Zaterdag 12 september 2009

Middelburg | Veere | Vlissingen

Thema: Op de kaart

2

Vlissingen, Veere en Middelburg doen

samen mee aan de Nationale Open

Monumentendag. Landelijk is deze dag

uitgegroeid tot het grootste eendaagse

culturele evenement van Nederland

en trekt de laatste jaren ca. 700.000

bezoekers.

De Monumentendag is een manier om

mensen intensiever in contact te brengen

met hun historische gebouwde omgeving

en zo de belangstelling voor monumenten

en monumentenzorg te vergroten.

Op Open Monumentendag zijn landelijk

duizenden monumenten gratis geopend

voor publiek.

De deuren van een groot aantal monumen-

ten verspreid over Walcheren zijn tussen

10.00 en 17.00 uur geopend.

Iedereen kan op deze dag een kijkje

nemen in de opengestelde monumenten

en vaak wordt er ook nog iets extra's

georganiseerd: een tentoonstelling,

muziekuitvoering of een rondleiding.

Op de kaart

Dit jaar is het thema van de Monumenten -

dag ‘Op de kaart’. Op de kaart betekent

aandacht voor monumenten die op een of

andere manier ooit op de kaart zijn gezet.

Het zijn vaak markante gebouwen die een

(stedenbouwkundige) ankerfunctie hebben

of op een andere manier op een bijzondere

of bepalende plek gelegen zijn. Deze

gebouwen worden vaak als iconen van een

stad of dorp beschouwd.

Van oudsher worden deze gebouwen al

aangegeven op plattegronden, stads -

gezichten, topografische kaarten, gravures.

Ze worden beschreven in reisgidsen en zijn

ook op een ansichtkaart verkrijgbaar.

Meestal zijn dit dezelfde gebouwen die ook

de verbeelding van kunstenaars prikkelden

en inspiratie gaven voor tekeningen, schil-

derijen en gedichten. Even vaak zijn deze

gebouwen vanwege hun belang beschermd

als rijks- of als gemeentelijk monument.

Deze brochure geeft u meer informatie

over de opengestelde monumenten op

Walcheren. Bij de VVV-kantoren in

Vlissingen en Veere en bij de Tourist Shop

in Middelburg kunt u aanvullende infor -

matie krijgen. Ook op de gemeentelijke

websites is er informatie te vinden over

deze Monumentendag.

Evenals voorgaande jaren rijdt er op

deze dag een oldtimer schoolbus tussen

Vlissingen en Veere met een tussenstop in

Middelburg. De dienstregeling vindt u in

deze brochure.

Ook dit jaar geeft de provincie Zeeland

iedereen de mogelijkheid om gebruik te

maken van gratis openbaar busvervoer in

Zeeland.

Zaterdag 12 september 2009

Op 12 september rijdt er, spe ciaal voor de

bezoekers van de Open Monumentendag,

een oldtimer schoolbus tussen Veere en

Vlissingen (via Middelburg).

Wilt u een ritje meemaken? U doet er dan

goed aan te zorgen dat u ruim voor vertrek

bij de speciale bushaltes staat.

In Vlissingen wordt gebruik gemaakt van

de halte bij reptielenzoo Iguana aan het

Bellamypark. Die is in Middelburg bij de

bushalte aan de Nieuwe Haven. En in Veere

bij het VVV-kantoor op de kruising

Oudestraat en Wagenaarstraat.

Net als op de gewone bussen dient u de

aanwijzingen van de chauffeur op te volgen.

Ook dit jaar worden u de ritten met de

oude schoolbus GRATIS aangeboden.

Gratis openbaar vervoer

De Provincie Zeeland maakt het voor

iedereen in Zeeland mogelijk de

Zeeuwse monumenten te bezoeken.

Tijdens de Nationale Open Monu men -

ten dag is in heel Zeeland, dus ook op

Walcheren, het openbaar stads(bus)-

en (bus)streekvervoer gratis.

Dienstregeling

Vertrek Vlissingen richting Veere: Vertrek Middelburg: Aankomst Veere:

10.00 uur 10.30 uur 10.45 uur

13.00 uur 13.30 uur 13.45 uur

15.00 uur 15.30 uur 15.45 uur

Vertrek Veere richting Vlissingen: Vertrek Middelburg: Aankomst Vlissingen:

11.00 uur 12.15 uur 12.45 uur

14.00 uur 14.15 uur 14.45 uur

16.00 uur 16.15 uur 16.45 uur

LIJNDIENST OLDTIMERBUS VLISSINGEN - VEERE V.V.

Informatiepunten

Tijdens de Open Monumentendag zijn de

volgende informatiepunten ingericht:

• Tourist Shop, Markt 65c, Middelburg,

09.30-17.00 uur, tel. 0118-674300

• Gemeentearchief Vlissingen, Hellebar -

dier straat 2, Vlissingen, tel. 0118-487331

• VVV Walcheren en Noord-Beveland,

Schuitvlotstraat 32, Domburg, 09.00-17.00

uur, tel. 0900-2020280, € 0,45 per minuut

• VVV-vestiging Veere, Oudestraat, 12.00-

16.00 uur

De medewerkers kunnen u ook informeren

over de Open Monumentendag in andere

gemeenten.

3

Middelburg staat in de top-10 van monu-

mentensteden van ons land. Eigenlijk is

het verbazingwekkend dat Middelburg

nog 1159 monumenten telt, want in de

negentiende en twintigste eeuw werden

veel gebouwen afgebroken en op 17 mei

1940 brandde een groot deel van de

binnenstad af door een verwoestend

Duits bombardement.

Middelburg was van oudsher een haven-

en handelsstad. Een eerste bloeiperiode

beleefde de stad in de Middeleeuwen. In

de zeventiende eeuw stond de Zeeuwse

hoofdstad op het toppunt van haar macht.

De Verenigde Oost-Indische Compagnie

(VOC), De West-Indische Compagnie (WIC)

en de Zeeuwse admiraliteit waren er

gevestigd. Het was, na Amsterdam, de

belangrijkste (VOC-)havenstad in de

Republiek der Zeven Verenigde Neder -

landen. Meer dan 300 Oost-Indiëvaarders

zijn op de Middelburgse VOC-werf

gebouwd. Na de gouden, zeventiende

eeuw volgde de zilveren, achttiende eeuw

toen het wat minder goed ging. Maar de

negentiende eeuw vormde een econo-

misch dieptepunt voor Middelburg.

Misschien is dat achteraf gezien nog niet

zo gek geweest. Er was namelijk geen

geld om de gebouwen in de binnenstad af

te breken. Daardoor is gelukkig heel veel

moois bewaard gebleven.

Open Monumentendag in de gemeente Middelburg

Nieuw monument

Dit jaar gaat voor het publiek het herenhuis

Norenburch aan de Rouaansekaai 19 open.

Geen monumenten maar wel een verborgen

erfgoed is de schuilkelder in parkeergarage

‘Geere’ en het ‘Provinciale Noodzetel’ aan het

Groenewoud. Omdat het twintig jaar geleden

is dat de Koude Oorlog ten einde kwam wil

Stichting Bunkerbehoud in deze, niet-

publieke delen, rondleidingen ver zorgen.

Stadswandelingen/Rondleidingen

Een wandeling langs fraaie monumenten-

panden (A)

Op de Open Monumentendag worden er

gratis rondleidingen door het centrum van

Middelburg gegeven. De gids neemt u mee

langs fraaie monumentenpanden en door

smalle straatjes.

Vanaf 10.00 uur zullen er ieder uur rond -

leidingen vanaf het stadhuis aan de Markt

vertrekken. De laatste om 16.00 uur.

Een wandeling met uitleg over

de historische huisnamen (B)

De Middelburgse binnenstad kenmerkt

zich door een hoge huisnaamdichtheid.

De compacte historische kern omvat niet

minder dan achthonderd authentieke huis-

namen.

Tijdens de Open Monumentendag verzorgt

Ed de Graaf een stadswandeling. Een nadere

kennismaking gericht op gebruik en bete-

kenis, tevens met aandacht voor gevel -

stenen en -detailleringen, in relatie tot het

huisnaamgebruik. De gids is onder meer

auteur van de publicatie: ‘d’Guld Waerrelt –

De wondere huisnaamwereld van Middel -

burg’. Aan de hand van publicaties, rond-

leidingen, radioprogramma's, lezingen en

adviezen stelt hij zich ten doel het particu-

lier en bestuurlijk initiatief te bevorderen

om verdwenen huisnamen in ere te her -

stellen.

Aanvang stadswandelingen: 10.00 uur,

11.30 uur, 14.00 uur en 15.30 uur.

Reservering gewenst:

huisnamen.mburg@zeelandnet.nl

De wandeling start vanaf het Abdijplein bij

de Balanspoort.

Van de Perrehuis, Hofplein 16 (C)

Op ieder half en heel uur start een rond -

leiding in de hal bij de receptiebalie.

De laatste rondleiding start om 16.00 uur.

U wordt rondgeleid door alle vertrekken

van dit voormalig stadspaleis.

Schuilkelder ‘Geere’ aan de Koestraat

en ‘Provinciale Noodzetel’ aan het

Groenewoud (D)

Omdat het in 2009 twintig jaar geleden is

dat de Koude Oorlog ten einde kwam, grijpt

Stichting Bunkerbehoud deze gelegenheid

aan om dit verborgen erfgoed voor het

voetlicht te brengen. Genoemde stichting

verzorgt in de niet-publieke delen van

deze gebouwen de gehele dag door rond-

leidingen. De start van de rondleidingen

wordt middels borden aangegeven. Voor

de schuilkelder op de hoek Beenhouwers -

singel/Koestraat en voor de noodzetel op

het parkeerterrein aan het Groenewoud.

4

Geopende monumenten

Op Open Monumentendag zijn de meeste

deelnemende gebouwen in Middelburg

tussen 10.00 uur en 17.00 uur geopend. U

wordt in elk gebouw op eigen wijze gastvrij

ontvangen. Hieronder een overzicht van de

open gestelde monumenten in Middelburg

met een korte uitleg over de historie van

ieder gebouw. Bij de meeste deelnemers

wappert een vlag met daarop het logo van

de Open Monumenten dag.

1. Abdijcomplex

De Middelburgse Abdij vindt haar oorsprong

in een bescheiden klooster gelegen nabij

de kreek de Arne. Omstreeks 1127 vestig-

den zich hier Praemonstratensers uit de

Abdij van St. Michiel te Antwerpen. In 1574

moesten zij de Abdij verlaten en sindsdien

zetelt hier het provinciaal bestuur. Het

Abdijcomplex bestaat uit de Nieuwe Kerk,

de Wandelkerk, de Koorkerk, het Zeeuws

Museum en de Abdijtoren: de ‘Lange Jan’.

Ooit kende de Middelburgse Abdij één

kerkgebouw. Later kwamen er twee, of

eigenlijk drie, kerken voor in de plaats.

In de eerste helft van de veertiende eeuw

verving men de oudste kerk door de Koor -

kerk. Ook de Abdijtoren, de Lange Jan,

dateert in oorsprong uit de veertiende

eeuw. De Nieuwe Kerk stamt in haar hui -

dige vorm en omvang uit het einde van de

zestiende eeuw. De ruimte tussen de twee

kerken, aan de voet van de Lange Jan, heet

de Middenkerk of Wandelkerk.

Gedurende de gehele dag zijn ook de

kloostergangen en de kruidentuin van het

abdijcomplex voor het publiek geopend.

2. Zeeuws Museum

Abdij

In de vroegere kanunnikenwoningen is

sinds 1972 het Zeeuws Museum gevestigd.

Het museum beheert de grootste verzame-

ling Zeeuws erfgoed ter wereld. Te zien zijn

de wereldberoemde serie zestiende eeuwse

wandtapijten, prachtige porselein- en

schilderijenverzamelingen, verrassende

mode en streekdrachtenzalen en kabinet-

ten met kunst uit de Oost en West. Tijdens

de Open Monumentendag lopen nog de

tentoonstellingen Rome in Zeeland, Rondje

om de kerk (Wielrennen in Zeeland) en

Hete zomer. Voor meer informatie:

www.zeeuwsmuseum.nl.

Het Zeeuws Museum is tijdens de Open

Monumentendag gratis toegankelijk.

3. Lange Jan

Met zijn 85 meter domineert de Abdijtoren,

bijgenaamd de Lange Jan, het voormalige

eiland Walcheren. De toren is diverse

malen door brand verwoest, onder meer in

1476, 1512, 1568, 1712 en 1940. De acht-

kantige stenen onderbouw is altijd gehand-

haafd gebleven. De bovenzijde van de van

een keizerskroon voorziene toren, heeft

in de loop der eeuwen echter diverse wijzi-

gingen ondergaan.

De toren is op Open Monumentendag

gratis te beklimmen.

4. Gasthuiskerk

Lange Delft 94

De Gasthuiskerk aan de Lange Delft 94

werd gebouwd in 1493-1494 als kapel van

het Sint Barbaragasthuis. Voordat het

gebouw na de Reformatie bestemd werd

tot Nederlands Hervormde Kerk (1589-1798)

was het tien jaar in gebruik bij Engelse

kooplieden. Van 1798 tot 1846 kerkten

rooms-katholieken in deze kerk. Sinds

1846 is het kerkgebouw in gebruik bij de

Christelijk Gereformeerden. De kerk lag

aanvankelijk verscholen. Nadat bijna vijftig

jaar geleden een aantal ervoor gelegen

panden werden afgebroken, kwam de

Lange Jan met de abdijtorens

5

laatmiddeleeuwse kapel duidelijk in het

zicht. In de middenstijl van de toegangs-

deur bevindt zich een nog grotendeels

authentiek zestiende-eeuws Madonna -

beeldje.

Voor deze dag is er een prentbriefkaarten-

tentoonstelling ingericht, welke de omge-

ving van de kerk laat zien in de vorige

eeuw.

5. Stadsschuur

Stadsschuur 2

De stadsschuur werd hoogstwaarschijnlijk

in 1585 gebouwd. Het rechthoekige gebouw

is een goed voorbeeld van de Hollandse

renaissancestijl. Het heeft een heel

sprekende naam, want het diende “tot

bewaaring van Stads Bouwstoffen en

Gereed schappen”. En het is heel lang (tot

eind 1998) als zodanig in gebruik gebleven.

Na een grondige restauratie en een inpan-

dige verbouwing werd het pand in 2003

door architectenbureau Rothuizen van

Doorn ’t Hooft betrokken. Aan de buiten -

zijde van de Stadsschuur zijn enkele aardige

zaken, als een zeventiende eeuwse zonne-

wijzer en een achttiende eeuwse hard-

steen, waarop de vloedhoogten in Middel -

burg zijn aangegeven, bewaard gebleven.

6a. en 6b. Schuilkelder ‘Geere’ aan de

Koestraat en ‘Provinciale Noodzetel’ aan

het Groenewoud

Omdat het in 2009 twintig jaar geleden is

dat de Koude Oorlog ten einde kwam, grijpt

Stichting Bunkerbehoud deze gelegenheid

aan om dit verborgen erfgoed voor het

voet licht te brengen.

Genoemde stichting verzorgt de gehele

dag, in deze niet-publieke delen, rond -

leidingen.Zonnewijzer Stadsschuur.

Kaart van Middelburg eind zeventiende eeuw, gemaakt naar een tekening van Cornelis Goliath.

6

7. Gortstraat 43

De Gortstraat is een heel oude straat, die

al in de oudste stadsrekeningen van 1365/

1366 wordt genoemd. De naam is mogelijk

afgeleid van gort (gepelde gerst). De straat

kent veel monumentale woonhuizen. Gort -

straat 43 is er een van. Over de historie van

het pand is echter weinig bekend. Het huis

heeft een gepleisterde lijstgevel met een

puibalk uit een vroegere periode. Het zal in

de huidige vorm uit de zeventiende/acht-

tiende eeuw dateren. Enkele jaren geleden

is het gebouw ingrijpend gerestaureerd. Op

de begane grond bevindt zich een galerie.

8. Baron Chassé

Gortstraat 30

Dit mooie patricië rshuis werd rond 1750

gerealiseerd door Pieter van Visvliet door

een samenvoeging en verbouwing, inclu-

sief de gevel, van twee reeds veel langer

bestaande panden. Na een kleine honderd

jaar in het bezit van deze familie te zijn

geweest, ging het huis in eigendom over

aan luitenant-generaal David Hendrick

baron Chassé (1765-1849), zeer populair

als verdediger van het fort Antwerpen.

Zijn naam draagt het gebouw nog steeds.

Sinds 1929 is het gebouw eigendom van

de vereniging Hendrick de Keyser.

Na een bestemming als woonhuis en hotel-

restaurant is sinds 1985 de Socië teit de

Vergenoeging de huurder. Het interieur is

zeer de moeite waard. Zo is er bijzonder

rijk Regence stucwerk en zijn er fraaie

schouwen, betimmeringen en plafond -

beschilderingen. Ook de gevel, de kap -

constructies en de achtertuin annex giet-

ijzeren waranda (1870) hebben monumen-

tale waarde. De moerbei(boom) en het

beeld Heracles dateren uit de achttiende

eeuw.

9. Kloveniersdoelen

Achter de Houttuinen 30

De jongste van de drie Middelburgse

schutterijen was die van de Kolveniers

of Kloveniers. Het schutterskorps werd

in 1509 opgericht. Na aanvankelijk een

schuttershof op de Dam te hebben gehad,

namen de schutters in 1611 de huidige

Kloveniersdoelen in bezit. Korte tijd was

het gebouw eigendom van de VOC. Daarna

werd het in 1795 in gebruik genomen als

militair hospitaal. De bovenverdieping van

het gebouw is nu in gebruik bij de schiet-

vereniging ‘de Kloveniers’.

10. Stadhuis

Markt

Het Middelburgse stadhuis is een voor-

beeld van Vlaams-Brabantse gotiek. Het

verving een eerder door brand verloren

gegaan ‘stedehuis’. De voorgevel van het

huidige stadhuis aan de Markt werd in de

jaren 1452-1458 gebouwd. In deze voor -

gevel bevinden zich 25 beelden van graven

en gravinnen die over Zeeland hebben

geregeerd. Na het verwoestende Duitse

bombardement op 17 mei 1940 stonden

slechts de geblakerde muren van het stad-

huis nog overeind. De gehele achttiende

eeuwse aanbouw aan de Lange Noord -

straat was verwoest. Na een zorgvuldige en

langdurige restauratie staat het stadhuis

echter weer te pronken als vanouds. In het

stadhuis is nu ruim vijf jaar de Roosevelt

Academy gevestigd. Het stadhuis is uitge-

roepen tot één na mooiste bouwwerk van

Nederland.

11. De Drvkkery

Markt 51

De Middelburgse Markt was voor de

Tweede Wereldoorlog veel groter dan het

huidige plein. Bij het Duitse bombarde-

ment op 17 mei 1940 werd een groot

gedeelte van de bebouwing rondom het

marktplein verwoest. Bij de wederopbouwStadhuis aan de Markt

Kloveniersdoelen

7

van de stad werd een nieuwe, kleinere

Markt aangelegd en ontstond een nieuw

plein (Plein 1940) De Provinciale Zeeuwse

Courant (PZC) betrok begin 1950 een nieuw

drukkerijgebouw aan de Zusterstraat. Aan

de marktzijde verrees een kantoorgebouw

van de krant. In 1998 werd het pand, een

ontwerp van architect Arend Rothuizen, in

gebruik genomen door de Drvkkery.

Sindsdien is de voorgevel voorzien van een

extra transparante gevel, een glazen vlies,

een kunstwerk van Piet Dieleman. In de

Drvkkerij zijn nog sporen te zien van de

oude drukkerij.

12. Engelse Kerk

Bodenplaats

De Engelse Kerk is een overblijfsel van het

Cellebroedersklooster. Tussen 1471 en

1484 vestigden de Cellebroeders zich in

Middelburg. Achter het stadhuis bouwden

ze een klooster en een kapel. Hun voor-

naamste taak was het ter aarde bestellen

van de doden. Van 1592-1629 was de kapel

van het klooster ingericht als tapijtwerk-

plaats. In 1629 werd de kapel als kerk van

de Engelse Gemeente in gebruik genomen.

Een deel van het klooster kreeg in 1611 de

bestemming van ‘simpelhuis’ (krankzinni-

gengesticht). In 1816 werd het een soep -

kokerij. Tegenwoordig is het kerkbureau

van de Hervormde Gemeente Middelburg

er gevestigd.

13. Petrus- en Pauluskerk

Lombardstraat 1

De Rooms-Katholieke Kerk uit 1846 in de

Lange Noordstraat werd bij het bombarde-

ment in 1940 volledig verwoest. Deze kerk

werd niet herbouwd, maar in de nabijheid

verrees een nieuw kerkgebouw, naar een

ontwerp van de Haagse architect C.M. van

Moorsel. Het robuuste bakstenen gebouw,

gebouwd in de trant van de Bossche

School, gaat terug op de basilica uit de

vroegchristelijke periode. De kerk werd

op 5 juli 1951 plechtig ingewijd. Er is een

speciale kapel in het kerkgebouw, gewijd

aan Onze Lieve Vrouw van den Polder,

waarin zich een zestiende eeuws paneeltje

met een afbeelding van Maria bevindt.

Speciaal voor deze dag is er een tentoon-

stelling ingericht van bijbelse wandplaten

(bijbelse geschiedenis op de kaart).

14. Doopsgezinde Kerk

Lange Noordstraat 62

Op de plaats van de huidige Doopsgezinde

Kerk bevond zich in de achttiende eeuw het

huis van de patriotgezinde dokter Lucas

van Steveninck. In 1787 werd het door het

Oranjegezinde volk met de grond gelijk -

gemaakt, waarbij zelfs een kanon van een

VOC jacht werd gebruikt!

Honderd jaar later verrees er een kerk -

gebouw in eclectische stijl, met neorenais-

sance invloeden, ontworpen door de

Haagse architect K. Stoffels. De menno nie -

ten of doopsgezinden die sinds 1630 aan

de Hoogstraat kerkten namen het gebouw

in 1889 in gebruik. De voorgevel is in bak-

steen met natuurstenen banden uitgevoerd

en kent een vooruitstekende middenpartij,

die door een opvallende topgevel wordt

bekroond. Het interieur wordt bepaald

door de hoge kerkruimte, die een classicis-

tische afwerking kent. Aan de achterzijde

werd in 1908 een consistorie aangebouwd.

15. Van de Perrehuis

Hofplein 16

Dit schitterende monument staat bekend

als het Van de Perrehuis. Het achttiende-

eeuwse Van de Perrehuis is gebouwd op de

kelders van een middeleeuws klooster: de

Commanderij der Duitse Orde. Dit was een

ridderorde, waarvan de leden het rooms-

katholieke geloof in het oosten moesten

verspreiden. Deze ridderorde stond in

hoog aanzien, zelfs nog na drie eeuwen na

hun vertrek uit Middelburg: het stadspaleis

dat mr. Johan Adriaen van de Perre, die

met de schatrijke Jacoba van den Brande

getrouwd was, omstreeks 1765 liet bouwen

op de plek van het klooster noemde hij de

Commanderij. Tegenwoordig staat het

stadspaleis bekend als het Van de Perre -

huis. Het Van de Perrehuis werd gebouwd

door de Antwerpse architect Johan Peter

van Baurscheit de Jonge en zijn neef

Engelbertus Baets. Van 1838 tot 1995 was

het gebouw in gebruik als rechtbank. In de

jaren vijftig van de twintigste eeuw is er

aan de rechterachterzijde een vleugel aan-

gebouwd.

De afgelopen jaren is het huis zorgvuldig

gerestaureerd, waarbij alle vertrekken een

geheel eigen karakter en uitstraling hebben

gekregen.

Tegen het achttiende eeuwse huis verrees

een moderne glazen nieuwbouwvleugel. In

deze unieke combinatie van oud en nieuw

is sinds 1 januari 2000 het Zeeuws Archief

gevestigd.

De stijlkamers zijn bijzonder goed bewaard

gebleven en zijn alleen op Open Monumen -

ten dag toegankelijk voor het publiek.

Het Van de Perrehuis is vanaf 10.00 uur

beperkt opengesteld en uitsluitend via

rondleidingen o.l.v. een gids te bezichti-

gen. Op ieder half en heel uur start een

rondleiding in de hal bij de receptiebalie.

De laatste rondleiding start om 16.00 uur.

16. Notariskantoor

Wagenaarstraat 1

Dit monumentale huis dateert uit de acht-

tiende eeuw. Mr. C. van Citters, raad -

pensionaris van Zeeland, kocht in 1720 het

perceel. Het pand zal voor hem of voor zijn

dochter zijn gebouwd. Het gebouw heeft

Van de Perrehuis

8

een brede en tamelijk sobere voorgevel

met een grote hardstenen bordesstoep.

Hoewel het interieur zeker nog enige

interessante details kent, zoals stucwerk-

plafonds, moet het vroeger toch rijker zijn

geweest. Het gebouw diende van 1888 tot

1972 als onderkomen van het Zeeuws

Museum. Aan de zijgevel van Wagenaar -

straat 1 is een unieke laatmiddeleeuwse

houten gevel aangebracht die oorspronke-

lijk afkomstig is uit de Lange Delft.

17. Lutherse kerk

Zuidsingel 60

De Lutherse Kerk is een eenvoudige bak-

stenen zaalkerk in barokstijl. De kerk werd

in de jaren 1740-1742 naar een ontwerp van

de Middel burgse stadsbouwmeester Jan de

Munck gebouwd. Boven de deur ziet men

de zwaan, het Luthersymbool. Het eenvou-

dige stucwerk, de preekstoel en doophek

in het interieur uit de bouwtijd vallen op.

Ook is er een mooi en belangrijk orgel aan-

wezig. Van oorsprong een é é nklavier balus-

trade-orgel, in 1707 vervaardigd door de

Amsterdamse orgelbouwer Johannes

Duyschot.

De Lutherse kerk is vanaf 12.00 uur

geopend.

18. Koepoortstraat 6

De grote Middelburgse woonhuizen zijn

vaak ontstaan door samenvoeging van

meerdere panden. In 1775 kocht burge-

meester J.G. Schorer het huis Koepoort -

straat 6, dat in 1650 uit twee andere huizen

was ontstaan. Volgens een akte uit 1679

was het huis vol ‘tapijtseryen’ en goudleer

behangsels. Schorer vernieuwde het huis

en bracht tussen 1725 en 1735 de huidige

voorgevel aan, evenals de achtergevel. De

oude monumentenlijst noemt het een ‘huis

met deftige lijstgevel’. Later kwam het huis

in handen van de Staat der Nederlanden.

Omstreeks 1915 werd het Commandement

der Marine erin gevestigd. In mei 1940 was

het hoofdkwartier van de Commandant van

Zeeland er in ondergebracht.

19. Civilië n

Molstraat 13

Dit pand heeft een gepleisterde rechte

gevel op gotisch geprofileerd voetstuk.

Het gehele gebouw stamt uit de zestiende -

achttiende eeuw. In de jaren dertig en

zestig van de vorige eeuw werd het pand

verbouwd en gerestaureerd. In de negen-

tiende eeuw diende het pand als onder -

komen van een bijzondere school en van

1912 tot 1984 was de openbare bibliotheek

er gevestigd. In het monumentale pand

huisvest nu Stichting Welzijn Middelburg.

20. Oostkerk

Oostkerkplein

Het heeft lange tijd geduurd voordat de

Oostkerk er stond. Het kerkgebouw werd

met tussenpozen tussen 1648 en 1667

gebouwd. Het is de eerste kerk die in

Middel burg speciaal voor de protestantse

eredienst werd gebouwd. De imposante

Oostkerk heeft een achtkantig grondplan

en vormt een nog gaaf voorbeeld van de

classicistische barok uit het midden van

de zeventiende eeuw. Het interieur, met

onder andere een gerestaureerd wit orgel

van de gebroeders Petrus Josephus en

Johannes de Rijckere uit 1782 is eveneens

de moeite waard om te bezichtigen en te

beluisteren.

21. Pakhuis ‘de Kemel’

Kinderdijk 88

Aan de Kinderdijk werden eind zestiende

eeuw de thans nog bestaande pakhuizen

gebouwd. Ze dragen heel toepasselijk de

namen van lastdieren, te weten: de Kameel,

de Oliphant, de Kemel en de Muyl. Er was

overigens nog een vijfde pakhuis, het Witte

Paart. Dat is echter verdwenen. De pak -

huizen kwamen later in het bezit van de in

1602 opgerichte VOC. Waren uit de Oost,

zoals kruiden en specerijen, werden toen

in deze pakhuizen opgeslagen. De Kemel is

in gebruik bij watersportvereniging Arne.

22. Korendijk 56

Dit vlak bij de Middelburgse havens en

werven gelegen pand is een goed voor-

beeld van een achttiende eeuws pakhuis.

Het heeft een rechte gevel en is in de

kroon lijst gedateerd met het jaartal 1738.

Duidelijk zichtbaar is de hijsbalk boven het

door de lijst heengetrokken middenluik. De

hijsbalk wordt bekroond met een vergulde

bronzen leeuw.

Het pakhuis is vermoedelijk in het bezit

geweest van de Middelburgsche Commer cie

Compagnie tot het in 1738 werd verkocht.

De MCC is opgericht in 1720 en dreef vooral

handel in Europa, maar al snel werden ook

Afrika en West-Indië aangedaan. Na 1730

werd de slavenhandel de belangrijkste

pijler. Het pand is in 2001 volledig geres-

taureerd. Om het pakhuis bewoonbaar te

maken zijn moderne materialen gebruikt in

combinatie met de aanwezige oud elemen-

ten op een zodanige wijze dat de pakhuis-

sfeer geheel in tact is gebleven. Op de

begane grond bevindt zich het atelier van

beeldendkunstenaar en bewoner Toos van

Holstein.

23. Rouaansekaai 19

Het jaartal 1726 op de kroonlijst van het

voorname koopmanshuis Norenburch

geeft, zoals in de meeste gevallen, niet het

bouwjaar, maar het jaar van verbouwen

aan. Het pand is in oorsprong ouder. W.S.

Unger schrijft in zijn ‘Monumenten van

Middelburg’: “ Van het interieur verdient

een schouw met gesneden wangen en

boezem, een gesneden houten plafond en

Oostkerk

9

dubbele deur met vlakke Korinthische

kapiteelen, gesneden ranken en alliantie-

wapen in de achterkamer te worden ver-

meld.” De zandstenen deuromlijsting zal

uit 1726 dateren.

De huidige eigenaren kochten het pand,

dat jarenlang leeg had gestaan, in 2006 en

lieten het restaureren. In april 2009 vestig-

den zij er een galerie voor hedendaagse

kunst.

24. Molen ‘Buiten Verwachting’

Molenweg 35, Nieuw- en Sint Joosland

Molen Buiten Verwachting in de Mortiere -

polder te Nieuw- en Sint Joosland is nog

regelmatig in bedrijf. De ronde stenen

koren molen van het type grondzeiler

dateert uit 1874. Een algehele restauratie

van de molen vond in 1983 plaats.

Het is de enige molen in de gemeente

Middelburg die op deze Monumentendag

te bezichtigen is. De wieken van enkele

molens draaien wel.

25. Scheepswerf C.A. Meerman

Zuidwal, Arnemuiden

De historie van de scheepswerf aan de

Zuidwal gaat terug tot 1763 toen het stads-

bestuur van Arnemuiden toestemming ver-

leende voor de oprichting van een scheeps-

timmerwerf met helling. In 1786 kocht

Jacob Meerman de werf met loods en toe-

behoren. De werf bleef meer dan twee -

honderd jaar in het bezit van de familie

Meerman. In de twee eeuwen werden vele

vissersschepen, waaronder een groot aan-

tal hoogaarzen, daar gebouwd. In 1986

werd de scheepswerf gesloten. De gemeente

Middelburg kocht het terrein in 2003 voor

het symbolische bedrag van één euro. Voor -

waarde hierbij was de werf te restaureren

en weer in gebruik te stellen. In 2006 is de

gemeente Middelburg met de ingrijpende

restauratie gestart. De restauratie werd in

2007 voltooid. Uniek is dat de werf nog

beschikt over alle oude gereedschappen

en werktuigen. De stichting Historische

Scheeps werf C.A. Meerman beheert de

werf als werkende museumwerf. Het is ook

de thuishaven van de Stichting Behoud

Hoogaars, waar de vier eigen schepen (drie

hoogaarzen en een hengst) onderhouden

en gerestaureerd worden.

26. Museum Oud Stadhuis Meerman

en ‘Uusje van Eine’

Langstraat 35, Arnemuiden

In de Langstraat bevindt zich het uit 1865

daterend voormalig gemeentehuis van

Arnemuiden. Het gebouw staat thans

bekend als ’t Stadthuys en biedt onder dak

aan het plaatselijk museum.

De Stichting Oudheidkundig Museum

Arnemuiden exploiteert niet alleen het

oude stadhuis, waarin onder meer een

fraaie collectie schilderijen en vele voor-

werpen over de geschiedenis van de

vissersplaats te bewonderen vallen, maar

ook het er tegenover gelegen ‘Uusje van

Rouaansekaai 19, schouw met gesneden wangen en boezem

Scheepswerf C.A. Meerman, restaureren

van een hoogaars

10

Eine’. Dit uit de jaren twintig daterende

arbeiders woninkje is ingericht als een

vissershuisje en toont op aanschouwelijke

wijze hoe de vooroorlogse woonsituatie in

Arnemuiden was.

27. Kerk en kerktoren van Arnemuiden

Markt 10, Arnemuiden

In 1505 werd er een kerk te Arnemuiden

gebouwd, die in 1545 tot parochiekerk

werd verheven. De protestanten namen

deze katholieke kerk in 1572 in gebruik.

Men nam in 1857 het besluit het laat -

middeleeuwse kerkgebouw wegens bouw-

valligheid te slopen. Op 31 maart 1858

werd de eerste steen gelegd voor een

nieuwe kerk, naar een ontwerp van J.

Bourdrez. Het is een recht gesloten zaal-

kerk, voorzien van een geveltoren met

opengewerkte houten lantaarn en naald-

spits. Het kerkgebouw heeft sobere, vroeg

neogotische elementen. In het interieur

bevinden zich grafstenen uit de oude kerk.

Bijzonder is het astronomisch torenuur-

werk, dat de opkomst en ondergang van de

zon en de maan en de hoog- en laagwater-

stand aangeeft. Het is oorspronkelijk in

1589 vervaardigd voor de oude kerk, maar

werd in 1858 herplaatst in de deze kerk en

in 1957 gerestaureerd.

28. Hervormde Kerk Kleverskerke

Dorpsstraat 25, Kleverskerke

Het gehucht Kleverskerke werd in 1857 bij

Arnemuiden gevoegd. De huidige Hervormde

Kerk werd in 1862 gebouwd ter vervanging

van een eerder kerkgebouw uit 1670.

Het is een recht gesloten zaalkerk met

rondboogvensters en een houten gevel -

toren met naaldspits. Het dak is gedekt

met zogenaamde Oegstgeester pannen.

De bijbehorende pastorie is in traditionele

vormen uitgevoerd en dateert van om -

streeks 1925. Bij de kerk bevindt zich een

hardsteen met het wapen van Johan Pieter

van den Brande, ambachtsheer van

Klevers kerke. Deze steen is afkomstig uit

het in 1940 verwoeste woonhuis van Van

den Brande in de Lange Delft te Middel -

burg. De steen werd enkele jaren geleden

dankzij de inspanningen van de Histo ri sche

Vereniging Arnemuiden, in Kleverskerke

geplaatst.

29. Nederlandse Hervormde Kerk

van Sint Laurens

Van Citersstraat 69, Sint Laurens

Het dorp Sint Laurens, genoemd naar een

heilige uit de Romeinse tijd, ontstond uit

bebouwing rondom het middeleeuwse

kasteel Popkensburg. Dit slot werd in 1863

afgebroken. De uit de Middeleeuwen

daterende kerk overleefde de strijd op

Walcheren tijdens de Tachtigjarige Oorlog

niet. In 1644 besloot men op de funda -

menten van de oude kerk een nieuw kerk-

gebouw neer te zetten. Het werd een een-

voudig rechthoekige zaalkerk, voorzien van

een dakruiter, een torentje in het midden

van het dak. Het kerkje kon in 1645 in

gebruik worden genomen. Het overleefde

de eeuwen tamelijk ongeschonden, maar

werd in 1944 het zoute water van het ge -

inundeerde Walcheren aangetast. In 1952

volgde een restauratie van het gebouw.

In het sfeervolle interieur, dat vorig jaar

werd vernieuwd, vallen de preekstoel, het

doophek en enkele wapenborden op.

30. Verbindingsbunker park Toorenvliedt

Toorenvliedt was gedurende de Tweede

Wereldoorlog het hoofdkwartier van de

Duitse troepen op Walcheren en de beide

Kerk en kerktoren Arnemuiden

Bevelanden. Vanuit het commandocentrum

werden ca. 9.000 militairen aangevoerd.

In 1944 bouwden de Duitsers enkele com-

mandobunkers, personeelsonderkomens

en een verbindingspost op het landgoed.

Vanuit de verbindingsbunker werden radio-

telex- en telefoonverbindingen onder -

houden met de eenheden op Walcheren en

hogere staven in België en Noord-Frankrijk.

Het berichtenverkeer vanuit deze bunker

verliep voor een deel versleuteld via het

legendarische codeerapparaat Enigma.

De Stichting Bunkerbehoud heeft de bun-

ker in samenwerking met de gemeente

Middelburg ontgraven en is voornemens

het object semi-permanent open te stellen.

11

Hervormde Kerk Kleverskerke, hardsteen met het wapen van Johan Pieter van den Brande

Plaatje van een pomp op de Vismarkt

In het midden op het plein, door velen

geroemd als het mooiste van de stad,

staat de oude stenen pomp dromerig

te pronk. Zijn stijl Lodewijk XV verraadt

de leeftijd, sierlijke rocailles uitgehakt.

Door iedereen gezien bewonderd als een

kunstobject, als monument. Wie kent hem

niet. Hij staat daar hoog en droog roerloos.

Hoe velen kwamen daar eens om te drinken,

om hun akers er te vullen.

Wat zullen kinderen gespeeld hebben met

het nat, geruzied telkens weer wie het eerst

mocht gaan, zo ver in de tijd bij ons vandaan.

Daarvan zijn heden geen getuigen meer,

behalve de oude kastanjebomen,

die daar nog staan te dromen.

Mensen paraderen op Monumentendag

langs hem heen, groeten hem

heel misschien: dag, dag.

Johannes Herman Buma

Stadsdichter van Middelburg

12

De gemeente Veere telt ongeveer 250

monumenten. Het merendeel daarvan

is gelegen binnen de grenzen van

het beschermd stadsgezicht van het

stadje Veere dat in de twaalfde of der-

tiende eeuw is ontstaan. Als stapel-

plaats van de Schotse wol kwam het

in de zestiende eeuw tot grote bloei.

Rond Oostkapelle, in het beschermd

natuurgebied de Manteling, treffen

we een aantal monumentale buiten-

plaatsen aan waarvan er in het midden

van de achttiende eeuw ruim 200 op

Walcheren aanwezig waren. De monu-

menten in Domburg dragen bij aan de

herinnering van de grandeur van deze

badplaats aan het einde van de negen-

tiende/begin twintigste eeuw.

De dorpen in het agrarische midden -

gebied van de gemeente Veere hebben

allemaal monumentale kerken en

monumenten met een (vroegere) agra-

rische functie zoals boerderijen en

molens. De statige vuur toren van

Westkapelle (oorspronkelijk de toren

van een kerk) inspireerde Mondriaan

tot het maken van prachtige schilde -

rijen. Kortom, de huidige gemeente

Veere heeft een rijke schakering aan

monumenten op haar grondgebied.

Het Comite¬ Open Monumentendag

Veere heeft een flink aantal monumen-

teneigenaren bereid gevonden de

deuren te openen. De in deze folder

opgenomen monumenten gaan (ge -

deeltelijk) open. De nummers van de

monumenten zijn ook op een kaartje

aangegeven. Dit jaar is het thema ‘Op

de kaart’, over structuren in stad en

dorp, over de samenhang tussen het

monument en zijn omgeving, over de

plek van een monument en de groei

van een stad of dorp. Elders in deze

brochure vindt u een uitgebreide toe-

lichting op dit thema.

Open Monumentendag in de gemeente Veere

1

23

4 56

7

89

10

11

12

13

14

15

16

17 18

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

13

1. Molen Weltevreden

Roosjesweg 4, Domburg

De ronde bakstenen grondzeiler uit 1817

kan binnen bezichtigd worden. Molen

Weltevreden was een inspiratiebron voor

de vele in Domburg werkzame schilders

zoals Mondriaan en Toorop. De laatste

jaren is er in toenemende mate aandacht

voor de molenbiotoop. In de omgeving

van deze molen wordt hiermee rekening

gehouden. Ook zijn er afspraken gemaakt

over de bestaande en nieuwe beplanting in

de omgeving van de molen. Bij voldoende

wind zal de molen draaien.

2. Protestantse kerk

Markt 8, Domburg

De oorspronkelijke veertiende-eeuwse kerk

met de in de vijftiende eeuw aangebouwde

noordbeuk brandde in 1848 af. Daarbij

werd de in de kerk aanwezige collectie

Nehalennia-stenen grotendeels verwoest.

De restanten bevinden zich in het Zeeuws

Museum in Middelburg. De bakstenen

toren kan, zoals blijkt uit het steenformaat,

nog uit het einde van de veertiende eeuw

dateren.

Dit jaar is het niet mogelijk om de kerk -

toren te beklimmen in verband met restau-

ratiewerkzaamheden. Het orgel wordt

bespeeld en er wordt een boekenmarkt en

wereldwinkel gehouden.

3. Stadhuis/Raadhuis

Markt 1, Domburg

Vermoedelijk stond in 1545 op dezelfde

plaats ook al een stadhuis. In 1567 bouwde

de stad Domburg voor eigen rekening een

nieuw stadhuis met klokkentorentje. Alleen

de zijtrapgevels herinneren aan de oude

toestand. De voorgevel en het bordes

werden in 1822 gerenoveerd. Opvallend is

dat de klok op het halve uur het aantal

uren en op het hele uur e¬e¬n keer slaat. Er

is op dit moment een antiek- en interieur-

winkel in het pand gevestigd. De winkel is

de hele dag geopend.

4. Badpaviljoen

Badhuisweg 1, Domburg

Op 11 juni 2008 is het nieuw gerestaureerde

badpaviljoen geopend door minister-

president J.P. Balkende. De geschiedenis

van het Badpaviljoen begint in 1834 als

Domburg wordt ontdekt als badplaats door

twee adellijke Middelburgse dames. Toen

zij vol lof over Domburg spraken, kwamen

er steeds meer badgasten naar Domburg.

In 1837 bouwt men de eerste versie van het

Badpaviljoen. Dit was een soort koffie- en

badhuis, ontworpen door de Middelburgse

stadsarchitect G.H. Grauss. Het bouwwerk

was in classicistische stijl opgetrokken

met e¬e¬n grote zaal. In 1889 werd het

oude gebouw vervangen door een groter

gebouw, ontworpen door architect J.J. van

Nieukerken met een ruime concertzaal, een

damessalon met torentje, een leeskamer

en biljartzaal, belvedère, veranda's aan

land- en zeezijde en een ruim terras aan

de noordkant. Tijdens de Tweede Wereld -

oorlog trok de Duitse bezettingsmacht in

het Badhotel en werden strand en duinen

gedeeltelijk tot verboden gebied verklaard.

Vanaf de jaren zeventig raakte het Bad -

paviljoen in verval. In 2001 werd een kanjer-

subsidie verkregen op voorwaarde dat het

authentieke karakter van het totale complex

en de zaal behouden bleef. Na jarenlange

procedures door de projectontwikkelaars

Van Garderen & Dekker is er een uitbreiding

met nieuwbouw gerealiseerd in de zelfde

fin-de-sieclestijl onder verantwoording van

de architect Egbert Hoogenberk. Er zijn nu

negen appartementen en een restaurant in

gevestigd.

Het gebouw is niet open voor het publiek

tijdens Open Monumentendag, het restau-

rant is wel geopend.

5. Kasteel Westhove

Duinvlietweg 8, Oostkapelle

Westhove is een buitenplaats die bestaat

uit het kasteel, de orangerie/koetshuis

en een groot parkbos en duingebied. Het

kasteel was eeuwen lusthof van de abten

van Middelburg en is nu jeugdherberg. Van

het omgrachte middeleeuwse kasteel, dat

in 1572 afbrandde zijn twee hoektorens

over. De grootschalige restauratie is in

2005 afgrond. Met een kanjersubsidie van

de Rijksdienst voor de Monumentenzorg,

een bijdrage van het VSB Cultuurfonds en

een laagrentende lening van de gemeente

is de Stichting Buitenplaats Westhove erin

geslaagd de hoognodige restauratie van

het kasteel en de voorburchten te laten uit-

Oude stadhuis Domburg

14

voeren. Gelijktijdig is het interieur van het

kasteel aangepast aan de eisen van deze

tijd. De tuin en de begane grond van het

kasteel zijn toegankelijk.

6. Hof Klein Berkenbosch

Duinbeekseweg 7, Oostkapelle

Deze boerderij, die bestaat uit een voor-

huis, achterhuis en schuur is in 2002 aan-

gewezen als beschermd rijksmonument en

is grondig gerestaureerd. Diverse bronnen

maken er melding van dat deze boerderij

als oranjerie oorspronkelijk behoorde bij

de iets verderop in het bos gelegen buiten-

plaats Berkenbosch. De boerderij is in

verschillende fasen tot stand gekomen.

Het jaar van oorsprong van het huidige

gebouw is 1691 (zie de jaartalankers op

het voorhuis), maar het is aannemelijk dat

er al vroeger bebouwing op deze plaats is

geweest. De gebouwen zijn niet open, de

tuinen en het erf kunnen bezichtigd worden.

7. Buitenplaats Duinbeek

Duinbeekseweg 19, Oostkapelle

De buitenplaats is vermoedelijk ontstaan

als versterking tegen de invallen van de

Noormannen. Tijdens het beleg van

Middel burg in 1574 wordt het toenmalige

kasteel door een rondtrekkende bende

Geuzen geplunderd en in brand gestoken.

In 1715 werd de opdracht gegeven voor de

aanleg van de buitenplaats. In 1973 is de

villa zorgvuldig gerestaureerd. De gebou-

wen zijn niet opengesteld, maar het mooie

park is wel toegankelijk voor het publiek.

8. Buitenplaats Berkenbosch

Duinbeekseweg 25, Oostkapelle

De buitenplaats Berkenbosch is ontstaan

in de loop van de zeventiende en het

begin van de achttiende eeuw. Het in neo-

classicistische stijl gebouwde herenhuis

verrees in 1862 in de plaats van het

oorspronke lijke herenhuis. De gebouwen

zijn niet opengesteld, maar het in geo -

metrische stijl aangelegde park is wel open.

9. Voormalig koetshuis

buitenplaats Berkenbosch

Duinbeekseweg 29, Oostkapelle

Het vroeg achttiende-eeuwse stalgebouw is

onderdeel van de historische buitenplaats

Berkenbosch, gelegen ten westen van

Oostkapelle. Het stalgebouw is eenvoudig

van opzet en heeft een rechthoekige

plattegrond onder een schilddak dat met

gesmoorde pannen is gedekt. Alleen het

erf is toegankelijk voor het publiek.

10. Protestantse kerk en toren

Waterstraat 2, Oostkapelle

De kerk is een in de zeventiende eeuw

ge wijzigd overblijfsel van een vijftiende-

eeuwse kerk. De toren is vorig jaar ge -

restaureerd en kan worden beklommen

waarbij de Oudheidskamer bezichtigd kan

worden.

Er is een expositie met schilderijen en

foto's, maar bij het uitkomen van deze

brochure was de exacte inhoud nog niet

bekend.

11. Molen d’Arke

Noordweg 4, Oostkapelle

Tot 1858 stond een standaardmolen aan

de Grijpskerkseweg die vanwege te geringe

windvang moest worden afgebroken. Het

bovenwiel van de afgebroken molen is in

deze molen verwerkt. De molen draait en

maalt bij voldoende wind. De meelproducten

van de molen zijn te koop. Rondleidingen

in de molen zijn mogelijk.

12. Buitenplaats Overduin

Dunoweg 4, Oostkapelle

De oorsprong van het landgoed ligt in de

zestiende eeuw toen er sprake was van

een hofstede. De huidige woning bij de

boerderij, die niet bezocht kan worden,

dateert nog uit die periode. De huidige

villa, het park in Landschapsstijl en de

boerenschuur dateren van 1839. De villa en

het park vormen het centrum van een land-

goed van circa 42 ha. De villa en het park

zijn waarschijnlijk aangelegd naar ont -

werpen van K.G. Zocher (1796-1863). De

boerderij wordt niet meer als zodanig

gebruikt en de landbouwgronden zijn ver-

pacht. De doelstelling van de eigenaar is

de instandhouding en het beheer van Over -

duin als particulier bewoond landgoed.

Een aantal vertrekken van de benedenetage

van de villa zijn toegankelijk voor het

publiek. Er zijn rondleidingen voor groepen

tot twaalf personen in het park en het huis,

waarbij u informatie krijgt over de historie.

13. Buitenplaats Zeeduin

Dunoweg 10, 12 en 14, Oostkapelle

Het huidige landgoed Zeeduin, dat in totaal

circa 80 ha omvat, kent zijn oorsprong in de

twee historische buitenplaatsen Duno en

Zeeduin. Van de buitenplaats Duno resteert

nog het Hof Duno aan de Dunoweg. Rond

het monumentale huis Zeeduin ligt het

park in Landschapsstijl. De bijgebouwen en

het park zelf (met hertenkamp) zijn even-

eens beschermd monument. De meeste

gebouwen zijn niet toegankelijk. Het park

is wel open.

14. Hof Arendsrust

Rijkebuurtweg 12, Vrouwenpolder

Het bijzondere woonhuis dat in 1925 is

gebouwd, is bijzonder gedetailleerd. Zoals

siermetselwerk boven de ramen en in de

kruisen onder de gootlijst. De bakstenen

geveltop bevalt gebeeldhouwde figuren

van arend- en cherubijnfiguren. Voor de

woning staan twee natuurstenen ornamen-

ten met cherubijnfiguren. Een derde orna-

Oranjerie Buitenplaats Zeeduin

15

ment met zonnewijzer is gerestaureerd.

De figuren in de gevel en de ornamenten

zijn afkomstig van de oorspronkelijke

woning van Hof Arendrust die aan de andere

zijde van de schuur stond. De luiken zijn

enkele jaren geleden gerestaureerd.

De schuur van het hof is geheel vernieuwd.

De gang met muurschilderingen en oude

tegels is opengesteld voor het publiek.

Bij mooi weer kunt u gratis een kopje thee

of koffie drinken in de tuin.

15. Pelgrimskerk

Fort den Haakweg 2, Vrouwenpolder

In- en exterieur van deze eenvoudige laat-

middeleeuwse protestantse zaalkerk zijn

onlangs gerestaureerd. De preekstoel met

boogpanelen dateert uit 1624. De oor-

spronkelijke kerk stond in verbinding met

de Pelgrimskerk waarvan achter deze kerk

nu nog resten te zien zijn. De Pelgrimskerk

is vermoedelijk tijdens de stormvloed van

1402/1403 verwoest.

16. Molen de Hoop

Vrouwenpolderseweg 55a, Serooskerke

De achtkantige houten bovenkruier op

bakstenen voet is vermoedelijk uit 1835.

De molen zal bij voldoende wind draaien

en malen.

17. Johanneskerk

Noordweg 1, Serooskerke

De aan de apostel Johannes gewijde kerk

is, vermoedelijk in de vijftiende eeuw,

gebouwd als bedehuis van de rooms-katho -

lieken. De parochiekerk van Serooskerke

behoorde destijds tot de moederkerk Oost -

kapelle. De oorspronkelijke kerk heeft, in

tegenstelling tot de kerk van Gapinge die

geheel gespaard bleef, behoorlijk geleden

onder de gebeurtenissen in de beginjaren

van de Tachtigjarige Oorlog omstreeks

1572-1574. Daarna volgde de eerste en

waarschijnlijk de grootste restauratie. Ook

in augustus 1809, toen een Engels leger

te Vrouwenpolder aan land kwam om het

Fort Den Haak in te nemen, heeft het kerk-

gebouw weer ernstige schade opgelopen.

Van de door Napoleon uitgekeerde schade-

loosstelling van f 750 kon de kerk worden

hersteld. Nadat de toren in 1954 was geres-

taureerd volgde in de jaren 1957-1958 een

algehele, grondige restauratie van de kerk.

18. Noodboerderij/Klein Museum

Het Veerse Gat

Landschuurweg 5, Veere

In november 1944 werd tussen Veere en

Vrouwenpolder de dijk gebombardeerd en

stroomde het zeewater over dit deel van

Walcheren. Ook de oude boerderij van de

familie Besuyen werd verwoest en niet

meer herbouwd. In de nabijheid werd deze

noodboerderij gebouwd die, nadat die zijn

functie had verloren, jarenlang dienst heeft

gedaan als kantoor van de boswachter.

Vanaf 2007 is hier het Klein Museum Het

Veerse Gat, een onderdeel van de Stichting

Arduin, in gevestigd. Het boerderijtje is in

oude luister hersteld en ingericht zoals het

was in de periode 1946-1954. Deze nood-

boerderij is geen officieel monument. Het

museum is geopend.

20

19

2122

2324

BUS

Johanneskerk Serooskerke

16

19. Stadhuis

Markt 5, Veere

Dit laatgotische gebouw dat waarschijnlijk

door Evert Spoorwater is ontworpen heeft

een gevel van gobertangersteen.

Het museum De Vierschaar (kamer waar

tot 1881 recht werd gesproken) en de nog

steeds in gebruik zijnde trouwzaal in het

stadhuis kunnen worden bezocht. De expo-

sitie ‘De Zeeuwse expeditie van 1809’ over

de Britse invasie van Walcheren is te zien.

Het museum is geopend van 13.00 tot 17.00

uur.

20. Winkelpand De Aquamarijn

Markt 37, Veere

Het monument bestaat uit een winkel en

een woonhuis op nummer 39. Het woon-

huis is niet geopend, de winkel wel, van

11.00 tot 17.00 uur.

21. Winkelpand Het pand van Ferdinand

Markt 17, Veere

Huis met topgevel uit de zeventiende/

acht tiende eeuw. Links van de gevel is nog

een aanzetsteen van een vroegere gevel -

bekroning te zien. in de onregelmatige gevel

staat in de balk de inscriptie: ‘God die

salomon zijnen tempel stiften dede, ver-

leen dit huys geluck, voorspoedt en vrede’.

Op dit moment is er een winkel in het pand

gevestigd. De winkel is geopend.

22. Museum de Schotse Huizen

Kaai 25, Veere

In deze panden, genaamd ‘Het Lammeken’

en ‘De Struys’, was vroeger de Schotse

Kolonie gevestigd. Het pand heeft een

hoge bergstenen trapgevel met vele fraaie

details. Er is een expositie ‘Een Tere Stilte

en een Sterk Geluid’, over Dombugse

Dames en Veerse Joffers 1875-1985 te zien.

Daarnaast de expositie ‘Traditioneel

gekleed’ – Streekdracht op Walcheren

vanaf 1809. Het museum is geopend van

13.00 tot 17.00 uur.

23. Kleine Kerk

Kapellestraat 27, Veere

Deze kleine kerk, die bestaat uit twee

beuken, is waarschijnlijk een restant van

de eerste kerk waaraan men in 1332 begon

te bouwen. De kerk werd in 1348 verheven

tot parochiekerk. Na de bouw van de Grote

Kerk deden de twee beuken dienst als

hallenkoor van de Grote Kerk.

Tijdens Open Monumentendag is er een

tentoonstelling van merklappen en trouw-

borden.

24. Grote Kerk

Oudestraat 26, Veere

De bouw van deze grote middeleeuwse

kerk is waarschijnlijk in 1521 voltooid.

Sindsdien heeft de kerk heel wat moeten

doorstaan. In 1686 richtte een brand grote

schade aan. In het begin van de negentien-

de eeuw verloor het kerkgebouw definitief

zijn bestemming voor de eredienst. Zware

stormschade was de directe aanleiding.

In de Franse tijd werd de kerk gebruikt als

militair hospitaal. Daarvoor werd een aan-

tal vloeren in de kerk aangebracht en wer-

den vensters gedeeltelijk dichtgemetseld.

In de eerste helft van de negentiende eeuw

deed het gebouw ook dienst als werkhuis

en gestichtgebouw. In 2004 is het interieur

van de kerk verbouwd ten behoeve van

een structureel gebruik van de kerk door

Muziek Podium Zeeland. U kunt de toren

beklimmen. XXL ART presenteert in samen-

Stadhuis Veere

Straatje Veere

17

werking met Stichting Grote kerk Veere

de eerste provinciale tentoonstelling van

Ku[n]stwerken. Een uniek panorama van 50

meter lang, geschilderd door tien gerenom-

meerde kunstenaars, laat de kust van

Zeeland in al zijn pracht zien.

25. Protestantse kerk

Dorpsstraat 25, Gapinge

De kerk is opgericht als dochterkerk van

de Noordmonsterparochie te Middelburg.

De toren van deze kerk dateert van het

begin van de vijftiende eeuw. Het koor

stamt uit het midden van de vijftiende

eeuw. Rond 1500 werd het schip op gelijke

hoogte gebracht met het koor en werd de

aan de bovenkant achtkantige toren inge-

bouwd. Het eenklaviersorgel is vermoede-

lijk omstreeks 1760 door de Middelburger

Ludovicus de Backer gemaakt en in 1903 in

deze kerk geplaatst. Daarvoor stond het in

de Hervormde Kerk te Oostkapelle die het

in 1873 via een legaat van Abraham de

Landmeter had verkregen. In 1985 is het

orgel door Pels & Van Leeuwen gerestau-

reerd.

26. Michaë lskerk

Kerkring 26, Grijpskerke

Het twee-beukige gebouw heeft een zuid-

beuk uit het begin van de veertiende eeuw.

Ongeveer een eeuw later werd het vergroot

met een noordbeuk en in 1770 met een

travee naar het westen.

In de kerk is een fancy-fair met verkoop

van zelfgemaakte spullen, koffie, thee enz.

Het kerkorgel wordt bespeeld. Er is een

tentoonstelling die aansluit bij het thema.

27. Buitenplaats ’t Munnikhof

Jacob Catsweg 2, Grijpskerke

Dit onderkelderde huis met schilddak en

achtzijdige traptoren met helmdak is het

restant van een in de zeventiende eeuw tot

buitenplaats verbouwde laatmiddeleeuwse

uithof van de abdij van Middelburg. Het

betreft hier een in de zeventiende eeuw

aangebouwde vleugel, die na de afbraak

van het hoofdgebouw in 1860 gespaard

bleef als jachthuis. Aan é é n zijde bevindt

zich een laatmiddeleeuwse gevel van

breuk steen. Alleen de tuin is opengesteld

voor publiek.

28. Kerkruïne

Middelburgseweg 17, Buttinge

(Grijpskerke)

Op de doorgaande weg van Grijpskerke

naar Middelburg ligt het gehucht Buttinge.

De parochie Buttinge wordt voor het eerst

genoemd in 1249. Hier staat nog een ruïne

van de aan de heilige Michaë l gewijde

kerk, het is geen officieel monument.

De ruïne is nu onderdeel van een Middel -

landse Zeetuin.

Tijdens de Open Monumentendag is de

tuin opengesteld, tevens is hier een atelier

gevestigd voor mozaïeken, dat ook open is

op deze dag.

29. Kapel van Sint Maarten

Meinersweg 1, Grijpskerke

Bij de kruising van de Hoogelandseweg en

de Meinersweg ziet u de kapel van Sint

Maarten (of kapel van Hoogelande). Omdat

de bewoners van het vroegere dorpje

Hoogelande grote delen van het jaar niet

naar de kerk in Middelburg konden aan -

gezien de lage delen van Walcheren toen

onder water stonden, kregen zij in 1189 van

de Bisschop van Utrecht toestemming in

hun dorp een kerk te bouwen. Het kerkje

werd tijdens de Hoekse en Kabeljauwse

twisten (veertiende eeuw) verwoest.

De ruïne is in 1964 gerestaureerd.

Er is een fototentoonstelling van de ‘eigen

geschiedenis’ en orgelspel.

30. Michaë lskerk

Dorpsplein 1, Koudekerke

De protestantse kerk is een zeventiende-

eeuws bakstenen zaalkerkje, verbouwd

in 1836. Het eenklaviersorgel is midden

achttiende eeuw gemaakt voor een kerk in

Maastricht. In 1778 werd het orgel afgebro-

ken en overgeplaatst naar de Hervormde

Kerk in Neerijnen. In 1866 werd het

gekocht door Koudekerke.

Er vindt verkoop plaats in de kerk voor

goede doelen en er is een foto expositie

van Adri van den Hooven.

31. Molen

Oostweg 4, Biggekerke

Deze geheel gewitte ronde bakstenen

bovenkruier zonder stelling uit 1712 is in

particulier bezit en zal bij voldoende wind

draaien en malen. De eigenaar die de

molen bedrijfsmatig exploiteert, betrekt

zijn graan bij boeren uit de omgeving.

Het meel wordt geleverd aan bakkers in en

buiten Zeeland. Ook aan kleingebruikers

verkoopt de molenaar meel, bloem en

verschillende broodmixen in de winkel.

32. Dorpskerk

Kerkplein 1, Biggekerke

De voet van de kerk en de koorsluiting

dateren vermoedelijk uit de twaalfde eeuw.

Waarschijnlijk is tussen deze beide delen

eerst een houten kerk gebouwd. De houten

tussenbouw is later vervangen door een

bakstenen schip. In 1955-1957 werden kerk

en toren ingrijpend gerestaureerd.

33. Molen

Molenweg 3, Meliskerke

Net als de meeste andere molens dateert

deze molen uit het einde van de achttiende/

begin van de negentiende eeuw toen er

een einde kwam aan het maalrecht van de

steden en ambachtsheren. Er ontstond

toen een vrijere markt voor het malen van

het graan. Deze in 1801 gebouwde grond-

zeiler is een bakstenen bovenkruier zonder

stelling.

34. Odulphuskerk

Torenstraat 8, Meliskerke

De toren en de kerk dateren uit omstreeks

1400. Tot de verbouwing in de zeventiende

eeuw bestond de kerk waarschijnlijk uit

een schip en een zuidbeuk. De kerk heeft

een zeldzaam eenklaviersorgel. Het is een

zogenaamd kabinetorgel dat in 1740 door

Peter Weidtman is gebouwd.

Het orgel wordt bespeeld en de foto -

tentoonstelling ‘Walcheren 65 jaar bevrijd’

is te bezichtigen.

35. Hof Groot Werendijke

Werendijke 12, Zoutelande

Aan de weg van Zoutelande naar Bigge -

kerke ligt aan de rechterkant op het terrein

van een voormalig middeleeuws klooster

de gerestaureerde boerderij. Het erf en

de schuur zijn te bezichtigen. De pas aan-

gelegde kloostertuin achter de hofstede

is ook toegankelijk voor publiek.

Hof Werendijke

18

36. Molen

Molenweg 29, Zoutelande

De ronde bakstenen bovenkruier zonder

stelling is, evenals de molen in Meliskerke,

een grondzeiler. De molen is gebouwd in

1722. Er is een deel van de fundering van

de voorganger van deze molen te zien. De

molen is in 2008 gerestaureerd. De molen

zal bij voldoende wind draaien en malen.

37. Catharinakerk

Willibrordusplein 1-3, Zoutelande

De kerk bestaat uit een e¬e¬nbeukig schip

met spitsboogvensters tussen de steun -

beren. De zuilen in de noordmuur met

Brabantse koolbladkapitelen zijn overblijf-

selen van een zijbeuk uit ongeveer 1500.

Het orgel wordt op deze dag bespeeld.

38. Molen De Noorman

ingang Vikingstraat, Westkapelle

Tot de Tweede Wereldoorlog stonden er in

Westkapelle drie molens. Molen ‘De Roos’

stond ongeveer waar nu de Jakob Brasser -

straat is en de ‘Prins Hendrik’ stond waar

nu het landingsmonument staat.

‘De Noorman’, een bovenkruier met stelling

van gedeeltelijk gewitte baksteen is ge -

bouwd in 1852. Bij voldoende wind zal de

molen draaien.

39. Vuurtoren

Zuidstraat 1, Westkapelle

De 38 meter hoge vuurtoren is de toren van

de in 1831 afgebrande Sint Willibrordus -

kerk die omstreeks 1470 werd gebouwd.

In 1817 plaatste de Staat der Nederlanden

een kustlicht op de toren. De kap werd ver-

wijderd en de klokkenruimte werd verlaagd

en ingericht als woonruimte voor de vuur-

torenwachter. De toren kan worden

beklommen.

40. Hof Hazenberg

Prelaatweg 81, Aagtekerke

Oorspronkelijk was dit hof een buitenplaats

of zomerverblijf, bestaande uit een heren-

huis, een hofstede en daarom gelegen tui-

nen en bossen. De bouwheer was de latere

burgemeester van Middelburg Hubrecht

de Haze. Het geheel kreeg zodoende

omstreeks 1645 de naam ‘Hazenberg’. Het

herenhuis is omstreeks 1834 afgebroken.

De boerderij (het huis met vervallen

schuur) draagt nu nog de naam ‘Hazen -

berg’. Het huis wordt nog gerestaureerd en

wordt inmiddels ook gedeeltelijk bewoond.

Er is een pluktuin, deze is tijdens Open

Monumentendag ook open. Er wordt koffie/

thee en fris geschonken en er is volop

speelgelegenheid voor kinderen. Ook kan

de vliedberg bezocht worden.

41. Molen

Molenwegje 3, Aagtekerke

Deze zeskantige houten bovenkruier

dateert van 1801. Het is een grondzeiler

van het Zeeuwse type. De molen is enkele

jaren terug vakkundig gerestaureerd. Bij

voldoende wind zal de vrijwillig molenaar

de molen laten draaien en malen.

Catharinakerk Zoutelande

Molen Zoutelande Vuurtoren Westkapelle

Molen Aagtekerke

19

42. Protestantse kerk

Dorpsplein 4, Aagtekerke

Dit pittoreske kerkje bestaat uit een é é n -

beukig bakstenen schip, dat zijn huidige

gedaante bij een verbouwing in 1625 heeft

gekregen. Bij de meeste kerken waren het

kerkgebouw en de toren oorspronkelijk

eigendom van de kerkelijke gemeente. Ten

tijde van Napoleon werden de kerktorens

evenwel geconfisqueerd door de burgerlijke

gemeente omdat de torens bij veldslagen

en oorlogen een belangrijke strategische

rol konden spelen. Dit verklaart de huidige

eigendomssituatie van kerkgebouwen en

torens.

Er is een fototentoonstelling met foto's

van mensen in en rondom Aagtekerke in

klederdracht. Ook wordt het orgel bespeeld.

43. Monumentale woning Agatha

Dorpsplein 21, Aagtekerke

De woning is als pastorie gebouwd en

waarschijnlijk net zo oud als de kerk. De

dorpspastoor heeft erin gewoond tot 1589.

Na de hervorming heeft de woning nog

dienst gedaan als hervormde pastorie tot

1721. In 1876 is het pand verkocht aan

Simon Wisse, een landbouwer uit Gapinge

die twee ramen verving door mendeuren en

een dorsvloer aanbracht. In 1970/1971 is

het pand in oorspronkelijke staat hersteld.

Alleen de verrassend grote, mooie aange-

legde tuin is open, bereikbaar via de poort

aan de rechterkant van de woning. Er is

een kunstmarkt in de tuin met expositie en

verkoop van schilderijen en keramiek.

Het eiland Walcheren wordt sinds de

achttiende eeuw nauwkeurig in kaarten

en op plattegronden verbeeld. Deze plat-

tegronden zijn prachtige bronnen voor

onderzoek naar de ontwikkeling van het

Veerse landschap. Kaarten kunnen vreed-

zaam worden gebruikt. Bijvoorbeeld voor

het uitzetten van een toeristische reis -

route. Meer geweld dadige functies van

kaarten zien we terug in plattegronden

voor militair gebruik. Voorbeelden hier-

van zijn kaarten die in 1809 werden

gebruikt door het Britse leger voor de

invasie van Walcheren. Soms werden

gebouwen ‘van de kaart’ gehaald om het

de vijand niet al te gemakkelijk te maken.

Een in de achttiende eeuw veel gebruikte

en gekopieerde kaart verscheen om -

streeks 1725 bij de Amsterdamse drukkerij

van de weduwe Ottens. Deze plattegrond

droeg de titel Nieuwe kaart van het eiland

Walcheren, zijnde het vermakelijkste

gedeelte van het graafschap van Zeeland,

zeer naauwkeurig afgebeelt in de jurisdic-

tië n der steeden en distinctie der dorpen

en heerlijkheden. De kaart verscheen in

een Franse versie omstreeks 1745 waarbij

een aantal toponiemen was vertaald.

Het Veerse Gat staat hierop als Detroit

de Veer vermeld, Breezand als Sable

appellé. Een in de topografie van

Walcheren geïnteresseerde Fransman

kreeg dankzij deze kaart veel gedetail-

leerde informatie. Ook militair. Zo waren

de plaatsen van de wachthuizen, batte -

rijen en vuurtorens erop aangegeven.

Het Franse leger dat in 1747 delen van

Zeeland binnenviel, kon zich goed orië n -

teren.

Een nog actueler en preciezer beeld gaf

de kaart van Walcheren van de gebroe-

ders Hattinga. In 1750 hadden zij het

eyland Walcheren, het Eerste, Rijkste en

meest be volkte van Zeeland verkend en

opgemeten. De broers David Willem Carel

Hattinga (1730-1789) en Anthony Hattinga

(1731-1788) waren opgeleid door hun

vader Willem Tiberius Hattinga (1700-

1764), als landmeter in dienst van het

Staatse leger. De door hen getekende

kaarten waren uniek vooral omdat zij de

afbeelding van het defensiesysteem up-

to-date maakten. De gebroeders Hattinga

hadden nauw keurig veel informatie op

bestuurlijke, waterstaatkundige, militaire

en landschappelijke terrein in een hand-

zame kaart ondergebracht.

Het Britse expeditionaire leger dat in

1809 Walcheren bezette, bezat kaarten

van het eiland. Deze waren gemaakt op

basis van de Hattingakaart. De British

Library bezit een exemplaar dat opge -

vouwen in een foedraal zit voor gebruik

in het veld. Onlangs is bij een particulier

in Zeeland een exemplaar van de Ottens -

kaart uit 1725 opge doken die in 1809

door de Britse militair Harry Jones tijdens

de expeditie is gebruikt. Deze kaart is te

bewonderen op de tentoonstelling ‘De

Zeeuwse expeditie van 1809’ in het stad-

huismuseum ‘De Vierschaar’ te Veere.

VEERE OP EN VAN DE KAART

Kasteel Westhove

20

Stadhuis Veere, museum ‘De Vierschaar’

Tentoonstelling ‘De Zeeuwse expeditie

van 1809’

In juli 2009 is het twee eeuwen geleden

dat Walcheren het toneel werd van een

van de meest rampzalig verlopen expe -

dities van het Britse leger. Dit militaire

fiasco is bekend geworden onder ver-

schillende namen. De Britten spreken

meestal van de Expedition to the Scheldt

of The British Expeditionary Force to

Walcheren. In ons land werd het bekend

als de Engelse inval in Zeeland van 1809

of de Britse invasie van Walcheren.

Aangezien grote delen van Zeeland

betrokken waren bij de expeditie kan

gesproken worden van ‘De Zeeuwse expe-

ditie’. Deze expeditie bestond uit 40.000

militairen, het grootste leger dat de

Britten tot die tijd ooit over zee hadden

gestuurd. Doel van de inval was om de

Franse keizer Napoleon een lesje te leren.

De glorieuze overtocht veranderde snel

in een afgang. Napoleon had nieuwe

bondgenootschappen gesloten. Ook een

bliksemactie om Franse oorlogsschepen

in Vlissingen te vernietigen en Antwerpen

in te nemen liep op niets uit. Tot over-

maat van ramp werden duizenden mili -

tairen ge troffen door de ‘Walcherse

koorts’ en stierven. In december 1809

verlieten de laatste Britse troepen het

eiland Walcheren. Wat troffen de mili -

tairen aan toen ze in juli 1809 op de

Walcherse kust landden en hoe verliep

hun tocht door Zeeland? Wie waren

spelers in dit drama? De tentoonstelling

wordt ingeleid door een documentaire

van de cineast Karina Meeuwse. Het mu -

seum is geopend van 13.00 tot 17.00 uur.

Museum de Schotse Huizen in Veere

Tentoonstelling De Veerse Joffers (1907-

1992) ‘Een tere stilte en een sterk geluid’

Domburgse Dames en Veerse Joffers

(1870-1985). In een gezamenlijke expo -

sitie be steden het Museum De Schotse

Huizen in Veere en het Marie Tak van

Poortvliet Museum in Domburg deze

zomer speciaal aandacht aan de vrouwe-

lijke kunstenaars die vanaf het einde

van de negentiende en gedurende de

twintigste eeuw in Veere en/of Domburg

verbleven. Terwijl de Domburgse bloei-

periode als kunstenaarskolonie rond 1900

begon, kwam het meer internationaal

georië nteerde Veere vooral in de periode

van het interbellum tot grote bloei. In een

recensie uit 1986 noemde de kunstrecen-

sent van de Provinciale Zeeuwse Courant,

Andreas Oosthoek, de Veerse schilderes

Lucie van Dam van Isselt een ‘vergeten

joffer’. Met die omschrijving als uitgangs-

punt werden de vrouwelijke kunstenaars

die gedurende langere tijd in Veere woon-

den en werkten in de loop der jaren tot

‘VEERSE JOFFERS’.

Daarnaast is er de expositie ‘Traditioneel

gekleed’ – Streekdracht op Walcheren

vanaf 1809. Het museum is geopend van

13.00 tot 17.00 uur.

Klein Museum Het Veerse Gat in Veere

Deze gerestaureerde noodboerderij is in -

gericht in de oorspronkelijke staat, zoals

deze in 1946-1954 in gebruik was. Ook zijn

boeken en documentatiemateriaal in te

zien om een beeld te vormen van die tijd.

Kerkruïne in Buttinge (Grijpskerke)

De ruïne is onderdeel van een Middel -

landse Zeetuin, deze tuin is opengesteld,

tevens is hier een atelier gevestigd voor

mozaïeken, dat ook open is op deze dag.

Kapel van Sint Maarten in Grijpskerke

Er is een fototentoonstelling van de ‘eigen

geschiedenis’ van de kapel.

Monumentale woning Agatha Aagtekerke

Er is een kunstmarkt in de tuin met expo-

sitie en verkoop van schilderijen en kera-

miek.

Orgelspel in diverse kerken

In diverse opengestelde kerken wordt op

de Open Monumentendag regelmatig het

orgel bespeeld.

Protestantse kerk in Aagtekerke

Er is een fototentoonstelling met foto's

van mensen in en rondom Aagtekerke in

klederdracht.

Protestantse kerk in Domburg

In het bijgebouw van de kerk van

Domburg wordt een boekenmarkt en

wereldwinkel gehouden.

Michaë lskerk in Grijpskerke

In de Michaë lskerk wordt een fancy-fair

gehouden met verkoop van zelfgemaakte

spullen, koffie, thee enz. Ook is er een

tentoonstelling die aansluit bij het thema.

Michaë lskerk in Koudekerke

In de kerk vindt verkoop plaats. De

opbrengst is voor een goed doel. Er is een

foto expositie van Adri van den Hooven

uit Koudekerke. Het is een serie foto’s

over het geloof, gemaakt in Zeeuwse

dorpen en daarbuiten, waarbij hij steeds

met zijn rug tegen de kerkdeur stond. Het

laat de samenhang tussen het monument

en zijn omgeving zien. Van 13.00 tot 15.00

uur is hij aanwezig om met een voor -

oorlogse camera portretfoto’s te maken.

Odulphuskerk in Meliskerke

In de kerk is de foto-expositie ‘Walcheren

65 jaar bevrijd’ te zien.

Protestantse kerk in Oostkapelle

De pas gerestaureerde toren kan worden

beklommen, waarbij een bezoek aan de

Oudheidskamer kan worden gebracht.

Er is een expositie in de kerk met schilde-

rijen en foto's.

Grote Kerk in Veere

XXL ART presenteert in samenwerking

met Stichting Grote Kerk Veere de

eerste provinciale tentoonstelling van

Ku[n]stwerken. Een uniek panorama van

50 meter lang, geschilderd door tien gere-

nommeerde kunstenaars, laat de kust van

Zeeland in al zijn pracht zien.

De tentoonstelling is een onderdeel van

het landelijke project Ku[n]stwerken, een

initiatief van XXL Art. In 2009-2010 wordt

de gehele Nederlandse kust vastgelegd

vanaf een boot. Zo ontstaat een historisch

en artistiek hoogwaardig tijdsbeeld van

de Nederlandse kust voor en tijdens de

uitvoering van de kustverzwaring.

Kleine Kerk in Veere

Tijdens Open Monumentendag is er een

tentoonstelling van merklappen en trouw-

borden.

ACTIVITEITEN EN EXPOSITIES IN KERKEN

OVERIGE EXPOSTIES

21

Torens beklimmen

Er zijn twee torens met een open toren-

trans die beklommen kunnen worden:

de vuurtoren van Westkapelle en de kerk-

toren van Oostkapelle. Verder kunnen de

torens van de kerk in Grijpskerke en die

van de Grote Kerk in Veere beklommen

worden.

Molens

Toelichting op de werking van de molens

door de (vrijwillig) molenaars van Aagte -

kerke, Biggekerke, Domburg, Meliskerke,

Oostkapelle, Serooskerke, Westkapelle

en Zoutelande.

De molens zullen bij voldoende wind een

hele dag, of een gedeelte van de dag

geopend zijn en draaien.

Hof Hazenberg in Aagtekerke

Bij deze boerderij is een pluktuin, deze

is tijdens Monumentendag ook open.

De vliedberg kan bezocht worden.

Er wordt koffie/thee en fris geschonken

en er is volop speelgelegenheid voor

kinderen.

Hof Arendsrust in Vrouwenpolder

Bij deze boerderij is de gang opengesteld

voor publiek. Hier kunt u de muurschilde-

ringen en oude tegels bekijken. Als het

weer het toelaat is er een gratis kopje

koffie of thee in de tuin.

Hof Werendijke in Zoutelande

Hier kunt u de pas aangelegde klooster-

tuin achter de hofstede bezichtigen.

Buitenplaatsen

Wandelen over de buitenplaatsen in de

buurt van Oostkapelle: Duinbeek, Over -

duin, Zeeduin en Berkenbosch en in

Grijps kerke ’t Munnikenhof.

Bij Overduin zijn rondleidingen mogelijk

tot maximaal 12 personen, waarin u meer

te horen krijgt over de historie van het

park, het huis en de omgeving.

Fietsroutes

Er zijn twee fietsroutes uitgestippeld

langs de deelnemende monumenten.

Beide routes zijn ongeveer 40 kilometer

lang, maar ze zijn ook op een aantal pun-

ten in te korten. Ze zijn gratis verkrijgbaar

bij de deelnemers, het VVV-kantoor of te

down loaden van de website www.veere.nl.

De nummers in de fietsroutes correspon-

deren met de nummers van de monumen-

ten in de brochure, zodat u deze makke-

lijk terug kunt vinden.

De eerste route gaat langs het zuidelijke,

vooral agrarische deel van de gemeente

Veere met het typisch Walcherse land-

schap. U komt door vijf dorpen en bij

twaalf van de 43 deel nemende monu -

menten.

De tweede route gaat richting het noorden

van Walcheren. De meeste monumenten,

namelijk 31 van de 43 deelnemers treft

u op deze route aan. Dat komt onder

andere omdat het stadje Veere in deze

route is opgenomen. Verder is dit een wat

meer bosrijke route langs in totaal acht

dorpen.

Gratis busvervoer

Op 12 september rijdt er, speciaal voor de

bezoekers van Open Monumentendag,

een gratis oldtimer schoolbus tussen

Middel burg en Veere en tussen Middel -

burg en Vlissingen.

Op pagina 2 van deze brochure vindt u de

dienstregeling.

Ook is op deze dag het openbaar

stads(bus-) en (bus)streekvervoer in heel

Zeeland gratis!

OVERIGE ACTIVITEITEN

Buitenplaats Zeeduin

22

De strategische ligging van de stad

aan de Westerschelde, de toegang

tot Antwerpen, maakte dat Vlissingen

talloze keren in de historie slachtoffer

was van bestorming, beschietingen en

bombardementen. Het is dan ook niet

verwonderlijk dat er nog elementen

aanwezig zijn die herinneren aan de

verdediging van de stad.

Het beleid van het gemeentebestuur

is erop gericht het beeld van de histo-

rische binnenstad zo gaaf mogelijk te

maken en te houden. Niet voor niets is

een groot deel van dit stadsdeel aange-

wezen als ‘Beschermd Stads gezicht’,

zoals ook de monumenten in de kernen

Souburg en Ritthem als zeer waarde-

vol worden gezien.

Hierna volgen korte omschrijvingen

van de monumenten die op zaterdag

12 september 2009 van 10.00 tot

17.00 uur open zijn.

Meer informatie is meestal in de

panden zelf verkrijgbaar.

VLISSINGEN

1. Rondleiding

Hellebardierstraat 2

Om 10.00 uur begint bij het Gemeente -

archief aan de Hellebardierstraat 2 een

rondwandeling door de binnenstad

onder leiding van de heer R.J.W. den

Broeder, kenner bij uitstek van de

Vlissingse monumenten. De tocht

voert langs diverse monumenten en

interessante plekjes, waarbij verschil-

lende aspecten uit de geschiedenis

van Vlissingen aan de orde komen.

Einde: circa 11.30 uur.

2. Beursgebouw

Beursplein 11

Het in Hollandse renaissancestijl opgetrok-

ken Beursgebouw dateert uit 1635. In dat

jaar werd de oorspronkelijke beurs (uit

1540) ingrijpend verbouwd. Tot 1880 had

dit pand een open galerij. De gemeente

verkocht het in 1881 aan een particulier,

die het in 1886 weer doorverkocht aan de

vereniging ‘Eigen Hulp’. Deze vereniging

maakte er een winkel van. In 1923 kocht de

gemeente het gebouw weer aan, waarna

het in 1927 werd geschonken aan de ver-

eniging ‘Hendrick de Keyser’. Dit, onder

de voorwaarde dat het gerestaureerd zou

worden. Dat gebeurde: in 1928 kwam de

restauratie gereed. Na een brand in 1933

werd het wederom ingrijpend gerestau-

reerd. De wapens aan weerszijden van het

middenraam zijn die van Zeeland (links) en

van Vlissingen (rechts).

3. Gevangentoren

Boulevard de Ruyter 1

De ‘Bomvrije’ of ‘Gevangentoren’ is een

restant van een aan het eind van de vijf-

tiende eeuw gebouwde stadspoort. Aan de

landzijde is een deel van de poort in 1812

afgebroken voor de bouw van een bomvrije

kazerne, welke laatste na de Tweede

Wereldoorlog is gesloopt. De toren is

omstreeks 1960 geheel gerestaureerd,

waarbij de top met de tentvormige bekap-

ping volgens oude tekeningen is terug -

gebracht. In verband met de bestemming

(restaurant) zijn enige kruisvensters aan -

gebracht. In de buitenbekleding vinden we

baksteen, afgewisseld met bouwlagen.

Begin 2007 is een aanbouw ter plaatse van

de voormalige houten omloop in de vorm

van een serre afgerond. Helaas heeft een

grote brand op woensdag 19 augustus

2009 deze serre volledig verwoest. Ook

aan de Gevangentoren zelf is schade. Met

man en macht wordt ervoor gezorgd dat de

Gevangentoren zo snel mogelijk wordt

gerestaureerd. Het is echter nog niet dui-

delijk of de Gevangentoren tijdens de Open

Monumentendag te bezichtigen is.

4. Sint Jacobskerk

Oude Markt 2

De Sint Jacobskerk is tussen 1308 en 1328

gesticht. De vroeg-gotische kerk werd

omstreeks 1500 vergroot tot een kruiskerk;

in 1558 werd de kerk nogmaals uitgebreid.

Sinds 1572 behoort de kerk aan de toen -

Open Monumentendag in de gemeente Vlissingen

3

2

13

12

9

BUS

5

4

14

7

10

8

11

16

23

malige Nederlands Hervormde Gemeente,

nu Protestante Kerk Nederland. In 1911

werden de kerk en toren grotendeels door

brand verwoest. De direct daarna begonnen

wederopbouw kwam in 1915 gereed.

De Sint Jacobskerk heeft ook een aantal

gedenktekens waaronder een epitaaf.

Het enige epitaaf dat de kerk thans nog rijk

is hing voorheen in de tweede kapel aan de

noordzijde. Het stamt uit 1619 en is een

voorbeeld van de invloed van de renais -

sance. Het werd aangebracht ter nagedach-

tenis van Jan Lambrechtsen Coolen, oud-

burgemeester van Vlissingen en een van de

oprichters van de Verenigde Oost-Indische

Compagnie (VOC).

Wegens de zeer slechte staat waarin

het monument zich bevond is het geres -

taureerd door A.C. Rijken en Zonen uit

Koudekerke. In het begin van 2008 is het

gerestaureerde epitaaf tegen de oostmuur

van de zuidbeuk geplaatst. Achter de kerk,

aan de Branderijstraat, staat een zand -

stenen poortje uit 1654, dat afkomstig is

van de toegang tot de voormalige Engelse

kerk (een vleugel van de Sint Jacobskerk)

aan de Oude Markt.

De Sint Jacobskerk is op 12 september

opengesteld voor beklimming. Om 11.00

uur treedt het barokensemble Padovana

op. Later in de ochtend wordt het groot -

orgel bespeeld.

5. Kerk Hersteld Apostolische

Zendinggemeente v.m. Lutherse kerk

Walstraat 23

Tot 1988 behoorde deze kerk aan de

Evangelisch Lutherse Kerk. Het gebouw

staat daarom bekend als de Lutherse

kerk, hoewel nu de Hersteld Apostolische

Zending gemeente het pand in eigendom

en beheer heeft. De kerk werd in 1735

gesticht op de grond van het voormalige

Schuttershof van Sint Joris. De steen met

het opschrift ‘Renovat 1778’ boven de deur

herinnert aan de vergroting van de kerk in

dat jaar. Het gebouw heeft een lijstgevel

met boogvensters en een ingangspartij

met natuurstenen omlijsting. In de kerk

bevinden zich een Lodewijk XIV-preekstoel

uit 1735 en een houten lezenaar met zwaan.

Ook in dit kerkgebouw worden de nodige

activiteiten georganiseerd.

6. Gemeentearchief Vlissingen

Hellebardierstraat 2

Voor de oorsprong van dit complex moeten

we teruggaan naar het einde van de zes-

tiende eeuw. Toen was er sprake van een

aantal, los van elkaar staande, woningen.

In 1661 volgde er een grote verbouwing,

waarbij deze panden werden samenge-

voegd. Het tussenliggende steegje werd

overkapt en aan de voorzijde voorzien van

een zand stenen toegangspoort. Het com-

plex werd vervolgens aangeduid als ‘Groot

Heeren logement’ (een soort hotel). In 1823

werd het complex overgedragen aan de

Regenten en Regentessen van het Arm-,

Gast- en Weeshuis. Uit 1851 dateert de aan-

bouw op de hoek van de Breewaterstraat

en daarbij kreeg het complex tevens een

ziekenhuisfunctie. In 1991 is de restauratie

van het voormalige gasthuis afgerond en

sindsdien biedt het huisvesting aan het

Gemeente archief Vlissingen (Informatie -

centrum Stads geschiedenis).

7. Cornelia Quackshofje (Zeemanserve)

Dit hofje – in de volksmond de Zeemans -

erve – is een van de meest rustieke

plekjes in Vlissingen. Het in de binnenstad

tussen de Spuistraat en Walstraat gelegen

hofje, ademt de sfeer van serene rust. Het

is gesticht in 1643 door ene juffrouw

Cornelia Quack, die de oorspronkelijke

23 huisjes voor de weduwen van zeelui en

vissers bekostigde. Bij de uitvoering van de

saneringsplannen (vanaf 1962) is het hofje

volledig losgemaakt uit de omringende

bebouwing van de Korte Zelke, Lange Zelke

en Kolvenierstraat.

8. Willem III-Kazerne,

de WILLEM3 Kunstcentrum Vlissingen

Oranjestraat 2

De Kazerne ‘Koning Willem III’, zoals de

naam oorspronkelijk luidde, is in 1850 in

opdracht van de gemeente Vlissingen

gebouwd en in 1860 aan het Rijk in bruik-

leen afgestaan. Het diende onder meer tot

huisvesting van een Bataljon Infanterie. In

normale omstandigheden konden er 220

onderofficieren en manschappen in worden

gehuisvest en in buitengewone omstandig-

heden zelfs 385. Nu gaat het verder onder

de naam de WILLEM3 Kunstcentrum

Sint Jacobskerk

Bellamypark

24

Vlissingen. Hierin zijn ondergebracht

expositieruimten deW3 galeries Van den

Berge-In Situ/W#AK aktuele kunst/de

Kunstuitleen Vlissingen/acht woonunits en

acht studio's voor beeldende kunstenaars/

BURO Beeldende Kunst en het theater

VESTZAK 99 van de Zeeuwse Komedie.

Er worden geregeld tentoonstellingen

georganiseerd.

9. De Concurrent

Bellamypark 22

Tegenwoordig is in dit monumentale woon-

pand een café gevestigd. De oudste delen

van het oorspronkelijke woonhuis dateren

uit de zestiende eeuw. De gepleisterde en

rijk versierde gevel dateert uit de negen-

tiende eeuw en is van architectonisch

belang. Opvallende details zijn verder de

geprofileerde raamomlijstingen met dier-

koppen. De meest aansprekende eigenaar

uit haar verleden is de reder en regent

Cornelis Lampsins, die hier waarschijnlijk

– vó ó r hij het Lampsins huis aan de Nieu -

wendijk liet bouwen – ook gewoond heeft.

De eigenaar van het pand stelt de kelder,

de begane grond en de eerste verdieping

open voor bezichtiging. Het interieur ken-

merkt zich onder meer door hoge plafonds

met zware balken op de eerste verdieping,

een mooi vorm gegeven en decoratieve trap

en een, bij het uitgraven van de kelder

tevoorschijn gekomen, welput.

10. Onze Lieve Vrouwe Kerk

Singel 106

De voormalige R.K. Sint Jacobuskerk uit

1858 heeft niet lang dienst gedaan. Aan -

gezien de parochie flink groeide en het

kerkgebouw grote gebreken vertoonde

door onvakkundige bouw werd gedacht

aan verbouwing. Men besloot eerst om een

nieuwe kerk te bouwen op de te dempen

Pottekaai maar dit plan ging niet door. Met

toestemming van de bisschop werd een

stuk grond aangekocht aan de Singel. Daar

kon een geheel vrijstaande kerk verrijzen.

In 1910 ging de eerste paal de grond in en

na een voorspoedige bouw werd de kerk in

1911 al ingewijd. De kerk werd toegewijd

aan Onze Lieve Vrouw van de Heilige

Rozen krans. In 1936 werd het kerkgebouw

flink uitgebreid onder leiding van architect

J. van Velsen uit Haarlem. Op zondag 29

januari 1939 werd de vernieuwde kerk weer

in gebruik genomen. In de Tweede Wereld -

oorlog werd het gebouw veel schade toe -

gebracht door zeventien voltreffers in de

nacht van 1 op 2 november 1944. De daar-

opvolgende inundatie van Walcheren bracht

nog meer schade. In 1945 werd het kerk -

gebouw weer in gebruik genomen.

Tijdens de Open Monumentendag vindt

er in de kerk een demonstratie icoon -

schilderen plaats.

11. Stichting Bunkerbehoud

Bunker nabij de Oranjemolen/Oranjedijk

Deze in 1942 gebouwde Duitse bunker

(type 143) fungeerde als artilleriewaar -

nemingspost en is voorzien van een

pantserstalen observatiekoepel voor een

periscoop. Mede dankzij de medewerking

van Rijkswaterstaat is het mogelijk ge -

worden deze bunker als cultuurhistorisch

element te behouden. Een prachtig voor-

beeld van jonge vestingwerken. Nadat in

februari 2003 officieel het startsein tot

restauratie werd gegeven, is de bunker

in oktober 2004 officieel geopend door

gedeputeerde Van Waveren. De stichting

Bunkerbehoud heeft ook het interieur van

de bunker met grote zorgvuldigheid inge-

richt.

12. Garnizoensbakkerij

in kazematten Keizersbolwerk

Keizersbolwerk

Een monument in een monument. Het

Keizersbolwerk dateert uit 1548 en is

gebouwd tijdens de regeerperiode van

Karel V door de Italiaanse bouwmeester

Donato di Boni Pellezuoli, die een jaar

eerder ook Fort Rammekens had gebouwd.

Tijdens de Franse tijd (1795-1814) liet

Napoleon, na de Engelse inval van 1809,

de stad zwaar versterken. In 1811 moest

ook het Keizersbolwerk worden aangepast

en kreeg toen zijn huidige vorm. Het werd

voorzien van dertien kazematten, waarvan

er een was ingericht als garnizoensbakkerij.

De twee ovens in deze bakkerij konden elk

maar liefst 300 broden bevatten. Voor het

gehele garnizoen konden per etmaal 4800

porties brood worden gebakken. De twee

grote schoorstenen op het bolwerk zijn in

1941 afgebroken. Tijdens bouwwerkzaam-

heden aan de oprit naar de Boulevard de

Ruyter is in 1988 het stenen tongewelf van

De Concurrent

Keizersbolwerk

25

een van de ovens gesneuveld. De organisa-

tie van Open Monumentendag Vlissingen is

blij dat het Waterschap Zeeuwse Eilanden,

evenals voorgaande jaren, toestemming

heeft gegeven om de vele belangstellenden

de kans te geven deze Napoleontische

bakkerij te bezoeken.

13. Kanonschieten

Rondeel

De Schietsportvereniging ‘De Fles’

laat, in het kader van de Open

Monumen ten dag, de antieke kanon-

nen bulderen. De vereniging speelt,

als Frans volksleger, de verdediging

tegen een Engelse inval in 1809 in

Vlissingen na.

Om 13.30 uur is dit spektakel te zien

en te horen rondom het Rondeel,

gelegen tussen de Voor haven en de

Jachthaven (voormalige vissershaven).

14. Walstraat 18 t/m 36

De huizen Walstraat 18 t/m 36 vormen een

hele rij monumenten en beeldbepalende

panden die in 2006-2007 zijn gerestau-

reerd. Bij deze restauratie zijn veel sporen

uit het verleden aangetroffen zodat een

goed beeld bestaat van de bouwgeschie -

denis. De oorsprong ligt aan het eind van

de zestiende eeuw, toen dit stadsdeel

langs de voormalige stadswal als woon -

gebied bij de vesting kwam. De hele rij

begon met kleine é é nkamerhuizen van een

begane grond en een zolder evenwijdig

aan de straat. In de zeventiende eeuw

kwam hier een verdieping op en daarna

een uitbreiding met een achterhuis. De

jaartalankers 1624 en 1655 van Walstraat

28 en 30 zijn verbouwingen. Het terrein

achter de Walstraat lag lager zodat in de

woningen vaak een verschil in hoogte

tussen voor- en achterhuis is te zien. In de

interieurs zijn deze bouwfasen terug te

vinden in de verschillende balk lagen.

De meeste huizen zijn in de achttiende en

negentiende eeuw opnieuw verbouwd. De

huidige voorgevels dateren uit die tijd. Aan

het begin van de twintigste eeuw waren

het winkels geworden. De kappen en zol-

ders zijn allemaal nog origineel uit de

zeventiende eeuw. Heel bijzonder zijn de

balkschilderingen van Walstraat 26 op de

verdieping en Walstraat 30 op de begane

grond. Dit zijn prachtige figuren die met

sjabloon op de balken zijn aangebracht.

Walstraat 26 heeft decoraties met bloem-

en vogelmotieven, Walstraat 30 heeft

mooie heldere kleuren die bewaard zijn.

In de achtergevels zijn de oude vensters

in de topgevels van nr. 26, 28 en 32 weer

hersteld. Ook hebben de huizen hun kleur

uit het eind van de negentiende eeuw weer

teruggekregen. Tijdens de Open Monu men -

ten dag kunt u de panden aan de Walstraat

22 (geheel) en 36 (gedeeltelijk) bezichtigen.

OOST-SOUBURG

15. Korenmolen De Pere

Kanaalstraat 78

Korenmolen De Pere dateert uit 1725 en is

een markant herkenningspunt in de Kanaal -

straat. De molen is van het type stelling -

molen en telt vier zolders. De molen was

van oorsprong een West-Souburgse molen,

maar kwam in 1873 door het graven van

het Kanaal door Walcheren, dwars door het

dorp, op Oost-Souburgs grondgebied te

staan. Boven de deur van de molen is een

gevelsteen met het wapen van de voor -

malige gemeente Oost- en West-Souburg

aangebracht. Ook deze molen staat er,

na een grondige restauratie, weer prachtig

bij.

16. Karolingische Burg

Karolingenbaan

Deze vroeg-middeleeuwse ringwalburcht

(in Zeeland spreekt men over ‘burg’) is de

best bewaard gebleven burg in Zeeland.

Deze burgen had tot doel de plaatselijke

bevolking bescherming te bieden tegen de

20

19

18

16

1715

Ritthem

Oost-Souburg

26

plundertochten van de Noormannen.

Archeologisch onderzoek heeft uitgewezen

dat de Karolingische Burg te Oost-Souburg

uit het laatste kwartaal van de negende

eeuw dateert. In 1994 heeft de ‘casco-

restauratie’ van de burg plaatsgevonden.

Hierbij werden de aarden ringwal gecom-

pleteerd, de westelijke toegangspoort

gebouwd, de overige poorten zichtbaar

gemaakt en de kruis paden over het bin-

nenterrein aangelegd.

Tijdens de Open Monumentendag geeft de

Stichting Karolingische Burg Oost-Souburg

uitleg over de ontstaansgeschiedenis van

deze burg en het hedendaags gebruik

ervan. Tevens worden er rondleidingen ver-

zorgd. Het middeleeuws productieproces

om uit verzilt veen zout te winnen, wordt

gedurende de hele dag, door leden van de

Archeologische Werkgemeenschap voor

Nederland gedemonstreerd.

17. Open Haven

Oranjeplein 2

De geschiedenis van het kerkgebouw op

het Oranjeplein te Oost-Souburg gaat terug

tot 1247. Dan wordt de in aanbouw zijnde

kerk genoemd in een brief van bisschop

Otto van Utrecht. De kerk is in 1250 gereed.

Boven de ingang staat echter het jaar 1603

(of 1605). Het gebouw wordt namelijk eerst

tijdens de beeldenstorm van 1566 en ver-

volgens tijdens het beleg van Middelburg

in 1574 ernstig vernield. Bij de herbouw,

die in 1603 wordt voltooid, worden toren

en schip verhoogd (de toren zelfs ver -

dubbeld in hoogte) en verdwijnt het koor.

Hiermee wordt de ruimte aangepast aan de

opvattingen van de voortaan protestantse

eigenaren. De kerk heeft in de Tweede

Wereld oorlog opnieuw te lijden van oor-

logshandelingen. Bij de inundatie door de

Engelsen staat de kerk, ondanks de ligging

op een kreekrug, een enkele keer onder

water. Opnieuw volgt een grondige renova-

tie van vooral het interieur. Maar ook daar-

bij blijft het niet. Het naoorlogse interieur

moet in 2007 wijken in verband met andere

opvattingen over eredienst en functionali-

teit. Zo beschikt de kerk nu over een vlakke

vloer, losse stoelen, beamers en een

vleugel. De stichting Vrienden van de

Histo rische Kerk Souburg probeert het

gebouw te maken tot een huis voor alle

Souburgers, dat niet alleen op zondag

wordt gebruikt, maar doordeweeks ook

voor concerten, huwelijken en de ont-

vangst van Sint Nicolaas. Daarmee is de

cirkel rond, want de oorspronkelijke kerk

had een kapel gewijd aan Sint Nicolaas.

De naam Open Haven refereert aan het

maritieme verleden van Souburg, waaraan

de graven van twee zeehelden in de tuin

rond de kerk ook herinneren.

Korenmolen De Pere

Open Haven

27

RITTHEM

18. Nederlands Hervormde Kerk Ritthem

Weverstraat

Deze eenbeukige kerk is voorzien van een

toren van drie geledingen met overhoekse

steunberen, een forse ronde traptoren en

een ingesnoerde spits. De sterk hellende

toren stamt uit de veertiende eeuw. De

steun beren, klokkenverdieping en de

ingangspartij zijn zestiende eeuws. Het

vroeg zestiende-eeuwse schip werd tijdens

de beeldenstorm in 1572 beschadigd en in

1611 zonder koor herbouwd. Aan de oost-

zijde bevindt zich de (later verbouwde)

consistorie uit 1882. Kerk en toren zijn

verschillende keren gerestaureerd.

De laatste restauratie werd in 2002 vol-

tooid, waarbij tevens de onmiddellijke

omgeving werd meegenomen.

19. Fort Rammekens

Rammekensweg

Fort Rammekens dateert uit 1547 en werd

gebouwd op een uiterst strategische plaats.

Vanuit Rammekens kon het scheepvaart-

verkeer over de Westerschelde en dat naar

Middelburg gecontroleerd worden. Dit

unieke verdedigingswerk werd ontworpen

door de Italiaanse vestingbouwer Donato

de Boni Pellezuoli. Het fort heeft diverse

bezetters gekend, zoals de Spanjaarden,

Engelsen en Fransen. In 1814 kreeg

Ramme kens weer een Nederlandse militaire

functie. Na de Duitse bezetting van 1940-

1944 werd er in 1952 een champignon -

kwekerij in gevestigd. In 1972 werd het

beheer overgedragen aan Staatsbos -

beheer.

Tijdens de Open Monumentendag worden

er rondleidingen georganiseerd onder

leiding van een natuurgids van het IVN.

Deze gratis rondleidingen vinden plaats om

11.00, 12.00, 13.00, 14.00 en 15.00 uur.

Een vaste expositie toont de geschiedenis

van Rammekens in de vorm van maquettes

en foto's.

20. Bunker

Louwerse’s Wegeling

De bunker aan Louwerse’s Wegeling is een

onderdeel van de Duitse verdedigings -

werken rond Vlissingen. Samen met een

bunker aan de Zandweg in Ritthem en een

munitiebunker (afgebroken) vormde dit een

eenheid voor ondersteuning van de infan-

terie. De bunker behoort tot het type

Doppel gruppenunterstützung 502. De

muren en het dak bestaan uit twee meter

dik gewapend beton. Inwendig bestaat de

bunker uit twee ruimten met elk plaats voor

acht tot twaalf manschappen. Via een gang

met twee uitgangen zijn deze ruimtes

bereikbaar. Verder zijn nog originele lucht-

kanalen aanwezig. De bunker is nog in

authentieke staat bewaard gebleven en

geeft met de overgebleven bunkers rond

Vlissingen een goed idee van de grote

verdedigingswerken die de bezetter heeft

aangelegd.

Fort Rammekens

Louwerse’s Wegeling

Hoofdsponsor

Colofon

Dit informatieblad is een gezamenlijke uit-

gave van de gemeenten Middelburg, Veere

en Vlissingen.

(Eind)redactie: afd. Concernstaf/cluster

Communicatie van gemeente Vlissingen,

afd. Bestuursondersteuning/Communicatie

van gemeente Middelburg en afd. CJZ/

Communicatie van gemeente Veere en de

onmisbare medewerking van het Zeeuws

Archief en het Gemeentearchief Vlissingen.

Foto’s Veere:Suzette Hoogerheide-Jakobsen

Foto’s Middelburg: Jan Koole, Aart van

Belzen

Foto’s Vlissingen: Ruben Oreel

Grafische verzorging: ADZ Vlissingen