Broedvogelinventarisatie 2016 Grenspark De Zoom – … · 2020. 4. 15. · Eind 2016 werd het...

Grenspark Broedvogelmonitoring 2016 1

Broedvogelinventarisatie 2016

Grenspark De Zoom – Kalmthoutse Heide Deelgebied:

Omgeving Landgoed Groote Meer, Kortenhoeff, Staartse duinen en heide (NL) en bosgebied Steertse duinen (VL)

Broedvogelinventarisatie Grenspark 2016 2

MET DANK AAN:

Dit rapport kon slechts tot stand komen dankzij de inzet van de vele vrijwilligers die de gegevens in het

terrein verzameld hebben.

Dit zijn Goyens Robert, Bult Hidde, Jacobs Jos, Jordaens Jean, Konings Wim, Kraaijeveld Robert,

Keuppens Jos, Leys Sebastien, Snels Paul en Teixeira Ray.

Ook dank aan de terreinbeheerders (Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Agentschap voor

Natuur en Bos) en de privé-eigenaren, met name dhr. Cogels, die de toestemming verleend hebben

aan al deze vrijwilligers om het terrein te kunnen/mogen betreden. En ook dank aan Christoffel Bonte

die in 2016 de vrijwilligers nog aangestuurd heeft.

RAPPORT:

Grenspark, Ledegen Ignace en Delvaux Rudi (2017), Broedvogelinventarisatie 2016 Grenspark De Zoom

– Kalmthoutse Heide deelgebied: Groote Meer, Kleine Meer, Kortenhoeff, Staartse en Steertse Duinen.

Foto voorblad:

Hes Van Schoonhoven - Dodaars.


Inhoud

1. Samenvatting: ...................................................................................................................................... 4

2. Opzet onderzoek: ................................................................................................................................ 4

3. Materiaal en methoden: ..................................................................................................................... 4

3.1. Sectoren (Tabel 1) ........................................................................................................................ 4

3.2. Deelnemers: ................................................................................................................................. 4

3.3. Soorten: ........................................................................................................................................ 4

3.4. Standaardisering: .......................................................................................................................... 5

4. Resultaten:........................................................................................................................................... 5

4.1. Algemeen:..................................................................................................................................... 5

4.2. Soortbespreking: .......................................................................................................................... 5

4.2.1. Zekere broedvogels: .............................................................................................................. 5

4.2.2. Mogelijke broedvogels & territoriale, niet broedende vogels: ........................................... 22

4.2.3. Niet (meer) broedend: ........................................................................................................ 28

Bijlage 1 ................................................................................................................................................. 35

Bijlage 2: Vergelijkende tabel met territoria per deelgebied van aanwezige soorten .......................... 36

Bijlage 3: Vergelijkende tabel met het totaal aantal territoria in de verschillende onderzoek jaren,

enkel in het onderzoeksgebied. ............................................................................................................ 37

Bijlage 4: Verspreidingskaarten per soort; aantallen weergegeven in de legende zijn de totale aantal

territoria in het gemonitorde gebied, territoria die grotendeels buiten de telhokken liggen, worden

hierin dus ook meegerekend. ................................................................................................................ 38

Bijlage 5: Referentielijst ……………………………………………………………………………………………………………………62


1. Samenvatting:

In 2016 vond in een deel van het Grenspark een broedvogelinventarisatie plaats. Deze keer was het

noordwestelijke deelgebied aan de beurt. Met name de gebieden Groote Meer, Zwaluwmoer, Kleine

Meer, Staartse en Steerste Duinen en Kortenhoeff. De inventarisatie kadert in het monitoringplan van

het Grenspark met het doel om elke 6 jaar alle territoria/broedparen van de aandachtssoorten

gebiedsdekkend in kaart te brengen. In totaal werd in 2016, 788 ha onderzocht door 10 vrijwilligers.

De digitale verwerking van de gegevens gebeurde in het kantoor van het Grenspark. Deze gegevens

worden vervolgens vergeleken met eerder uitgevoerde inventarisaties van 2006 en 2011.

Van de 38 aandachtssoorten die weerhouden en aangevuld werden in het monitoringplan, zijn er 23

vastgesteld waarvan 7 mogelijke en 16 zekere broedvogelsoorten.

2. Opzet onderzoek:

Sinds het ontstaan van het Grenspark, is een grensoverschrijdende monitoring één van de kerntaken

geweest. In 2003 lag een gebiedsdekkend monitoringsplan klaar en kon van start worden gegaan.

Omdat het onmogelijk is om alle soorten te monitoren, werd een selectie gemaakt van die soorten die

typerend zijn voor bepaalde natuurtypen en die bepaalde eisen stellen aan hun leefgebied. Voor de

broedvogels is deze lijst van aandachtssoorten te vinden in Bijlage 1.

3. Materiaal en methoden:

3.1. Sectoren (Tabel 1)

De totale oppervlakte die geïnventariseerd werd besloeg 788 hectaren. Dit gebied werd opgedeeld in

6 deelgebieden. Bij de vergelijkende studie worden de gegevens van voorgaande monitoring

vergeleken met die van deze ronde.

Tabel 1: De zes geïnventariseerde deelgebieden

Naam deelgebied Telhok Oppervlakte Vrijwilligers

Groote Meer VOG 18 170 ha Robert Goyens & Robert Kraaijeveld

Zwaluwmoer VOG 19 144 ha Hidde Bult

Kleine Meer VOG 20 117 ha Jean Jordaens & Wim Konings

Kortenhoeff VOG 21 111 ha Jos Keuppens & Paul Snels

Staartse Duinen VOG 22 108 ha Sebastien Leys

Steertse Duinen VOG 23 138 ha Jos Jacobs

3.2. Deelnemers:

Het verzamelen van de gegevens in het terrein gebeurde door 10 vrijwilligers/amateur-ornithologen:

Goyens Robert, Bult Hidde, Jacobs Jos, Jordaens Jean, Konings Wim, Kraaijeveld Robbert, Keuppens

Jos, Leys Sebastien en Snels Paul.

3.3. Soorten:

Zoals eerder aangegeven, werden enkel de aandachtssoorten voor het Grenspark mee opgenomen in

de monitoring. Sommigen noteerden meer dan enkel de aandachtssoorten, deze werden niet


meegenomen in de analyse en rapportage, maar uiteraard worden deze gegevens opgeslagen in de

database van het Grenspark.

De Nachtzwaluw, ook een aandachtssoort, werd uit de monitoring gelicht om te vermijden dat zowel

dag- als avondbezoeken nodig waren. Deze soort wordt dus niet behandeld in dit rapport, maar wordt

in 2017 integraal, in het gehele Grenspark gemonitord.

3.4. Standaardisering:

Om met verschillende mensen kwaliteitsvolle gegevens te verzamelen is een ver doorgedreven

standaardisering nodig. Hiervoor werd als leidraad de ‘Handleiding monitoring van het Grenspark’

gehanteerd. De werkwijze voor broedvogelmonitoring hierin is gebaseerd op de criteria die gebruikt

zijn voor de soortenhandleiding bij de Vlaamse broedvogelatlas 2000-2003 (Vermeersch et al., 2000).

De broedvogelgegevens werden op een uniforme manier ingetekend. Ofwel door gebruik van een

tablet en het programma Obsmapp (wat met GPS werkt); ofwel door intekenen van waarnemingen op

dagkaarten. De waarnemingen werden daarna respectievelijk geüpload of ingevoerd in het Sovon

Avimap portaal. Dit web portaal is specifiek ontwikkeld voor broedvogelmonitoring. Het programma

is zo ontwikkeld dat het de territoria van de ingevoerde soorten zelf berekent. Dit maakt dat de

berekening van de territoria steeds op dezelfde manier gebeurt. Voordien werden de territoria

berekent door de vrijwilliger zelf en dat maakte dat de verschillen tussen monitorders kon leiden tot

een onderschatting of overschatting.

Voor de verdere specificaties verwijzen we naar de volledige handleiding monitoring van het

Grenspark (Lambrechts J., De Coster K.& M. Indeherberg 2003, handleiding voor monitoring van het

Grenspark).

4. Resultaten:

4.1. Algemeen:

De analyse van de resultaten gebeurde door het “Grenspark”. Hierbij werd gestreefd naar een

uniforme interpretatie van de gegevens. Alle territoria werden digitaal ingetekend in ArcMap 10.3.1.

Op basis van de criteria werden de soorten alfabetisch opgedeeld in niet broedend, mogelijk broedend

en zeker broedend.

Bijlage 2 toont het overzicht van het aantal territoria in de verschillende telhokken.

Bijlage 3 toont de vergelijking tussen de verschillende monitoringsjaren.

Bijlage 4 toont de verspreidingskaarten per soort.

4.2. Soortbespreking:

4.2.1. Zekere broedvogels:

Van de volgende soorten werden waarnemingen in het gebied gedaan die erop wezen dat de soort er

met zekerheid broedde.


BLAUWBORST

Bij de eerste telling in 2006 was er één mogelijk territoria in De Groote Meer. Dit aantal liep in

2011 op tot 12 territoria. Van deze 12 territoria bevonden er zich 9 in het Achtermeer dat zeer

sterk verruigd was. Opvallend bij de inventarisatie in 2016 is dat de Blauwborst verdween in het

Achtermeer en er een forse toename was in het Voormeer, Kleine Meer en Kortenhoeff.

Mogelijk is er een verschuiving opgetreden van het Achtermeer naar het Voormeer en Kleine Meer

door de toenemende verruiging en verbossing.

Eind 2016 werd het Voormeer en de Kleine Meer in kader van het Helvex-project volledig

opgeschoond (ontdaan van alle boom- en struikopslag). De vraag zal dan ook zijn of de blauwborst

zich zal kunnen handhaven in deze twee gebieden.

Blauwborst 2006 2011 2016

VOG18 1 12 6

VOG19 0 0 0

VOG20 0 0 3

VOG21 0 0 4

VOG22 0 0 0

VOG23 0 0 0

TOTAAL 1 12 13

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

50

100

150

200

250

300

350

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Blauwborst

Index Nederland

Grenspark


BONTE VLIEGENVANGER

Komt in alle sectoren voor, met voorkeur voor de sectoren waar ook ‘oud bos en dood hout’

aanwezig is. Waar in de vorige rapportage nog beschreven werd dat de soort erg in opmars was,

lijkt ze zich gestabiliseerd te hebben in deze regio en volgt daarmee de landelijke trend.

Bonte vliegenvanger 2006 2011 2016

VOG18 9 18 18

VOG19 5 15 17

VOG20 3 3 2

VOG21 0 1 0

VOG22 3 0 1

VOG23 7 6 2

TOTAAL 23-27 43 40

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Bonte vliegenvanger

Index Nederland

Grenspark


BOOMKLEVER

De soort lijkt, na een toename in de vorige monitoringsperiode, terug af te nemen. Op Kortenhoeff

werd de soort zelfs niet meer geteld. Deze afname staat wel in schril contrast met de landelijke

trend van deze soort die nog altijd een stijgende lijn vertoond.

Boomklever 2006 2011 2016

VOG18 15 24 13

VOG19 15(1) 12 13

VOG20 4 3 3

VOG21 2(1) 0 0

VOG22 3(1) 4 3

VOG23 4 11 8

TOTAAL 46 54 40

0

10

20

30

40

50

60

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

50

100

150

200

250

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Boomklever

Index Nederland

Grenspark


BOOMLEEUWERIK

Voor boomleeuwerik lijkt de teller stabiel te blijven, in vorige periode waren 13 territoria aanwezig,

dit teljaar wordt afgeklokt op 14 territoria. De soort volgt hier de landelijke trend niet, maar de

geschikte gebieden blijven bezet. Een uitbreiding valt hier dan ook niet te verwachten. Bij hogere

waterstanden in Groote en Kleine Meer, is het zelfs te verwachten dat de soort hier zal afnemen.

Boomleeuwerik 2006 2011 2016

VOG18 6 6 5

VOG19 3(2) 3 2

VOG20 5(1) 3 2

VOG21 4 1 2

VOG22 0 0 2

VOG23 1(1) 0 1

TOTAAL 19 (23) 13 14

0

5

10

15

20

25

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

50

100

150

200

250

300

350

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Boomleeuwerik

Index Nederland

Grenspark


BOOMPIEPER

Ook de boompieper blijft redelijk stabiel in de regio. Met 120 territoria lijkt het iets minder dan de

132 in 2011, maar met zo’n hoge aantallen kan dit ook net aan de clustering van territoria of de

weersomstandigheden tijdens de monitoringsrondes liggen.

Boompieper 2006 2011 2016

VOG18 18 56 39(3)

VOG19 25 22 19

VOG20 13 19 20

VOG21 13 16 20

VOG22 10 10 6

VOG23 8 9 16(1)

TOTAAL 87 132 120(4)

0

20

40

60

80

100

120

140

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

50

100

150

200

250

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Boompieper

Index Nederland

Grenspark


DODAARS:

Met 23 territoria liggen de aantallen lager dan in de echt natte jaren (1988 27, 1990 29, 1994 29

paren), maar is de soort er toch in geslaagd zich te handhaven. De positieve trend in het Grenspark

wijkt enigszins af van de landelijke trend. De oorzaak moeten we zoeken in de waterstand van

zowel Groote, als Kleine Meer in het voorjaar.

Dodaars 2006 2011 2016

VOG18 4 20 12

VOG19 3 3 4

VOG20 0 2 3

VOG21 2 1 4

VOG22 0 0 0

VOG23 0 0 0

TOTAAL 9 26 23

0

5

10

15

20

25

30

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Dodaars

Index Nederland

Grenspark


FITIS

Fitis neemt sinds het begin van de monitoring toe en dat is ook deze keer niet anders. In 2011

werden nog 279 territoria opgetekend, in 2016 zijn dat er al 329. Deze stijgende trend is vooral te

wijten aan toename van opslag in het ganse gebied waardoor er ideaal broedbiotoop ontstond

voor deze soort. Op de territoriakaarten is dit duidelijk te zien op volgende locaties; de ecologische

verbindingszone, het Voormeer, de Kleine Meer en Kortenhoeff. Ook in de bosgebieden waar

zware dunningen werden uitgevoerd is een ideaal broedbiotoop ontstaan door de bosverjonging

die optrad.

Fitis 2006 2011 2016

VOG18 21 116 100 (3)

VOG19 35 39 57

VOG20 26 33 50

VOG21 31 41 71

VOG22 31 40 27

VOG23 11(1) 10 24

TOTAAL 155(1) 279 329(3)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Fitis

Index Nederland

Grenspark


GEKRAAGDE ROODSTAART

Gekraagde roodstaart blijft stabiel in de regio met 60 territoria. Vooral de Groote Meer en

Zwaluwmoer waar ‘ouder bos’ aanwezig is, blijven de bolwerken van de soort.

Gekraagde roodstaart 2006 2011 2016

VOG18 16 30 20

VOG19 13 13 15

VOG20 8 6 7

VOG21 1 2 3

VOG22 4 5 6

VOG23 2 3 9

TOTAAL 44 59 60

0

10

20

30

40

50

60

70

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

20

40

60

80

100

120

140

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Gekraagde roodstaart

Index Nederland

Grenspark


GROENE SPECHT

Deze soort gaat licht achteruit, van 9 naar 6 territoria. In de deelgebieden Kleine Meer en Steertse

Duinen werden evenwel geen territoria gevonden. Dit staat in contrast met de landelijke trend die

nog steeds licht positief is voor deze soort. Opvallend daarbij is dat het opnieuw een

‘holenbroeder’ betreft die in aantal toch afwijkt van de landelijke trend. Dit stelden we eerder vast

bij boomklever en in mindere mate bij bonte vliegenvanger.

Groene specht 2006 2011 2016

VOG18 2 4 1

VOG19 3 3 2

VOG20 0 0 0

VOG21 3 1 2

VOG22 1 1 1

VOG23 0 0 0

TOTAAL 9 9 6

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

50

100

150

200

250

300

350

400

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Groene specht

Index Nederland

Grenspark


KIEVIT

Dit jaar werden 4 territoria van Kievit vastgesteld. 3 in de Kortenhoeff en 1 op de droogvallende

laagte van de Groote Meer. De soort volgt de landelijke negatieve trend.

Kievit 2006 2011 2016

VOG18 3 4 1

VOG19 0 0 0

VOG20 1 1 0

VOG21 2 4 3

VOG22 0 0 0

VOG23 0 0 0

TOTAAL 6 9 4

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Kievit

Index Nederland

Grenspark


KNEU

De kneu had, verspreid over de deelgebieden Groote en Kleine Meer, 6 territoria in het

onderzoeksgebied. Na een toename tussen 2006 en 2011, heeft de soort zich gestabiliseerd.

Kneu 2006 2011 2016

VOG18 (1) 3 4(1)

VOG19 0 (1) 0(1)

VOG20 0 4 2

VOG21 0 0 0

VOG22 0 0 0

VOG23 0 0 0

TOTAAL (1) 7(1) 6(2)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Kneu

Index Nederland

Grenspark


KUIFEEND

De terugval van kuifeend als ‘duikeend’ moet gezocht worden in de lage waterstanden in voorjaar

2016. De soort werd dan ook enkel aangetroffen in de waterhoudende vennen op Kortenhoeff en

het Zwaluwmoer en slechts één territoria in het Voormeer. De landelijke trend die licht positief

uitvalt voor deze soort, kan in het Grenspark enkel gehaald worden als ook de

voorjaarswaterstanden de hoogte in gaan.

Kuifeend 2006 2011 2016

VOG18 1 11 1

VOG19 4 5 2

VOG20 0 1 0

VOG21 3 2 2

VOG22 0 0 0

VOG23 0 0 0

TOTAAL 8 15 5

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Kuifeend

Index Nederland

Grenspark


KUIFMEES

Nog aanwezig in alle bosbestanden, toch gaat de soort achteruit in het gebied en volgt daarmee

de landelijke trend waar ook een afname van de soort te melden is. Vooral de deelgebieden

Zwaluwmoer en Groote Meer blijken de meeste koppels te herbergen.

Kuifmees 2006 2011 2016

VOG18 12 33 18(1)

VOG19 24 19 30

VOG20 6 5 5

VOG21 3 0 3

VOG22 12 4 2

VOG23 10 14 11

TOTAAL 67 75 69(1)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Kuifmees

Index Nederland

Grenspark


ROODBORSTTAPUIT

Met 19 territoria is de soort toegenomen tegenover de eerste telperiode (7 koppels in 2006), maar

toch is de afname tegenover 2011 (27 territoria) opvallend. Deze sterke afname is vooral toe te

schrijven aan de afname in het Achtermeer. Mogelijk moet de oorzaak van de afname gezocht

worden in de sterke verbossing en verruiging met riet en lisdodde, waardoor het gebied minder

geschikt is als broedgebied. Eind 2016 werd een dam aangelegd tussen het Voormeer en

Achtermeer met als doel het geëutrofieerde water van de Steertse Heide in het Achtermeer te

houden. Dit zal ongetwijfeld zorgen voor een waterstandsverhoging in het Achtermeer. Bij een

zeer hoge voorjaarswaterstand zal deze soort zich hier moeilijk kunnen handhaven.

Roodborsttapuit 2006 2011 2016

VOG18 2 14 5(1)

VOG19 0 1 3

VOG20 2 5 6

VOG21 3 7 5

VOG22 0 0 0

VOG23 0 0 0

TOTAAL 7 27 19(1)

0

5

10

15

20

25

30

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Roodborsttapuit

Index Nederland

Grenspark


ZWARTE MEES

De zwarte mees bleef stabiel in het bosgebied, met dit jaar 51 territoria. De afname in het

Grenspark is niet zo groot dan de landelijke trend, hoewel er duidelijk verschillen zijn tussen de

deelgebieden onderling waarbij een forse afname in VOG 18 (Groote Meer). Daartegenover staat

een stijging in VOG19 (Zwaluwmoer) en in VOG22 (Staartse Duinen). Mogelijk is in 2011 deze soort

niet geteld in VOG22.

Zwarte mees 2006 2011 2016

VOG18 16 25 13

VOG19 18(1) 18 23

VOG20 4 3 2

VOG21 1 0 0

VOG22 14(1) 0 7

VOG23 6 7 6

TOTAAL 61 53 51

0

10

20

30

40

50

60

70

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Zwarte mees

Index Nederland

Grenspark


ZWARTE SPECHT

Een duidelijke achteruitgang van deze soort, van 11 territoria in 2011, terug naar het

oorspronkelijke aantal van 5 (2016 & 2006). Het blijft een moeilijk te inventariseren soort die vaak

grote afstanden kan afleggen tussen broedplaats en foerageergebied. Maar toch is er de laatste

jaren een forse afname vastgesteld.

Zwarte SPECHT 2006 2011 2016

VOG18 1 4 2

VOG19 2 3 1

VOG20 0 2 1

VOG21 0 0 1

VOG22 1 1 0

VOG23 1 1 0

TOTAAL 5 11 5

0

2

4

6

8

10

12

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

20

40

60

80

100

120

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Zwarte specht

Index Nederland

Grenspark


4.2.2. Mogelijke broedvogels & territoriale, niet broedende vogels:

Van deze soorten kon niet met zekerheid worden vastgesteld dat ze effectief broedden in het

gebied. Wel werden er voldoende waarnemingen binnen de datumgrenzen gedaan zodat ze

kwalificeerden als territoriale vogels.

CANADESE GANS:

Het droge jaar heeft ervoor gezorgd dat het aantal Canadese ganzen wat is teruggelopen. Van 11

territoria in 2011 naar 7 territoria in 2016.

BOOMVALK

In 2016 werd één territoria van de boomvalk ingetekend op Kortenhoeff na een waarneming

binnen de datumgrenzen.

0

2

4

6

8

10

12

14

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

20

40

60

80

100

120

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Canadese gans

Index Nederland

Grenspark

-0,4

-0,2

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Boomvalk

Index Nederland

Grenspark


GRASMUS

Dit onderzoeksjaar werden 7 “territoria” vastgesteld, allen op de Kortenhoeff. Het is één van de

weinige plaatsen in het Grenspark waar voldoende braamstruweel aanwezig is om zich als soort

te kunnen handhaven.

Grasmus 2006 2011 2016

VOG18 0 0 0

VOG19 0 0 0

VOG20 0 0 0

VOG21 0 2 7

VOG22 0 0 0

VOG23 0 0 0

TOTAAL 0 2 7

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

50

100

150

200

250

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Grasmus

Index Nederland

Grenspark


KRAKEEND

Van de Krakeend werd 1 territorium gevonden. Ook hier is de lage waterstand in het Groote Meer

de oorzaak van de achteruitgang van het aantal territoria.

Krakeend 2006 2011 2016

VOG18 7 1

VOG19 1 0

VOG20 0 0

VOG21 1 0

VOG22 0 0

VOG23 0 0

TOTAAL 9 1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

100

200

300

400

500

600

700

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Krakeend

Index Nederland

Grenspark


RIETGORS

De rietgors kende tussen 2006 en 2016 een enorme toename die vooral te wijten is aan de

verruiging van Kleine en Groote Meer. De toename van lisdodde, riet en wilgenstruweel heeft hier

zeker een rol in gespeeld. Met de opschoningswerken die in kader van LIFE-HELVEX eind 2016

uitgevoerd zullen worden, is het maar de vraag of deze soort zich hier zal kunnen handhaven. De

afwijking in de landelijke trend is dan ook enkel te wijten aan lokale factoren.

Rietgors 2006 2011 2016

VOG18 1 14 9

VOG19 0 0 0

VOG20 1 0 4(1)

VOG21 0 1 2

VOG22 0 0 0

VOG23 0 0 0

TOTAAL 2 15 15(1)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Rietgors

Index Nederland

Grenspark


SLOBEEND

Door het vroegtijdig droogvallen van de grote vennen, waren maar 2 territoria aanwezig.

Slobeend 2006 2011 2016

VOG18 1 49 1

VOG19 0 0 0

VOG20 0 0 0

VOG21 0 0 1

VOG22 0 0 0

VOG23 0 0 0

TOTAAL 1 49 2

0

10

20

30

40

50

60

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Slobeend

Index Nederland

Grenspark


SPRINKHAANZANGER

Met 8 aanwezige territoria, is er een lichte afname in het onderzoeksgebied die de landelijke trend

volgt. In 2006 werd de soort nog niet geteld als aandachtssoort.

Sprinkhaanzanger 2006 2011 2016

VOG18 NG 5 4

VOG19 NG 0 0

VOG20 NG 2 3

VOG21 NG 3 1

VOG22 NG 0 0

VOG23 NG 0 0

TOTAAL NG 10 8

PORSELEINHOEN

Geen aandachtssoort, maar toch vermeldenswaardig. In 2016 werd een territorium van

Porseleinhoen ontdekt in de Groot Meer.

0

2

4

6

8

10

12

14

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

50

100

150

200

250

300

350

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Sprinkhaanzanger

Index Nederland

Grenspark


4.2.3. Niet (meer) broedend:

De volgende soorten werden in dit deelgebied niet (meer) broedend, noch territoriaal teruggevonden.

BERGEEND

Ook in 2016 was de soort in dit deel van het Grenspark afwezig als broedvogel.

GEELGORS

2016 was het eerste jaar dat de Geelgors opnieuw gehoord werd weliswaar buiten de begrenzing

van het telgebied. Op de Staartse Heide werd 1 waarneming gedaan en in de Steertse Heide aan

Vlaamse kant, was een territoriaal mannetje aanwezig (buiten telgebied). Of het hier om een zeker

broedgeval gaat, was niet duidelijk.

0

1

1

2

2

3

3

4

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Bergeend

Index Nederland

Grenspark

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020

0

50

100

150

200

250

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Geelgors

Index Nederland

Grenspark


GEOORDE FUUT:

Na een goed jaar in 2011 (14 territoria), werd dit jaar geen enkel territorium gevonden. De soort

wordt meestal enkel in de Groote Meer als broedvogel aangetroffen. In 2016 zorgde de lage

waterstand ervoor dat deze soort dit gebied links liet liggen.

Geoorde fuut 2006 2011 2016

VOG18 1 14 0

VOG19 0 0 0

VOG20 0 0 0

VOG21 0 0 0

VOG22 0 0 0

VOG23 0 0 0

TOTAAL 1 14 0

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

50

100

150

200

250

300

350

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Geoorde fuut

Index Nederland

Grenspark


KRUISBEK

Kruisbek werd dit jaar niet opgemerkt tijdens de monitoring. Het blijft in het Grenspark een

occasionele broedvogel die vaak na invasiejaren als broedvogel aanwezig is.

TAFELEEND

Hoewel in 2011 nog 1 territoria bezet was in de Groote Meer, was dit in 2016 niet het geval.

0

5

10

15

20

25

30

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Kruisbek

Index Nederland

Grenspark

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

20

40

60

80

100

120

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Tafeleend

Index Nederland

Grenspark


TAPUIT

Geen broedgevallen bekend.

TORENVALK

Net als in 2011 is ook nu geen territorium van de torenvalk gevonden, terwijl de soort in 2006 nog

met twee territoria aanwezig was. Deze terugval is ook te merken in de landelijke trend waar een

duidelijke afname waar te nemen valt.

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

2

4

6

8

10

12

14

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Tapuit

Index Nederland

Grenspark

0

1

1

2

2

3

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Torenvalk

Index Nederland

Grenspark


TURELUUR

Zowel in 2006, als in 2011 kon een territorium ingetekend worden in de Groote Meer. In 2016 was

de soort hier niet meer aanwezig. Verhoogde waterstanden en de daarop droogvallende oevers

zouden deze soort ten goede kunnen komen.

VELDLEEUWERIK

Reeds langer verdwenen als broedvogel uit dit deelgebied, hoewel in de periode 1994-1996 nog

melding werd gemaakt van 0-5 aanwezige territoria.

0

0

0

1

1

1

1

1

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Tureluur

Index Nederland

Grenspark

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Veldleeuwerik

Index Nederland

Grenspark


WATERSNIP

Sporadische broedvogel die snel kan reageren op veranderende situatie.

WIELEWAAL

Gaat al geruime tijd achteruit in het hele gebied en lijkt nu in deze regio als broedvogel verdwenen.

Uit oudere monitoringgegevens (Teixeira R.M. 1990, Broedvogelinventarisatie Landgoed Groote

Meer 1988 en Teixeira R.M. & Bult H, 2002, Broedvogels Landgoed Groote Meer en militair

oefenterrein Ossendrecht) blijkt dat de soort met 7 broedparen hier nog goed vertegenwoordigd

was.

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Watersnip

Index Nederland

Grenspark

0

0,5

1

1,5

2

2,5

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Wielewaal

Index Nederland

Grenspark


WINTERTALING

In 2016 was de soort niet als broedvogel aanwezig.

WULP

Al geruime tijd niet meer waargenomen.

0

1

2

3

4

5

6

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Wintertaling

Index Nederland

Grenspark

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Terr

ito

ria

Gre

nsp

ark

Jaar

Ind

ex

Wulp

Index Nederland

Grenspark


Bijlage 1: Aandachtssoorten Grensparkmonitoring Vet = zeker broedend, standaard = mogelijk broedend; cursief = niet broedend in onderzoeksgebied.

Bergeend

Blauwborst

Bonte vliegenvanger

Boomklever

Boomleeuwerik

Boompieper

Boomvalk

Canadese gans

Dodaars

Fitis

Geelgors


Geoorde fuut

Grasmus

Groene specht

Kievit

Kneu

Krakeend

Kruisbek

Kuifeend

Kuifmees

Rietgors

Roodborsttapuit

Slobeend

Sprinkhaanzanger

Tafeleend

Tapuit

Torenvalk

Tureluur

Veldleeuwerik

Watersnip

Wielewaal

Wintertaling

Wulp

Zwarte mees

Zwarte specht


Bijlage 2: Vergelijkende tabel met territoria per deelgebied van aanwezige soorten

Vet = zeker broedend / standaard = mogelijk broedend / cursief = niet broedend in onderzoeksgebied

Groote Meer Zwaluwmoer Kleine Meer Kortenhoeff Staartse Duinen Steertse Duinen Totaal

VOG 18 VOG 19 VOG 20 VOG 21 VOG 22 VOG 23

Blauwborst 6 - 3 4 - - 13

Bonte vliegenvanger 18 17 2 - 1 2 40

Boomklever 13 13 3 - 3 8 40

Boomleeuwerik 5 2 2 2 2 1 14

Boompieper 39 (3) 19 20 20 6 16 (1) 120 (4)

Boomvalk - - - 1 - - 1

Canadese gans - 2 - 5 - - 7

Dodaars 12 4 3 4 - - 23

Fitis 100 (3) 57 50 71 27 24 329 (3)

Geelgors - - - - - - 0 (1)

Gekraagde roodstaart 19 15 7 3 6 9 60

Grasmus - - - 7 - - 7

Groene specht 1 2 - 2 1 - 6

Kievit 1 - - 3 - - 4

Kneu 4 (1) - (1) 2 - - - 6 (2)

Krakeend 1 - - - - - 1

Kuifeend 1 2 - 2 - - 5

Kuifmees 18 (1) 30 5 3 2 11 69 (1)

Rietgors 9 - 4 (1) 1 - - 13 (1)

Roodborsttapuit 5 (1) 3 6 5 - - 19 (1)

Slobeend 1 - - 1 - - 2

Sprinkhaanzanger 4 - 3 1 - - 8

Zwarte mees 13 23 2 - 7 6 51

Zwarte specht 2 1 1 1 - - 5


Bijlage 3: Vergelijkende tabel met het totaal aantal territoria in de verschillende onderzoek jaren, enkel in het onderzoeksgebied.

2006 2011 2016

Bergeend 2-3 0 0

Blauwborst 1 12 13

Bonte vliegenvanger 23-27 43 40

Boomklever 36-46 54 40

Boomleeuwerik 19-23 13 14

Boompieper 75-87 132 120

Boomvalk 0 0 1

Canadese gans 8-12 11 7

Dodaars 6-9 26 23

Fitis 138-155 279 329

Geelgors 0 0 0

Gekraagde roodstaart 36-44 59 60

Geoorde fuut 1 14 0

Grasmus 1 2 7

Groene specht 6-9 9 6

Kievit 6 9 4

Kneu 1 7 6

Krakeend 0 9 1

Kruisbek 18-24 11 0

Kuifeend 6-8 15 5

Kuifmees 53-67 75 69

Rietgors 1-2 15 13

Roodborsttapuit 5-7 27 19

Slobeend 1 49 2

Sprinkhaanzanger 0 10 8

Tafeleend 0 1 0

Tapuit 0 0 0

Torenvalk 1-2 0 0

Tureluur 1-2 1 0

Veldleeuwerik 0 0 0

Watersnip 0 1 0

Wielewaal 1 2 0

Wintertaling 3-5 1 0

Wulp 0 0 0

Zwarte mees 50-61 53 51

Zwarte specht 4-5 11 5


Bijlage 4: Verspreidingskaarten per soort; aantallen weergegeven in de legende zijn de totale aantal territoria in het gemonitorde gebied, territoria die grotendeels buiten de

telhokken liggen, worden hierin dus ook meegerekend.

Blauwborst


Bonte vliegenvanger


Boomklever


Boomleeuwerik


Boompieper


Boomvalk


Canadese Gans


Dodaars


Fitis


Geelgors


Grasmus


Groene specht


Kievit


Kneu


Krakeend


Kuifeend


Kuifmees


Rietgors


Roodborsttapuit


Slobeend


Sprinkhaanzanger


Zwarte mees


Zwarte specht


Bijlage 5: Referentielijst

Sovon Vogelonderzoek Nederland 2002. Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000. - Nederlandse Fauna 5. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European Invertebrate Survey-Nederland, Leiden.

Teixeira R. M. 1990. Broedvogelinventarisatie Landgoed Groote Meer 1988. Rapport Vogelwerkgroep Bergen op Zoom, Bergen op Zoom.

Teixeira R. M. & Bult H. 2002. Broedvogels Landgoed Groote Meer en militair oefenterrein Ossendrecht 1985-1998. Vogelwerkgroep Bergen op Zoom en Vereniging Natuurmonumenten, 's-Graveland.

Theo Bakker & Jori Wolf. Broedvogels van Kortenhoeff 1999. Staatsbosbeheer, Regio West- Brabant – Deltagebied.

van Dijk A. J. 1993. Handleiding SOVON broedvogelonderzoek. SOVON, Beek-Ubbergen. van Dijk A. J. 1996. Broedvogels inventariseren in proefvlakken (handleiding Broedvogel

Monitoring Project). SOVON, Beek-Ubbergen. Grenspark, Ledegen Ignace 2007, Broedvogelinventarisatie 2006 (Deelgebied Landgoed Groote Meer,

Kortenhoeff, Staartse Duinen en heide (NL) en bosgebied Steertse duinen (VL) Nieuwstraat 77, 2910 Essen)

Lambrechts J., De Coster K., & Indeherberg M., 2003. Handleding voor monitoring van Grenspark De Zoom – Kalmthoutse Heide

Broedvogelinventarisatie 2016 Grenspark De Zoom – … · 2020. 4. 15. · Eind 2016 werd het...

Documents

Transcript of Broedvogelinventarisatie 2016 Grenspark De Zoom – … · 2020. 4. 15. · Eind 2016 werd het...