 uren kan U met ons meemaken op zaterdag 1oktober te 14.00uur.

Praktisch: We komen samen op zaterdag 1 oktober om 13:45 uur in de hal van de internationale luchthaven Antwerpen, Luchthavenlei Deurne.

Onze wandeling start stipt om 14.00uur, en we moeten 10 minuten voordien binnen zijn. De kostprijs, voor onze leden en huisgenoten 5,50 euro per persoon, voor niet leden 7,50 euro per persoon. Kinderen onder de 10 jaar betalen maar 2,50 euro.

< Een foto van de luchthaven uit 1931.

Inschrijven voor 21 september bij Chris Alen tel. 03-664 05 01 e-mail chris.alen@skynet.be of bij Francois Groenewege tel. 03-665 00 87 e-mail francois@groenewege.com waarna u kunt storten op de rekening van Hoghescote rek.nr. 413-7205071-65 van Heemkring Hoghescote vzw Antwerpsesteenweg 2 bus 2 te 2950 Kapellen, met vermelding bezoek luchthaven.

Ontdek de onderbuik van AntwerpenDoor de hevige regenval van de dag voor onze wandeling die voorzien was op 30 juli is deze wandeling voor ons letterlijk in het water gevallen. Onze gids die goed begreep dat een alternatief (even in de ruien zien en daarna een stadswandeling) eigenlijk niet veel bijval kreeg, kwam dan zelf met het voorstel om de datum te veranderen. Deze is nu waarschijnlijk 22 oktober 2005. Hopelijk kunnen alle ingeschrevenen op die datum terug mee, zijn er geïnteresseerden die eventuele afvallers willen vervangen neem dan contact op met Francois Groenewege tel. 03-665.00.87 e-mail francois@groenewege.com

74

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

De emoties achter de Red Star LineTussen 1880 en 1935 zijn er vanuit Antwerpen met de befaamde Red Star Line ruim drie miljoen Europese emigranten vertrokken naar Amerika en Canada. Herbeleef deze historische periode met een unieke belevingsexpo op exact dezelfde plaats vanwaar de schepen toen vertrokken. U krijgt een multimediale tentoonstelling met nooit eerder vertoonde beelden en geluidsfragmenten, maar ook een emotionele belevenis van de landverhuizers, met authentieke documenten en voorwerpen. De meeste informatie wordt via de computer en grote schermen getoond. Het gaat om oude filmbeelden en foto’s van de Red Star Line. Er is zelfs een Antwerpse havenkroeg nagebouwd.

Veel van het gebruikte materiaal komt van Robert Vervoort die 15 jaar geleden begon met een verzameling over de Antwerpse rederij. Deze tentoonstelling is in de Waagnatie aan de Rijnkaai in Antwerpen

Op zaterdag 5 november 2005 om 13.00uur komen wij samen aan hangar 29 Rijnkaai 150 te Antwerpen. De kostprijs voor onze leden en huisgenoten is 8 euro per persoon, voor niet leden 9,50 euro per persoon, kinderen onder de 12 jaar betalen maar 5 euro. In de prijs zit de inkom en de verzekering.

Inschrijven liefst voor 21 oktober 2005 bij Chris Alen tel. 03-664.05.01 e-mail chris.alen@skynet.be of bij Francois Groenewege tel. 03-665.00.87 e-mail francois@groenewege.com waarna u kunt storten op de rekening van Hoghescote rek.nr. 413-7205071-65 van Heemkring Hoghescote vzw Antwerpsesteenweg 2 bus 2 te 2950 Kapellen, met vermelding bezoek Red Star Line._______________________________________________

Archiefdagen Heemkring Hoghescote

Antwerpsesteenweg 2 - KapellenLokaal ‘ De Kroon’.

De eerste dinsdag van de maand van 14.00 tot 17.00 uur.

en

de tweede donderdag van de maandvan 19.00 tot 22.00 uur.

75

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Viering vader Raemaekers 90 jaar op 8 mei 1999.(deel 4 en slot)

De Lode Bauwens - toneelkring

1950 - Het is in de toneelgroep dat ik Rikske leerde kennen en waarderen. In mijn ogen was hij een man "die alles kan”. Buiten toneelspeler was hij de ontwerper én bouwer van decors en dit in samenwerking met een aantal creatieve mensen.

Ik heb met verbazing kunnen waarnemen op welke manier zij in een mum van tijd de decors verwisselden; in een handomdraai werd door hen een "boscène" omgetoverd in een deftige "huiskamer".

De zijpanelen konden snel opzij worden geschoven. De achtergrond werd door kabels tot hoog boven de scène getrokken. Zeer snel werden de attributen, een tafel, een zetel, een koffiekan op hun plaats gezet. Alles liep tot in de op puntjes correct.

1950 - De volledige cast van "VAN DEN BRAVEN MOORDENAAR". U bemerkt dat op deze scène geen vrouwelijke speelster aanwezig was. Reden: er mocht destijds niet "gemengd" - dus geen m/v- gespeeld worden vandaar.

76

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

<1950 "Gezworen Kameraden" evenmin dames/heren samen.

De "schmink" kamer. De meeste acteurs verzorgden zichzelf, anderen deden beroep op collega's. De schmink kamer bevond zich in de ruimte boven in "zaal 10".

77

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

De werkploeg: Rik samen met Peer Soetewey hebben een "mat-probleem". Verder zien wij Michel De Schutter en Leon Cornelissen

Als "speler" heb ik Rik beter gekend. Rik trok altijd "zijne" plan. Rolkennis - het van buiten leren - was niet zo aan Rik besteed. Hij had daar echter een grandioze truc voor.

Als hij op de scène een relatief grote tekst te verwerken kreeg troonde Rik zijn medespeler op een - quasi onzichtbare wijze - mee naar vooraan de scène. Daar zat namelijk de soufleuse die, verborgen door een kap, de teksten voorlas. Van zodra Rik aan de "souffleurbak" was beland voelde hij zich sterk genoeg dankzij de teksten die hem stiekem werden ingefluisterd. Het was niet alleen Rik die deze truc toe paste, ook anderen gebruikten de "soufleuse" maar Rik was de kei (in zijn vak)die kon vermijden dat iemand van de aanwezigen dit zou opmerken. ^ De terugkeer van Suske Perdaems.

78

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

< Een prachtige houding van Rik als "Clochard"

> Bemerk de prachtige decors in "En waar de ster bleef stille staan"

< Jeanneke moest altijd de "Moeder maagd" spelen.

79

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Niet te zien dat deze "kamer" werd opgesteld met wat planken en wat doek.

Omwille van - voor mij - duistere redenen "vloog" de toneelkring buiten. Zij oefenden dan in het zaaltje van Jefke Van Herck en speelden in andere toneelzalen. Maar dit werd ten slotte toch hun einde. In een van de vorige artikels van "t Bruggeske" citeer ik een hekeldicht dat geschreven werd tijdens de foutieve beslissing om het toneel te laten verdwijnen. Ik heb lange tijd getwijfeld welke "stouterik" dit gedicht schreef. Ik ben er nu zeker van: het was "RIKSKE"

In 1997 organiseerden wij met onze Heemkundige Kring een "reünie" met de gewezen leden van de Toneel-kring. Eén van de foto's toont Jeanneke.Een tweede foto (en daarmee beëindig ik ons verhaal), toont een foto van "Rikske" zoals wij hem jaren gekend hebben en zoals wij hem steeds zullen herinneren.

Ik dank van harte Robert en Mimie Raemaekers en Willie die mij de gelegenheid heb-ben gegeven hun foto's en tekst materiaal te mogen gebruiken voor onze Heem-kring.

December 2004, Jef HERMAN.

80

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

- Putse kermis - Koekloting - Ruslandkermis -- de sluitingsprijs -

Allemaal begrippen in ons gehuchtje Putte, maar waar komt dit vandaan, was het altijd zo een drukte op de kermis, vanwaar die benamingen? Allemaal vraagtekens waarvan wij er ééntje proberen op te lossen. Koekloting, de zondag na de jaarmarkt in oktober.Jos Peeters heeft voor ons zijn verhaal over koekloting geschreven, zijn verhaal begint bij de mooie kramen in Putte-Nederland en gaat voornamelijk over zijn grootouders die op koekloting met dobbelwieten of koekjes stonden, die met een rad van fortuin achtig toestel deze koekjes verlootte op de kermis. Hieronder laten we Jos zelf aan het woord.

“Als kind kan ik mij nog voorstellen dat rond de jaren 1925 er op Nederlands Putte mooie kramen stonden met schabben vol geladen met allerlei peperkoeken grote en kleine alsook janhagel dit waren bijna allemaal lootkramen.

Er was veel volk maar de aandacht ging meestal naar de Zeeuwse boeren families in hun klederdracht. De mannen in zwarte kledij, opvallende zwarte hoeden en klompen aan hun voeten en met hun zilveren ketting en uurwerk op de ondervest. De vrouwen met hun witte vlinderachtige hoofddeksels (trekmutsen) met gouden plaatjes, net als voelhorens, de hals behangen met oranje parels en met kant afgemaakte bovenjurken, en tot op de klompen hangende gestreepte rokken, met blote onderarmen met allerlei zilveren armbanden wandelden zij tot over de grens Belgisch Putte binnen.Koekloting was de zondag na Putse jaarmarkt, aan de grens was het zeer druk, aan grenspaal 257 was er gewoonlijk veel bekijks omdat er juist voor een man zat met een draaiorgeltje op een karretje en een aapje aan een loopketting had. Hij liet het beestje de paal beklimmen terwijl de orgelman tevens een blinkend schaaltje uitstak om enkele centen te ontvangen.

81

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Op Belgisch grondgebied stond een dikbuikige man met kleurrijke ballonnetjes die met gas gevuld waren, en beplakt met driekleurige Belgische vlaggetjes, deze waren vastgebonden aan een zwarte stok van wel 2 meter lang, en berustte in een lederen holster van de broekriem, de kinderen konden deze al van ver zien over de vele bezoekers heen.

Op de stoep naast de wegwijzerpaal Berendrecht, Calmpthout, Bergen op Zoom, Antwerpen ter hoogte van Eugeen Teysen (nu kledingzaak J.Freyser) stonden mijn grootouders J.Peeters-Van Nespen uit Zandvliet met dobbelwieten. Hun woning was gelegen ten Zuiden in de Keizerstraat aan de oostzijde was er gebuur Schroyers, westelijk gebuur L.Roes en ten Noorden was de varkensmarkt, nu maakt deze woning deel uit van café “De Spreeuw” (zie afbeelding vorige bladzijde). Omstreeks 1900 zijn zij begonnen met de dobbelwieten te bakken (tijdens de oorlogsjaren 1914-1948 lag dat stil, in 1924 was grootmoeder al weduwe maar heeft dit nog verder gedaan tot 1933. Daarna is dit doorgegeven aan kozijns en kinderen van de familie Brands uit Berendrecht).

Deze dobbelwieten werden gebakken op zolder. De kleine witte of roze niet groter dan 1cm doormeter, dus zuinige snoepjes, voor de kinderen op vellen wit papier, die men langs de achterzijde kon losweken met speeksel en dan oppeuzelen. Deze dobbelwieten kon men winnen op een draaibord dat rond afgezet was met nagels die verbonden waren met een koperen draad. Dit draaibord was in heldere kleuren, geel, rood in spievorm geschilderd naar het midden toe, iedere spie bevatte een nummer 50 of 100. In het midden lag een gesmede wijzerstang, die op het einde voorzien was van koperen toppen, in het

82

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

midden een spil ook afgedekt met een koperen top. Voor 10 of 25 cent kon men door één van de buitenste toppen te draaien een nummer loten, 50 of 100 dat aangeduid werd door de puntige wijzer die voorzien was van een walvisblijn, die gedurende het draaien een ratelend geluid gaf. Dit draaibord rustte op twee houten schragen, hierachter stond een zwarte houten koffer die weerbestendig was gemaakt, waar de dobbelwieten verpakt inlagen. Ieder vel papier omvatte 200 mopjes, naargelang het nummer dat men draaide werden er hier een aantal afgescheurd ( zie hierboven).

Ter hoogte van het Rozenhof, nu café Toerist, voor het ijzeren hekken stonden kramen, Boomse wafels, suikergoed en schietstanden. Vanaf de post tot aan drukkerij Cuypers-Somers, stonden verschillende marktkramers die gareelmakers, touwslagers, allerlei boeren alaam, lederen riemen voor paarden, jukken, kettingen, paarden-kammen, rieken, schoppen, rijven, zeisen, pikken, dorsvlegels, zeven voor graan schoon te maken, hoefijzers, sneeuwnagels enz…bij hadden. Deze marktventers stonden hier ook al op de éérste jaardagmarkt, zij hadden dan het alaam al bij dat de boeren op de éérste jaardagmarkt besteld hadden. Men kwam van einde en ver, Boom-Lier-Kontich-Loenhout, om zich hier in Putte te bevoorraden. Op de markt aan de kerk stonden lage houten bakken met kleine varkens te keur en te koop, van veekoopmannen uit Kapellen.

Een gekende figuur was ook Zwarte Jef, die al jaren in Antwerpen verbleef, hij verkocht zwarte naar anijssmakende suikerblokjes in witte puntzakjes. Deze neger had een wit petje op zijn krullig haar en een lange witte stofjas aan. Een grote lederen valies en een opvouw tafeltje waren zijn attributen. Hij sloeg met een klein hamerke op de grote dikke zwarte suikermassa om die in blokjes te krijgen, die goed waren voor allerlei verkoudheden, want deze neger was goed ter taal.

Er kwamen ook twee mannen met een Ford, de wagen van “Tissen”. Met veel lawaai en trom kwamen die allerlei kruiden te koop aanbieden goed voor allerlei kwalen. Maar als kind was het wel de man die tandpijn kon wegnemen. Hij nam een dotje wat en drenkte dat in een flesje met vocht, en vroeg aan de aanwezigen een vrijwilliger om zijn slechte tanden te laten zien, hierop duwde hij de wat in de holle tand en werkelijk bij het uitnemen van de wat uit de ontstoken tand kropen er maaien op de wat, natuurlijk de beste reclame voor dat spul.

Er stonden ook liedjes zangers, met een harmonica, nu en dan sprongen ze op een stoel en zongen liedjes van een gruwelmoord, of afgezaagde liefdesliederen. Een volledig blad met klassieke en originele liederen op gekleurd papier werd aan de prijs van 1 frank verkocht.

Voor de kinderen was er aan de kerk, de velokesmolen, een fietswiel met een stuur en zadel, en tijdens het ronddraaien maar grijpen naar de flos die boven het hoofd bengelde, wanneer men deze kon aftrukken mocht men een toertje gratis rijden. En dan was er nog de kleine molen van de Makker en Trien, met houten paardjes die naast de gaslantaarn aan de kerk stond, gratis duwen en daarna mocht men gratis meerijden, dan gooiden men de houten slijpblok van de molen om deze terug af te remmen en tot stilstand te brengen, en de Makker riep dan “Slijpen Trien”, en wij maar duwen maar de molen viel even later toch stil.

We mogen zeker niet de schommel of schipkesmolen vergeten, waar de jeugd kon tonen hoe sterk ze waren om de schuit zo hoog mogelijk te krijgen, men moest dan ook regelmatig bij het naar beneden komen afremmen om ongelukken te voorkomen. Er stonden ook verschillende loterij kramen met teddyberen en poppen, alsook viskramen. Op die viskramen moest men met een rieten stok waaraan een lijn hing met ring die men dan voor zijn tegenspeler zo vlug mogelijk over de hals van een fles moest leggen om te winnen.

83

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Sinds 1934 was bakker Jacobs op de hoek Ertbrandstraat en markt in het bezit gekomen van het recept voor de echte Hollandse boter janhagel. Voordien werd deze lekkernij ingevoerd vanuit Nederland door de firma Baardmans en Van der Auwera. Dit is een fijn langwerpig koekje, zeer knapperig van smaak en keurig verpakt in kartonnen dozen. Deze janhagel is nu nog te koop bij zijn opvolger bakker De Schutter.

In deze periode was men nog afhankelijk van de stoomtram, de hondenkar of met paard en kar om zijn verplaatsingen te doen. Zo kwamen mijn grootouders met paard(Liske) en kar ’s avonds via de polders naar huis. Tijdens de kermis was toen de grens ook open, dat dit een zeker machtsvertoon veroorzaakte vanwege de douane, de marechaussee de champetter of de garde moet ik zeker niet zeggen. We spreken hier van de periode van de botersmokkel van Nederland naar België en van de tabaksmokkel van België naar Nederland. Toen was men ook nog bang van de ordehandhavers, en werd er menig robbertje gevochten, maar dit is voor en andere keer.”

Bedankt Jos voor dit verhaal, ook de pentekeningen hier bijgevoegd zijn van zijn hand, je ziet wel dat Jos nog steeds goed bezig is maar schilderen doet hij alleen nog maar binnen, want buiten vind hij op zijn leeftijd te koud.

Geschonken aan Heemkring Hoghescote.Met dank ontvingen wij de hiernavermelde giften:

1. Mevrouw Daems Kapellen: pak bidprentjes, rouwbrieven, nieuwjaarsbrieven, familiedocumenten, schoolrapporten, militaire opeisingsbevelen, attesten van de weerstand (W.O. 2), herinneringen expo 58, documentatie i.v.m. de verkaveling van het Blauwhof, enz.

2. De heer Dreesen Walter Kapellen: een Duitse stafkaart W.O. 2 van de regio Antwerpen.

3. Familie Boons Kalmthout: biografische gegevens betreffende de Kapelse schrijfster Maria Delacroix.

4. Mater Salvatoris Kapellen: documentatiemateriaal van de kleuterschool van het Starrenhof.

5. K.W.B. Zilverenhoek: Maandbladen “Heet van de Naald”. 6. Familie De Meulder Eppegem; Foto’s uit de oude doos.

84

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Noorse V.V. (deel 4 en slot)

In 1971 – 1972 vierden zij – uitbundig - hun vijfentwintig jarig bestaan.

Het beschermcomité bestond uit:

P. De Rooy, Burgemeester van Kapellen. E.H. G. Boonants, Pastoor O.L.Vrouw van Vrede te Kapellen. R. Schurmans, Provinciaal Voorzitter van de Koninklijke Katholieke Sportfederatie van België. R. Adriaenssens, Tandarts. E. Berckmans, Direkteur Campina. A. Boeren, Schepen. F. Broekhuyzen, Gemeenteraadslid. J. Buschmann, Gemeenteraadslid. W. Daemen, Gemeenteraadslid. Mevr. De Craecker-Wwe Schelfhout, Gemeenteraadslid. C. Denisse, Schepen. P. Dumez, advokaat, Voorzitter der Oud Studenten der Universitaire fakulteiten St. Ignatius (UFSIA). R. Gijsen, Gemeenteraadslid. E. Goedertier, Ere-Consul. Mevr. J. Henne-Meeuws, Schepen. P. Herman, Apotheker. P. Heystraeten, Gemeenteraadslid, E.H. Maliën, Pastoor St. Jacobus. H. Mannaerts, Directeur Kredietbank. A.J.M. s, Afgevaardigde beheerder Uitgeverij De Nederlandsche Boekhandel. J. Piqueur, Schepen. G. Schonkeren, Provincie- en Gemeenteraadslid. J. Simons, Gemeenteraadslid. E. Theeuws, Gemeenteraadslid. A. Thyssen, Doeaneverificateur. A. Van Assche, Gemeenteontvanger. C. Van de Perck, Geneesheer. Van der Molen, Brouwer. H. van der Vloedt, Voorzitter C.O.O. Van Grimbergen-Van Vlierberghe Architekt. D. van Moer, Leraar en L. Volant, Geneesheer.

Ter gelegenheid van deze viering schreef de Heer T. Dieusaert volgende tekst:

“ BIJ DIT JUBILEUMNUMMERHier komt het dan, hier komt het dan…Op de melodie van “Hier komt de bruid” zetten wij onze eerste stappen bij ons zilveren jubileum.Noorse is fier. Zij glimpt van genoegen. Want wie had dat gedacht? En toch, en toch…hier zijn we dan. Na deze verbluffende prestatie dient geklonken te worden! Welverdiend! De geschiedenis van de Noorse vindt men elders in deze jubileumuitgave. Want indien U het nog niet wist. Dit is een jubileumuitgave!Of deze uitgave en onze geplande activiteiten U zullen bevallen weten wij niet, wij hopen alleen en waar hoop is, is een weg. Over onze vereniging is veel te schrijven. Het Noorselijke wel en wee is echter niet te verwoorden. Men moet het meegemaakt en meebeleefd hebben.Op 25 jaar gebeurt veel, zeer veel, kleine en grote dagen. Kampioenendagen en degradatiedagen. Tijden met schuld, tijden met wat geld in de kas. De laatste jaren waren druk. De doorlopende organisatie van twee voetbalploegen in de Sportfederatie van België. Een tweemaandelijks clubblad. Een volleybalafdeling met een heren- en damesploeg in de kompetitie van de Belgische Volleybalbond en een ploegje van vrije liefhebbers die zich slechts met volley willen amuseren. Een wandelklub als laatste creatie. Heel normaal. Als men in zo’n mooie omgeving woont is dit uiteraard normaal. Wij proberen 25 jaar lang iedereen de mogelijkheid bieden aan sport of lichamelijke beweging te doen zonder daarvoor enige financiële vergoeding te vragen. Met wat kunst en vliegwerk konden wij de eindjes aan elkaar knopen. En toch leven wij en doen we voort. Intenser dan ooit. De prachtige kameraadschappelijke geest is deze van een echte liefhebbersvereniging en is onze garantie van ons verder bestaan.En nu gaan we feesten. Lekker feesten. Programma’s en commentaar vindt men op de volgende pagina’s. Iedereen vindt hopelijk zijn gading. Aan diegenen die ons nog niet kennen zeggen wij, komt er bij. Hoe meer zielen en zo voort…Wij zijn liefhebbers van het zuiverste karaat en willen het blijven. Nog dit als wens: Dat de Noorse met U en door U verder moge bloeien.”

T. Dieusaert.

85

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Bij 25 jaar

“NOORSE V.V. 25 jaar jong !25 jaar liefhebbersvoetbal in de Kapelsestraat te Kapellen. Een heuglijke gebeurtenis die zo maar niet onopgemerkt kan voorbijgaan worden.Als we bedenken dat 25 jaar geleden enkele pioniers met het nodige onblusbare dynamisme, een voetbalploeg oprichtten in de meest onmogelijke materiële omstandigheden, en als we dan die lange weg overschouwen tot op heden, dan rijst er bij ons toch een heerlijk gevoel van fierheid en bewondering voor deze jongens.Ja, fier mogen we zijn op deze onversaagde kerels die een organisatie hebben opgebouwd, welke in liefhebberskringen haast zijns gelijke niet vindt.We zeggen hen van harte : PROFICIAT !In deze heilswensen zijn evenzeer betrokken, alle medewerkers die in latere jaren en tot op heden, het bestuur van Noorse opgebouwd hebben tot een waar voorbeeld van organisatie en efficiency….Ze verdienen alle lof!Het programma dat werd samengesteld en uitgewerkt om de viering van NOORSE-ZILVER kleur en klank te geven spreekt voor zichzelf en toont overduidelijk aan dat Noorse op veel terreinen zijn sporen verdiend heeft.Aan alle toegewijde medewerkers van deze viering, die om haar uiterst selectieve en universele aard, over vele maanden gespreid, onze hartelijke dank!Iedereen zal weten wat NOORSE V.V. is en kan.Voor NOORSE V.V. nog vele jaren, en zeker nog 25 erbij voor NOORSE-GOUD.”

Louis Dingemans, Erevoorzitter.___________________________________________________

ONTWIKKELINGSGEBIED?

“Als ik het goed voorheb vroeg men mij meer dan een jaar geleden of ik mijn bijdrage zou willen leveren tot organiseren van een jubileumviering Noorse 25 jaar. Ik wist niet eens wat Noorse was, spelde de naam ook verkeerd: Noordse, een soort van Vikingvereniging, een struise mannenvereniging in het Noorden des Lands, die de heldhaftige zede en gewoonten van eeuwen erop na hielden. Ik had de indruk dat “meester” Dieusart van mij verlangde dat ontwikkelingsgebied wat elementen in handen te geven, waardoor een 25-jaar-bestaansviering toch nog een moderne, althans hedendaagse culturele indruk zou kunnen krijgen Want daar kwam het op de eerste vergaderingen op aan.Het advies dat men ook daar van mij wilde kwam neer op verzoekjes om bepaalde gekende mensen – van wie de vergadering verwachtte dat ik ze persoonlijk kende – aan te brengen die liefst voor een prikje en met algehele bijval bij de Kapelse bevolking de affiche zou halen. En volle zalen. En “goede” kritiek bij de pers. In Kapellen gebeurde toch nooit iets, een kleinkunstenaar hadden ze er haast nog niet gezien, een deejay was er een onbekend begrip: braakliggend terrein, Kapellen. En de opdracht dus niet te moeilijk.De verzoeken evolueerden tot opdrachten: ondertussen had Noorse een hele organisatiestructuur voor de viering op de been gebracht, begonnen data en zalen vast te liggen, werden bekende mensen afgewogen op hun financiële eisen en beide goedgekeurd. Ik kon aan de slag. Een goochelaar voor de kindernamiddag, een nationale deejay (3 zelfs) voor de pop-avond (gogogirls incluis) en nog een paar mensen die het hinterland zouden laten zien hoe achterlijk het was. Dat zou een impuls kunnen zijn om op het niveau van het binnenland te geraken. Mooi opzet, maar – zoals zou blijken – een beetje vals. Op de 12 de of 13de vergadering – daar wil ik van af – bleek er geen bereidheid aanwezig bekende mensen te kontrakteren, niettegenstaande de door mij (in opdracht overigens) reeds gemaakte afspraken. Kapellen kon deze mensen missen, er bleken daar minder bekende maar even bekwame deejays enz. rond te lopen, die met even weinig risiko de affiche konden halen en evenveel mensen naar de zalen lokken. Geen braakliggend terrein dus en geen ontwikkelingsgebied en geen ontwikkelingsmedewerkers nodig: het uiteindelijke

86

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

opzet is dus nu al gerealiseerd, het besef is er dat hoogwaardige (of : vaardige) hulp van buitenuit niet een conditio sine qua non is voor het welslagen van een jubileum. Men heeft er een aantal maanden over gedaan om dat te beseffen, de hulp is dus zinloos geweest, maar gelukkig is ze tot een medewerking geëvolueerd. Een opdracht waar ik me prettiger voel, want veeleisender.”

Jo Tuerlincx, Journalist BRT 1.

Het programma:

Zaterdag 2 oktober 1971: receptie in het Gemeentehuis door de gemeentelijke overheid aan Noorse V.V. aangeboden t.g.v. haar 25 – jarig bestaan.

Ontvangst op het gemeentehuis.

Zaterdag 23 oktober 1971: Beatavond in zaal Concordia

Zaterdag 20 november 1971: Quizavond in de feestzaal van het Koninklijk Atheneum

Zaterdag 11 december 1971: Reuze voetbalwedstrijd in het gemeenteparkGroot bal in de feestzaal van het Atheneum

Zaterdag 8 januari 1972: Drie Koningen namiddag

Zaterdag 4 maart 1972 : Troebadoersavond in de feestzaal van de zustersschool:Jef Van Uytsel en St. Sebastiaansgilde

Een tentoonstelling” De Kapelse verenigingen door de jaren heen” in samenwerking met de Culturele Kring van Kapellen.

Het jubileumjaar eindigt met een: Voetbal- en Volleybaltornooi.

87

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

De voltallige ploeg.

NOORSE BESTUUR

“Het past niet dat men over zichzelf schrijft, behalve in mémoires. Maar ditmaal een uitzondering. Hoewel ik zelf een stukje bestuur ben, wil ik het bestuur, de anderen dan, toch in de bloemetjes zetten. Sommigen van deze leden staan reeds meer dan 20 jaar voor de NOORSE in de bres, en hebben er veel tijd voor over gehad. Onze voorzitter A. Van den Bleeken, F. Kerstens, J Lathouwers, L. Nagels, L. Van Ginneken, en P. Vervoort hebben jarenlang hun zorgenkind NOORSE V.V. vertroeteld en opgevoed. Hun werk was niet benijdenswaardig. In zeer moeilijke tijden hebben ze de NOORSE geleid. Zij waren het die mits zeer veel inspanningen onze vereniging financieel, administratief en materieel in staat gesteld uit te groeien tot een vereniging met een hoeveelheid van activiteiten die de leden toe laten zich lichamelijk en geestelijk te ontspannen. De beker Gramu (voor de compleetste club qua administratie en organisatie van het Verbond) die hen werd toegewezen, betekent stellig een bekroning voor hun inspanningen.De jongeren, P. Coopmans, L. Verbist, P. Thijssen en ikzelf hebben deze vereniging samen met de hoger genoemden verder kunnen uitbouwen omdat vrijwilligers van het eerste uur een vruchtbare bodem hadden geschapen. Ook de verdiensten van onze erevoorzitter L. Dingemans mogen geenszins onderschat worden.Aan allen die lot het lot van onze vereniging hebben gemaakt zeggen wij heel kort maar gemeend: DANK U.”

T. Dieusart.

Teksten overgenomen uit de jubileumuitgave: 1946 - 1971

HIER eindigt mijn verhaal overgenomen van het prachtig relaas geschreven door Jos Lathouwers. Ook de verhalen in “NOORSE TREFFER” waren voor mij een bron van inspiratie.

88

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

1972 – Een advertentie van een steunend lid.

Het rapport van Jos gaat nog verder maar het was mijn bedoeling het leven van de Kapelsestraat te beschrijven zowel tijdens de periode van de aanwezigheid van Priester Guido Boonants als het leven van de mensen van de Kapelsstraat tijdens het bestaan van de NOORSE Voetbalvereniging in de KAPELSESTRAAT.

Voor dit laatste dank ik Petrus Vervoort, voor mij een “wandelende” encyclopedie als het over “zijn” NOORSE gaat.

Jef HERMAN. April 2004.

89

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

125 jaar vrije basisschool te Putte.De geschiedenis van de school in Putte begint in 1879-1880, toen de schoolstrijd woedde. Zij werd gesticht door pastoor J.Smets en onderpastoor Willems, zij vonden wel zeer slecht onderwijzers en onderwijzeressen voor het katholieke onderwijs, daarom kwamen de slotzusters van de orde der Visitatie hier in Putte in de paternosterfabriek (nu Fortis bank) les geven. In een bovenkamer gaf een meester aan de ene kant les aan de jongens de slotzusters ontfermden zich aan de andere kant over de meisjes. Deze zusters hielden het hier niet lang vol, zij werden weggepest door een gedeelte van de inwoners van Putte.

Nu moesten mijnheer pastoor, de onderpastoor, en de zuster van de pastoor zelf les gaan geven. Mr. pastoor de morgenklas, Mr. onderpastoor ’s namiddags en Fanny, de zuster van Mr. pastoor gaf handwerkles aan de meisjes. Soms stond de onderpastoor er helemaal alleen voor daar mijnheer pastoor dikwijls belet was.

De onderpastoor heeft nog geprobeerd om de zusters terug te gaan halen maar hij kwam van een kale reis terug, zuster overste was niet te overhalen ook al dreigde hij ermee om met zijn klachten naar de Kardinaal te gaan. Het koele antwoord van zuster overste was: “Nous n’avons à avoir des ordres que du Pâpe, louez soit Jésus-Christ.(We hebben enkel bevelen te ontvangen van de Paus, geloofd zij Jezus Christus)”, en de onderpastoor kon vertrekken.

Van armoede is de Kardinaal dan maar naar het begijnhof van Turnhout getrokken en warempel drie begijntjes hebben zich opgeofferd voor de moeilijke taak hier in Putte. Het waren Juffrouw De San, Juffrouw Van Oost en Juffrouw Dekkers. Juffrouw Van Oost die zeer zwak was overleed vrij vlug, even later traden de overige begijntjes in bij de orde der Annonciaden van Veltem. Algauw kwamen verschillende zusters de rangen verstevigen. In het begin hoorde het kloostergebouw toe aan Mr. pastoor De Witte, pastoor van Nederlands Putte, die het heeft afgestaan aan het klooster van Veltem. In 1892 schenkt pastoor Smets dan 30-40 are grond aan de zusters, en er worden 2 nieuwe klassen gebouwd. Zuster Dekkers kocht dan nog een stuk grond bij met een totaal van 1ha. In 1922 werd de school nogmaals uitgebreid met 2 klassen in het gebouw naast het toenmalige kloosterhuis met steun van Graaf Moretus.

In 1928 werden nog eens bouwwerken uitgevoerd op de grond van de zusters, het gildenhuis werd gebouwd met daarin ruimte voor o.a. toneel en ook voor twee

90

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

bewaarklassen, zoals toen de kleuterklassen werden genoemd. In de vijftiger jaren begon men weer te bouwen, eerst in 1953 de bouw ten Noorden van de speelplaats waar 2 klassen en bovenop ruimte voor de chiromeisjes voorzien werden. In 1954 werd de turnzaal gebouwd en in 1959 werd de school herbouwd en uitgebreid in het zuidelijk deel aan de Partizanenstraat met een groot aantal klassen. Toen waren er al 8 lagere klassen en tevens een beroepsschool (huishoudschool) voor meisjes tot 14 jaar.

In de jaren 70 werd de bovenstructuur van het lager onderwijs gestopt, het aantal leerlingen daalde, tot men in 1979 nog maar ca 180 kinderen in de school had, kleuter en lagerschool samen. Er moest iets veranderen, in de jaren 1979-1981 trok zuster Mariette samen met de leerkrachten en met veel inzet van het toenmalige oudercomité de boot weer vlot in de richting van het Vernieuwd Lager Onderwijs (VLO). Dit was ineens een goede start, het zou niet meer ophouden.

Een nieuw schoolbestuur met de sterke steun van pastoor Van Beirendonck zorgde voor verdere vernieuwing. Na de overdracht van de school door de zusters Annonciaden van Veltem aan het plaatselijk comité van leken ging men over tot de benoeming van Bert Cantraine als nieuwe directeur. Het schoolbestuur werd in 1988 hervormd tot een VZW. De school breidde spectaculair uit, het leerkrachtenkorps groeide met ongekende snelheid, de kwaliteit en de naam van de school klommen pijlsnel. Er moest dus weer plaats gevonden worden, eerst in het bestaande kloostergebouw daarna werd in 1990 een schoolgebouw opgetrokken voor 4 klassen en een multifunctionele ruimte. In 1992 werd het kloostergebouw gesloopt, er werd een nieuwbouw in de plaats gezet met administratieve ruimte, klassen, video, TV, en computerklassen en alle oudere gebouwen werden voorzien van nieuwe ramen met dubbel glas. Aan de Partizanenstraat werd de parking aangelegd en buiten de schooluren is die ook toegankelijk voor de inwoners van Putte. In de daarop volgende jaren tot op heden hebben we een stabilisatie op hoog niveau van 400 tot 430 kinderen. De vrije basisschool te Putte mag terecht fier zijn op haar verwezenlijkingen. De voorbije 125 jaar het dorpsleven meemaken en beïnvloeden is niet niets. Laat de dorpsschool een echtte dorpsschool blijven en laat ons zeggen vooruit, hop naar de volgende 125 jaar.

Bronnen:Feestrede Raf Bouckaert 11/06/2005. Archieven Hoghescote.

91

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Wat zit er in mijn familie?Hoe maak ik een stamboom op?Hoe schrijf je een familiegeschiedenis?Stel: je wil je stamboom opmaken. Prachtig. Een fascinerende bezigheid. Zeker als die boom ooit mag open bloeien tot een echte familiegeschiedenis. Maar zover zijn we nog niet. Om je op het goede spoor te zetten hebben wij de handen familiaal in elkaar geslagen. Wij, dat zijn: de Erfgoedcel Antwerpen, het Rijksarchief Antwerpen, de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde en haar Nationaal Centrum voor Familiekunde.In deze bladzijden bieden zij je - ook dankzij de medewerking van enkele andere instellingen en mensen – een beknopte wegwijzer aan. Een stamboom opmaken, hoe begin je daaraan? Wat moet je doen en laten, wat moet je kennen en weten? Waar moet je naartoe? In welke volgorde? Wat zijn de wolfijzers en schietgeweren op het familiepad? Op deze vragen krijg je hier een begin van een antwoord, in 10 stappen.We wensen je alvast veel geluk toe met je familieavontuur en we hopen dat jouw bloedeigen boom mag uitgroeien tot een stevig uit de kluiten gewassen exemplaar!

1. Moment van bezinning

Voor je er echt aan begint, is een kleine waarschuwing – of beter: een goede raad van ervaringsdeskundigen – op haar plaats. Wees op je hoede voor het zogeheten ‘stamboomvirus’! Niet dat archieven broeihaarden van ziektekiemen zijn, maar we bedoelen dat je wellicht al snel de eerste resultaten van je werk zult zien en dat vervolgens je enthousiasme zal toenemen. Dat zul je in de hand moeten houden. Doorgewinterde collega-genealogen hebben daar een treffende oneliner voor: ‘Zoek uw familie op, maar verwaarloos uw familie niet’. Een gewaarschuwd genealoog is er twee waard…

92

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

TipHet zou doodjammer zijn dat je dubbel werk gaat doen. Ga daarom ook eerst even na of er in de (ruime) familie al niet iemand bezig is met de stamboom, of een deel daarvan…Dat is echt niet denkbeeldig. Een rondvraag binnen de familie kan duidelijkheid brengen, maar ook het Nationaal Centrum voor Familiekunde weet heel veel …

2. Investeren in je familie

Een stamboom opmaken - anders gezegd: het beoefenen van de genealogie, letterlijk: de wetenschap van de geslachten – vergt een investering van tijd en middelen, zoals elke hobby. Die kan beperkt blijven.

Koop een goede handleiding, zoals: *Jan Vanderhaeghe, Speuren naar je voorouders (1995): een eenvoudige handleiding met nuttige tips en technieken. *H. Vannoppen, De stamboom en geschiedenis van uw familie. Complete en praktische gids voor het reconstrueren van uw familiearchieven (Aartselaar, z.j.) Sluit je aan bij een genealogische vereniging:De Vlaamse Vereniging voor Familiekunde (VVF) is opgedeeld in provinciale en regionale afdelingen. Ongetwijfeld is er bij jou in de buurt zo’n afdeling actief. Je vindt ze op de website van de VVF: http://welcome.to/vvf

Volg een cursus familiegeschiedenis en/of oud schrift:Dat hoeft je geen weken te kosten: ongeveer 5 avonden volstaan om op weg te kunnen, dat bewijst de ervaring. Ook het geven van cursussen, voordrachten en werksessies maakt deel uit van de werking van de VVF.

Op de achterkant van de foto is geschreven: “ Op de foor 1913 - M 4 ans - F 3 ans”.

Koop een goed genealogisch computerprogamma:Je kiest het best voor een Nederlandstalig programma met een zogeheten ‘Gedcom’. Dat is een standaard die het mogelijk maakt gegevens uit te wisselen tussen verschillende programma’s. Een goed programma dat je gratis kunt downloaden is Aldfaer; voor andere moet je betalen.

93

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

-Een genealoog heeft bij elk familiebezoek en in alle instellingen waar hij komt, een stevig stel steekkaarten bij zich (tenzij hij zijn taptop gebruikt uiteraard).-Fotokopieën van documenten zijn betrouwbaarder dan eigenhandig geschreven afschriften. Ze zijn bovendien bruikbaar voor het opbouwen van een familiearchief of als illustratiemateriaal als je ooit je bevindingen publiceert. Maar denk ook aan de kwetsbaarheid van ons papieren erfgoed: fotokopieën nemen is schadelijk. Het is bovendien duur en het resultaat, in veel gevallen afkomstig van een reader-printer, oogt niet altijd fraai.

TipAls je al iets verder bent en je bent te weten gekomen in welke gemeente of stad (veel van) je voorouders woonden, ga dan ook eens na of daar geen heemkundige kring actief is. Dat kan uiterst nuttig zijn… Zijn je voorouders van Kapellen afkomstig, dan mag je niet nalaten de heemkundige kring aldaar te bezoeken.

Genealogie voor het Scherm

Het ligt voor de hand dat voor de genealoog ook het internet ongekende mogelijkheden opent, al moeten we hier ook een waarschuwing laten horen. Je kent vermoedelijk het spreekwoord van de bomen en het bos… Toch loont het de moeite om ook wat tijd voor je scherm door te bren-gen. Een goede kennismaking biedt al-vast de rijke, gedegen en rustig vorm-gegeven site: http://geneaknowhow.net . Die is ontwikkeld door de ervaren genealogen Hein Vera en Herman de Wit en bedoeld om Belgische en Nederlandse genealogen te helpen in hun zoektocht naar informatie. Op de site vind je b.v. ook een cursus paleografie en middeleeuws Latijn.

3. Alle begin is … gemakkelijk

Begin bij jezelf. Zo simpel is dat. Je start met je twee ouders en vier grootouders. Vervolgens stoot je door tot de vierde generatie, je acht overgrootouders. Enzovoort. Je noteert

hun familienaam, voornamen en voor ieder familielid drie data met de bijbehorende plaatsen: geboorte (°), huwelijk (x) en overlijden (+). Vergeet ook hun beroep niet. Wat je hier aan het maken bent, heet een “kwartierstaat”. Dat is een nuttig instrument.Probeer het eens. Het gras van het verleden groeit verbazend snel. Je zult verbaasd staan hoe weinig je nog weet van je groot- of overgrootouders. Om het je gemakkelijk te maken voegen wij hierbij een lege kwartierstaat.

TipEen gouden regel van de genealogie: ‘Zoek op basis van bekende gegevens naar onbekende gegevens’. Niet omgekeerd! Vertrek dus niet van een of andere naamgenoot uit de jaren stilletjes, in de hoop dat hij/zij tot je voorouders behoort. Voor je het weet, belandt je in een familiale jungle. Of verlies je je tijd met doodlopende sporen.

94

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

95

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Het juiste woord-de stam- of voorouderreeks: de eenvoudigste vorm van genealogisch onderzoek. De gegevens vermelden de voorouders van een persoon in de rechte mannelijke lijn (vader-zoon);-de kwartierstaat of vooroudertafel: een volledig overzicht van alle voorouders van een bepaald persoon (de kwartierdrager). Een kwartierstaat is dus een verzameling stamreeksen . Vroeger was een kwartierstaat vooral in de zogeheten ‘hogere kringen’ van belang, als bewijsstuk. Hoe ‘zuiverder’ je afstamming, hoe meer kans je maakte op allerlei voorrechten. (De naam houdt trouwens verband met de ‘kwarten’ van een wapenschild.) Vandaag is het een nuttig document voor wie aan familieonderzoek doet:-de stamboom of genealogie: een voorstelling (getekend of geschreven) van alle mannelijke nakomelingen van een stamvader. Dochters worden vermeld maar zonder hun nakomelingen. De volgende gegevens worden opgenomen: familie- en voornamen, geboorte-, huwelijks- en sterfdata en plaatsen, beroep;-de familiegeschiedenis vertelt de biografie van de voorouders uit de stamboom met aandacht voor de historische context. De Vlaamse Vereniging voor Familiekunde (VVF) propageert met name de beoefening van deze vorm van genealogie.

4. De ronde van de familie

Misschien is je Ronde van de Familie al begonnen bij punt 3. We bedoelen: verzamel eerst zoveel mogelijk gegevens bij je familie. Familiegeschiedenis begint namelijk ook bij je … familie. Hang de geschiedenisjournalist uit, en begin met een mondeling onderzoek, door het ondervragen van ouders, grootouders, oom, tantes, neven en nichten… Noteer wat ze vertellen. Verzamel (of kopieer) de bidprentjes, rouwbrieven, huwelijksuitnodigingen, trouwboekjes enz. die ze je geven of tonen.

TipHet geheugen is een wonderlijke maar ook gevaarlijke verwerkingsmachine. Ze durft de realiteit wel eens te vertekenen. Check daarom wat familieleden je vertellen voor je het voor waar aanneemt. Een ideale en makkelijk bereikbare bron hiervoor zijn trouwboekjes. Daar vind je drie generaties in één officiële klap: vier ouders, de echtgenoot of echtgenote, én hun kinderen.

Een familiale deugd: eerlijkheidEen mens zou ze niet te eten willen geven: de families die zogenaamd opklimmen tot roemrijke voorouders, ergens in de nevelen der tijden, en waar nergens sprake is van ook maar één zwart schaap of één minder voorbeeldig familielid… En hoe hoger de adellijke titel, hoe beter. Het is inderdaad al vaker voorgevallen dat (pseudo)-genealogen hun stamboom in mindere of meerder mate op durven te fleuren met verzonnen voorouders, wapenschilden, titels en al dan niet koninklijke liaisons. Dat staat chique en het levert indrukwekkende verhalen op. Maar eerlijk duurt het langst, ook in de genealogie…

5. Familie uitgeput? Naar het VVF

Er komt onvermijdelijk een ogenblik dat je familie je niets meer te bieden heeft. Voor je stamboom, welteverstaan. Ze kunnen geen nieuwe gegevens of bronnen meer aanreiken. Dat is een belangrijk moment: vanaf nu moet je de gegevens en bronnen zelf gaan opsporen. Ga dan in elk geval eerst naar het nationaal documentatie-centrum van de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde (VVF) in Merksem! Daar bezitten ze rijke collecties bidprentjes, rouwbrieven enz. Misschien hebben ze een missing link voor jouw familie? Zij weten vast ook of er al ooit opzoekingen geweest zijn naar je familie.

96

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Vergeet ook niet een bezoek te brengen aan de heemkundige kring “Hoghescote” van Kapellen. Ook zij hebben rijke collecties en duizenden gegevens over de vroegere inwoners van Kapellen.

TipBehalve het VVF en de heemkundige kring van Kapellen kunnen er zich in je buurt wellicht nog andere nuttige documentatiecentra bevinden voor je genealogisch onderzoek. Een goed voorbeeld voor Antwerpen is het Documentatiecentrum Antwerpse Noorderpolders. Daar bewaren ze alles over de negen polderdorpen ten noorden van Antwerpen.Adres: Veltwijcklaan 10, 2180 Antwerpen-Ekeren T.+32 3 541 13 78 noorderpolders@id.antwerpen.be

97

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

6. Naar een instelling! Naar de bronnen

Je familie zwijgt, de mensen van het (plaatselijk) VVF en de heemkundige kring hebben alles gedaan wat ze voor jou konden doen… Het is tijd voor de volgende stap: de stap naar de officiële instellingen en archieven. Daar vindt de genealoog de historische bronnen. En die zijn voor hem vanaf nu in de eerste plaats geschreven of gedrukt. Je treft ze niet aan bij familie, vrienden of privé-documentatiecentra omdat bijzondere, gespecialiseerde instellingen ze bewaren, in opdracht van een overheid (gemeentelijk/stedelijk, provinciaal of nationaal).We hebben het hier vooral over twee soorten bronnen:-de registers van de burgerlijke stand: aan de hand hiervan kun je meestal opklimmen tot in 1796. In dat jaar voerde het Franse bestuur in onze gewesten de burgerlijke stand in: gemeenten moesten voortaan akten van geboorte, huwelijk en overlijden opmaken. De registers bevatten de drie verschillende akten en ook de zogeheten ‘huwelijksbijlagen’. Dat zijn bewijsstukken en documenten die de aanstaande trouwers bij hun gemeente moesten binnenbrengen. Als de administratie de registers niet meer gebruikt (zie onder 7), vind je ze in het Stads- of het Rijksarchief. Anders gaan Antwerpenaren naar hun Districtshuis;-de parochie- of kerkregisters: die bevatten vergelijkbare informatie als de registers van de burgerlijke stand, maar dan van voor 1795 en wel over dopen, huwelijken en begrafenissen. In veel gemeenten zijn de oudste exemplaren 17 de eeuws, hoewel pastoors dopen en huwelijken al sinds 1563 moesten optekenen. Ook deze registers vind je vandaag in het Stads- of het Rijksarchief.

TipAl te vaak belanden er in onze officiële archieven beginnende genealogen die de noodzakelijke ‘eerste stappen’ van hierboven nog niet hebben gezet. Tot ieders frustratie: van hemzelf, van het personeel en de archi-varissen, en van de andere bezoekers. Die laatsten zien archiefpersoneel bezig met wat eigenlijk hun werk niet zou moeten zijn: beginnelingen elementaire weetjes bijbren-gen… Alsof je een bibliotheekbezoeker zou moeten uitleggen wat een roman en wat poëzie is. Vandaar het belang van een beetje voorbereiding: een genealoog zou enigszins minimaal beslagen in het archief moeten verschijnen. Zie onder punt 2.

Waar is mijn parochieregister?Parochieregisters van voor 1796 vinden we in het Stads- of Rijksarchief. Ze kunnen ook na 1796 nog van belang zijn, als de registers van de burgerlijke stand al bestaan. Je vindt er onder meer de namen van de peter en de meter (niet in de burgerlijke stand). En als de registers van de burgerlijke stand er niet meer zijn, wat ook voorkomt, kunnen alleen parochieregisters de leemte opvullen. Parochieregisters van na 1796 vind je in veel gevallen bij de pastoor op de pastorij. Maar dergelijke registers uit de 19de en 20ste eeuw kunnen voor pastoors ook hinderlijk worden. Dan treedt het bisdom Antwerpen op: het tracht bijstand te verlenen om archieven toch ter plaatse te bewaren. En als het veilig elders deponeren van de archieven nodig is, begeleidt het bisdom deze belangrijke stap. Als genealoog moet je dan ook nagaan waar de parochieregisters die je als bron wil gebruiken zich

98

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

bevinden. Zijn ze nog ter plaatse of werden ze elders gedeponeerd? En waar dan wel? In het bisdom Antwerpen, dat nagenoeg samenvalt met de provincie Antwerpen, is er een archiefdienst die geïnteresseerden wegwijs kan maken. Zo voorkom je trouwens ook overlast voor pastoors, die dikwijls maar over beperkte middelen (en tijd) beschikken om genealogen te helpen.De dienst is te bereiken tijdens de kantooruren.T. 03/202 84 30 – F.03/202 84 31Secretariaat.bisdom.antwerpen@kerknet.be Waarom archieven?Archiefdiensten bewaren de getuigenissen uit ons ver of nabij verleden. Géén afzonderlijke voorwerpen -dat is een verschil met bibliotheken en musea-, maar het geheel van documenten dat voortvloeit uit de dagelijkse activiteiten van overheden, personen of particuliere instellingen. Concreet gaat het hoofdzakelijk om geschreven en gedrukt erfgoed, maar ook om film- en geluidsbanden, foto’s, plannen, tekeningen, prenten…Ook computerbestanden maken er deel van uit. Overheidsarchieven worden bewaard om ze voor iedereen vrij raadpleegbaar te houden. De burger kan er zijn rechten mee bewijzen, de overheid haar beleid mee verantwoorden, geïnteresseerden kunnen er aan historisch en genealogisch onderzoek doen. Voor de archieven gelden de principes van openbaarheid van bestuur.

Archiefstukken zijn uniek en vaak erg kwetsbaar. Vandaar de beschermingsmaat-regelen waar ze het voorwerp van zijn: beperkte raadplegingen van originele stukken, geen uitleen, gebruik van microfilm en/of kopieën. Archieven worden ontsloten aan de hand van overzichten, gidsen, zoekinstrumen-ten en wegwijzers, inventarissen enz. De diensten zijn behalve archiefbeheerders ook onderzoekcentra. Ze werken actief mee aan publicaties, tentoonstellingen en activiteiten van heemkundige en historische kringen

7. Na 1900: Districtshuizen

Wie na zijn eerste stappen (1 t/m 5) nog niet alle informatie heeft in verband met de 20ste

eeuw, richt zich het best eerst tot het Districtshuis, afdeling Bevolking. Daar bevinden zich de akten van de burgerlijke stand van na 1900. Dit is een ‘levend’ – in het jargon : dynamisch- archief, omdat het nog wordt aangevuld en administratief nuttig is.Zelf kun je in deze registers geen genealogische opzoekingen doen. Je kan wel

per brief uittreksels uit de akten van de burgerlijke stand aanvragen. Je wendt je hiervoor tot het districtshuis waar de akte werd opgesteld, niet waar je nu zelf woont. Als het niet gaat om bloedverwantschap in de opgaande of neergaande lijn (ouders, kinderen), heb je ook de toestemming nodig van de rechtbank van eerste aanleg.

PrivacyDe wet op de bescherming van de persoonlijke levenssfeer is bedoeld om de privacy van mensen te beschermen. Houd er bij je bezoek aan districtshuizen en archieven dan ook rekening mee dat persoonsgebonden dossiers pas na honderd jaar openbaar zijn.

99

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Habitans in Kapellen10 Nivôse van het jaar XIVIn archieven kom je akten op het spoor. Die zijn vaak in het Latijn opgesteld, en bovendien in een handschrift dat je niet leest zoals de eerste zelfgeschreven zinnetjes van je zevenjarige dochter… Er worden woorden gebruikt die intussen uit onze taal zijn verdwenen of waarvan de betekenis grondig is gewijzigd. En als je in de Franse tijd belandt (1794 tot en met 1813) zul je de revolutionaire sfeer als het ware op papier voelen. De rechtspraak, maten en gewichten, de jaartelling… alles was het voorwerp van vernieuwingen. Die zijn ook gebleven. Er is één uitzondering: op 10 Nivôse van het jaar XIV -excuus: op 31 december 1805- schakelde men weer over op de oude gregoriaanse kalender.

Een kleine handbibliotheek kan uiterst handig zijn om deze klippen te helpen nemen. Veel hulpmiddelen en publicaties vind je ook in de archieven waar je zult belanden. Je hebt nodig:

- een ‘republikeinse kalender’ voor het omzetten van data uit de Franse tijd naar onze kalender. Bv. F. Gevaert, De Republikeinse kalender (Heule 1965);

- een woordenlijst of –boekje Latijn-Nederlands, toegespitst op genealogie;Bv. M. Schilders, Vademecum Latijn-Nederlands, praktisch stamboomonderzoek (Antwerpen 1989): een beknopte lijst van Latijnse begrippen in parochieregisters;

- een Nederlands woordenboek waarin je oude woorden en betekenissen terugvindtBv. J. Verdam, Middelnederlandsch Handwoordenboek (Den Haag, 1979);

- een cursus paleografie of oud schrift.Je zoekt nog meer uitgaven, woordenboeken en –lijsten, andere cursussen, hebt nog andere problemen? Het Nationaal Centrum voor Familiegeschiedenis van de VVF weet er ongetwijfeld alles over…

8. Voor 1900 (I): Stadsarchief

Het Stadsarchief Antwerpen bezit erg belangrijke archieven voor wie een stamboom en/of familiegeschiedenis maakt. Tenminste als je de 20ste eeuw al hebt overbrugd (zie onder 7). We beperken ons hier tot twee belangrijke bronnen:

- de burgerlijke stand: het Stadsarchief bewaart de akten van de periode 1796-1900. Er bestaan jaarlijkse en tienjaarlijkse alfabetische namenlijsten (zogeheten ’tafels’) op de akten. De tienjaarlijkse tafels uit de periode 1802-1900 kan je in het Stadsarchief op microfilm inkijken. De overige reeksen van de burgerlijke stand kan je niet raadplegen, omdat het archief hiervan geen microfilms bezit. Daarvoor moet je naar het Rijksarchief;- de parochieregisters van het district Antwerpen en van de aangehechte gemeen-ten Oorderen, Wilsmarsdonk en Austruweel (tot 1796). De vroegste doopregisters beginnen ca. 1560, de meeste huwelijksregis-ters nog vroeger; de oudste (van de verdwenen Sint-Walburgiskerk) zelfs al in 1527.

100

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Tafels en klappersOm vlotter op het spoor te komen van de juiste akten zijn er zowel voor de parochieregisters als voor de burgerlijke stand alfabetische overzichten van familienamen met daarbij de nodige gegevens. We noemen dat ‘klappers’ (parochieregisters) en ‘tafels’ (burgerlijke stand).

Verfilmde archieven?Om beschadiging door (over)consultatie te vermijden mag je de kostbare bronnen in archieven alleen op microfilm of als kopie inkijken. Die zijn meestal vrij raadpleegbaar. Microfilms haal je op eigen verantwoordelijkheid uit de microfilmkasten en met wat handigheid -of met de hulp van een leeszaal-verantwoordelijke- plaats je de filmrol op een leestoestel. Kopiëren mag. Gelukkig hoef je de vaak lijvige registers, al dan niet op de film, niet blad per blad door te pluizen… dankzij de klappers en de tafels. Inventarissen vind je ook hoe langer hoe meer op websites van de instellingen.

Twee inschrijvingen uit het doopregister van de St.Jacobusparochie te Cappellen.

9.Voor 1900 (II): Het Rijksarchief

Ook het Rijksarchief herbergt een resem belangrijke bronnen. We noemen ook hier de twee belangrijkste voor de beginnende genealoog;

-parochieregisters tot 1796 (zie voor Antwerpen en de districten onder 8): vooral in de jaren 1960 voerde het Rijksarchief een grootse campagne om kleine gemeenten zonder archiefdienst ervan te overtuigen hun parochieregisters bij het Rijksarchief neer te leggen. De meeste gemeenten gaven gehoor aan deze oproep;-net zoals het Districtshuis bezit het Rijksarchief een origineel exemplaar van de akten van de burgerlijke stand. Daar zijn twee exemplaren van: één origineel wordt gebruikt door de dienst Bevolking van de gemeente, het andere originele exemplaar is bestemd voor de rechtbank van eerste aanleg. Die maakt het na 100 jaar over aan het Rijksarchief.

101

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Een goede voorbereiding, doorzettingsvermogen en een dosis geluk: daar bereik je ook in het Rijksarchief veel mee. De moed verliezen hoeft niet. Behalve een inleidende brochure (zie de wegwijzers verder in de tekst) staat je in de diverse leeszalen een degelijke handbibliotheek met woordenboeken, omzettingstafels en naslagwerken ter beschikking. In laatste instantie is er nog het leeszaalpersoneel, of eventueel de archivarissen zelf. Zij kunnen de geïnteresseerde op het spoor zetten van weer andere bronnen.

Inschrijving in het parochieregister van Capellen van het huwelijk op 20 augustus 1863 van Cornelius Hellemans geboren te Capellen op 9 juni 1840 en Paulina Claessens geboren te Capellen op 19 maart 1839.

10. Leve de stamboom

We willen je niet ontmoedigen, maar aan het eind van ons parcours staan we eigenlijk pas… aan het begin. Als alles tot nu een beetje vlot liep, beschik je al over een flinke genealogie of stamboom. Dat is het eerste noodzakelijke werk. Maar hoe krijgen al die namen een gezicht? Hoe kom je op het spoor hoe je voorouders leefden, wat ze bezaten, hoeveel belasting ze betaalden, of ze wel eens iets mispeuterden enz.? Hoe maak je van data mensen en hoe breng je leven in de stamboom? We hebben het dan over een familiegeschiedenis. En daar zijn er weer massa’s andere historische bronnen voor. Je bent duidelijk de auteur aan het worden van een never ending story!

- In het Rijksarchief bijvoorbeeld gaat het om - even diep ademhalen - volkstellingen, notariële archieven, gildenlijsten, kerkrekeningen, schepenregisters, procesdossiers, cijnsboeken, militieregisters, erfenisaangiften, fiscale documenten, kiezerslijsten, oude kaarten, katastrale plannen enz. enz.;

- Ook in het Stadsarchief vind je nog vele bronnen die je familiegeschiedenis kunnen aanvullen: vreemdelingendossiers, oude foto’s, testamenten, boedelbeschrijvingen, verkoopscontracten enz. Op de website en in een brochure krijg je hiervan een handig overzicht.

TipStel: je overgrootvader was in de 19de eeuw douanier in Antwerpen en je wil meer over hem en zijn tijd vernemen. Dan maak je veel kans dat het Douanemuseum jouw plek wordt. Behalve over objecten beschikken musea namelijk ook over documentatie in verband met hun thema. We kunnen dit overigens opentrekken: zowat elke onderneming, instelling en vereniging met leden of personeel heeft een archief. (Jammer genoeg moeten we aan de vorige zin niet zelden aan het eind van het woord toevoegen: gehad) Je kunt in het algemeen zeggen dat je voor informatie over beroepen dikwijls terecht kan bij specifieke instellingen. Als het tenminste over de 19de of 20ste eeuw gaat. Want daar gaat het grootste deel van de informatie over. Hier waaien de genealogen en familiehistorici uit over de meest diverse zijpaden en wordt succes vooral een zaak van creativiteit, geluk, speurzin enz.

102

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

WegwijzersBehalve de publicaties die al werden genoemd vermelden we hier als handige wegwijzers:

-de Vlaamse Vereniging voor familiekunde vzw laat je in haar Introductiebrochure nader kennismaken met de vereniging;

-in de leeszaal van het Rijksarchief is de brochure te koop Hoe start ik het onderzoek naar mijn stamboom in het Rijksarchief Antwerpen? (auteur: Frank Verheeke). Stap voor stap begeleidt die je bij je verkenning van de bronnen die we hierboven hebben genoemd. Na een uurtje lezen en naar voorbeelden kijken ben je al een heel eind op weg gezet;

-het Stadsarchief maakte voor genealogen die er opzoekingen komen doen de praktische brochure Opzoekingen naar personen, een overzicht van de hulpmiddelen;

Een inschrijving uit het begraafregister van de St-Jacobusparochie te Cappellen.

EVEN VOORSTELLEN

Vlaamse vereniging voor familiekunde

De Vlaamse Vereniging voor Familiekunde (VVF;1964) is actief op het vlak van de genealogie en heraldiek in Vlaanderen. Ze organiseert activiteiten, stimuleert en democratiseert het familieonderzoek, en ze verzamelt, bewaart, inventariseert en ontsluit archieven en documenten. Het nationaal tijdschrift Vlaamse Stam verschijnt zesmaal per jaar.

Het Nationaal Centrum voor Familiegeschiedenis is het documentatiecentrum van de VVF. Het herbergt een grote hoeveelheid genealogische informatie die kan worden geraadpleegd.Verder zijn er diverse collecties, met o.m. cartografie, lakzegels, geboorte- en huwelijksaankondigingen enz. Een educatieve tentoonstelling geeft een beeld van de documenten waarmee de genealoog wordt ‘geconfronteerd’. Ook de merkwaardigste documenten uit de verzamelingen vinden er een plaatsje.

Nationaal VVF-Centrum voor FamiliegeschiedenisVan Heybeeckstraat 3, 2170 Merksem-AntwerpenT + 32 3 646 99 88 F + 32 3 644 46 20vvf.administratie@advalvas.be(uitsluitend voor administratieve vragen)http://welcome.to/vvf

Toegankelijk op woensdag 12-19 u, donderdag 10-18u en zaterdag 13-18 u, behalve op feestdagen, de Kerstweek en tevens gesloten op zaterdag in juli en augustus en tijdens verlengde weekends.

103

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Een sierlijke menukaart voor de Plechtige Communie.

Heemkring “Hoghescote” Kapellen

Gesticht op 23 december 1968 en heeft na veel omzwervingen haar vaste stek gevonden in het oud gemeentehuis van Kapellen. Daar kunnen geïnteresseerden terecht elke eerste dinsdag van de maand van 14 tot 16 uur en elke tweede donderdag van de maand van 19 tot 22 uur. De kring bezit tienduizenden gegevens over de vroegere inwoners van Kapellen en bewaart ook het historisch erfgoed van Kapellen. De meeste gegevens zijn geïndexeerd, dus gemakkelijk terug te vinden. De heemkundige kring telt ruim 400 leden en geeft een driemaandelijks tijdschrift uit. Andere activiteiten van de heemkring zijn uitstappen, lezingen, tentoonstellingen enz.http://www.geocities.com/hoghescote

Heemkring Hoghescote,vzw. Antwerpsesteenweg 2, bus 2 - 2950 Kapellen.Voorzitter Roger Balbaert (Tel: 03/664.57.22)

De foto’s bij dit relaas komen uit de verzamelingen van V.V.F te Merksem. De bidprentjes komen uit de verzameling van de familie Dondelinger-Roland te Kapellen.

Wordt vervolgd.Jan Vanderhaeghe.

104

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Straatnamen van de wijk Zilverenhoek.Voorwoord.

Toen ik met Nieuwjaar 2003 op vraag van enkele buren de geschiedenis van onze straat(verkaveling “Van Sonsbeeck”) ging uitdiepen, kon ik me niet voorstellen aan welke pelgrimstocht ik was begonnen.Het eerste zoekwerk leverde vlug een schema en een stapel gegevens op (iedereen kende wel iemand die, hoewel al op leeftijd, zich toch nog een en ander van “vroeger” herinnerde.)Met andere woorden, bij elk antwoord kwamen minimum 5 nieuwe vragen, en zodoende diende het thema aangepast: het werd omgedoopt tot “Wanneer werd de naam “Zilverenhoek” voor het eerst gebruikt en hoe was hij ontstaan?”Ik weet nog altijd niet of we ooit de antwoorden zullen kennen, maar ik ging ervan uit dat de geschiedenissprokkels, die ik samenraapte(het is geen studie maar een herschikking van diverse gegevens)bewaard moesten blijven, best als gefundeerde basis voor verdere aanvullingen, waarvoor reeds bij voorbaat mijn oprechte dank.Met de medewerking van onze lezers zullen die er ongetwijfeld komen en ik zal ze met veel genoegen verwerken voor latere publicatie.Een begin is alvast de volgende “Straatnamen van de wijk “Zilverenhoek”, waarvan verschillende elementen reeds verschenen zijn in vroegere werken, waarnaar ik met dank verwijs in de bibliografie.

J.F.

Bij bij wijze van inleiding.

Dit straatnamenoverzicht beoogt een inzicht te geven in het ontstaan en de evolutie van onze wijk, want uiteindelijk zijn het de bewonersgemeenschappen en –concentraties, die aanleiding geven tot het aanleggen van verbindingswegen, enerzijds voor productie (o.a. landbouw, brandstoffen, enz.), anderzijds voor handel en dus sociale contacten bevorderen.In een studie uit 1937 over de landwegen in de “Kempische landschapsgeschiedenis” onderscheidt Dr.K.C.Peeters 3 soorten wegen in de vroegere eeuwen:1) De exploitatiewegen(of karrensporen), die liepen van de hoevecomplexen naar de omliggende velden.2) De buurtwegen: grotere aardewegen,die een buurtschap (of woonkern) met een ander verbonden.3) De heirbanen: verbonden grotere centra, maar niet in de zin of betekenis van de “Romeinse heirbaan “, die dienden voor de troepenverplaatsingen.Aan de hand van de lijst der straten, die tussen 1941 en 1944 als grondgebied Hoogboom bij Kapellen werden ingedeeld, kan men zich een beeld vormen van het karige, toenmalige stratennet: in totaal 14, waarvan 5 op Zilverenhoek (oostelijk van Antwerpsesteenweg):Hoogboomsteenweg, Rubensheide, Zijdefabriek, Oude Bergsebaan en Ruyseveltlei.

Westelijk van de Antwerpsesteenweg (bleef in die periode bij Ekeren), waren eveneens 5 straten bekend: Klein Heiken, Puihoek, Winkelhaakstraat, Oude weg en Vloeiende.

De toename van de bevolking na de 2de wereldoorlog, de ontwikkeling van het Antwerpse havengebied en de vlucht uit de steden bepalen ook op de Zilverenhoek de demografische ontwikkeling en spreiding.Verschillende grootgrondbezitters verkavelen hun eigendommen als villagronden en landbouwers verkopen hun erf voor o.a. sociale woningbouw.De functie van de straat is gewijzigd: van het sociale aspect is men overgestapt naar het functionele: wonen, auto, nutsvoorzieningen, enz.

105

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Gezien naamswijzigingen tot de bevoegdheid van de gemeentelijke overheid behoren, gaf de grenscorrectie van 1.1.1983 aanleiding tot allerhande problemen, dikwijls niet naar de zin van de bewoners om nostalgische of administratieve redenen. In 1984 kregen ze een aanvaardbare oplossing.In een apart artikel wordt later de oude Baan (van Antwerpen) naar Bergen op Zoom behandeld: het leek ons een mooie en gepaste aanvulling bij dit hoofdstuk.

106

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Stratenlijst

1) Antwerpsesteenweg. 31) Oude weg. 2) L.Baekeland straat. 32) Pareindreef. 3) L.Bevernagestraat. 33) Puihoek 4) Bloemenlaan. 34) Roodborstjeslaan 5) Bunderbeeklaan. 35) Rubensheide 6) Fr. De Peuterstraat. 36) Ruyseveltlei. . 7) Eigenheem 37) Schapendreef. 8) Eikvarenlaan. 38) Schuttersdreef. 9) Geelgorslaan 39) Valkenlaan.10) L.Gevaertstraat 40) Vloeiende.11) Goudenregenlaan. 41) Wielewaallaan.12) Heggemuslaan 42) Winkelhaakstraat.13) Heiakker. 43) Zijdefabriekstraat.14) Heirust.. 44) Zilverboslaan.15) Heiveldlaan. 45) Zilverenhoeklaan.16) Heizoomlaan. . 46) Zwaluwlaan.17) Hindedreef 18) Hoenderhoflaan.19) Hoogboomsteenweg 20) Jagersdreef.21) Kastanjedreef.22) Kauwenlaan.23) Klein Heiken.24) Kwartellaan.25) Leeuweriklaan.26) Lentelaan.27) Lijsterlaan.28) Merellaan.29) Neerhoflaan.30) Oude Bergsebaan.

1. Antwerpsesteenweg: van Kaartse beek (zuidgrens) tot spoorwegovergang. (Lijn 12). Kapellen G.R.20.4.1984: naamswijziging. Aangelegd als rechte kasseiweg (Le pavé )tussen 1759 en 1764 bij decreet van keizerin Maria -Theresia om troepentransport tussen Bergen op Zoom en Antwerpen te vergemakkelijken.

107

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Tot de aanhechting van de wijken Hoogboom- Zilverenhoek bij de gemeente Kapellen liep de Kapelsesteenweg over het grondgebied Ekeren tot de Zwartebeek.Het lijkt ons aangewezen hier een samenvatting weer te geven van een aantal artikels van de hand van de Ekerse heemkundige Frans Bresseleers over dit onderwerp, die verschenen zijn in het weekblad “Polder en Kempen “, edities december 1939 en januari 1940. Voor het rechttrekken van de baan tussen de Kleine Bareel en de Donk, had landmeter P. Stijnen in 1756 twee ontwerpen uitgewerkt. Volgens beide projecten zou de nieuwe steenweg recht lopen tot de huidige kerk van Ekeren-Donk.Zoals ook vandaag dikwijls het geval is, werd uit kostenoverwegingen voor het minst goede ontwerp geopteerd, zodat de bocht aan de kerk behouden bleef.Het aanleggen van de steenweg bracht deze belangrijke baan in een goede staat en verkortte bovendien de afstand voor o.a. de postwagens.In 1759 werd op een vergadering, belegd door de drossaard van Ekeren, besloten een steenweg aan te leggen tussen de Zwaantjesbrug (ongeveer aan de Kleine Bareel) en de Kaarderheidemolen.

Later in 1764 zou men besluiten de nieuwe baan verder te kasseien van de Kaarderheide-molen tot Kapellen (Blijft te onderzoeken tot waar: Hoogbooms Kruis, Klein Heiken of Zwarte beek, de toenmalige grens) In 1838 werd de steen-weg gekasseid vanuit het dorp tot de Nederlandse grens in Putte.De financiering (op basis van een octrooi uit 1756 voor weg- of bareelgeld ), werd

zodanig moeilijk en ingewikkeld dat er jarenlang over gebakkeleid werd. (Onderwerp voor een later studie?) De bareelrechten werden in 1860 afgeschaft door de overname van staatswege.

2. Leo Baekelandstraat: in de KMO-zone “Vloeiende “Kapellen G.R.25.6.1990 :naamgeving als aandenken aan de Vlaamse natuurwetenschapper. Hij werd geboren te St.- Martens-Latem op14.11.1863 en behaalde op zijn 21ste zijn doctoraat Natuurkunde. Als assistent aan de Gentse universiteit kon hij dank zij een beurs een bezoek brengen aan de Verenigde Staten. Toen hij in 1889 naast een leerstoel greep, besliste B. uit te wijken naar de V.S: hij verbeterde zijn vroeger ontdekte fotopapier tot het Veloxpapier, waarvan hij de rechten verkocht aan Eastman Kodak. Zijn talrijke experimenten leidden in 1909 tot de uitvinding van het bakeliet, waarvan hij meer dan 2000 types op punt stelde en op die manier tot de expantie van de kunststoffenindustrie heeft bijgedragen. In 1917 werd B. professor aan de Universiteit van Columbia en dit tot

zijn overlijden te Beacon (New-York) op 24.2.1944.

108

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

3. L(ucien) Bevernagestraat: tussen Antwerpsesteenweg (spoorweg) en Rubens-heide (noord grens) Kapellen G.R.3.8.1946: naamgeving als aandenken aan een Kapels soldaat.

Uit “Kapellen tijdens de tweede wereldoorlog”:Als we de geboorteakte nr.114 van het jaar 1921 doornemen dan lezen wij dat op 27 juli geboren werd Lucien Constant Hector als zoon van Gustave Cornelis Bevernage en van zijn echtgenote Theresia Josephina Maes. Het gezin woonde in de Nieuwstraat nr.18.Lucien volgde lager middelbaar onderwijs in het St.Henricusinstituut op de Oude Steenweg te Antwerpen. In 1937 stopte hij met studeren en werd op 1 september beroepsvrijwilliger.Door zijn inzet en zijn vakbekwaamheid werd hij op 23 maart 1940 bevorderd tot sergeant bij de spoorwegtroepen in de kazerne te Hoogboom.

Tijdens de Tiendaagse Veldtocht leidde hij op 10 mei een detachement van de genie te Turnhout, waar hij krijgsgevangen werd genomen door de Duitsers. Gelukkig kon hij ontsnappen tijdens een mars van Maria-ter-Heide naar Kalmthout.Vanaf het jaar 1943 moest hij onderduiken als werkweigeraar en werd hij actief als adjudant inlichtings- en actieagent bij de groep Luc-Marc. Gezien zijn ervaring, opgedaan bij de genie, werd hij bij de bevrijding ingezet bij de ontmijning van de Antwerpse havenzone.Door een ongelukkig toeval werd hij op 13 april 1945 tijdens een ontmijning te Oorderen verrast door een gevalstrikte S-mijn en dodelijk gewond.Vader Bevernage wilde de gedachtenis aan zijn zoon levendig houden en schreef daarom op 2 augustus 1946 een brief naar het College van Burgemeester en schepenen met het verzoek om de Nieuwstraat te noemen naar zijn te vroeg ontvallen zoon.E.H. Ceulemans, pastoor van de parochie Zilverenhoek, stelde speciaal voor de begrafenis van L. Bevernage een ontroerende tekst op voor het doodsprentje.

We zoeken nog naar het ontstaan van de Nieuwstraat, die lange tijd gemeenschappelijk bezit was van Kapellen en Ekeren. (Ekeren G.R.3.5.1930: kostendeling der bestrating). Vormt samen met de Rubensheide (zie verder) de noordoostelijke grens van de wijk.

4) Bloemenlaan: tussen Vloeiende en Klein Heiken.Ekeren C.B.S. 19.7.1955: naamgeving.Verkaveling van gronden Van Limbergen door N.L.M, die ze door aankoop had verkregen in 1954. De V.H.M. kreeg de 2 pleinen in deze verkaveling overgedra-gen via K.B. 27.7.1990.De verkaveling is uitgevoerd volgens de plannen van het Ontwerpbureau J.Waterkeyn

109

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

en Th. Cols, gevestigd aan de J.van Rijswijcklaan,164 te Antwerpen. Ze omvat 48 percelen en werd plechtig ingehuldigd op 3.7.1960.

5) Bunderbeeklaan: tussen Oude Bergsebaan en Koningin Astridlaan (wijk Hoog-boom) Ekeren G.R. 20.2.1963: naamgeving Naar plaatselijke beek, reeds vermeld in 1629 als Buynderbeke (zie later Zilverenhoek – Geografie )Bekend als verkaveling “Herbosch“ volgens plan van de “Immobilienvennootschap van Belgie” te Brussel (zie later villa “de Dageraad “)

6) Fr. De Peuterstraat: tussen Antwerpsesteenweg en Veldstraat ( Ekeren ) Kapellen G.R.31.5.1946: naamwijziging als herdenking aan een Kapels weerstander.Vormt de westelijke noordgrens van de wijk, samenlopend met de Zwarte Beek. (Zie “Zilverenhoek –geografie)

Uit “Kapellen tijdens de tweede wereldoorlog”:Frans De Peuter werd geboren te Deurne op 12 oktober 1921 als zoon van Remigius en diens echtgenote Theresia Ludovica Blommaerts. Na enige tijd verhuisde het gezin naar de Veldstraat in Hoevenen en nadien naar de Veldstraat nr.13 te Kapellen.

De jonge Frans volgde lager onderwijs in de gemeentelijke jongensschool van Kapellen. Studeren was niet zijn hoofdbekommernis en zodra hij de schoolbanken kon verlaten vond hij zijn grootste plezier in het rondzwerven in de vrije natuur om vogeltjes te vangen.Daar hij werd vrijgesteld van legerdienst, sloot hij enkele jaren later aan bij de N.K.B. Hij trok naar Soisson in Frankrijk en kwam als vrijwilliger in het Engels leger terug naar Belgie. Eenmaal terug in Kapellen was hij zeer actief in de weerstand waar hij onder leiding van de heer Van der Linden vocht voor de volledige vrijmaking van ons grondgebied. Op 11 oktober 1944 werd hij aan het station van Kapellenbos door een sluipschutter neergeschoten. Door de hevigheid van het gevecht kon zijn stoffelijk overschot pas ’s anderendaags weggehaald worden door zijn kameraden.

Wordt vervolgd.J.F.

Bibliografie:

Balbaert, R:: Kapellen tijdens de tweede wereldoorlog.Bresseleers, Fr. en Kanora, H: Portret van Ekeren (1973) Geschiedenis van Ekeren.Bresseleers, Fr: De Nobele Donk. Davidsfonds Ekeren (1965)De Bondt:Sint-Mariaburg 75 jaar. Drukk.Van Wesembeeck(1972)D’Hooghe,W.: Over de Winkelhaakstraat op Zilverenhoek.Keukelincks,R.: Straten van EkerenRoelands,R en De Sitter,H.: 500 jaar Hoogboom.Vonck,L.: Geschiedkundige Wandelingen in Ste Mariaburg.Drukk.Van Wesembeeck(1936) Gebruikte afkortingen:Arro: Sociale Bouw- en Kredietmaatschappij Arro ndissement Antwerpen.C.B.S.: College van Burgemeester en Schepenen.G.R.: Gemeenteraad.N.K.B.:Nationale Koninklijke Beweging(weerstandersgroepering tijdens W.O.II)N.L.M.: Nationale Landmaatschappij.Par: Parochie.S.C.: Schepencollege.

110

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

GEZOCHT – GEZOCHT – GEZOCHT - GEZOCHT

documentatie voor het archief van de Heemkring Hoghescote.

Alle documentatie over Kapellen is welkom!Wij denken aan foto's, doodsprentjes, doodsbrieven,

postkaarten, krantenknipsels, affiches, oude menukaarten, geboortekaartjes, oude trouwboekjes, oude notarisakten , huwelijksaankondigingen, oude

rekeningen van Kapelse firma's enz, enz...

Geef ons een seintje en we komen even langs.

Bij voorbaat hartelijk dank!

Kontaktadres: Parkweg 2 – 2950 Kapellen – Tel: 03 664.57.22

Publiciteit van toen…

Uit: Ons Land 20e jg – nr 17 - 24 april 1937.

111

’ t B r u g g e s k e j g 3 7 - se p t e m b e r 2 0 0 5 - n u mm e r 3 .

Zoekplaatjes

Wie van onze geachte leden kan ons iets meer vertellen over onderstaande afbeeldingen? Waar zijn de foto’s genomen? Voor welke gelegenheid? Graag een seintje naar Tel: 03. 664.54.27. Dank u.

Zoekplaatje 1.

Zoekplaatje 2.

112

!!""##$$%%%%&&''(())**!!''%%%%!!''++,,''((%%

-"#*'&%%

%%%%%%%%%%*./0.12.% %%%%%%%%%%%%%%%%#34560708292.%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%#90.62.%

%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%-32:9;<=025%

!!>"(#&&,(??,%@A B -?#'CC'+%DAEF%%

,'CG%F@HIFEHJDHIK%%

2BL403G%8<=M529N08282.629O5;M.26H/2%

%

FTKGOCCPFGNKLMU""VKLFUEJTKHV""ÓV"DTWIIGUMG HEEMKRING HOGHESCOTE VZW. ANTWERPSESTEENWEG 2 BUS 2 2950 KAPELLEN AFGIFTEKANTOOR: KAPELLEN 1 P 806083

BELGIË - BELGIQUE

P.B. 2950 KAPELLEN 1

BC 30832