-

Bruggeske

Driemaandelijkse uitgave van de Culturele Kring van Kapellen "Hogbesecte" vzsv.

" t Vruggeske "

- Bladwifzer. 73- Over een geslaagde foto-tentoonstelling. 74- Oproep 75- Heraldiek voor een wandelaar in Kapellen. 76 - 81- Grenspaal 257 82 - 84- ' t Ketje. 85 - 88- Steenbakkerij Gysen te Putte-Kapellen. 89 - 91- De story van een B.P.: Jos Peeters. 92 - 97- Graanstokerif en likeurfabriek De Posson. 98 - 102- Over namen gesproken. 102 - 104- Gezocht. 104- Bericht. 105- Hoghescote reist naar Frans-Vlaanderen. 106 - 107- Indrukken. 108 - 109- Puzzel. 110

driemaandelijks t ijdschrif t van de eu lturele Kring " Hoghescote "te Kapellen.

Verant woordel i jk e uitgever: 6a lbaer t Roger, Park weg 2 - 2950 Kapellen - tel: (03) 6 6 4.57.22.

.30e jaargang - n u mmer .3

Kaftontwerp: T. Hanssens,

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - or 3.

In dit nummer...

Iedere auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van de door hem ondertekende bijdrage.

1998 - Copyright "Hoghescote v.z.w" Kapellen.Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, grerproduceerd entof openbaar gemaaktdoor middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaandeschriftelijke toestemming van de uitgever.

1 sep t em b er1998.

De Culturele Kring "Hoghescote v.z.w" werd opgericht op 23 december 1968. Zetel - Parkweg 2 - 2950 Kapellen.

73

OVER EEN 6ESLAA6DE FOTO-TENTOONSTELLIN6.

Nogal wat bezoekers van het "Promenade winkelcentrum" keken begin mei nieuwsgierig naar een leegstaandpand aldaar, waar enige niet nader te beschrijven aktiviteiten plaatsvonden.Het raadsel werd vlug opgelost!Aangebrachte pamfletten vertelden de voorbijgangers dat er geen nieuwe winkel kwam, maar wel dat"HOGHESCOTE ", de heemkundige kring van Kapellen een fototentoonstelling zou inrichten ter gelegenheidvan de dorpsdag.

Op vrijdag 22 mei om 10.00u was het zover. De deuren werden geopend, 300 foto's en iets minder bestuurs-leden wachten op de eerste bezoekers.1.800 bezoekers werden er geteld gedurende de 52 uren dat de tentoonstelling open was, uiteraard met eenpiekaantal van 850 op de dorpsdag zelf

Zo'n massale belangstelling krijg je niet, dat moet ge verdienen en een beetje hulp is daarbij welgekomen. Dedirektie van de "PROMENADE" die ons het winkelpand ter beschikking stelde, de aantrekkelijke presentatievan de foto's mogelijk gemaakt door sponsering van de panelen door de firma "VALCKENBORCH", de verfvoor het frisse kleurtje kwam van verfhandel "PLASTIEK SCHULER". Bovendien h e t evenement“DORPSDAG" zelf waren allemaal faktoren die het bezoekersaantal de hoogte induwden.

En dan de foto's zelf. Netjes gerangschikt en met behulp van een katalogus maakte de bezoeker als het wareeen reis door het verleden van Kapellen.Onze bezoekers ?? Velen kwamen een tweede maal terug omdat het tentoongestelde zo overweldigend was. Deechten, de “frieken", hadden zelfs een vergrootglas bij om toch mar alle détails te kunnen waarnemen op defoto's, en toch maar niets te missen.Vanzelfsprekend maakt zo'n tentoonstelling ook de tongen los. Tussen depanelen werden dan ook nogal wat verhalen verteld over vroeger en kwam het af en toe tot discussies over watbepaalde foto's voorstelden of waar ze juist genomen werden.

De tentoonstelling had ook voor gevolg dat heel wat bezoekers zich terug herinnerden dat ze ook nog één enander hadden liggen dat de heemkundige kring dienstig kon z ijn, waarna prompt hun adres werdgenoteerd.Vastgesteld werd, dat méér mensen zich voor de geschiedenis van Kapellen interesseerden dan menop het eerste zicht zou denken. Een aantal interessante kontakten werden gelegd, bruikbaar voor later.Ook opmerkelijk waren de reacties dat het vroeger toch allemaal mooier was en dat de verstedelijking ook inKapellen serieus zijn sporen heeft nagelaten.

Niet minder dan 360 foto's werden bijbesteld door onze bezoekers; doel daarvan was veelal om in eenfotoalbum geplaatst te worden, ten gevolge het herkennen van het ouderlijk of grootouderlijk huis, n o g b e t e rhet herkennen van oude familieleden.

Voor het bestuur van Hoghescote is het een riem onder het hart om te mogen ervaren dat inspanningen beloondworden en dat de belangstelling voor de geschiedenis van Kapellen niet dood is, zelfs meer leeft dan we zelfzouden vermoeden. Het is een stimulans om verder te werken en nog gelijkaardige aktiviteiten op te zetten.

74

.1- \MR

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3.

O P R O E P ! ! !

aan al de inwoners en de voormalige inwoners van de

STATIONSSTRAAT - GASSTRAAT - OLMENDREEF - HOFSTRAAT- GYOTLEI - KONING ALBER T LEI - KON. ELISABET HLEI - SPOORSTRAAT

KO NAST RIDLAAN - PRINSENDREEF - L.BEVERNAGESTRAAT.

Tijdens de periode van 21 november tot 29 november organiseren wij in het

RUSTHUIS P L A N T L I NKon. Astridlaan, 5

een grote T E N T O O N S T E L L I N G

met als onderwerp HET S T A T I ON EN HAAR OMGEVING.

Wij vragen aan al de inwoners van deze straten ons bij deze tentoonstelling behulpzaam te zijn.

Wat willen wij doen? Zoveel als mogelijk zaken van vroeger - die met deze straten min of meer in verbandstaan - tentoonstellen. Uiteraard zijn dat in eerste instantie foto's van de straat, van de huizen, van deinwoners, van bepaalde gebeurtenissen (een huwelijk bvb.).

Bezorg ons deze foto's, graag met wat uitleg. Wij bezorgen ze u uiterlijk de week nadien terug.

Maar wij vragen meer. U kent ongetwijfeld gekke, trieste, droevige, amusante, abnormale situaties engebeurtenissen die zich in de loop van deze eeuw in uw wijk hebben voorgedaan.

Schrijf ze ons, of laat het ons weten (wij komen u intervieuwen als het nodig is)!

Er kan nog méér! Hebben jullie oude voorwerpen, eigenaardige materialen, oude vervoertuigen, geef ons eenseintje. Wij zullen ze die dagen tentoonstellen.

Kortom: dit wordt een tentoonstelling V A N - V O O R - D O O R de huidige én de vroegere bewonersvan uw straat.

Onze actie beperkt zich niet alleen tot een tentoonstelling. Wij voorzien tevens het samenstellen van een"her inner ings-map" z o d a t h e t w e l e n w ee v an t oe n én van nu voor eeuw ig g eb oe ks ta af d blijft.

Dit kan echter niet zonder jullie daadwerkelijke medewerking. Het inleveren van de foto's en /of de artikelenkan geschieden bij de dagbladwinkel W I L T A in de Stationsstraat.

Met jullie enthoesiaste inzet kan het niet anders of onze actie zal een groot succes worden.

Onderstaanden, die u reeds bij voorbaat dankbaar zijn voor uw medewerking, kunt u raadplegen:CHRISTINE VAN LOOK K. Albertlei, 143 Kapellen - tel: 664.04.26TEE HERMAN Sparrenlaan, 19 Kapellen - tel 664.57.25ROGER BALBAERT Parkweg, 2 Kapellen - tel 664.57.22

't Bruggeske jg 30 - september 1998 n r 3.

Hoghescote - Kapellen 1 september 1998.

75

HERALDIEK VOOR DE WANDELAAR TE KAPELLEN.

In een vorig nummer van 't Bruggeske maakten we kennis met een heraldische grafsteen aan debuitenmuur van de St.-Jacobuskerk.

1. 6eschr ijv ing van het grafmonument.

Achter het koor (thans moeilijk bereikbaar) bevinden zich nog enkele dergelijke stenen diemoeten herinneren aan vroegere adelijke grond of kasteeleigenaars te Kapellen.Een steen met dakvormig tympaan (1) vertoont aan de bovenkant van de overigens rechthoekigesteen een fraai alliantie-wapen in een ronde omlijsting.

Onder

76

-(

7- —

R I P .,

MONUMENTUMPRkN D O M M PAh.F.J.MORETUS

UXORI(D E I US C AT I-M NE

TEER: 1CA N: 1 05 H1 \ IAN (OLEN

POSTEROMM SIJORUMOSIIT IL U E I DEM 18? .5

iLLA v E R o 7P R H J 5 g18

de schilden de leuze van

gr,l(sre qn 'INrfu-,),31,1(Q\vri 3,-3n 6e'f)..':3a(oloo5ker re 'e(peilal.

Het inschrift maakt duidelijk dat het gaat omde nagedachtenis van Paul F rans Moretus,overleden op 1 december 1825 en zijn ec htgenote Cathar ina Theres ia Josepha v anColen die stierf op 17 april 1818. De schild-vormen z ijn afgebeeld volgens de regel d i twil zeggen de gewone vorm voor de man enovaal voor de vrouw.

Het wapen Moretus is een van de best ge-kende uit het Antwerpse, de naam is verbon-den aan de vermaarde drukkerij aan de Vrij-dagnriarkt. D e beschrijving gaat a ls volgt,want de uitvoering op de steen is niet erggroot om alles goed te onderscheiden.

Voor Moretus op goud een zwarte adelaarmet op de borst een rood schildje beladenmet een achtpuntige ster van goud met dear-tussen telkens een v lam van hetzelfde, he tgeheel op een terras geschaakt van zilver enazuur van drie rijen. De helm is gevoederd enbevestigd van azuur (meestal i s da t rood),helmkleed en wrong goud en rood, helmtekeneen vlucht waarvan de rechtervleugel z war ten de linker rood daartussen d e ster uit hethartschildje van de adelaar (op te merken datin heraldiek rechts en links het tegengesteldeis voor de aanschouwer).

Het vrouwelijk schild van Colen i s doorsne-den v an rood e n blauw, op rood twee inschuinkruis geplaatste gouden scepters, opblauw twee gouden belletjes.

Moretus' "LABORE ET CONSTANTIA".

(1) Tympaan of timpaan of boogtrommel is in de klassieke bouwkunst het driehoekig gevelveld tussen dekroonlijst en de schuinoplopende daklijsten van een bouwwerk. De term wordt ook als synoniem van frontongebruikt. Zie Grote Winkler Prins, 7de druk, deel 18 blz 464.

't Bmggeske igt 30 - september 1998 - nr 3.

2. Wie en wat was dit echtpaar te Kapellen?

Paul Frans Moretus was een zoon van Paul Jacob en van Jeanne Marie de Man. Dit echtpaarbezat te Berchem een buitenverblijf genaamd 'Het Prieel'.

In 1763 werd P. J . Moretus weduwnaar en enkele jaren later, namelijk in 1771 kocht hij teKapellen gronden van een hoeve gelegen langs de baan Kapellen-Bergen op Zoom en bouwdehij aldaar een nieuw buitenverblijf dat 'Moretushof' of 'Hof van Cappellen' genoemd werd.

De nieuwe kasteelheer van Kapellen had aan de universiteit van Douaai filosofie gestudeerd enbehaalde te Leuven zijn licentiaat in de rechten in 1744. Vier jaar later, in 1748, was hij groot-aalmoezenier van Antwerpen en in 1752 schepen.

In 1774 erfde hij van zijn oom Paul Frans Schilder het 'Hof Ter Linden' te Merksem en bezat hijnog verschillende eigendommen in de stad. Paul Jacob Moretus s tierf in z ijn huis in deKeizerstraat te Antwerpen op 13 maart 1776 en werd begraven bij z ijn vrouw in de O.L.Vrouwkerk.

De verdeling van zijn goederen gebeurde op 16 januari 1777 voor notaris Quertenmont te Ant-werpen. Het hof te Cappellen beviel aan de oudste dochter, Maria Theresia, echtgenote vanKarel Jozef Van Havre. De waarde was geschat op 10.300 gulden en omschreven als volgt: "eenschoon nieuw opgebouwd hof met de pilasters daartoe gedestineerd door de heer aflijvigen opden grond der voorgemelde hoeve gebouwd genaemt het 'Het Hof van Cappellen'.

Het huwelijk Van Havre-Moretus bleef kinderloos. In 1790 was Maria Theresia Moretus weduwe,het jaar daarop maakte zij haar testament en stierf in 1793. Het 'Hof van Cappellen' kwam bij deverdeling op 13 mei 1794 aan haar broeder Paul Frans Moretus, geboren in 1751 en in 1780gehuwd met Catharina Theresia van Colen.

Keuze van verblijf was er voor het echtpaar meer dan genoeg maar de voorkeur moet tochKapellen geweest zijn. I n en rond Antwerpen bezat Paul Frans Moretus nog de volgendegoederen: in de Lombaardstraat in Antwerpen een groot herenhuis, toen gewoonlijk vernoemdals 'hotel', in 1778 geërfd van zijn vader. Van zijn broer, Jan Jacob, had hij in 1813 het hotel in deKeizerstraat nr 15 geërfd en het kasteel 'Scaldisburg' te Hoboken. In 1787 had hij een kasteelgekocht te Hemiksem en van z ijn kozijn Hendrik Moretus had hij aldaar het hof 'Herbeke'bekomen. I n 1806 kocht hij van Corneel van Spangen de oude heerlijkheid 'Ter Lis t' t eAntwerpen en in 1811 nog 34 bunder (1) gronden te Berchem.

Dat hij zich wel degelijk te Kapellen vestigde blijkt uit het feit dat hij aan zijn hof aldaar in 1811belangrijke vergrotingen liet aanbrengen door aankoop van verschillende hoeven. Op 17 april1818 was zijn echtgenote overleden, hij overleefde haar nog v ijf jaar tot 1 december 1823 enzoals hun grafsteen aantoont, begraven te Kapellen.

3. Wat gebeurde er met het "Hof tot eappellen" na Paul 7rans Moretus?

Uit het huwelijk Moretus-van Colen waren vier kinderen geboren, drie zonen en een dochter. Hetwas de jongste zoon Augustin die het goed te Kapellen bekwam ",..het Speelhof met batimententegen de Capelsche steenweg onder Eeckeren" , in de akte van verdeling op 28 april 1825vermeld met een waarde van 19.714 gulden.

(1) een bunder varieerde in oppervlakte van streek tot streek en schommelde tussen 0,81 en 1,43 ha.

't Btvggeske jg 30 - september 1998 - nr 77

Augustin was geboren in 1791 en huwde in 1815 met Pauline della Faille, geboren op 25 juli1795, dochter van Karel Antoon en van Isabella Carolina de Bosschaert.

Buiten de verschillende goederen d ie hij reeds bezat kocht Augustin in 1825 het kasteelSchoonselhof te Wilrijk. Het paar bleef niet bestendig op hun goed te Kapellen, zij hadden nogeen woonst te Antwerpen in de Lange Gasthuisstraat, maar verbleven meestal op Schoonselhof.Tijdens enkele weken in de lente en in de herfst verbleven zij op het jachtpaviijoen van Moretus-hof te Kapellen.

78

'Pliian'ficAollapqn)Ao1-07u5- \ i n ( a \ o n o p 0 ( 5( " L ' I l 'r (7 1K a p c,1 1 )

Jc'n'vr \()v 1KUor ' 3 , 1' c o bi j 5 ' xQ r k .

Augustin schijnt gekend te zijn als weldoener, vooral voor de ouderen. Hij was o.a. de stichtervan het 'Instituut Sint Joseph' te Kapellen, een toevlucht voor ouderlingen. In 1871 droeg hij zijnKapelse eigendom van 240 ha over aan zijn dochter Zoé Moretus, geboren in 1816 en sinds1836 echtgenote van Emiel Geelhand, geboren op 24 december 1812.

Emiel Geelhand begon al spoedig met het bouwen van een nieuw kasteel op enige afstand vanhet oude Moretushof en dat hij de naam gaf van 'Denneburg'. Tijdens de bouwwerken bewoondehij het oude hof en gaf dit nadien in huur aan zijn jongste zoon Eduard. Van 1840 tot aan zijndood was hij lid van de Bestendige Deputatie van de Provincieraad van Antwerpen.

Het echtpaar Geelhand-Moretus stierf te Kapellen, hij op 2 mei 1886 en zij in 1897. Hiermee gingDenneburg over aan de familie Geelhand. Misschien niet zonder belang om in een volgendebijdrage het verder verloop van dit kasteel en zijn adelijke eigenaars te kennen.

Bruggeske Jg 30 - september 1998 - nr 3

4. Even heraldisch napraten.

Voor gebeurlijke belangstellenden geven we nog de wapen-beschrijvingen van de aangehuwdefamilies die in de loop van dit overzicht ter sprake kwamen.

Het wapen van Colen kennen we reeds van op de grafsteen. Deze familie was afkomstig uit Akenen vestigde zich in de 16de eeuw in Antwerpen.Een tak werd in 1630 geadeld door keizer Ferdinand Il en nadien gebeurden er nog verschillendeadel-verleningen. Lange tijd heren van Boechout, mochten zij later de naam van deze heerlijkheidachter de hunne voegen. De familie zou nu uitgestorven zijn.

Zoals we gezien hebben was de echtgenote van de eerste eigenaar van het latere Denneburgeen dochter uit de familie de Man. Deze familie voerde oorspronkelijk op zilver een rode keper,vergezeld van drie morenkoppen, met bij uitzondering een rode hoofdband, want meestal is dievan zilver. Een morenkop in de heraldiek is bijna altijd zwart (een uitzonderlijk geval dat spreektvan een morenkop in natuurkleur is gekend en toevallig ook in het wapen van een vroegereeigenaar te Kapellen).

Thans is de heraldische morenkop voorgesteld als neger, maar in de 15de-16de eeuw werd elkekleurling beschouwd als moor.

Bij een volgende aangehuwde familie, meer bepaald Karel Jozef van Havre, echtgenoot vanMaria Theresia Moretus, maken we kennis met een wapen van zuiver heraldische elementen.Deze familie is afkomstig uit het graafschap Vlaanderen, Gent en het Land van Waas, waar zevooral als schepenen vermeld zijn. Het wapen is altijd hetzelfde gebleven, op azuur een kepervan goud, vergezeld van drie vijfbladbloempjes van hetzelfde, een schildhoofd van hermelijnbeladen met drie rode palen.

In 1814 verkreeg een lid van de familie de titel van baron van het Keizerrijk, toegekend doorNapoleon, maar zonder patentbrieven. In 1840 werd nogmaals de titel van baron verleend, eerstals persoonlijke titel voor Jan Michel en terzelfdertijd aan diens broeder Eugene, voortgaande opde mannelijke eerstgeborenen.

Hierdoor mocht het wapen gehouwen worden door twee aanziende gouden leeuwen met banieren het schild getopt met een kroon van zeven parels, als helmteken een vlucht van azuur engoud met daartussen een ovaal van zilver beladen met een rode leeuw en een boord van goud.De familie van Havre is vooral goed vertegenwoordigd te Wijnegem en te Schoten.

De familie van Havre is meermaals verwant met de familie della Faille die nu ter sprake komt.Voor een leek is het wapen van deze familie niet eenvoudig te noemen, niet zozeer door hetuitzicht dan wel door de bijzonderheden aan de bijversierselen van de verschillende takken diegenoemd werden naar de heerlijkheden die ze in hun bezit hadden.

De oudste tak is deze van della Faille d'Huyse, de tweede tak della Faille de Waerloos (reedsvernoemd in onze vorige uitgave van 't Bruggeske van juni 1998 handelend over de grafsteenvan het echtpaar de Pret-della Faille de Waerloos, tak waartoe ook Pauline della Faille,echtgenote van Augustin Moretus, zou behoren).

De derde tak, deze van della Faille de Leverghem, is samen met deze van de Waerloos, het bestvertegenwoordigd in het Antwerpse. Er was een tijd dat er gezegd werd dat de helft van Wilrijkaan de Moretussen behoorde en de andere helft aan de della Failles. De familie is afkomstig uithet Kortrijkse en was daar oorspronkelijk van der Faelghe genoemd.

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3. 79

Bij het afbeelden van een volledig wapen della Faille moet wel rekening gehouden warden totwelke tak de voor te stellen persoon behoort. We herhalen nog even het oorspronkelijke wapen:een zwart schild met een keper van goud beladen met drie blauwe lelies en vergezeld van drieafgerukte leeuwenkoppen, de twee bovenste naar elkaar gericht en de onderste aanziende enmet in de neus een zwarte ring, de leeuwenkoppen zijn goud.

Het schild zelf blijft zo goed als hetzelfde, alleen voor de tak de Leverghem is de neusring vanzilver en voor de tak de Waerloos is het schild zoals vroeger reeds gezegd, gevierendeeld methet wapen van de familie van de Werve.

80

Sommige leden verkregen de titel van baron, anderen werden graaf benoemd en hiermee komende verschillen in de bijversiering.

Voor ridders en baronnen zijn de helmkleden van goud en zwart (dit is een gewoonte waarbij hetvoornaamste metaal en de voornaamste kleur gebruikt worden, metaal voor de binnenkant enkleur aan de buitenkant, alhoewel men op oude wapens soms ook het omgekeerde ziet).

Voor de graven zijn de helmkleden van goud en azuur, het helmteken op een gekroonde helmmet wassenaar van goud met tussen de punten een blauwe lelie.

Vanaf baron mag het schild gehouden worden door schildhouders, gewoonlijk met een banier diedan weer verschillen naar gelang welke tak of titel en ook de leuze of kenspreuk is niet vooriedereen dezelfde. Het zou echter te ver gaan om al die verschillen hier ter sprake te brengen.

't Bruggeske jg 30 - september 1998 n r

Blijft ten slotte nog het wapen van Emiel Gee!hand, echtgenoot van Zoé Moretus, een wapen datin de heraldiek voor Kapellen zeker niet mag ontbreken want de familie is nog steeds hiervertegenwoordigd en leverde zelfs een burgemeester van Kapellen, nl. de zoon van Emiel en vanZoé Moretus van "Denneburg". De familie Geelhand zou afkomstig zijn uit Keulen en hebben zichin de 16de eeuw te Amsterdam en later in de 18de eeuw in Antwerpen gevestigd.

Wanneer het juist gebeurde weten we niet, maar we hebben het wapen niet anders gekend alseen gevierendeeld schild met vier verschillende kwartieren.Het 1 ste kwartier van azuur, een geopende linker hand van goud, de palm in aanzicht; het 2dekwartier van zilver, een zwarte beer, rechtopstaande tegen een groene boom op een grond vanhetzelfde, het 3de kwartier van goud, drie groene klavers en het 4de kwartier op groen, een valkvan zilver met over de kop een rode kap. Het eerste kwartier met de hand maakt het wapen totde soort sprekende wapens, zo genoemd doordat de figuur op een of andere manier verbandheeft met de naam.

Het ontstaan van de naam zou voortkomen uit een historisch-legendarisch feit. In 1573 nam eenGerrit van Ceulen deel aan het beleg van Leiden. In een vlaag van overmoed wilde hij zich vande Spaanse vlag meester maken maar werd daarbij de gehele linker hand afgehouwen. Bijnamenwerden toen gemakkelijk toegepast en de held werd Gerrit Geheelhand genoemd wat later inGeelhand veranderde en bleef. De hand werd ook in het helmteken geplaatst tussen een vluchtvan azuur en goud.

De familie Geelhand was gedurende drie generaties, van 1729 tot aan de Franse Revolutie vanvader op zoon heer van Merksem, zij waren dus de laatste feodale heren en mochten de naamvan die heerlijkheid achter de hunne voegen.

Bronnen:

1. R. Moretus Plantin de Bouchout: Demeures familales. Uitg. De Sikkel 1950.2. Prof R. Van Passen: Geschiedenis van Wild*. Uitg. Gemeentebestuur 1982.3. P. Arren: Kastelen in Kapellen. Uitg. Cultureel Centrum Kapellen t.g.v. de Openmonumentendag

13 september 1992.4. Br. de Ryckman de Betz: Armorial General de la Noblesse Beige. Uitg. Dessain Luik 1941.5. Alf. Goovaerts: La famille van Havre Histoire et Généalogie. Uitg. Antwerpen 1882.6. Th. Kerwyn de Volkaersbeke: Histoire et héraldique de quelques familles de Flandre. Famille della Faille.

Stadsbibliotheek Antwerpen, nr K. 15232.7. Kan. Fl. Prims: Geschiedenis van Merksem. Uitg. Gemeentebestuur 1951.8. Fortune Koller: Armorial Ancien et Morderne du Pays de Waes. Uitg. Le Blason 1948, 1949,1951.

NOG TE VERKRIJGEN UITGAVEN BIJ "HOGHESCOTE" v.z.w

LEVEN EN WERK VAN PASTOOR ALFONS VANDENHOUDTHET OPENBAAR VERVOER IN KAPELLENEEN TONEEL KRING - DE L O DE BAUWENSKRINGDE KASTELEN VAN KAPELLENBURGERLIJKE OPENBARE GEBOUWEN IN KAPELLENKAPELLETJES IN KAPELLENMIL ITA IRE DOMEINEN IN KAPELLEN

Aan te vragen bij Roger BALBAERT, Parkweg 2 te 2950 - Kapellen - tel.: 664.57.22.

t Bruggeske jg 30 - september 1998 n r 3.

450 Bef100 Bef250 Bef100 Bef100 Bef100 Bef100 Bef

J. Goolenaerts

81

GRENSPAAL 257.

Naar aanleiding van het optreden van onze Kapellenaar Vincent Maurice op 10 juli 1998 in deVIM-studio in Brussel publiceren wij hierna een artikel van Georges Steyaert over een echtgebeurd verhaal zoals er maar alleen aan de grens een kan gebeuren.

Artikel 106 bepaalt de "Limite entre la commune de Cappellen (Belgique) e t celle de Putte(Pays-Bas). I n artikel 2 wordt bepaald: "De cette borne (256), la limite suit dans la mêmedirection, l'axe du chemin précité jusqu'è sa rencontre avec la route de Berg-op-Zoom à Anvers.sere planté une borne (257) au coin sud de la maison cotéé 252 B de Putte (Pays-Bas). Près decette borne, au milieu de cette route précitée, le point de contact des trois communes de Putte(Pays-Bas), Cappellen en Stabroeck (Belgique)".

Grenspaal 257 is het punt waar Putte, het dorp van drie gemeenten, twee provincies en tweelanden worden verdeeld. Niet alleen om dit feit is onze paal belangrijk. Hij is ook een brokdouanegeschiedenis. Op 24 juli 1976 blokletterde Gazet van Antwerpen: "Grenspaal spuwt gaste Putte. Buurt bakt eieren in open lucht".

Het was dan ook erg druk op de hoek van de A.C. Swinnestraat en de Antwerpsesteenweg. Eendoodgewone grenspaal bleek een gas te spuwen dat brandbaar was. De warmtebron werd sterkgenoeg bevonden om een eenvoudig omeletje te bakken.

82

MauriceVINCENT

Vermits de paal een beetje als privé-eigendom van de douane werdbeschouwd, werden de voorstellingen geleid door onze mensen. Devele toeschouwers die het spektakel kwamen aanschouwen wildenwel een souvenier voor in het foto-album, met ambtenaar liefst.Groot was dan ook de verwondering als enkele dagen later enkelevan die "souveniers" in diverse dabladen verschenen

Paal nummer 257 werd beklopt, gestreeld en geaaid. Iedereen wildewel eens zijn neus steken in het gaatje bovenaan. Door de deskun-digen v a n de Nederlandse Gasmaatschappij werd een halve straatopengebroken, maar nergens bleek een lek in de gasleidingen tezitten. Werk lieden v an d e Antwerpse Gasmaatschappij s tapteneveneens af. Na de nodige onderzoekingen kwamen ook zij niet totde oplossing van het raadsel. Aardgas was het niet en rioolgas washet volgens de deskundigen evenmin.

Besloten werd de grenspaal van zijn voetstuk te lichten en onderaanaf te sluiten. Nadat de paal terug op zijn plaats was gezet en straaten voetpad werden geherdalleerd brandde de paal niet meer.Iedereen achtte de lol gedaan. Tot twee uur later hij weer brandbaargas spuwde.

Het zal de lezer waarschijnlijk opvallen dat vele verhalen zich afspelen rond of in café's, in hetstreekjargon ook wel eens ijzerwinkels geheten. D it is niet te verwonderen. Het kantoor iswerkelijk omsloten door verkopers van de edele gele vochten. En wie zonder zonde is werpe deeerste steen.

Meer, het was zelfs noodzakelijk om deze oorden op te zoeken. Waar moet je immers eenvrachtwagenchauffeur vinden om het begeerde volgbriefje te overhandigen ? Juist daar.

't Bru ggeske jg 30 - september 1998 - nr 3

Foto Gazet van Antwerpen

Een omeletje werd gebakken onder het deskundig toeziende oog van een douanier.

Uit puur contentement om het zojuist verkregen "ge kunt het afbollen", verdween plots de vetetussen de baanrijder en de tollenaar. Het eindigde in de verbroederingswoorden: "en geft diendouwaan ook iet". Zeg nu zelf, wie kan zo'n vredespijp weigeren? Er zijn meer vredesconfe-renties doorgegaan in de Putse kroegen dan de Verenigde Naties ooit zal kunnen organiseren.

De grote tegenstanders van deze Pax-missies waren de bazen (althans de meeste). Controleursen luitenanten hadden nu een maal de slechte gewoonte meer aandacht te besteden aan dedienstuitvoering dan aan de toenaderingspogingen tussen de commerce en de tol. Op de meestongepaste momenten doken z e dan ook op uit het duister om vervolgens te zwaaien metformulieren 491 ofte 'een blad' waarop de zondaar zich in allerlei bochten kon wringen om tochmaar een uitleg te geven over z ijn begane doodzonde. Vele pure stukjes literatuur z ijn z oontstaan. Alle argumenten werden naast elkaar geplaatst, gaande van het achtervolgen van eensmokkelaar (die dan een buurman bleek te zijn), over de aankoop van een pakje toebak (waarvindt je nog zo laat een winkel open) of over plotseling opkomende darmklachten (niet moeilijk naal dat bier).

De oversten hadden ook de onhebbelijke gewoonte om die stukjes proza nooit te geloven. Zelfsal schreef de boosdoener een roman waarvoor de Nobelprijs een te geringe beloning zou zijngeweest, het werd opzij geschoven als was het een goedkoop stationromanetje. En de strafkwam, licht of zwaar, de zaak werd besloten en men ging gewoon verder. De aantekening op deindividuele fiche bleef, ergens heel ver in Antwerpen, in de ivoren toren, maar wie ligt daar nogwakker van?

't Bruggeske jg 30 - september 1998 n r 3 83

Douaniers zeggen "Adieu Putte"De grens tussen Nederland en België in Put te is de meest bekende ten Noorden vanAntwerpen. In de jaren vijftig en zestig werkten hier 25 douaniers in buitendienst en een zestalbedienden. Nu zijn er dat in totaal nog veertien. Gisteren namen de overblijvende douaniersafscheid van hun post in Putte. Dat deden ze met de glimlach. Zes gaan met pensioen,waarvan een in pre-pensioen. Zeven douaniers of bedienden krijgen half februari een job in denieuwe post in Zandvliet , enkelen worden tewerkgesteld in Antwerpen en Beveren.

t>Foto Marc Wouters

Foto uit Gazet van Antwerpen van 18 december 1992.

Zoektocht doorheen Putte.

Op zaterdag 6 juni, een bloedhete zomerdag, trokken de moedige Hoghescoters naar Putte omdeel te nemen aan een grote zoektocht. De niet al te moeilijke vragen, opgesteld door onzefeestbestuurder Jack Vanummissen, werden besproken onder de bomen van het Ravenhof of opeen terrasje onder een zonnescherm.

Bovendien had Jack ook nog gezorgd voor een heleboel prijzen ...en natuurlijk werd de hoofdprijsweggekaapt door een geboren Puttenaar: Marcel Dondelinger.

Een hartelijke dank aan Jack en een grote proficiat aan Marcel.

Steyaert Georges.

84 tB ru gg es ke jg 30 - september 1998 - nr 3

't KET,TERenaat 6rassin.

De niet -meer-zo- jongeren herinneren zich ongetwijfeld nog de talrijke scetches die RenaatGrassin langs de radio op ons afvuurde. Dit allemaal in een sappig -maar goed verstaanbaar-'Brussels'. Louter toevallig las ik in het weekblad 'DE POLDER' van 14 october 1964 een artikelbedoeld als 'In Memoriam' na het overlijden van Renaat Grassin in de Sint Lucas-Iliniek.Dit artikel wekte mijn belangstelling voor deze ongeëvenaarde artiest die destijds kleinkunst meteen grote' K' bedreef.

lk ben dan ook op zoek gegaan naar méér gegevens over Renaat en heb, gelukkig voor mij, eenboek ' Renaat Grass in - ' t Ke t je z i j n leven z i jn pazeekes ' geschreven door R ieVanderheyden en uitgegeven door uitgeverij Danthe kunnen bemachtigen.

Na lezing van het boek ben ik ervan overtuigd dat de schrijver een groot bewonderaar en eengoede vriend van Renaat moet geweest zijn. Ik besloot dan ook -op basis van het boek- eenartikelenreeks te schrijven voor de lezers van ons "Bruggeske".

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3

zijn levenzijn pazeekes

Jef BERMAN

85

Op 14 october 1964 schreef' De Polder het volgende:

"KETJE KWAM TE EKEREN STERVEN.

Het Keije, alias Renaat Grassin, kennen de meeste van ons cil van voor de oorlog. Ik bedoel nietpersoonlijk o f van ziens want Renaat was niet van ons kanten. Maar gehoord hebben wij hempractisch allemaal. Langs de radio en meer bepaald langs de kabaretten en de bonte amndendrong zi jn s a pp i g B ru ss el s m ar ol le n-d ia le ct tot onze huiskamers door.

Zat er de laatste jaren misschien wat sleet op zi jn r o l , d a n k e n d e h i j s u b l i e m e h o o g t e p u n te n i n d e

uitbeelding van zijn brussels Ketje, ro l die hein op de huid gegoten was. HO creeerde ook het'Boelje'-type dat volgens kenners uniek staat in de wereld van de kabaretiers.

Zijn laatste jaren bracht hij bi j v o o r k e u r i n A n t w e r p en d o o r w a ar m en h em d i k wi jl s in een of a nd er e

cafe kon aantreffen. Wij hebben dikwijls een boom opgezet over vroeger. dan werd hij weemoedigen stil en was er niet veel meer uit hem te krijgen. Voortdurend aan zi jn t a l e n t t w i j f e l e n d w e r k t e h i j

nog tot op het laatst mee aan het kabaret van Joris collet 'Kop en Staart' dat 's zaterdags avondde ether inging.

Hij is te Ekeren komen sterven in de St. Lucas-kliniek. Vorige donderdag werd hij begraven op hetkerkhof van Ekeren Donk. (hier werd het kerkhof van EKEREN Centrum bedoeld. -N.v.d.sch.-)Talrijke vrienden uit de kleinkunstwereld en bewonderaars hebben eraan gehouden op de uitvaartaanwezig te zijn van iemand die eens een grote naam betekende in het kabaret."

Tot zover het artikel uit De Polder.

Het boek van Rie Vanderheyden bevat ook veel Poézeekes'. ik wil dan ook mijn artikelenreeksstarten met één van zijn -naar mijn mening- meest geslaagde gedichtjes.Renaat schreef al z ijn gedichtjes in 't 'Brussels'. Omwille van de duidelijkheid zal ik naast deoorspronkelijke tekst trachten een 'vertaling' naar het Nederlands te geven. Wel te verstaan datde oorspronkelijke schrijfwijze primeert en de "vertaling" dus als een hulpmiddel moet aanzienworden.

Van e giel ldaa Moeëzekeen van e Fleske Konjak

E giel klaa en e gentee moazekewas neki oen ' t spijle in 'n gardemangij;en het preufdege van de macaronien van de restant van ne rotien den weej van 'nen ettekijsen van e pak chicolat en van e tranche patij...et A. la fin van 'n aabakke keust.Mo toen k r ijg da' moazeke vriedigen deust,en het zag do e fleske stoenvan vaaf steerreinè spinnewebbe rond en vol stof.

86

Van een heel klein muisjeen van een fleske cognac

Een heel klein en lief muisjespeelde eens in de eetkamer,en het proefde van de macaronien van de resten van vleesen dan weer van kaasen van chocolade en een stuk pastei...en op het einde van een oude korstMaar toen kreeg 't muisje hevige dorst,en het zag een flesje staanvan vijf sterrenmet spinnewebben en vol stof

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3

En da' moeëzeke vond da' fleske tof.Mo seul'ment,het haa gienen tierbouchonveu' da' leske te déboechonnijre...En toen paktege da' moeëzeke zaainen élanen 'et begost da' leske te chargijreen 'et sproenk en 'et sproenk...en 'et sproenk da fleske-n-omveeret par terre.

Het leske was stukked en wat er in waswas faaine konjak, leste kaleeterne gielen alve teeter.En het moeëzeke lancijdege-n-m in daane plasen het lektege, het lektege...ge kun ni geluuve hoo good dat da' was;en het lektege nog et encore et toujourstotdat het op ' t leste gin les nemi zag stoenen giene plas en gi plafon en giene vlooren het viel van alteroesse op zaa gat.Want da moeëzeke was in ieneldschijIkroemmenljlezat.Mo, dans un dernier efforttond het recht op zaain achterste puuteen het Idoptege mé zaain vosjte-n-op zaain beustlek as ne gruuteen het riep lek as Tarzan oeët de cinéma,geriejd tot de straaid:"Woe es daane smijrige koeterda'k 'm zaaine nek Mimait!"

Naa moojje nu paaze, beste meense,da'k aale da' pazeeke em zitte deldamijreallien veu alle ' t amuzijre.Neineijje.Ik em aale wille demontrijredat as er soemmigste zaaindee eule mé konviksee stuk in eule-n-uur drinkedat da' ni is seul' ment en alienveu te kunne drinke,mo wel veu neki goo zaten gielegans doeffes te kunne zaain.Want dén vergijte z'eule miz ijreen vergijte z'eule paain;en noe zaaine veufde of tiende gueuze(dat angt af van aa konstituusse)

Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3.

En het muisje vond dat fieske tofMaar alleen,het had geen kurketrekkerom dat fleske te ontkurkenEn toen nam het muisje een besluiten begon het fieske aan te vallenen het sprong en sprong.en het sprong het fleske omveren op de grond.

Het flesje was stuk en de inhoudwas fijne cognac, eerste keuseen hele halve liter.En het muisje sprong in de plasen het likte, likte...niet te geloven hoe goed dat was;en het likte nog en opnieuw en altijdtot het op 't laatst geen fles meer zaggeen plas, geen plafond noch vloeren 't viel van 't verschieten op z'n gatWant dat muisje was ineenspoepeloerezat.Maar, in een laatste krachtinspanningstond het recht op z'n achterste potenen klopte met zijn vuist op de borstzoals een groteen het riep zoals Tarzan in de cinema,gereed tot de strijd:"Waar is die smerige katerda'k em zijne nek afbijt!"

Nu moet ge niet denken beste mensendat ik U dit gedichtje opzegalleen om jullie te amuseren.Neenee.Ik heb jullie willen aantonendat er enkele zijndie zich met pleziereen stuk in de kraag drinkenniet alleenom te kunnen drinkenmaar wel om eens goed zaten helemaal lazarus te kunnen zijnWant dan vergeten ze hun mizerieen vergeten ze hun pijn,en na zijn vijfde of tiende geueze(dat hangt af van zijn gestel)

87

voelt de klanjste pasjakroet'm lek as 'tien reus;'nen erme vaggebondlek as ne miljonneeren 'm paastdat 'm in 'n zilvere beddeme zaajje loekes stoptin plolosj van op zaane paljasparteer

ne poeffer verget zaan poef en zaan schuld;'tien boelt zaan mismokthaaid en zaainen hoeft;ne laffoed weud 'nen héros,ne loerik 'nen rappeen ne pij mé stem yen hout meej te kappepaast da 'm zingt lek as 'nen nachtegoel;ne zatte schacht es kappetaainne zatte kappetaain es géneroel...En ik ,het Ketsje zeulffabr ik ijr den pazeekes en détail et en grosen ik veuf me nog strafferas Menier Vondel en as Vic tor Hugo

Aswanier ge done van aa lijvene zatlap zeet,respectijem en beezet'm mé takt:ge kun nuut ni wijteveu wee dat 'm z'n aaige pakt.En surtout, meense die no maa leuster,bekloegt 'm neet...het es maschien den lenigste momentin daane soekkelijr zaa lijvedat 'm ni af 'n zeet.

88

voelt de kleinste dwergzich zoals een reuseen arme vagebondals een miljonairen hij denktdat hij in een zilveren bedmet zijden lakens slaaptIn plaats van op de grond

een poeffer vergeet zijn schuld;een bultenaar zijn mismaaktheid en bult;een lafaard wordt een held,een luiaard een rappeen een man met een verroeste stemdenkt te zingen als een nachtegaalne zatte soldaat is kapiteineen zatte kapitein is generaal...En ik,het Ketje zelfmaak poeziekes in 't klein en 't grooten ik voel me nog beterdan Vondel en Victor Hugo

Als ge dus ooit in uw leveneen dronkaard ziet,respekteert hem en beziet hem taktvol:ge kunt nooit wetenvoor wie hij zich houdt.En vooral, mensen die naar mij luistert,beklaag hem niet...het is misschien het enige momentin het leven van deze sukkelaardat hij niet afziet

't Brugeske jg 30 - september 1998 - nr 3.

STEENBAKKERIJ GYSEN TE PUTTE-KAPELLEN.

In ons ledenblad 't Bruggeske van december 1996 bespraken wij reeds de Putse steenbakkerijenvan Beeckman de Westmeerbeeck en deze van Philips. Een volgende steenbakkerij welke wijterugvinden in dit leemrijke gebied behoorde toe aan de heer Gysen Carolus.

Deze man werd geboren in Hoevenen op 18 maart 1822. Na zijn huwelijk met Stevens Maria,geboren te Kalmthout op 12 oktober 1838, vestigde hij zich in de Ertbrandstraat nummer 13.

Het gezin telde 4 kinderen, namelijk:• Gysen Maria Elisabeth, geboren te Kapellen op 7 januari 1865,• Gysen Pauline Maria, geboren te Kapellen op 25 februari 1866,• Gysen Maria Pauline Melanie, geboren te Kapellen op 23 februari 1868,• Gysen Anna Catharina Antoinette, geboren te Kapellen op 21 juli 1873.

In d e bevolkingsboeken voor de per iode 1870 to t 1880 ga f Gysen Carolus a ls beroep"landbouwer" op.

Op 29 september 1873 schreef hij een br ief aan de Bestendige Deputatie van de ProvincieAntwerpen met het verzoek om zijn bestaande ovens enkele meters te mogen verplaatsen. Hetgemeentebestuur had echter nagelaten om het onderzoek commode en incommode op te startenen daarom stuurde het provinciebestuur op 19 januari 1874 een herinneringsbrief naar hetschepencollege van de gemeente Kapellen.

Tijdens de bijeenkomst van het schepencollege van 20 februari 1874 werd dan de vraag van deheer Gysen besproken. U it het verslag v an he t college leren w ij da t de aanvrager z ijnsteenbakkerij 15 meters achteruit wenste te plaatsen op hetzelfde perceel 297 b. De steen-bakkerij zou echter verkleind worden doordat de 3 bestaande ovens teruggebracht werden op 1oven.

Het gemeentebestuur wilde de vroegere nalatigheid nu goedmaken en gaf zonder enige rucht-baarheid te maken aan de bestaande aanvraag onmiddellijk een positief advies.

Buurman Charles Philips had echter lont geroken en in een brief van 23 februari 1874, gerichtaan het schepencollege, reklameerde hij dat de steenbakkerij van Carolus Gysen nu zou komenop slechts 1 0 meters afs tand v an z ijn eigendom, s lechts gescheiden door een dreef.Daarenboven kon hij zich niet akkoord verklaren met het feit dat er geen enkele ruchtbaarheidgegeven werd aan de aanvraag van zijn buurman en ook dat er geen onderzoek commode enincommode uitgevoerd werd door het schepencollege.

Burgemeester Leopold Vouwe nam contact op met de arrondissementscommissaris en dezeantwoordde reeds op 25 februari 1874 dat een openbaar onderzoek niet nodig was gezien degeringe verplaatsing op hetzelfde perceel. Met dit schrijven werd de klacht van Charles Philipsverworpen.

En toch was de zaak nog niet opgelost. De Bestendige Deputatie besprak het rapport van dearrondissementescommissaris en de provinciegouverneur, Ridder Edward Pycke d'Ideghemstuurde op 9 maart 1874 een brief naar de burgemeester van Kapellen waarin hij schreef dat devoorziene verplaatsing van de steenbakkerij toch tot gevolg "kon" hebben dat de uitbating van desteenbakkerij van de buurman aanzienlijk zou gewijzigd worden en bijgevolg gaf hij de opdrachtaan het gemeentebestuur om een onderzoek commode en incommode te voorzien.

't Bru ggeske jg 30 - september 1998 n r 3. 89

90

1

1(51100,11./_

C _ , ,, • . ? ,,

- , 1 > < \ ,-

. ., ..

(... .',_ , . e „ , , - - , .

e-- - 2,,.-- , 6 ., , 1,-„,,,,,, ,,--

' : ' - z - ' - - ) ( : : / , - ' - - -K - Z - < , ' - - - ; ' ' ' - , / - Z

_,..-_-, , , - , , , . . , . . , ,9- - .7,- ,? ,,,,,e,,,,--„,, , , , , , . . ,

.7( - - ', . _ __ t • . . , - " ;. , ( , , .

;-., - / • K ;/, - ' e - „ _. - - ', , - -, • -', ; '' _/7/V - A , __,,,,,- - --,2,_ , z-', -)

,--7-- ,,,,---z.„:„,

(_ ---- / - -- , - 7-.1',.

Q _- - - (-:-.-,) ..

,

-,,,, ,,,,---s ,,,,,,,,,-,__,/,,, ,, -,s - - - , ç i--- -' ) ( - - , , -

,.,- - - - ,- - ;;; ,, -- e - ' ,,,,,,e • - -

. - -

Liggingsplan van de ovens van de heer Gysen t.o.v, d e z e v a n d e h e e r P h i l i p s .

7

112 Cal./ Lt 15eo-

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3

Foto van de huidige plaats waar de betrokken ovens stonden. (Foto Hoghescote)

Bru ggeske jg 30 - september 1998 - nr 3.

Zoals t e verwachten was bleek u it he t proces-verbaal, opgesteld o p 3 apr il 1874 doorburgemeester Leopold Vouwe, dat alleen buurman Philips een klacht had ingediend. CharlesPhilips schreef dat hij geen bezwaar had tegen de verplaatsing van de oven indien deze opge-bouwd zou worden op minstens 43 meter afstand van de dreef.

Het schepencollege, samengesteld uit de burgemeester Vouwe Leopold en de schepenenCleiren Jos en Kennis beslisten dan op 3 april 1874 meteen dat Carolus Gysen zijn oven toch 15meter mocht verplaatsen. Deze beslissing werd door de arrondissementscommissaris op 16 april1874 bevestigd.

In de boeken van de bevolking voor de periode 1880 tot 1890 vinden wij Carolus Gysen terug alslandbouwer en steenbakkersmeester. Het huisnummer was nu veranderd in Ertbrandstraat 15.

Op 11 september 1896 verhuisde de ganse familie Gysen naar Stabroek. De hoeve werd alsdanuitgebaat door de heer Van Linden Ludovicus samen met zijn echtgenote Van Beeck Maria enhun 8 kinderen. Niemand v an deze familie was in d e bevolkingsboeken opgenomen als"steenbakker" zodat wij mogen veronderstellen dat de oven buiten dienst werd gesteld.

Roger Balbaert.

91

be story van een B. P.: Jos PEETERS.

92

Douaneschool: verrificateur Van Cauwelaert, Brigadier Dubos, d irecteur derschool Moeneclaey, verrificateur Borgonjon, barman Slegers en onderbrigadierPeeters tevens vaandrig en barman.

Volgende in de rij is een bekend Puttenaar. Josephus PEETERS werd geboren te Putteop 2 8 mei 1921. Zi jn ouders - Joannes Peeters e n Maria Vainqueur - kwamenoorspronkelijk uit Zandvliet. Vader was douanier. Het echtpaar bouwde een huis in deMoretuslei. Toen Jos het levenslicht zag - de oorlog zat ieder nog vers in het geheugenen zeker vader die oudstrijder was - was de eerste opmerking van vader, eerderschamper, "weeral kanonnenvlees !" In India denken ze er nu wel enigszins anders over...ct Was misschien wel de reden waarom Jos enig kind bleef.

Wat niet zoveel voorkomt: de Jos mocht van vader zeggen wat hij later wilde warden, enmocht er ook voor gaan studeren. Niet zo alledaags, zeker toen niet. Zijn keuze: ik wilarchitect worden. Geen probleem en dus naar de academie te Antwerpen, om te lerentekenen. W e schrijven 1937. Alleen...het openbaar vervoer was duur (toen al !) en eendouane-pree stelde niet zo veel voor (toen al !). Dus reed Jos dagelijks van Putte naarAntwerpen met de fiets. Geen enkel probleem want hij fietst nog steeds even graag.

In de kunstmiddens kreeg onze Jos onderricht van beeldhouwer Kreitz en directeurOpsomer. Op het einde van het jaar werden de beste werken telkens tentoongesteld in destadsfeestzaal op de Meir. Peeters was er steeds bij.

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3_

Maar... er kwamen donkere tijden, en er bleef geen mogelijkheid meer om zich verder tebekwamen. De handen moesten uit de mouwen warden gestoken. Dus maar gaan helpenals bakkersgast bi j bakker Scheurweghs, ondertussen d e bakkerijschool gevolgd i nAntwerpen, en verder gedurende de ganse oorlogsjaren hard gewerkt bij bakker Jacobs(U weet wel: nog steeds de specialist van de Putse Janhagel).Dit moest wel ondergedoken gebeuren want de Gestapo lag op de loer en er dreigde eenverplichte tewerkstelling in Duitsland.

Na de bevrijding, meer bepaald op 15 mei 1945, werd hij ingelijfd bij de genie. Hij werd ertekenaar - o f wat had U gedacht - en later zelfs kok. Na de luisterrijke afzwaai, weschrijven mei 1946, ging hij werken bij de firma Gevaert te Mortsel, als letterschilder. Maarintussentijd had onze brave man examen gedaan bij de douanen en kon hij op 1 oktober1947 in dienst treden.

Controle aan de grens te Putte.

''t Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3.

Hij werd ingedeeld bij de fietsbrigade vanKapellen.Bij het opdoeken van de contro-le Kapellen, bleef hij tewerkgesteld onderde controle per motor te Brasschaat, waarhij bureelwerk verrichtte.

Ondertussen was de Jos in 1951 gehuwdmet Germaine Gelens, een dochter uit hetGeelse gehucht Ten Aart. Wi e nu nogweet dat Germaine werkzaam was bij bak-ker Jacobs, waar ze zelfs inwoonde, kanmeteen veronderstellen h o e alles in zijnwerk is gegaan, nou ja.. alles... Later zelfsmaakte zij zich nuttig in de douaneschooltussen de jaren 1960 e n 1972. E n w a tdacht U ? Juist ! Jo s stond toen ook indiezelfde school, niet alleen als barman,maar ook als vaandrig. Toen de school in1972 gesloten werd, we rd Jos overge-plaatst naar de entrepot te Antwerpen, envervolgens op eigen verzoek naar Putte.Sedert 1985 geniet hij met voile teugenvan zijn welverdiende rust. Maar echt veelrust is er niet bij, want...

Hij is medestichter van I.K.I.M. (Internationaal Kunst initiatief Moretus)lid van T.A.K.A. (Tol en Accijnzen Kunstkring Antwerpen)lid van P.C. (Polderse Cultuurkring Zandvliet)en vanzelfsprekend lid van HOGHESCOTE.

Hij nam deel aan meerdere tekenwedstrijden, salons en tentoonstellingen , zowel i nbinnen- als buitenland. Alhoewel hij heel vaardig bleek in het borstelen met olieverf, bleefzijn voorkeur uitgaan naar de pentekening, vooral dan met als onderwerp het platte-landsleven en pittoreske dorpszichtjes, liefst uit eigen streek. In 1996 behaalde hij de prijsvan het Vlaamse Gewest en de prijs van de provincie Limburg op het salon van Simonede Nave.

93

Tijdens ons geanimeerd gesprek ging het even als volgt: "Jos, hedde de Maurice Vincentals douaan in Putte op den T.V. gezien bij Luc Appermont ?" "Mor joeng, ik kwam al veelvruger op den T.V.'t Was nog met 't manneke. Ge wet wel: Cois Cassiers. Hi j zou van 0/land de grensoversteken met een geit. ik moest hem tegenhouden.Mor toen bleek dat er in g land mond- en klauwzeer heerste. Dan mor bij ons een geitgezocht en gevonden. B l e e k w e l n e f e r me n b ok te z i jn . 't M an ne k e met dien bok de

grens over. Ik steek mijn hand op en zeg: "Hela, Waar ga de gij met die geit naar toe ?En 't manneke: "Da's geen geit, da's nen hond I""t Stukske i s nooi t uitgezonden, t o t Amerika d e serie kocht e n h e t ginder werduitgezonden. Ge ziet dus hé."

94

Jos en Germaine, zoals u ze nu ongetwijfeld kent.

Jos, Is 't waar da ze nen douaan in onze streken ne kantschijter noemen ? "A wel, z a l iswa vertellen... W 'hadden de nacht en we moesten puntjes/open (van 't een punt naar 'tander, mor dan met de velo). We rejen van 't Keienhof naar den Drijhoek - de zon kwamal op - en plots besefte ik dat ik dringend moest. Mijne velo tegen nen boom en ik in deboskes, broek af en mor just op tijd.

Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3

As ik het wilde aftrappen, voelde ik dat ik vastzat.., m e t m i j n e v o e t i n e e n s t r o p v a n e e n o f

andere plezante stroper. Komt dat tegen I Stro pke los gedaan, en voorzichtig de stropmooi rond de verse taart gelegd. D e s t r o p e r z a l n e r a r e s n u i t g e t r o kk e n h e bb e n a ls h ij z ag

wat hij die nacht gevangen had Ma a r hij zal mij wel voor kantschijter verweten hebben!"Tot daar Jos Peeters aan het woord. Slechts één probleem: hem doen stoppen ! Maargezellig was het wel

Alle foto's en tekeningen geplaatst bij deze" Story" zijn van J. Peeters.

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3.

Werf en café bij Van de Wij ngaert in Hollands Putte(Antwerpsestraat), me t zicht op de houten molen.

Jack VANUMMISSEN

95

96

A.C. Swinnesstraat, richting Ravenhot.

De douanenschool, thans Dennenburg.

Bruggeske jg 30 - september 1998 - ar 3.

Ertbrandstraat richting grens. Op de achergrond de kerk van Hollands Putte.

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3

Jos als ollevertschilder op de heide.

97

6raanstokerij en likeurfabriek be Posson.

De familie de Posson woonde in de Heidestraat ni 9, nu Christiaan Pallemansstraat ni 71, in hetkasteel Beukenhof, door de heer Van Haeften herbouwd in 1827_ Het gezin was samengestelduit de heer Nicolas Guillaume Emmanuel Henri de Posson, geboren te Gosselies op 6 augustus1823, diens echtgenote en hun 6 kinderen. Hij oefende het beroep uit van jeneverstoker, grond-eigenaar en advocaat. Na F. De Schutter bezat hij ook nog de 2de grootste boerderij van onzegemeente. Pachter Jan Van Cappellen schreef dat hij 80 mestossen, 600 varkens en 9 paardenbezat.

In Kapellen zetelde hij ook nog in de gemeenteraad als lid van de Liberale Partij.

Het hoofd van het gezin, gekend onder zijn roepnaam Emmanuel, was gehuwd met De BrouwerCaroline Marie Anne Elisabeth Hubertine, geboren te Rotterdam op 1 juni 1825 en overleden teKapellen op 7 januari 1869.

Het gezin telde 6 kinderen, namelijk:

* de Posson Emmanuel Henri Charles Piere Marie Ghislaine, ' te Elsene op 29 mei 1855,

* de Posson Philippe Emmanuel Charles Gaston, t e Elsene op 27 september 1856,

* de Posson Caroline Marie Therese Elisabeth Ghislaine, ' te Elsene op 11 februari 1858,

* de Posson Marie Gabrielle Caroline Henriette Jeanne, 0 te Elsene op 27 septemberl 859

* de Posson Pauline Marie Caroline Gabrielle, ° te Elsene op 10 december 1862,

* de Posson Leonardie Eugene Caroline Ghislaine, ' te Elsene op 18 februari 1866.

Als inwonend personeel op het kasteel hadden zij 4 meiden en 1 koetsier.

Op 17 juni 1861 schreef Emmanuel de Posson een brief naar de Bestendige Deputatie van deProvincie Antwerpen, waarin hij verwees naar de basiswetgeving betreffende de gevaarlijke enhinderlijke inrichtingen, namelijk het koninklijk besluit van 12 november 1849, met het verzoek omtoelating te bekomen voor het inrichten van een graan- en bieten-stokerij op zijn eigendom teKapellen, perceel ni E 352.

Om gebeurlijke problemen met de buren te voorkomen vermeldde hij dat het dichtst-bijgelegenhuis, bewoond door zijn hovenier P. Nagels, zich bevindt op een afstand van meer dan 200 meteren het centrum van de gemeente op meer dan 335 meter. Om deze gegevens te staven voegdehij bij zijn aanvraag een plan in 2 eksemplaren, opgemaakt door de gezworen landmeterVerhoeven uit Ekeren.

Hij verwachtte een jaarlijke productie van ongeveer 1.200 hectoliter.

Ook met het ministerie van financiën wilde hij geen problemen hebben en daarom had hij ook diediensten van zijn plannen op de hoogte gebracht volgens de vigerende voorschriften van de wetvan 26 augustus 1822, gezien zijn eigendom gelegen was binnen de douanezone.

98 't Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3

Burgemeester Joannes Franciscus Feyen stelde op 25 juli 1861 te 9uur 's morgens zijn verslagcommode en incommode op. Hierin vermeldde hij dat de aanvraag van de heer de Possonbekend gemaakt was geworden door omroeping bij het einde van de missen op de zondagen 23juni 1861en 21 jul 1861.Daarenboven noteerde hij dat de plannen op het gemeentehuis ter inzage gelegen hebben van24 juni 1861 tot 24 juli 1861. Onze burgervader wachtte tot 12uur en stelde dan vast dat erniemand zich had aangeboden om klacht in te dienen tegen de aanvraag van de heer dePosson.

De dag nadien, op 26 juli 1861, riep hij het schepencollege samen en dit bestuursorgaan gaf eenpositief advies aan de gouverneur, de heer Jan Theodoor Teichmann, welke dan op zijn beurtnog het advies inwon van de arrondissementscommissaris.

Ook deze man was vlug klaar met zijn onderzoek want op 29 juli 1861 gaf hij reeds zijn fiatschriftelijk door aan zijn opdrachtgever.

De administratieve molen draaide lustig verder en de aanvraag van de heer Posson werd dangrondig besproken tijdens de bijeenkomst van de Bestendige Deputatie op 30 augustus 1861.

Dit bestuursorgaan gaf een uitbatingsvergunning en stelde tevens de voorwaarden op waaraande heer de Posson zich diende te houden, namelijk:

1. de graan- en bietenstokerij moest voorzien worden van een schouw met een voldoendehoogte, zodat de rook geen hinder kon vormen voor de buren. De hoogte van de constructiediende minstens 2 meter boven de gebouwen uit te komen,

2. het bovenste deel van de schouw moest voorzien zijn van een rooster in metaalgaas metdusdanige kleine openingen dat de verspreiding van rook en roet te voorkomen,

3. aan de onderkant van de schouw diende een opening voorzien te worden om zonodig deneerslag van afvalrestanten te kunnen verwijderen,

4. de schouw diende opgebouwd te worden in onbrandbare materialen,

5. de kanalen en de reservoir van de schouw moesten minstens 2 maal per maand gereinigd teworden,

6. in de werkhuizen dienden de doorgangen voldoende breed te zijn zodat de arbeiders zich nietzouden kunnen kwetsen aan de machines,

7. het vervuilde water en de afvalstoffen mochten niet geloosd worden in de openbare gracht inde Heidestraat (nu Chr. Pallemansstraat).

De heer de Posson kon zich akkoord verklaren met voornoemde voorschriften en op 11 oktober1861 meldde hij aan de gouverneur dat de installaties volledig klaar waren zodat eventueel denodige controles konden uitgevoerd worden. Reeds op 24 oktober 1861 kwam de inspectie vande stoomtuigen ter plaatse. Alle toestellen werden in goede staat bevonden zodat de uitbatingmocht beginnen. Uit dit inspectieverslag, opgesteld door de heer conducteur Heymans van hetMinisterie van Openbare Werken, Directie Antwerpen, kennen wij de door de heer de Possongeplaatste stoomachine.

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - tir 3. 99

100

-,, ,

U ! -1)1

• ' . — ' N•

\ 'NNN ' '

• N

\' s" \• • N'_

----„---, \ \ \ • ,,,-, -,,,

, , •,

• ) -•,, ', ,,,'

•-', ) ,,, .

.\ ' •I

\ - ,.: k i N ' \ •N \ ,...-

i \ N

ʻ ••,, 't,

\ k k \ \ . •

i

• \-' - .

k \ \3̒, ' \ • • , „ ,\',.•

\ \• \ N (-,-z • \ ; ' , \\ J -•-,.

,,.'.\ N

). ' N

N N

)••, \• N \• 'N \N \•-

,\ ' . • , , —

- A \) N ' N ' ,

L,'!A •, , •'',

'N

,, s '' , \ N

- - - - ' '— N N ':\• ' ʻ- ' ,' . 'V

\

_—•- - - ' \

). N •\ N ,

' ʻ ' ! • '

Het liggingsplan van de installaties van de heer de Posson.

't Bniggeske jg 30 - september 1998 - nr 3.

Deze werd gebouwd door de firma Constant Van Goethem uit St.- Jans Molenbeek. Hettoegepaste systeem was horizontaal met hoge druk zonder expansie. De doormeter van decylinder bedroeg 0,20 m en deze van de zuigers 0,36 m. Het aantal omwentelingen per minuutwas 80 en de ontwikkelde kracht bedroeg 5 P.K.

De heer de Posson was een eigenaardig man. Door de grote productie van zijn graanstokerij hadhij uiteraard ook veel spoeling. Dit nevenproduct gebruikte hij voor de kweek van zijn varkens.Het restant van de spoeling verkocht hij als krachtvoeder aan de Kapelse landbouwers. Dezekonden bij de Posson gratis een varkentje krijgen op voorwaarde dat zij wekelijks 1 BEF meerbetaalden voor de afgenomen spoeling. Na 15 weken was het biggetje hun eigendom.Jaarlijks richtte hij een grote veeprijskamp in voor al z ijn klanten. Het vetste varken werdbekroond met een zilveren medaille en de eigenaars v an de volgende bekroonde dierenontvingen 40, 25 en 10 BEF.

De zaken liepen waarschijnlijk opperbest want op 22 september 1877 schreef de heer de Possonopnieuw een brief, ditmaal naar de burgemeester, met het verzoek om toelating te bekomen voorhet oprichten van een productie-eenheid voor parfumerie en zeep in hetzelfde gebouw waar ookde graan- en bietenstokerij ondergebracht waren. Hij voorzag geen uitbreiding van de bestaandegebouwen noch van de gebruikte machines.

De aanvraag werd op de gebruikelijke manier bekend gemaakt op de zondagen 25 september1877 en 2 oktober 1877.

De heer Bresseleers stuurde op 23 oktober 1877 een brief naar de gouverneur om zijn vrees teuiten voor de bevuiling van de openbare waterloop.

In het proces-verbaal, opgesteld op 10 december 1877, vermeldde burgemeester Leopold Vouwelaconiek dat er geen verzet was genoteerd tegen de aanvraag van de heer de Posson.Hij wachtte evenwel om het schepencollege samen te roepen om advies terzake te formuleren.

Het gemeentebestuur was niet gerust in de zaak en vroeg bijkomende inlichtingen aan de heerde Posson. Deze stuurde op 23 januari 1878 een uitgebreid antwoord aan het schepencollegewaarin hij vermeldde dat de zeepproductie alleen vaste afvalstoffen achterlaat welke echterkunnen hergebruikt worden. De waterloop liep geen enkel risico.

In verband met de fabricatie van parfumerie vermeldde hij terloops dat in het centrum van degemeente Kapellen reeds 3 jaar een gelijkaardige productie lopende is zonder dat hiertegen ooiteen klacht werd ingediend. Uit zijn brief kunnen wij niet afleiden waar en door wie in Kapellenparfumerie vervaardigd werd.

De bijkomende aanvraag van de heer de Posson werd bekend gemaakt op de zondagen 25september en 2 oktober 1877. Gezien er geen enkele k lacht binnengekomen was gaf hetschepencollege uiteindelijk op 24 januari 1878 een positief advies. Na onderzoek ter plaatse konook de arrondissementscommissaris zich op 25 februari 1878 akkoord verklaren met de aange-vraagde bijkomende productie-eenheden.

De "Parfumerie de la Société Beige d'Hygiène Usine à vapeur à Cappellen près d'Anvers" konvan start gaan als uitbreiding van de reeds bestaande "Genièvrerie de Mastbeek". De heer dePosson lanceerde een uitgebreid gamma parfumerieproducten, nl.: Eau de Lavande, Eau destrois Vertus, Eau Dentifrice, Gold Cream, Bouquet des Ardennes, Rosée des Bruyères, Vinaigrede Toilette, Huile Antique, Poudre Dent, Velours végétale, Hygiène de la Peau, enz., enz.En toch liepen de zaken niet te best. In 1879 werd de heer de Posson, practisch failliet, door deliberale regering tot consul benoemd in Alexandrië (Egypte).

't Bruggeske fg 30 - september 1998 - nr 3. 101

De heer de Posson is gans zijn leven een eentalige waal gebleven. Met veel moeite kon hijenkele woordjes nederlands stamelen. Zijn wens was dat alle Belgen tweetalig zouden zijn. Omde studie van de Franse taal aan te moedigen gaf hij jaarlijks een zilveren medaille aan de besteleerlingen van de drie gemeentescholen voor hun kennis van het Frans.

Enkele jaren later, ni. op 28 oktober 1887 verhuisde het ganse gezin de Posson naar St.-Joostten Node. Het Beukenhof werd verkocht aan de heer Antoine Berré, welke noch de jenever-stokerij, noch de zeepziederij, noch de parfumeriefabriek verder uitbaatte.

Over namen gesproken...In 1968 verscheen e r van d e hand v an Maarten v an Nierop, befaamd taalgeleerde e n"taaltuinier", een werkje met de sprekende titel: "Wat schuilt er in een naam?" Velen voor hem envelen na hem, zowel in Vlaanderen, Nederland, Duitsland, Engeland en de VS hadden over ditonderwerp onderzoek verricht, z ij het zeer dikwijls met diverse motieven of doelstellingen. Hunbevindingen werden geformuleerd en gepubliceerd in boeken en tijdschriften, dit ten gerieve vanbelangstellenden. Het is niet mijn bedoeling in te gaan op de psychische, fysische, ethische ofzelfs morele invloeden van geboorte en naamverwerving. Daarvoor zijn veel conclusies te veruiteenlopend en althans voor wat aangaat de genealogie,weinig afdoend ter zake.

Wat mij interesseert is het etymologisch, historisch verhaal, dat schuilgaat achter een naam.Daarom wil ik proberen, in een notedop, een overzicht te schetsen van het ontstaan van denaamgeving, de groei van "eennamigheid" naar "meernamigheid", die uiteindelijk leidde tot dewettige verplichting van het dragen van een naam.

Van bij het ontstaan van de menselijke samenleving (nadruk op "samen"), is de noodzaakgerezen om de ene mens van de andere te kunnen onderscheiden. Zulks was enkel mogelijk bijhet communiceren door het vermelden van een zeker kenteken om een bepaald individu tekunnen specifieren. Veel later, om de mensen van een bepaalde groep (familie of vestigings-plaats) aan te duiden. Nog later om de identiteit te kunnen vaststellen. Dit kenteken kon enkelzijn: een naam, een familienaam, een bijnaam , een herkomstnaam.

De Grieken droegen slechts één naam. Wie herinnert z ich niet Pythagoras, Archimedes,Homerus, Socrates enz.? Het Griekse tijdperk is dan ook gekenmerkt door "eennamigheid".Alhoewel ook bij hen reeds toevoegingen gebeurden als "..zoon van..". De Romeinen droegenofwel een naam, soms daarbij een tweede familienaam en soms daarbij zelfs een derde bijnaam.Voorbeelden: Eén naam : Nero, Tiberius, Octavianus enz. Twee namen: Pontius Pilatus; MarcusAntonius; Marcus Aurelius. Drie namen : Cornelius Scipio Africanus (overwinnaar van Carthago inAfrica)

Hierbij was de eerste naam de praenomen, gegeven bij de geboorte; de tweede naam was denomen gentilicum of familienaam en duidde de afkomst aan. De derde naam werd dikwijls laterverkregen en heette de cognomen of bijnaam. Deze bijnaam kon later effectief deel uitmaken vande volledige naam.

Tijdens de Germaanse periode (tot ca 500 na Christus) was weer de "eennamigheid" troef. Denaam bij de Germanen was meer een voorloper van de voornaam dan van de familienaam.Kenmerkend bij de Germanen was het gebruik van "naamstammen". Fried=vrede.

102 't Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3

Aldus : Siegfried , Wilfried , Winfried enz.Trud=macht. Aldus : Gertrud , Waltrud , Thrudger (Rutger) enz.Hilde: Aldus : Grimhilde , BrunhildeBald: Aldus : idesbald ; ArchibaldIc of ich: Aldus: Hodwic (Lodewijk); Diederic; Heinric (Hendrik); Friedric, (Frederik)Brand: Aldus : Eilbrand Engebrand ; Hildebrand ; Heribrand enz.

Het is dus geenszins onmogelijk dat "Ertbrand" ontstaan is uit de Frankische naam "Heribrand"zodat Putte wel eens veel ouder zou kunnen zijn dan men veronderstelt. Feit is dat de Frankenzeker in de streek verbleven hebben bij hun tocht naar het Zuiden. Zij dienden immers hun wegte zoeken tussen het waterland van de Schelde en het moerasgebied van de Kempen. Misschienheeft een zekere Heribrand er zich blijvend gevestigd en is daarrond een nederzetting ontstaan.

Vanaf de kerstening (ca 600 na Christus) kwam men meer tot het gebruik van heiligennamen. Envanaf de jaren 1000 na Christus begon men aan de heiligennamen bepaalde kenmerken toe tevoegen. Grote oorzaken van dit laatste fenomeen waren eerst en vooral de toename van debevolking en vervolgens de grotere concentratie van de bevolking door het ontstaan van desteden. Aangezien meerdere personen dezelfde heiligennaam droegen, werd verdere specificatienoodzakelijk en dus werden aan de naam bepaalde bijzonderheden toegevoegd over uitzicht,herkomst of andere herkenningstekens. Daarbij kwam nog dat de adellijke families dikwijls, naarhet gebruik van die tijd, verwezen naar familiebezittingen om hun status te onderstrepen.Voorbeeld: Gilles d' Attincourt (Ettenhoven).

Na het Concilie van Trente (1545 - 1563) werd door de clerus bepaald dat kinderen nog enkel denaam mochten dragen van een heilige. En dat die naam diende genoteerd in de D.-T.-B.-boeken.(parochieregisters). In tegenstelling met deze onderrichting, vaardigde Calvijn een voorschrift uit,waarbij men voor boorlingen slechts een naam uit de bijbel mocht kiezen en dat niet-bijbelsevoornamen niet mochten gegeven worden. Vandaar het merkbare verschil tussen de Vlaamse ende Noord-Nederlandse voornamen. Aileen de Friezen behielden hun Friese naamgeving.

Dat uit de toenaam later de achternaam of beter de familienaam groeide is niet moeilijk t ebegrijpen. Evenmin dat Vlaanderen sneller het gebruik van achternamen kende dan Noord-Nederland. Het was immers zo, dat de Vlaamse steden (Gent; Brugge; leper) veel omvang- rijkerin bevolking waren dan de Noord-Nederlandse, doordat hun " Gouden Eeuw " veel vroegerkwam. En dat de registratie van personen hierdoor een grotere noodzaak werd. Later, wanneerde welvaart zich verplaatste, eerst naar Brabant en nog later naar het Noorden, geraakte ookdaar het gebruik van achternamen in zwang.

De officiele vastlegging van de achternaam met "vaste" (??) schrijfwijze kwam er slechts na deinvoering van de Burgerlijke Stand. In Vlaanderen tijdens het Frans Bewind tussen 1790 en 1800.In Nederland tussen 1811 en 1824 en dan slechts na een 4-tal oproepen, omdat de Nederlandersmeenden, dat het slechts een tijdelijke maatregel betrof, ingevoerd door de Fransen.

Nog enkele wetenswaardigheden over naamgev ing.

Het "...zoon..." effec t b i j familienamen: D e meestvoorkomende naamtoevoeging is s teedsgebleven "zoon". Janszoon is geworden Janssen; Peeters komt van Petruszoon. Hetzelfdegebeurde in bijna alle vreemde talen:Hebreeuws: Ben Goerion ; Ben David; Ben = zoon.Iers: O'Hara; O'Brien; O'Grady; 0 ' staat voor zoon (Keltisch))Schots: Mac Arthur; Mac Gregor; Mac staat voor zoon.Scandinavisch: Johanson; Fredericson; son staat voor zoon.

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - nr 3 103

gebr u ik van tussenletters :

Nederland Vlaanderen

1 - De Jong 1 - Peeters2 - De Vries 2 - Janssens3 - Jansen 3 - Maes

Van de Berg 4 - Jacobs5 - Bakker 5 - Mertens6 - Van Dijk 6 - Willems

Visser 7 - Claes8 - Janssen 8 - Goossens9 - Smit 9 - Wouters

10 - Meier of Meyer 10 - De Smet

In Nederland heeft men wel eens de gewoonte , wanneer men meerdere voornamen heeft, dezete vervangen door hoofdletters. Voorbeeld : A.C.J. van Kaam.Soms schrijft men de gebruikelijke voornaam voluit en de volgende met hoofdletters; Voorbeeld:Annie M.G. Schmidt.

In Amerika echter staat de middenletter veelal voor de familienaam van de moeder: Voorbeeld:John F. Kennedy; F = Fitzpatrick (naam van de moeder) Franklin D. Roosevelt; D = Delano(naam van de moeder)

104

Top-10 der familienamen in Vlaanderen en Neder land (1987)

In Vlaanderen zijn 9 op 10 patroniemen; (namen van mannelijke patroonheiligen) Merk de meermoderne spelling van de Nederlandse namen.Oorzaak: Tussen 1790 en 1800 bestonden er in Vlaanderen geen vaste spellingsregels. InNederland was sinds 1804 de "Spelling Siegenbeek" algemeen aanvaard en dus waren er welvaste spellingsregels, ook voor de familienamen.

Bron: Woordenboek van de familienamen in Romaans België. Uitgave: Gemeentekrediet.

A.M. Jennes.

- G EZ O C H T - G EZ O C H T - G EZ O C H T - G EZ O C H T -

Naar aanleiding van een project waar het bestuur van"Hoghescote" naarstig aan werkt;zijn wij op zoek naar

de kiezerslijsten van Kapellen van v66r de 2e wereidoorlog!

Gezien onze gemeente niet meer beschikt over deze lijsten, doen wij hiermede een oproepnaar onze geachte lezers en lezeressen.

Misschien kan iemand van u ons de goede tip bezorgen!

Voor eventuele reacties kan u terecht bij Roger Balbaert, - tel 664.57.22.

't Bruggeske jg 30 - september 1998 n r 3

B E R I C H T ! ! !

ZATERDAG 26 SEPTEMBER 1998

plannen wij een TO CHT DOORHEEN DE L IZERVLAKTE

met - in de voormiddag een bezoek aan het eerste interactieve museum in België:

" O N T D E T _ C D E G R O l L M E T A N D E I E N _ E "

te Ieper en dit onder de leiding van een ervaren gids.

Na het middagmaal rijden wij door de LIZERVILAKTE en bezoeken er enkele dorpen en plaatsen die alsgevolg van de eerste wereldoorlog bekendheid hebben verworven.

De prijs hangt af van het aantal deelnemers doch wij ramen deze op +/- 1.000,- Bef. per persoon.

Inschrijven is nu reeds mogelijk bij de bestuursleden van HOGHESCOTE.

Verzameling van dokurnentatie voor het archiefvan de heemkring Hoghescoteill

Alle dok umenta tie over Kapellen is welkom!Wij denken aan foto's, doodsprentjes , doodsbr ieven, pos tkaar ten,

k rantenknipsels ,oude menukaar ten, geboor tekaar tjes , oude trouwboek jes ,oude notar isak ten, huwelijk saankondigingen,oude rekeningen van Kapelse firma's enz, enz...

geef ons een seintje en we komen even langs.

6ij voorbaat hartelijk dank!

Dank zij uw medewerk ing en s teun kunnenwij ons archief over Kapellen verder uitbreiden.

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - ar 3. 1 0 5

Hoghescote reist naar

F R A N S - V L A A N D E R E N .Zaterdag 29 augustus was hét dan zover: een bomvolle autobus met 54 leden vanHoghescote vertrok op reis. Naar F R A N S-V L A A N D E R E N " o v e r d e s c h r e v e " . ( S p i j t i g v o o r

diegenen die niet mee konden als gevolg van de grote belangstelling voor deze reis).De heenreis tot HEUVELLAND verliep vlot ook dankzij de goede stemming in de bus.Daarenboven bezorgde Roger Balbaert de deelnemers een volledig uitgewerkt program-ma zodat niets aan het toeval werd overgelaten.

De eerste stopplaats was WESTOUTER waar 24 moedigen onder ons de zetellift namenom van een enig mooi panorama tussen de Rode en Zwarte Berg te kunnen genieten.Een tas koffie en een korte wandeling in de mooie omgeving -"om de benen te strekken"-werden door iedereen met dank aanvaard.

Dan verder met de bus door het soms heuvelend, soms vlakke Vlaanderenland. Hetvolgende doel was CASSEL, een mooi stadje dat ons een prachtig panoramisch uitzichtbezorgde op de vlakte van Frans Vlaanderen.

Iets la te r bereikten w i j d e uiteindelijke bestemming va n onze re is: BERGUES.(Sint-Winoksbergen) Een aangenaam stadje met een belfort, een stadhuis en vooral devestingen rond de stad. Maar eerst moest de inwendige mens versterkt warden in hetrestaurant "Aux vieux Remparts". De "Assiette des flandres", de "Pomme au four" met "lespetis Pois", een "tarte tiède glacée - chocolat chaud" en "le café" d i t alles in eenaangenaam kader opgediend, vielen bij iedereen in de smaak.

Mooi op tijd kwamen wij aan het belfort waar enerzijds een Nederlands-sprekende gids enanderzijds een treintje ons opwachtten. De meest moedigen onder ons namen het treintje.Met z'n 28 werden wij in kleine aangename open wagentjes door de stad gevoerd. Via deluidsprekers -op vakkundige wijze in de wagentjes verborgen- werd ons op duidelijkewijze uitgelegd langs welke spraakmakende straten o f gebouwen wij reden. Dezelfdeluidsprekers zorgden ook voor een zacht klinkend muziekje dat de inzittenden in eenaangename sfeer begeleidde. Dankzij de goed onderhouden wegen en de zachte bandenhadden wij de indruk op een luchtkussen te rijden. De ruime zitplaatsen verhoogden nogdit rijgenot.

Wat ik persoonlijk niet verstand was dat de reizigers min o f meer geradbraakt op heteinde van de rit uit de wagentjes stapten. Zou ik dan toch in een ander treintje gezetenhebben?

De gids begeleidde op een deskundige manier de groep door het stadje. Alleen op een"ambetante" vraag van voorzitter Roger (Hoe oud is deze kerk?) bleef hij het antwoordschuldig. (Mijn hoofd eraf dat voorzitter Roger het antwoord van deze vraag reeds vantevoren kende, en nogmaals mijn hoofd eraf dat hij WIST dat de gids het antwoord nietkende!!)

106 1 Bruggeske jg 30 - september 1998 n r 3.

Toch even een kleine -persoonlijke- bemerking formuleren. Samen met Roger heb ik de"scouting" voor deze reis meegemaakt. (Jack kon zich onmogelijk vrijmaken). Persoonlijkwas ik nog nooit in Frans-Vlaanderen geweest. ik had echter wel het idee dat de meestevan deze mensen nog een woordje nederlands of "vlaams" zouden spreken.

Wij zijn in drie "Diensten voor Toerisme" van drie verschillende steden geweest. Telkensvroegen wij o f zij ons in de Nederlandse taal konden tewoord staan. Telkens viel hunmond open van verbazing over onze (in hun ogen) domme vraag. Niemand van henverstond noch sprak vlaams.

Daarenboven vroegen wij telkens of een Nederlands-talige gids beschikbaar was. En ookop deze vraag was steeds een verbazend "Neen" h e t antwoord. Toen w i j onzeverwondering daarover uitten antwoordde een verantwoordelijke van een toeris- tischedienst het volgende: "Wij gaan veel meer naar jullie dan jullie naar ons komen! Waaromzouden wij dan nederlands leren spreken." ik geef eerlijk toe dat wij daarop geen passendantwoord konden geven.

Dit terzijde. Nu het vervolg van het reisverslag.Onze volgende stad was VEURNE. (FURNES in de Franse taal). Terug in ons eigenViaanderenland.

Wij werden o p d e Grote Markt i n Veurne opgewacht door een prachtige fanfarevoorafgegaan door een korps mooi uitgedoste majorettes. Eén van ons kon zich niet meerbedwingen en toen de meisjes - majorettes voorbij defileerden begon hij hartstochtelijk inde handen te klappen. En dan nog wel hi j helemaal alleen! Hoe durft iemand die lid isvan een hoogwaardige vereniging zoals Hoghescote zoiets doen? Enfin, zand erover!Elk dorp moet nu eenmaal zijn clown hebben!

Bij het etablissement van Geert en Marteen VERDONCK op de Grote Markt nummer 11,wachtte ons een uiterst verzorgd avondmaal. Zowel he t "Boerebrood Verdonck" a lsandere keuzes vielen bij iedereen in de smaak. Dan de bus in om precies op tijd 21 u. 30in ons eigen Kapellen aan te komen.

Een allerlaatste opmerking. De ZON was nooit ver weg. Maar dat l igt aan de goeieconnecties van Hoghescote met de weermannen.Goede reis, uitstekend voorbereid door voorzitter Roger BALBAERT en zijn mede-werkers.Op deze "elan" verder gaan is de boodschap.

't Bruggeske jg 30 - september 1998 - ar 3.

Jef Herman

107

I N D R U K K E N

6ecftchten van Frédéric ate ClippeléFotografie van Roger Coenen.

Van 6 tot en met 16 november 1998 stellen in het Cultureel Centrum De Oude Pastorij teKapellen twee leden van Hoghescote hun recente werk tentoon. Frederic en Rogerkennen elkaar al geruime tijd, want ze zijn beiden natuurgids en aktief in natuur- enmilieueducatie.

Voor enkele maanden kwamen ze tot de vaststelling dat ze beiden ook creatief bezigwaren, zij het op totaal andere vlakken. Frederic schrijft gedichten, waarvan hij eerder bijtoeval ontdekte dat anderen ze ook wisten te waarderen omwille van hun eenvoud, krachtof verwondering. Roger werkt met een ongewone, historische fotografische techniek,gomdruk, die een bijzondere picturale uitdrukkingskrachtbezit.

Het klikte meteen, en dat was niet zo verwonderlijk. Taal (zeker poëzie) en fotografie(vooral interpretatietechnieken) hebben immers met elkaar gemeen dat ze beide de wer-kelijkheid benaderen o p een abstracte wijze. Ze verwijzen weliswaar naar concretebegrippen, indrukken en emoties, maar verwerken die tot een imaginaire wereld. Daarinvervaagt de realiteit die aan de basis ervan ligt. Dat nodigt de toeschouwer uit om zijncreatieve verbeelding aan het werk te zetten, en zwervend door het kunstwerk een eigen,persoonlijke wereld te scheppen.

De fotografische techniek die gebruikt wordt vraagt enige nadere uitleg. Gomdrukbehoort wel degelijk to t de fotografie, alhoewel op het eerste zicht niet zo duidelijkherkenbaar. Het procédé is reeds bekend van 1855 en was rond 1900 bijzonder geliefd bijfotografen die méér artistieke expressie nastreefden. De techniek liet dan ook volkomenvrijheid toe wat betreft papierkeuze, kleur en benvloeding van het beeld. Daarom wordthet ook een edelprocédé genoemd. Scheikundig valt het onder de noemer chromaat-fotogratie.

Zoek het niet kant en klaar in de handel: heel de zaak valt zelf samen te stellen en vraagtenige kennis van fotografische scheikunde. De resultaten zijn ook zelden helemaal gelijk,en daardoor is elk beeld uniek. Geinteresseerden in de werkwijze kunnen zich steeds totRoger Coenen wenden.

Frédéric de Clippele (1975), Vijfdedreef 5, Kapellen,tel. 03.6664857.Student verpleegkunde. Lid van CIAN (Cercle International des Artistes Nomades).Publiceerde de dichtbundels "kersenrood" en "zwaluw", en het avonturenverhaal "ingroene ogen weerkaatsend" uit West-Ierland. Een eerste Engelse dichtbundel "rasp-berries" is in voorbereiding.

108 't Bruggeske jg 30 - september 1998 - ar 3.

Roger Coenen (1945), Scheidreef 2A, Kapellen,tel. 03.6663170.Licentiaat letteren en wijsbegeerte, geschiedenis.Jarenlang aktief als ambtenaar en docent in verband met de technische en creatieve ge-schiedenis van de fotografie.Vandaag op rust gesteld en ondermeer met hetzelfde onderwerp bezig.

Bruggeske Jg 30 - september 1998 - nr 3,

verloren

versnipper alle lettersalle gedichten die ik voor je hebgeschrevenversnipper ze tot de wind ze wegblaastnaar de waterkanteen sneeuwtapijt op it watervan witte en blauwe stippenlangzaam vloeit alles wegalles

Uit: zwaluw, 1998.

Frederic.

Berry I, Gomdruk. Roger Coenen, 1998.(Het werk is als Kunstwerk van de maand gedurendede maand september te kijk in het Administratief Centrum).

109

A

1

B

3

C E F G H K

Puzzel 11

De puzzel ni 10 verschenen in 't Bruggeske was echt iets voor de vacantie: niet te moeilijk,sportief gericht naar de Ronde van Frankrijk en zeer verfrissend want het goede antwoord was:

De man was Belg, hij was wielrenner en drinkt cola. Wij ontvingen 7 juiste en 1 foutief ingevuldantwoord e n d e onschuldige k inderhand g a f als winnaar: Jacqueline Va n Regemorter,Kapelsestraat nr 41. Hartelijk proficiat. De winnares zal eerstdaags haar verdiende beloningontvangen.

September, heropening v an de scholen. Onze kinderen en/of kleinkinderen gaan leren rekenenen ook willen een kleine inspanning doen om het hiernavolgend cijfer-letter- raadsel op te lossen.De letters A tot en met K vertegenwoordigen de cijfers 0 tot en met 9 (maar niet in die volgorde).Elk cijfer komt voor en om te starten hebben wij al twee waarden gegeven. Kunt u nu:

1. aan de hand van de horizontale en verticale totalen, ontdekken welke cijfers door de andereletters worden voorgesteld.

2. opgeven welke de ontbrekende letter is op de plaats van het vraagteken.

Puzzel n i 11 is binnen te brengen bij Roger Balbaert, Parkweg, 2, 2950 Kapellen en dit vôôr 1november 1998. De winnaar of winnares ontvangt zoals gewoonlijk een prijs als beloning voor degeleverde inspanningen.

Uw naam•Uw adres'

110 't Bruggeske jg 30 sepember 1998 - nr 3

BIJLAGE: nagekomen b richten.

KAPELLE...BLOESEM VAN ZEELAND;

Binnen het kader van een culturele uitwisseling tussen Kapelle Zeeland en onze gemeentewerd Hoghescote uitgenodigd om een kunsftentoonstelling te verzorgen in het gemeentehuis enin het fruitteeltmusem van voomoemde prachtige Nederlandse gemeente.

Wij hebben het genoegen om U kennis te laten maken met::

1. De kunstwerken van onze Hoghescote-leden:

Roger CoenenLydia SandeeNini Van Doom-VaerienEls Van DoorselaerRita Van HerckJack Vanummissen

De kunstwerken kunt U bewonderen:

gom-dichromaatfotografie,pastel - olieverf - aquarel,olieverf op paneel en op doek,aquarel,aquarel, lino-ets,olieverf- pentekening - pastel - aquarel.

* in het gemeentehuis van Kapelle tijdens de periode van 8 september 1998 tot 2 oktober1998, tijdens de werkdagen van 8u15 tot 12u en van 13u tot 16u.

* in het fruitteeltmuseum op 23-24 en 25 september tussen 13u en 17u en op zaterdag 26september tussen 10u en 17u.

2. de uitgebreide ontspanningsmogelijkheden van Kapelle:

* het recreatiepark Stormezandepolder met jachthaven,* uitgebreide wandel- en fietsroutes,* een uniek cultureel centrum De Vroone gekend voor de vele theatervoorstellingen,tentoonstellingen, concerten en commerciele evenementen.

* het fruitteeltmuseum geeft U een zeer goed beeld van de deze voorname bron van inkomenvoor de inwoners van Kapelle en omgeving.

En vergeet het niet Kapelle ligt slechts op 48 km van onze gemeente,Goes, Middelburg en Vlissingen zijn buurgemeenten.

Beslist een aanrader voor een uitstapje tijdens de nazomer 1998.

KAMP VAN B R A S S C H A A T .

EEN U N IEKE KANS HU

EEN BEZ O EK AAN HET GROOTS IE MILITAIRE KAMP VAN BELGIE!

ZATERDAG 17 OCTOBER 1998 O M 1 3 UUR

lnkom: 60 Bef.

HET A R T I L L E R I E - M U S E U M .

Bijeenkomst KERK Kapellen om 1.2 u. 30.

Duurtijd van de rondleiding: + / - 3 uur.

Inschrijven voor :13 october 1998 bij:

Roger BALBAERT - Tel. 664.57.22

Het museum bevindt zich deels in de openlucht, deels overdekt.

MIS DEZE UNIEKE KANS NIET 11!!

Het aantal bezoekers is bepella tot 25 personen.

Vlugge insehrijvers hebben de meeste kans om mee te gaan,

E - m a i l :

t i NO VEMBER 1918 - 11 NO VEMBER 199'6

JAAR N A D E W A P E N S T.1 ' , S T A N D .

3 O C T O BI N 199N - B E Z O E K AAN I F i E R 'EN AAN

LIZERVLAI( 'I'K,

VOORIHDRIG; bezoek aan het nieuwe W O . 1 - museum:

" IN FLANDRES F IELDS" .

DE GEWONE MENS STAAT CENTRAAL- peen traditioneel oorlogsmuseum,

accent op ervaringen van mensen- itieus Op soldaten. verpleegsters, vluchtelingen...

EEN V'Eff:LAMELING VAN VERHALENobjecten getuigen van het verleden

-elk v o or w e r p v er tel t e en 6-tten ver nad t

voor de bezoeker overgebracht me de modernste technieken- gedeelten die telkens een facet bellenieo.

o.m.de loopgraven, de nieuwe wapensimemen: d e m e d i s c h e v e r z o r g i n g . . .HET EERSTE INTERACTIEVE MUSEUM

- geavanceerd e technieken: computers, videobeelden, geluidseffeeten- authentiek film- en fotomateriaal- uitzonderlijk voor onze groep: begeleiding van onze gids.

MIDDAG: L u e l i in Restaurant O LD TOM Grote Markt.

hotel** - restauranttaverne

grote markt 88900 iepertel. (057) 20 15 41fax (057) 21 91 20

Co r n e t R o b e r t @ P l a n e t i n t e r n e t . b e

NAMIDDAG: Op bezoek met de autocar en begeleid door onze Gids

HILL 62 : gelegen aan Maple Avenue (Canadalaan). Deze laan vormde in'.1916 deCanadese tiontlinie. Om de heuveltop werd in juni 1916 verbeten gevochten. Nu genieten wijer van een prachtig panorama.

TYNE COT CEN1ETRY : de grootste Britse militaire begraafplaats van het vasteland.De begraafnlaats hgt bij PAS,-;;TASDA1-,E, b e t v e r s t e p u n t d a t d o o r d e B r i t t e n w e r d v e r o v er d

tijdens de derde slag bij leper op 31 juli 1917.

HOUTHULST: Aan de rand an het bos staan 1.855 grafstenen van Belgische

soldaten waarvan denderde met de vermelding "o n b e k e n d- i n c o n n u Het bos is ook de plaats waar gevonden oorlogsmunitie wordt v e r n i e t i g d :

DIKSMUIDE : met een bezoek aan de dodengang:

STEENSTRAETE: met een bezoek aan het monument van deGebr. VAN RAElvIDONCK. Aan de brug over net kanaal hernmeren verscheidenegedenktekens aan. de eerste gasaanval op 22 april 1915.

ESSEX FARM: Hier kregen de gewonden de eerste verzorging. Op 3 mei. 1.91.5schreef' de Canadese arts John Mc. Crac hier het beroemde gedicht i n filandres Fields".

SOO§ § 0 0 ; §!ii; §S§S

Omstreeks 17 uur zijn wij terug in leper vanwaar wij met de bus huiswaarts keren.'thuiskomst voorzien rond 1 9 u. 30.

Enkele praktische atSpraken:- Inscluijven voor 30 september bij ROGER BALBAER1"Tel. 664.57.22.- Deeinamekosten: LOnti Bef, H ie r zijn inbegrepen:

hlkoin ivIuscumDinerGidsAutobusvervoel.

\•Tertrek autolins 7 te 30 aan de KerkSkeins 50 personen zijn toegelaten.

Daarom is vlug inschrijven de boodschap.

COPY SERVICE CENTERDorpsstraat 46 - 2950 Kapellen

Tel: (03) 605.42.67

* Al uw copijen aan een snelheid van meerdan 5000 copijen per uur

* Copijkaarten verkrijgbaarvanaf 1000 copijen

* Sorteren, bundelen enmeten automatisch

* Kwaliteit is onze grootste troef* Verkoop en bijmaken van stempels* Verkoop van faxen, rekenmachines,

draadloze telefoons* Verkoop van bureelbenodigdheden

- Linten voor schrijfmachines- Rookwaren- Frisdranken- Snoep

Open : alle dagen van8 tot 12.30 & 13.30 tot 18 u.Zaterdag van 9 u. tot 18 u.

- ALGEMENE AANNEMINGEN - RUWBOUWWERKENSCHRIJNWERKERIJ - MEUBELMAKERIJ

KEUKENINRICHTINGEN -

STARRENHOPLAAN 5 - 2950 KAPELLEN T e l : (03) 660.14.20

Wat cultuur doetvoor Vlaanderen,

doet de Kredietbankvoor cultuur.

P A R TN E R S I N C U L T U U R

Grote kunstenaars hebben door de eeuwen heen aan Vlaanderen

internationale bekendheid gegeven. Op haar beurt wil de

Kredietbank meehelpen om onze kunstenaars de bekendheid te

geven die ze verdienen. Daarom steunen wij de cultuur in de ruim-

ste zin van het woord. Dat kan gaan van het sponsoren van klein-

schalige projecten tot het optreden als volwaardige partner bij

belangrijke initiatieven. Zo steunt de Kredietbank onder meer het

Kaaitheater, het Festival van Vlaanderen, de Vlaamse Opera en

Radio 3. Onze cultuur heeft die steun nodig.