jaargang 38nummer 3-4mei 2010

k e r k e l i j k e d o c u m e n t a t i e

Brief paus Benedictus aan katholieken IerlandUitleg basisprocedures Congregatie voor de Geloofsleer

in geval van seksueel misbruik van minderjarigen

Onderzoeksvoorstel drs. Deetman Persberichten Nederlandse bisschoppen inzake misbruik

verschijnt bij:

COLOFON

Kerkelijke documen-tatie is een uitgavevan de afdeling Persen Communicatie vanhet Secretariaat RKK.De reeks verschijnttien maal per jaar,samen met een num-mer van het bladrkkerk.nl.

Redactie:drs. Bert Elbertse(hoofd Pers &Communicatie)mr. Michel Bronzwaer(eindredactie)drs. Pieter Kohnen

Basisontwerp:Artgrafica,AmsterdamDruk:Grego rius bv, SoestOpmaak:Marlou Smit MA

Abonnementsprijs:(inclusief porto) inNederland: € 56,50per jaar, gecombi-neerd met rkkerk.nl;studenten: € 44,50.In België: nader tebepalen.

Abonnementen inNederland:Secretariaat RKK,Biltstraat 121,Postbus 13049,3507 LA Utrecht,tel.: 030 2326911,fax: 030 2334601.e-mail: media@rkk.nlBestellingen:tel.: 030 2326909e-mail: bestel@rkk.nlAbon nementen:e-mail: abonnemen-ten@rkk.nl

In BelgiëUitgeverij Licap bv,Guimardstraat 1,1040 Brussel,tel.: 02 5099670,postrekening:000-0947400-01.

Kerkelijke documen-tatie en rkkerk.nl opinternet:www.rkkerk.nl

ISSN: 1871-4579 © Utrecht 2010

2010 • 54

55 • 2010 3

Inhoud

Pastorale brief van paus Benedictus XVI aan de katholiekenvan Ierland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Uitleg van de basisprocedures van de Congregatie voor deGeloofsleer in geval van beschuldigingen van seksueel misbruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Perscommuniqué Nederlandse bisschoppen - aankondiging

onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Persbericht drs. W. Deetman - aankondiging aanpak . . . . . . . . . . . . . . . 18

Perscommuniqué Nederlandse bisschoppen - reactie op de brief

van Benedictus XVI aan de Ierse katholieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Voorstel voor onderzoek naar seksueel misbruik in de rooms-katholieke kerk - in de periode van 1945 tot heden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Perscommuniqué Nederlandse bisschoppen - reactie op het

onderzoeksvoorstel van drs. Deetman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Persverklaring drs. W. Deetman - Beoogde commissie bereid tot

onderzoek seksueel misbruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

2010 • 564

57 • 2010 5

1. Geliefde broeders en zusters van deKerk in Ierland. Met grote zorg schrijf ik uals herder van de universele Kerk. Evenalsu ben ik diep geschokt door de berichtendie zijn verschenen over het misbruik vankwetsbare kinderen en jongeren doorleden van de Kerk in Ierland, in het bij-zonder priesters en religieuzen. Ik kanalleen maar de ontzetting en het gevoelverraden te zijn delen dat velen van uhebben ervaren toen zij kennis kregenvan deze zondige en misdadige handelin-gen en de manier waarop de autoriteitenvan de Kerk van Ierland hiermee zijnomgegaan.

Zoals u weet, heb ik kortgeleden de Iersebisschoppen uitgenodigd voor een bezoekhier in Rome om verslag te doen hoe zijmet deze kwesties in het verleden zijnomgegaan en om de stappen aan te gevendie zij hebben genomen om een antwoordte geven op deze ernstige situatie. Samenmet enkele hoge prelaten van de Romein-se Curie heb ik geluisterd naar wat zijhadden te zeggen, zowel individueel alsook als groep. Zij hebben een analysegegeven van de fouten die begaan zijn envan de lessen die zij hebben geleerd. Ookhebben zij een beschrijving gegeven vande huidige programma’s en protocollen.Onze gedachtewisseling was openhartigen constructief. Ik heb er vertrouwen in

dat de bisschoppen als resultaat van dezegesprekken zich in een sterkere positiebevinden om de taak voort te zetten omhet onrecht uit het verleden te herstellenen ruimere thema’s in verband met mis-bruik van minderjarigen aan te pakkenovereenkomstig de eisen van de gerech-tigheid en de leer van het evangelie.

2. De ernst van deze vergrijpen en hetvaak inadequate antwoord hierop van dekant van de kerkelijke autoriteiten in uwland in overweging nemend, heb ik vanmijn kant besloten deze pastorale brief teschrijven om tot uitdrukking te brengenhoezeer ik u nabij ben en u een weg vangenezing, vernieuwing en herstel voor testellen.

Zoals velen in uw land naar voren heb-ben gebracht, is het probleem van mis-bruik van minderjarigen niet iets speci-fieks van Ierland of van de Kerk. De taakdie u nu te wachten staat, is echter hetprobleem van misbruik dat zich heeftvoorgedaan binnen de katholiekegemeenschap van Ierland aan te pakkenen dit te doen met moed en vastberaden-heid. Laat niemand denken dat deze pijn-lijke situatie in korte tijd zal wordenopgelost. Er zijn stappen gezet, maar erblijft nog veel meer te doen. Er is vast-houdendheid en gebed nodig, met groot

Pastorale brief van paus Benedictus XVI aan de katholieken van Ierland

19 maart 2010

vertrouwen in de genezende kracht vanGods genade.

Tegelijkertijd moet ik ook mijn overtui-ging tot uitdrukking brengen dat, wil deKerk van Ierland herstellen van dezesmartelijke wonde, zij op de eerste plaatsten overstaan van de Heer en anderen dezonden die zijn begaan tegen weerlozekinderen moet erkennen. Een dergelijkbewustzijn, gepaard aan een oprecht ver-driet over de zonden jegens de slacht-offers en hun families moet leiden tot eengemeenschappelijke inspanning om debescherming van kinderen tegen derge-lijke misdaden in de toekomst veilig testellen.

Terwijl u de uitdagingen van dit ogenblikonder ogen ziet, vraag ik u om zich derots te herinneren “waaruit gij zijt gehou-wen” (Jes. 51, 1). Denkt na over de edel-moedige, vaak heldhaftige bijdragen aande Kerk en de mensheid als zodanig doorde voorbije generaties Ierse mannen envrouwen en laat dit u aanzetten tot zelf-onderzoek en een geëngageerd program-ma van kerkelijke en persoonlijke ver-nieuwing. Het is mijn gebed dat de Kerkvan Ierland, bijgestaan door de voor-spraak van haar vele heiligen en gezui-verd door boetedoening, de huidige crisiste boven komt en weer een overtuigendgetuige wordt van de waarheid en degoedheid van de almachtige God, zicht-baar gemaakt in zijn Zoon Jezus Christus.

3. De katholieken van Ierland hebben zichin de geschiedenis een enorme weldadigekracht betoond zowel in eigen vaderlandals daarbuiten. Keltische monniken, zoalsde heilige Columbanus, verbreidden hetevangelie in West-Europa, daarmee debasis leggend voor de middeleeuwsemonastieke cultuur. De idealen van hei-

ligheid, liefde en transcendente wijsheiddie afkomstig zijn uit het christelijkgeloof, zijn tot uitdrukking gekomen inhet bouwen van kerken en kloosters enhet stichten van scholen, bibliotheken enziekenhuizen, die de spirituele identiteitvan Europa bevestigden. Die Ierse monni-ken ontleenden hun kracht en inspiratieaan een hecht geloof, de sterke leiding enhet oprechte morele handelen van deKerk in hun vaderland.

Vanaf de zestiende eeuw moesten dekatholieken in Ierland een lange periodevan vervolging doormaken en gedurendedeze periode streden zij ervoor om devlam van het geloof brandend te houdenin gevaarlijke en moeilijke omstandighe-den. De heilige Oliver Plunkett, aartsbis-schop van Armagh en martelaar, is hetberoemdste voorbeeld van een reeks moe-dige zonen en dochters van Ierland diebereid waren hun eigen leven te gevenvoor de trouw aan het evangelie. Na dekatholieke emancipatie was de Kerk vrijom opnieuw te groeien. Families enontelbare personen die het geloof gedu-rende de tijden van beproeving haddenbehouden, werden de katalysatoren vaneen sterke terugkeer van het Ierse katholi-cisme in de negentiende eeuw. De Kerkverschafte onderwijsvoorzieningen, voor-al aan de armen, en dat zou leiden tot eengrote bijdrage aan de Ierse samenleving.Onder de vruchten van de nieuwe katho-lieke scholen was een groei van roepin-gen: generaties priesters, zusters en mis-siebroeders verlieten het vaderland om opieder continent dienstbaar te zijn, vooralin de Engelssprekende wereld. Zij warenbewonderenswaardig, niet alleen vanwe-ge de omvang van hun aantal, maar ookvanwege de kracht van het geloof en desterkte van hun pastorale inzet. Vele bis-dommen, vooral in Afrika, Amerika en

6 2010 • 58

Australië, hebben de vruchten gepluktvan de aanwezigheid van Ierse priestersen religieuzen, die het evangelie verkon-digden en parochies, scholen en universi-teiten, klinieken en ziekenhuizen opricht-ten ten dienste van zowel katholieken alsde maatschappij in het algemeen, met eenbijzondere aandacht voor de behoeftenvan de armen.

In bijna alle families van Ierland is eriemand geweest - een zoon of een doch-ter, een tante of een oom - die zijn levenaan de Kerk heeft gegeven. Terecht blij-ven Ierse families hun dierbaren die huneigen leven aan Christus hebben gegevendoor de gave van het geloof met anderente delen en het te verwerkelijken in eenliefdevolle dienst aan God en de naaste,eren en liefhebben.

4. De laatste decennia heeft de Kerk in uwland echter nieuwe en de ernstige uitda-gingen voor het geloof die zijn voortgeko-men uit een snelle verandering en secula-risatie van de Ierse maatschappij onderogen moeten zien. Er heeft een zeer snellemaatschappelijke verandering plaatsge-vonden, die dikwijls een negatieve uitwer-king had op de traditionele gehechtheidvan het volk aan de leer en de katholiekewaarden. Zeer vaak zijn de sacramenteleen devotionele praktijken die het geloofondersteunen en het in staat stellen tegroeien, zoals bijvoorbeeld de veelvuldigebiecht, het dagelijks gebed en de jaarlijkseretraite, verwaarloosd. In deze periodewas ook veelbetekenend dat men, ook vande kant van priesters en religieuzen, ertoeneigde bepaalde wereldlijke wijzen vandenken en oordelen over te nemen zondervoldoende te verwijzen naar het evange-lie. De vernieuwingen van het TweedeVaticaans Concilie werden soms verkeerdbegrepen. Inderdaad was het gezien de

diepgaande maatschappelijke veranderin-gen werkelijk verre van gemakkelijk debeste manier te vinden om deze door tevoeren. Er was in het bijzonder een goed-bedoelde maar onjuiste neiging om eenstrafrechtelijke benadering van situatiesdie niet in overeenstemming waren methet kerkelijk recht te vermijden. In dezealgemene context moeten wij proberenhet onthutsende probleem van seksueelmisbruik van kinderen te begrijpen, dat ineen alles behalve geringe mate heeft bij-gedragen aan een verzwakking van hetgeloof en het verlies van respect voor deKerk en haar leer.

Alleen wanneer men zorgvuldig de ele-menten onderzoekt die aanleiding hebbengegeven tot de huidige crisis, is hetmogelijk een heldere diagnose te stellenvan de oorzaken ervan en afdoende reme-dies hiervoor te vinden. Zeker, onder defactoren die ertoe hebben bijgedragen,kunnen wij noemen; inadequate procedu-res om de geschiktheid te bepalen vankandidaten voor het priesterschap en hetreligieuze leven; onvoldoende menselijke,morele, intellectuele en geestelijke vor-ming in de seminaries en noviciaten; eenneiging in de maatschappij om de geeste-lijkheid en andere gezaghebbende figurente begunstigen en een misplaatste zorgom de goede naam van de Kerk en om deschandalen te vermijden, die als resultaathebben gehad dat toepassing van de gel-dende canonieke straffen en beschermingvan de waardigheid van iedere persoonachterwege bleven. Handelen is dringendnoodzakelijk om deze factoren die zo tra-gische gevolgen hebben gehad voor hetleven van de slachtoffers en hun familiesaan te pakken. Deze factoren hebben hetlicht van het evangelie zelfs meer ver-duisterd dan het geval was in de eeuwenvan vervolging.

759 • 2010

2010 • 608

5. Bij verschillende gelegenheden heb ikvanaf mijn uitverkiezing tot de stoel vanPetrus slachtoffers ontmoet van seksueelmisbruik en ben ik bereid dit ook in detoekomst te doen. Ik heb bij hen gezeten,ik heb naar hun verhalen geluisterd, ikheb kennis genomen van hun lijden, ikheb met hen en voor hen gebeden. Eerderin mijn pontificaat heb ik in mijn zorg omdit thema aan te pakken de bisschoppenvan Ierland bij gelegenheid van hun adlimina-bezoek in 2006 gevraagd de“waarheid vast te stellen van wat er in hetverleden is gebeurd, alle gepaste maatre-gelen te nemen en te vermijden dat ditzich in de toekomst zou herhalen, tegaranderen dat de principes van gerech-tigheid ten volle geëerbiedigd worden envooral de slachtoffers en al degenen diezijn getroffen door deze schandelijke mis-daden, te genezen” (Toespraak tot de bis-schoppen van Ierland, 18 oktober 2006).

Met deze brief wil ik u allen, als volk vanGod in Ierland, aansporen na te denkenover de wonden die zijn toegebracht aanhet lichaam van Christus, over de noodza-kelijke, soms pijnlijke remedies om deze teverbinden en te genezen en over debehoefte aan eenheid, liefde en wederzijd-se hulp in het lange proces van herstel enkerkelijke vernieuwing. Ik wend mij nu totu met woorden die recht uit mijn hartkomen, en ik wens tot ieder van u indivi-dueel en tot u allen te spreken als broe-ders en zusters in de Heer.

6. Tot de slachtoffers van misbruik en hunfamilies

U hebt verschrikkelijk geleden en dat spijtmij werkelijk. Ik weet dat niets het kwaadongedaan kan maken dat u hebt geleden.Uw vertrouwen is beschaamd en uwwaardigheid geschonden. Velen van u

hebben ervaren dat, toen u voldoendemoed had om te spreken over wat u wasoverkomen, niemand naar u luisterde.Degenen onder u die het slachtoffer vanmisbruik zijn geweest in internaten, moe-ten hebben gevoeld dat er geen manierwas om aan het lijden te ontkomen. Het isbegrijpelijk dat u het moeilijk vindt tevergeven of met de Kerk te worden ver-zoend. Namens haar breng ik openlijk deschaamte en de spijt tot uitdrukking diewij allen voelen. Tegelijkertijd vraag ik uom de hoop niet te verliezen. In degemeenschap van de Kerk ontmoeten wijJezus Christus, Hijzelf was slachtoffer vanonrecht en zonde. Evenals u draagt Hijnog steeds de wonden van zijn onrecht-vaardig lijden. Hij begrijpt de diepte vanuw smart en de voortdurende uitwerkingervan op uw leven en relaties met ande-ren, uw relatie met de Kerk inbegrepen. Ikweet dat enkelen van u het moeilijk vin-den zelfs een kerk binnen te gaan na water is gebeurd. Echter, dezelfde wondenvan Christus, die zijn veranderd door zijnheilzaam lijden, zijn de instrumentenwaardoor de macht van het kwaad isgebroken en wij worden herboren tot hetleven en de hoop. Ik geloof – ook in dedonkerste en meest hopeloze omstandig-heden - vast in de helende kracht van zijnopofferende liefde, die bevrijding en debelofte van een nieuw begin brengt.

Nu ik mij tot u wend als herder, diebezorgd is om het welzijn van alle kinde-ren van God, vraag ik u nederig na tedenken over wat ik u heb gezegd. Ik biddat u, wanneer u nadert tot Christus enaan het leven van zijn Kerk deelneemt -een Kerk, gezuiverd door boetedoening envernieuwd in de herderlijke liefde - ertoekunt komen de eindeloze liefde van Chris-tus voor ieder van u opnieuw te ontdek-ken. Ik vertrouw erop dat u op deze wijze

in staat zult zijn verzoening, diepe inner-lijke genezing en vrede te vinden.

7. Tot de priesters en religieuzen die kinderen hebben misbruikt

U hebt het vertrouwen dat in u werdgesteld door onschuldige jongeren en hunouders, geschonden. U moet hiervoor ver-antwoording afleggen voor de almachtigeGod, evenals voor de daartoe bevoegderechtbanken. U hebt de achting van hetvolk van Ierland verloren en smaad enschande gebracht over uw medebroeders.Wie onder u priester is, heeft de heilig-heid van het heilige wijdingssacrament,waarin Christus zich in ons en onze han-delingen tegenwoordig stelt geschonden.Samen met de enorme schade die deslachtoffers is toegebracht, is er groteschade berokkend aan de Kerk en hetpublieke beeld van het priesterschap enhet religieuze leven.

Ik spoor u aan uw geweten te onderzoe-ken, uw verantwoordelijkheid voor dezonden die u hebt bedreven op u tenemen en nederig uw spijt te betuigen.Oprechte spijt opent de deur naar Godsvergeving en de genade van ware beter-schap. Door te bidden en boete te doenvoor hen die u hebt gekrenkt, moet utrachten uw handelingen weer goed temaken. Het heilzame offer van Christusheeft de kracht zelfs de zwaarste zonde tevergeven en ook uit het verschrikkelijkstehet goede voort te brengen. Tegelijkertijdeist Gods gerechtigheid dat wij verant-woording van onze daden afleggen zon-der iets te verbergen. Erkent openlijk uwschuld, onderwerpt u aan de eisen van degerechtigheid, maar wanhoopt niet aande barmhartigheid van God.

8. Tot de ouders

U bent ten diepste geschokt toen u deverschrikkelijke dingen moest vernemendie plaatsvonden in een omgeving die deveiligste van allemaal had moeten zijn. Inde wereld van vandaag is het niet gemak-kelijk een thuis te stichten en kinderen opte voeden. Zij verdienen het bemind engewenst op te groeien in een veiligeomgeving, met een sterk gevoel voor hunidentiteit en hun waarde. Zij hebben errecht op om te worden opgevoed inauthentieke, morele waarden, die gewor-teld zijn in de waardigheid van de mense-lijke persoon, om te worden geïnspireerddoor ons katholiek geloof en manierenvan gedrag en houding te leren die henbrengen tot een gezond zelfrespect en eenduurzaam geluk. Deze edele en veeleisen-de taak wordt op de eerste plaats aan u,hun ouders, toevertrouwd. Ik spoor u aanuw aandeel hierin op u te nemen om debest mogelijke zorg voor de kinderen tegaranderen, zowel in huis als in de maat-schappij in het algemeen. De Kerk zal vanhaar kant de maatregelen die de laatstejaren zijn genomen om de jongeren tebeschermen in de omgeving van parochieen school, in praktijk brengen. Weest uervan verzekerd dat ik, terwijl u uwbelangrijke verantwoordelijkheid neemt,u nabij ben en u de steun van mijn gebedbied.

9. Tot de kinderen en jongeren in Ierland

Ik wens een bijzonder woord van bemoe-diging tot jullie te richten. Jullie ervaringmet de Kerk verschilt zeer van die vanjullie ouders en grootouders. De wereld iszeer veranderd, sinds de tijd dat zij jullieleeftijd hadden. Desondanks zijn allen iniedere generatie geroepen dezelfdelevensweg af te leggen, wat de omstan-

61 • 2010 9

digheden ook zijn. Wij zijn allen gecho-queerd door de zonden en fouten vanenkele leden van de Kerk, vooral vandegenen die in het bijzonder werden uit-gekozen om de jongeren te leiden en tedienen. In de Kerk zullen jullie echterJezus Christus vinden, die dezelfde isgisteren, vandaag en tot in eeuwigheid(vgl. Hebr. 13, 8). Hij houdt van jullie envoor jullie heeft Hij zichzelf geofferd ophet kruis. Zoekt een persoonlijke relatiemet Hem in de gemeenschap van zijnKerk, omdat Hij nooit jullie vertrouwenzal beschamen! Hij alleen kan aan julliediepste verlangens beantwoorden en jul-lie leven zijn volle betekenis geven doorhet te richten op de dienst aan de ander.Houdt jullie ogen gericht op Jezus en zijngoedheid en koestert de vlam van hetgeloof in jullie hart. Samen met julliebroeders en zusters in Ierland kijk ik naarjullie, opdat jullie trouwe leerlingen zijnvan onze God en met jullie zo noodzake-lijke enthousiasme en idealisme bijdragenaan de wederopbouw en vernieuwing vanonze geliefde Kerk.

10. Tot de priesters en religieuzen van Ierland

Wij allen lijden ten gevolge van de zon-den van onze medebroeders, die een hei-lig vertrouwen hebben geschonden enniet op de juiste en verantwoorde wijzede beschuldigingen van misbruik hebbenbehandeld. Ten opzichte van de krenkingen verontwaardiging die dit heeft veroor-zaakt, niet alleen onder leken, maar onderu en uw religieuze gemeenschappen, voe-len velen van u zich persoonlijk ontmoe-digd en ook verlaten. Ik ben mij erbovendien van bewust dat u in de ogenvan sommigen schuldig bent door samen-werking hieraan en als medeverantwoor-delijk wordt beschouwd voor de misda-

den van anderen. In deze tijd van lijdenwil ik u mijn erkentelijkheid betuigenvoor de toewijding van uw leven alspriester en religieus en uw apostolaat enik nodig ik u uit opnieuw uw geloof inChristus te bevestigen, uw liefde voor zijnKerk en uw vertrouwen in de belofte vanhet evangelie van verlossing, vergevingen innerlijke vernieuwing. Op deze wijzezult u allen laten zien dat waar de zondewoekert, de genade mateloos wordt (vgl.Rom. 5, 20).

Ik weet dat velen van u teleurgesteld,geschokt en boos zijn over de wijze waar-op deze kwesties door sommige overstenvan u zijn behandeld. Desondanks is hetwezenlijk dat u nauw samenwerkt met deautoriteiten en dat u zich inspant ervoorte zorgen dat de maatregelen die zijngenomen om het hoofd te bieden aan decrisis, werkelijk evangelisch, juist endoeltreffend zijn. Ik spoor u vooral aansteeds duidelijker mannen en vrouwenvan gebed te worden door moedig de wegte gaan van bekering, zuivering en ver-zoening te volgen. Zo zal de Kerk in Ier-land nieuw leven en nieuwe levenskrachtputten uit uw getuigenis van de verlos-sende kracht van de Heer, zichtbaargemaakt in uw leven.

11. Tot mijn medebroeders in het bisschopsambt

Men kan niet ontkennen dat enkelen vanu en van uw voorgangers soms ernstig ingebreke zijn gebleven bij het toepassenvan de normen van het canonieke recht,zoals die sinds lange tijd zijn vastgelegdinzake misdrijven van kindermisbruik. Erwerden ernstige fouten gemaakt bij hetbehandelen van beschuldigingen. Ikbegrijp hoe moeilijk het was de omvangen de complexiteit van het probleem te

2010 • 6210

vatten, betrouwbare inlichtingen te krij-gen en juiste beslissingen te nemen in hetlicht van de uiteenlopende adviezen vandeskundigen. Desondanks moet menerkennen dat er zware beoordelingsfoutenwerden gemaakt en dat het aan leidingontbrak. Dit alles heeft uw geloofwaar-digheid en doeltreffendheid ondermijnd.Ik waardeer de pogingen die u heeftondernomen om de fouten uit het verle-den weer goed te maken en te garanderendat zij zich niet meer zullen herhalen.Blijft niet alleen de normen van het cano-nieke recht in praktijk brengen bij hetbehandelen van gevallen van misbruikvan kinderen, maar blijft ook samenwer-ken met de burgerlijke autoriteiten op hetterrein van hun bevoegdheid. Het is dui-delijk dat de religieuze oversten evenzomoeten doen. Ook zij hebben deel geno-men aan de recente ontmoetingen hier inRome met het doel een duidelijke encoherente benadering van deze kwestie tebepalen. Het is noodzakelijk dat de nor-men van de Kerk in Ierland ter bescher-ming van kinderen voortdurend wordenherzien en bijgewerkt en op een volledigeen onpartijdige wijze worden toegepast inovereenstemming met het canoniek recht.

Alleen een vastberaden handelen in alleoprechtheid en doorzichtigheid zal hetrespect en de welwillendheid van de Ierenjegens de Kerk waaraan wij ons levenhebben gewijd, herstellen. Dit moet vóóralles voortkomen uit een zelfonderzoek,een innerlijke zuivering en een geestelijkevernieuwing. Het volk van Ierland ver-wacht terecht dat u mannen van Godbent, dat u heilig bent, dat u in eenvoudleeft, dat u iedere dag de persoonlijkebekering zoekt. Voor hen bent u volgensde uitdrukking van de heilige Augustinusbisschop; maar samen met hen bent ugeroepen volgelingen van Christus te zijn

(vgl. Preek 340, 1). Ik spoor u dus aan uwgevoel van verantwoordelijkheid voorGod te vernieuwen, in solidariteit met uwvolk te groeien en uw pastorale zorg vooralle leden van uw kudde te verdiepen.Weest in het bijzonder gevoelig voor hetgeestelijke en morele leven van uw pries-ters. Weest een voorbeeld met uw eigenleven, weest hen nabij, luistert naar hunzorgen, geeft hun moed in deze tijd vanmoeilijkheden en voedt de vlam van hunliefde voor Christus en hun inzet in dienstvan hun broeders en zusters.

Ook de leken moeten worden bemoedigdom hun rol in het leven van de Kerk tespelen. Zorgt ervoor dat zij zo wordengevormd dat zij op een duidelijke enovertuigende wijze rekenschap kunnenafleggen van het evangelie in de modernemaatschappij (vgl. 1 Petr. 3, 15) en volle-diger samenwerken met het leven en dezending van de Kerk. Dit zal op zijn beurtu helpen weer geloofwaardige leiders engetuigen van de verlossende waarheidvan Christus te worden.

12. Tot alle gelovigen van Ierland

De ervaring van een jongere met de Kerkzou altijd moeten bewegen tot een per-soonlijke en bezielende ontmoeting metJezus Christus in een gemeenschap dieliefheeft en voedsel biedt. In deze omge-ving moeten de jongeren worden bemoe-digd om uit te groeien tot hun volledigemenselijke en geestelijke persoonlijkheid,om te streven naar de hoge idealen vanheiligheid, liefde en waarheid en inspira-tie te putten uit de rijkdommen van eengrote godsdienstige en culturele traditie.In onze steeds meer geseculariseerdemaatschappij, waarin ook wij christenenhet vaak moeilijk vinden om over detranscendente dimensie van ons bestaan

63 • 2010 11

te spreken, moeten wij nieuwe wegenvinden om aan jongeren de schoonheiden de rijkdom door te geven van devriendschap met Jezus Christus in degemeenschap van zijn Kerk. Bij het onderogen zien van de huidige crisis zijn maat-regelen om goed om te gaan met indivi-duele misdaden van wezenlijk belang.Maar dat alleen is niet voldoende: er iseen nieuwe visie nodig om de huidige ende toekomstige generatie ertoe te brengenzich de schat van ons gemeenschappelijkgeloof eigen te maken. Door de weg tegaan die door het evangelie wordt gewe-zen, door de geboden te onderhouden enuw leven steeds meer gelijkvormig temaken aan de persoon van Jezus Christuszult u de diepe vernieuwing ervarenwaaraan vandaag zoveel behoefte is. Iknodig u allen uit om op deze weg te vol-harden.

13. Geliefde broeders en zusters in Chris-tus, met diepe zorg jegens u allen in dezetijd van verdriet, waarin de broosheid vanhet menselijk bestaan zo duidelijk is geo-penbaard, heb ik u deze woorden vanbemoediging en steun willen voorhou-den. Ik hoop dat u ze zult ontvangen alseen teken van mijn geestelijke nabijheiden mijn vertrouwen in uw vermogen omeen antwoord te geven op de uitdagingenvan dit uur door opnieuw inspiratie enkracht te putten uit de nobele traditiesvan Ierland van trouw aan het evangelie,volharding in het geloof en vastberaden-heid in het nastreven van heiligheid.Samen met u allen bid ik met aandrangdat met Gods genade de wonden die veelmensen en families hebben getroffen,kunnen worden genezen en dat de Kerkin Ierland een tijd van wedergeboorte engeestelijke vernieuwing mag meemaken.

14. Ik wil u enkele concrete initiatievenvoorhouden om de situatie aan te pakken

Aan het einde van mijn ontmoeting metde bisschoppen van Ierland heb ikgevraagd dat de Veertigdagentijd van ditjaar wordt beschouwd als een tijd vangebed voor een uitstorting van Godsbarmhartigheid en gaven van heiligheiden kracht van de Heilige Geest over deKerk in uw land. Ik nodig u allen uit omuw boetedoening op vrijdag het gehelejaar van nu af tot Pasen 2011 aan dit doelte wijden. Ik vraag u om uw vasten, uwgebed, uw lezen van de Heilige Schrift enuw werken van barmhartigheid op te dra-gen om de genade van de genezing en devernieuwing voor de Kerk van Ierland teverkrijgen. Ik moedig u aan om het sacra-ment van verzoening opnieuw te ontdek-ken en vaker gebruik te maken van deveranderende kracht van de genadeervan.

Er dient ook bijzondere aandacht te wor-den geschonken aan de eucharistischeaanbidding en in ieder bisdom zullen erkerken of kapellen dienen te zijn, speciaalvoor dit doel bestemd. Ik vraag datparochies, seminaries, religieuze huizenen kloosters tijd in te plannen voor deeucharistische aanbidding, zodat allen demogelijkheid hebben om daaraan deel tenemen. Met een vurig gebed voor de wer-kelijke aanwezigheid van de Heer kunt ugenoegdoening voor de zonden van mis-bruik tot stand brengen die zoveel schadehebben aangericht, en tegelijkertijd degenade afsmeken van een hernieuwdekracht en een dieper gevoel van hun zen-ding bij bisschoppen, priesters, religieu-zen en gelovigen.

Ik vertrouw erop dat dit programma zalleiden tot een wedergeboorte van de Kerk

2010 • 6412

in Ierland, in de volheid van de waarheidzelf van God, daar het de waarheid is dievrij maakt (vgl. Joh. 8,32).

Nadat ik bij mezelf te rade ben gegaan envoor deze kwestie heb gebeden, wil ikbovendien een apostolische visitatie aanenkele bisdommen van Ierland, evenalsaan seminaries en religieuze congregatiesaankondigen. De visitatie heeft ten doelde locale Kerk te helpen bij haar weg vanvernieuwing en zal worden vastgesteld insamenwerking met de bevoegde bureausvan de Romeinse Curie en de Bisschop-penconferentie van Ierland. Bijzonderhe-den zullen te zijner tijd bekend wordengemaakt.

Bovendien stel ik voor dat men een missieop nationaal niveau houdt voor alle bis-schoppen, priesters en religieuzen. Ikhoop dat u – door te putten uit de compe-tentie van ervaren predikers en organisa-toren van retraites, zowel uit Ierland alsook van elders, en door de conciliedocu-menten, de liturgische riten van wijdingen professie en de recente pauselijkeonderrichtingen opnieuw te onderzoeken– tot een diepere waardering komt vanieders roeping om zo de wortels opnieuwte ontdekken van uw geloof in JezusChristus en u overvloedig te laven aan debronnen van het levende water dat Hij ubiedt door middel van de Kerk.

In dit Jaar van de Priester vertrouw ik inhet bijzonder de figuur van de heiligeJohannes Maria Vianney aan u toe, dieeen zo rijk begrip had van het mysterievan het priesterschap. “De priester”, zoschreef hij, “heeft de sleutel tot de schat-ten van de hemel: hij opende deur, hij isde rentmeester van de goede God, debeheerder van zijn goederen”. De pastoorvan Ars begreep goed hoezeer een

gemeenschap is gezegend, wanneer zijwordt gediend door een goede en heiligepriester: “Een goede herder, een herdernaar Gods hart is de grootste schat die degoede God kan geven aan een parochieen een van de kostbaarste gaven van degoddelijke barmhartigheid.” Moge opvoorspraak van de heilige JohannesMaria Vianney het priesterschap in Ier-land weer opleven en de hele Kerk in Ier-land groeien in achting voor de gave vanhet priesterlijk dienstwerk.

Ik maak van de gelegenheid gebruik omnu reeds allen te danken die betrokkenzullen worden bij de inzet om de aposto-lisch visitatie en de missie te organiseren,evenals de vele mannen en vrouwen diezich in heel Ierland inzetten voor debescherming van kinderen in een kerke-lijke omgeving. Vanaf het ogenblik datmen de ernst en de omvang van het pro-bleem van seksueel misbruik van kinde-ren in katholieke instellingen begon tebegrijpen, heeft de Kerk een geweldigehoeveelheid werk verzet in vele delen vande wereld met het doel het probleem aante pakken en te verhelpen. Terwijl mengeen moeite mag sparen om bestaandeprocedures te verbeteren en aan te pas-sen, bemoedigt mij het feit dat debeschermingsmaatregelen die locale Ker-ken zich hebben eigengemaakt, in enkeledelen van de wereld worden beschouwdals een na te volgen model voor andereinstellingen.

Ik wil deze brief afsluiten met een bijzon-der gebed voor de Kerk van Ierland en ikdoe u dit toekomen met de zorg die eenvader heeft voor zijn kinderen en de lief-de van een christen zoals u, verontwaar-digd over en gewond door hetgeen in uwgeliefde Kerk is gebeurd. Moge de heiligeMaagd Maria, terwijl u dit gebed zult

65 • 2010 13

gebruiken in uw gezinnen, parochies engemeenschappen, u beschermen en leidenlangs de weg die voert naar een hechtereeenheid met haar gekruisigde en verrezenZoon. Met grote liefde en vast vertrouwenin Gods beloften geef ik u allen van hartemijn apostolische zegen als onderpandvan kracht en vrede in de Heer.

Uit het Vaticaan, 19 maart 2010, Hoog-feest van de heilige Jozef

Benedictus XVI© Copyright 2010 - Libreria Editrice Vati-cana / Secretariaat RK Kerk

Vertaling: drs. H.M.G. Kretzers

2010 • 6614

Gebed voor de Kerk van Ierland

God van onze vaderen,vernieuw ons in het geloof dat voor ons leven en heil is,in de hoop die vergeving en innerlijke vernieuwing belooft,in de liefde die onze harten zuivert en opentom U en in U al onze broeders en zusters lief te hebben.

Heer Jezus Christus,moge de Kerk in Ierland zijn duizendjarige inzet hernieuwenvoor de vorming van onze jongeren op de weg van waarheid,goedheid, heiligheid en edelmoedige dienst aan de maatschappij.

Heilige Geest, Vertrooster, Voorspreker en Leidsman,geef een nieuwe lente van heiligheid en apostolische ijvervoor de Kerk in Ierland.

Mogen onze droefheid en tranen,onze oprechte inzet om de fouten uit het verleden te herstellen,en ons vaste voornemen van verbeteringovervloedige vruchten dragen van genade voor de verdieping van het geloofin onze gezinnen, parochies, scholen en verenigingen,voor de geestelijke vooruitgang van de Ierse maatschappijen voor de groei van liefde, gerechtigheid, vreugde envrede in de gehele menselijke familie.

Aan U, Drievuldigheid, vertrouwen wijin het volle vertrouwen op de bescherming van Maria,Koningin van Ierland, onze Moeder,en van de heilige Patrick, de heilige Brigida en alle heiligen, onszelf, onze kinderen,en de hele Kerk van Ierland toe.

Amen.

A. Voorafgaande procedures

Het plaatselijke bisdom onderzoekt elkebeschuldiging van seksueel misbruik vaneen minderjarige door een geestelijke.

Als de beschuldiging een schijn vanwaarheid lijkt te bevatten, wordt de zaakovergedragen aan de Congregatie voor deGeloofsleer. De plaatselijke bisschopzendt alle nodige informatie naar de Con-gregatie en geeft zijn mening over de tevolgen procedures en de te nemen maat-regelen op de korte en lange termijn.

Het nationale recht betreffende de mel-ding van misdrijven aan de bevoegdeautoriteiten dient altijd te worden nage-leefd.

Tijdens de voorbereidende fase en totdatde zaak is afgesloten, kan de bisschopvoorzorgsmaatregelen treffen ter bescher-ming van de gemeenschap, met inbegripvan de slachtoffers. Sterker nog, de plaat-selijke bisschop heeft te allen tijde debevoegdheid om ter bescherming vankinderen de activiteiten van iedere pries-ter in zijn bisdom te beperken. Dit maakt

deel uit van zijn bisschoppelijk gezag enhij wordt aangemoedigd dit in die mateuit te oefenen welke noodzakelijk is omervoor te zorgen dat kinderen geen kwaadkan worden aangedaan. Deze discretio-naire bevoegdheid kan de bisschop vóór,tijdens en na iedere canonieke procedureuitoefenen.

B. Door de Congregatie voor de Geloofs-leer goedgekeurde procedures

De Congregatie onderzoekt het geval datdoor de plaatselijke bisschop wordt voor-gelegd en vraagt waar nodig ook om aan-vullende informatie.

De Congregatie voor de Geloofsleer heefteen aantal opties:

B.1 Strafprocessen

De Congregatie kan de plaatselijke bis-schop toestemming geven een gerechte-lijk strafproces te voeren voor een plaat-selijke kerkelijke rechtbank. In geval vanhoger beroep komt de zaak in dergelijkegevallen uiteindelijk voor een rechtbankvan de Congregatie voor de Geloofsleer.

67 • 2010 15

Uitleg van de basisprocedures van de Congregatie voor de Geloofsleer in geval van beschuldigingen van seksueel misbruik

Het recht dat van toepassing is, is het Motu Proprio Sacramentorum sanctitatis tutela van 30 april 2001

samen met het Wetboek van Canoniek Recht uit 1983. Dit is een inleidende uitleg die nuttig kan zijn

voor leken en mensen die niet vertrouwd zijn met het canonieke recht.

De Congregatie kan de plaatselijke bis-schop toestemming geven om een admi-nistratief strafproces te voeren voor eenafgevaardigde van de plaatselijke bis-schop, bijgestaan door twee assessoren.De verdachte priester wordt opgeroepenom te reageren op de beschuldigingen enhet bewijsmateriaal. De verdachte heefthet recht om in beroep te gaan bij deCongregatie voor de Geloofsleer tegeneen beslissing waarbij hij wordt veroor-deeld tot een canonieke straf. De beslis-sing van de kardinalen van de Congrega-tie is definitief.

Indien de geestelijke schuldig wordtbevonden, kunnen hem zowel in hetgerechtelijke als het administratieve straf-proces een aantal canonieke sanctiesworden opgelegd, waarvan de meest ern-stige wegzending uit de klerikale staat is.De kwestie van schadevergoeding kanook meteen tijdens deze procedures wor-den behandeld.

B.2 Gevallen die rechtstreeks aan de Heilige Vader worden voorgelegd

In zeer ernstige gevallen, wanneer eengeestelijke in een strafproces voor denationale rechter schuldig is bevondenaan seksueel misbruik van minderjarigen,of wanneer het bewijs daarvoor overdui-delijk is, kan de Congregatie voor deGeloofsleer ervoor kiezen de zaak recht-streeks voor te leggen aan de HeiligeVader met het verzoek dat deze ambtshal-ve een decreet uitvaardigt met daarin dewegzending van de priester uit de kleri-kale staat. Er staat geen canoniek rechts-middel open tegen een dergelijk pauselijkdecreet.

De Congregatie legt de Heilige Vader ookde verzoeken voor van beschuldigde

priesters die – zich bewust van hun mis-daden – vragen te worden vrijgesteld vande verplichting van het priesterschap enwillen terugkeren naar de lekenstand. Depaus gaat op die verzoeken in voor hetwelzijn van de Kerk (pro bono Ecclesiae).

B.3 Disciplinaire maatregelen

Indien de verdachte priester zijn misdrijfheeft toegegeven en erin heeft ingestemdom een leven te leiden van gebed en boe-tedoening, machtigt de Congregatie deplaatselijke bisschop om een decreet uit tevaardigen waarin deze de openbareambtsuitoefening van die priester ver-biedt of beperkt. Dergelijke besluitenbevatten een strafrechtelijk voorschriftdat, wanneer de voorwaarden van hetdecreet worden geschonden, een canonie-ke straf wordt opgelegd – wegzending uitde klerikale staat niet uitgezonderd.Administratief beroep tegen dergelijkedecreten is mogelijk bij de Congregatievoor de Geloofsleer. De beslissing van deCongregatie is definitief.

C. Herziening van het Motu Proprio

De Congregatie is sinds enige tijd bezigmet een herziening van een aantal artike-len van het Motu Proprio Sacramentorumsanctitatis tutela, met de bedoeling hetgenoemde Motu Proprio uit 2001 te actu-aliseren in het licht van de door pausJohannes Paulus II en Benedictus XVIaan de Congregatie voor de Geloofsleertoegekende speciale bevoegdheden. Devoorgestelde wijzigingen zullen debovengenoemde procedures (A, B1-B3)niet wijzigen.

2010 • 6816

Utrecht – 9 maart 2010 – De NederlandseBisschoppenconferentie maakt, na over-leg met de Konferentie Nederlandse Reli-gieuzen (KNR), het volgende bekend:

De bisschoppen zijn, evenals de bestuur-ders van de KNR, diep geraakt door deaangrijpende verhalen van seksueel mis-bruik die dezer dagen naar boven geko-men zijn. Iedere vorm van seksueel mis-bruik dient krachtig veroordeeld teworden omdat het haaks staat op hetEvangelie en de waardigheid van de men-selijke persoon. Het is een pijnlijke con-statering en een te belijden zonde dat hetaan zorgvuldige omgang met kinderen enjongeren met name halverwege de vorigeeeuw bij een aantal priesters en religieu-zen heeft ontbroken. Uiteraard dienenonderlinge contacten zuiver, transparanten respectvol te zijn, juist jegens de klein-sten onder ons (cf. Matteüs 18, 1-6). Aanhen die slachtoffer werden van misbruikbinnen katholieke internaten bieden reli-gieuzen en bisschoppen hun diep gevoel-de medeleven en excuses aan.

Gebleken is dat bij slachtoffers grotebehoefte bestaat om gehoord te wordenen zo erkenning te vinden. Dit is de eersteverantwoordelijkheid van de afzonderlij-ke bisdommen, ordes en congregaties. Hetis wenselijk dat slachtoffers op korte ter-mijn in contact worden gebracht met ver-antwoordelijken van respectievelijkeorde, congregatie of bisdom.

Het aantal meldingen van misbruik invroegere katholieke vormings- en oplei-dingsinstituten noodzaakt een naderonderzoek. De bisschoppenconferentie enKNR geven de voorkeur aan breed, externen onafhankelijk onderzoek. Dergelijkcomplex onderzoek moet zorgvuldiggebeuren. Onder begeleiding van drs. W.J.Deetman zal de komende tijd gewerktworden aan het samenbrengen van debenodigde expertise, het opstellen vaneen onderzoeksplan en het uitzetten vaneen tijdslijn.

Om optimale medewerking aan hetonderzoek te garanderen, heeft de bis-schoppenconferentie mgr. dr. G. de Korte,bisschop van Groningen – Leeuwarden,gevraagd om referent en woordvoerder tezijn. Vanuit de KNR zal secretaris- gene-raal prof. dr. mr. P. Chatelion Counet dierol op zich nemen.

De bisschoppen wijzen erop dat Hulp &Recht het adres blijft voor alle meldingen.(Postbus 13277, 3507 LG Utrecht, beleids-medewerker@hulpenrecht.nl). Hier vindtzorgvuldig onderzoek plaats naar deafzonderlijke klachten. Voor meer infor-matie over Hulp & Recht zie www.hul-penrecht.nl.

69 • 2010 17

Perscommuniqué Nederlandse bisschoppenAankondiging onderzoek

Den Haag – 12 maart 2010 – Tijdens eenpersconferentie in Nieuwspoort te DenHaag heeft drs. W. J. Deetman vandaaghet volgende laten weten:

“Op verzoek van de Nederlandse Bis-schoppenconferentie en de KonferentieNederlandse Religieuzen (KNR) zal ik dekomende weken voorbereidende werk-zaamheden verrichten met het oog op eenonafhankelijk onderzoek naar vermeendepraktijken van seksueel misbruik in dekatholieke Kerk.

Mijn werkzaamheden richten zich op devolgende doelen:- het formuleren van de onderzoeksvra-gen;- het vaststellen van onderzoeksmetho-den en –velden;- de bemensing van de uiteindelijkeonderzoekscommissie;- het vaststellen van een tijdslijn;- het waarborgen van een onafhankelijk, zorgvuldig en transparant onderzoek.

Om deze doelen te bereiken zal ik eenberoep doen op externe expertise. Devoorbije dagen hebben meerdere mensendie expertise reeds aangeboden. Dat isbegrijpelijk, maar allerminst bepalendvoor de keuzes die gemaakt zullen wor-den. Ook in deze fase zal onafhankelijkgeopereerd worden.

Naar verwachting kan ik mijn werkzaam-heden in 6 tot 8 weken afronden. Tot dietijd worden geen verdere mededelingenaan de pers gedaan. Mensen die in ver-band met het aanstaande onderzoek metmij in contact willen komen, kunnen zichschriftelijk wenden tot het secretariaat viatijdelijk adres onderzoekrk@gmail.com.“

2010 • 7018

Persbericht drs. W. DeetmanAankondiging aanpak

Utrecht – 20 maart 2010 – De Nederland-se bisschoppen reageren met waarderingen instemming op de pastorale brief vanpaus Benedictus XVI over seksueel mis-bruik. De voorzitter van de NederlandseBisschoppenconferentie, mgr. A. vanLuyn, en de referent voor het onderzoeknaar misbruik in de Nederlandse katholie-ke Kerk, mgr. G. de Korte, laten dat van-daag weten.

Alhoewel de brief gericht is tot de katho-lieke gemeenschap van Ierland, menen debisschoppen dat de paus ook een voorNederland relevante boodschap heeft. Depaus drukt zijn medeleven en oprechtespijt uit ten aanzien van de slachtoffersen hun families. De bisschoppen betrek-ken deze woorden volledig op de slacht-offers in Nederland. Zij sluiten zich vanharte aan bij de paus wanneer hij zegt:“uw vertrouwen werd verraden en uwintegriteit geweld aangedaan. Velen vanu hebben ervaren dat, wanneer u moediggenoeg was om te spreken over hetgeen uwerd aangedaan, niemand luisterde. Zijonder u die werden misbruikt in kost-scholen moeten gevoeld hebben dat ergeen ontsnappen was aan hun lijden. Hetis begrijpelijk dat u het moeilijk vindt omte vergeven en zich te verzoenen met deKerk. In haar naam druk ik openlijk deschaamte en wroeging uit die wij allenvoelen. Tegelijkertijd vraag ik u de hoopniet te verliezen.”

De bisschoppen van Nederland nemenaandachtig kennis van de voorstellen diede paus doet om gerechtigheid voor deslachtoffers, boete, genezing en herstelvan vertrouwen te bevorderen. Wanneerde paus spreekt over de grote fouten diedoor het leiderschap van de Kerk gemaaktzijn, fouten die de geloofwaardigheidondermijnd hebben, willen bisschoppenen religieuze oversten hun eigen verant-woordelijkheden ook kritisch onder ogenzien (conform perscommuniqué 9 maartjl.). Het voorgenomen onafhankelijkeonderzoek, waarvoor voormalig Kamer-voorzitter Deetman inmiddels voorberei-dende werkzaamheden verricht, zal voordat punt zeker aandacht hebben.

71 • 2010 19

Perscommuniqué Nederlandse bisschoppenReactie op de brief van Benedictus XVI aan de Ierse katholieken

2010 • 7220

Voorstel voor onderzoek naar seksueel misbruik in de rooms-katholieke kerk

in de periode van 1945 tot heden

Inhoudsopgave

pag

Hoofdstuk 1: Inleiding 22

1.1. Algemeen1.2. Drie dimensies1.3. Tijdvak1.4. Seksueel misbruik van minderjarigen1.5. Organisatie R.K. Kerkprovincie

Hoofdstuk 2: Het onderzoek 27

2.1. Inleiding2.2. Deel 1 van het onderzoek: het empirisch onderzoek2.2.1. Onderzoek van de reeds beschikbare gegevens2.2.2. Interpretatie van de empirische gegevens2.2.3. Agenda voor het empirisch onderzoek2.3. Deel 2 van het onderzoek: het sociologisch/historisch onderzoek2.3.1. Culture of silence2.3.2. Celibaat en kuisheid2.3.3. Bestuurlijke verantwoordelijkheden2.3.4. De slachtoffers en hun hulp2.3.5. Juridische en beleidsmatige kaders2.3.5.1. Ambtsgeheim en vertrouwelijkheid2.4. Onderzoeksvragen

Hoofdstuk 3: Rol en verantwoordelijkheden ten aanzien van de slachtoffers 34

3.1. Deel 3 van het onderzoek: hulp aan de slachtoffers3.2. Procedure Hulp & Recht3.3. Lessen voor de toekomst3.4. Verslaglegging

Hoofdstuk 4: Tijdslijn 37

Hoofdstuk 5: Samenstelling van de commissie 38

Hoofdstuk 6: Terms of reference 39

73 • 2010 21

Hoofdstuk 1: Inleiding

Op 9 maart 2010 hebben de NederlandseBisschoppenconferentie en de KonferentieNederlandse Religieuzen (KNR) beslotentot een onafhankelijk onderzoek naar defeiten en omstandigheden van seksueelmisbruik1 van minderjarigen die werdentoevertrouwd aan de verantwoordelijk-heid van instellingen en parochies binnende R.K. Kerkprovincie.2 Met het oog daar-op hebben beide opdrachtgevers om eenonafhankelijk advies gevraagd over deonderzoeksvragen. Zij verzochten daarbijook de te verlenen zorg aan de slacht-offers van seksueel misbruik te betrekken,alsmede het doen van aanbevelingenvoor het nemen van maatregelen tervoorkoming van dat misbruik.

Dit voorstel bestaat uit drie onderdelen.Onderdeel 1 en 2 gaan in op de weten-schappelijke kant van het onderzoek.Onderdeel 3 vraagt specifiek aandachtvoor de slachtoffers. Daarna volgen nogenkele aparte onderdelen: de aanbevelin-gen voor de inhoudelijke expertise voorde in te stellen commissie, het tijdpadvoor het onderzoek en de terms of refe-rence.

1.1. Algemeen

Het advies is het onderzoek naar de aard,omvang, omstandigheden en verantwoor-delijkheden ter zake van seksueel mis-bruik van minderjarigen uit te strekkentot de periode van 1945 tot heden. Daar-bij dient behoedzaam omgegaan te wor-den met de slachtoffers van dit misbruiken het verdriet en leed dat zij van dit mis-bruik hebben ondervonden en/of nogondervinden. Hieraan zal afzonderlijkaandacht worden geschonken.Het onderzoek is erop gericht inzicht te

verkrijgen in de precieze setting van hetgemelde seksuele misbruik (waarbij ookgekeken wordt naar gelegenheid, kansop ontdekking en risico's van sanctie).Deze setting wordt expliciet bezien inbredere verantwoordelijkheidsstructuren,wat betekent dat personen en instantiesdie verantwoordelijk waren voor toe-zicht en inspectie, en hun respectievemeldingsplicht, bij het onderzoek wor-den betrokken.

Het onderzoek wordt begrensd door:

- de periode van 1945 tot heden;- de domeinen van onderzoek: pastoralecontext en r.k. instellingen voor opvoe-ding en onderwijs, jeugd- en jongerenor-ganisaties, de organisaties hiervan,bestuurlijke structuren en verantwoorde-lijkheidsrelaties, en de wijze waarop toe-zicht en inspectie was georganiseerd;- de slachtoffers: minderjarigen toever-trouwd aan de verantwoordelijkheid vanvertegenwoordigers van de R.K. Kerkpro-vincie, zijnde geestelijken, religieuzen,pastoraal werkers met een kerkelijkdienstverband en leken;- de verantwoordelijken voor slachtoffers,zijnde ouders, voogden en voogdijinstel-lingen;- de beschuldigden (en hun verantwoor-delijken: bisschop of hogere overste):priesters van een bisdom, priesterreligieu-zen, mannelijke laïcale religieuzen, vrouwelijke religieuzen en leken werk-zaam binnen de instellingen.

1.2. Drie dimensies

Drie dimensies zijn in het onderzoek aande orde:

- Allereerst dient aandacht gegeven teworden aan wat er in het verleden is

1. Later in de tekstwordt ingegaan ophet begrip seksueelmisbruik.

2. In het gehelevoorstel wordtgesproken over deR.K. Kerkprovincie,hieronder wordenook begrepen deordes en congre-gaties die lid zijnvan de KNR.

2010 • 7422

gebeurd. Hierbij gaat het om het verkrij-gen van inzicht in de feiten en omstan-digheden die tot het seksueel misbruikhebben geleid. Ook is aan de orde wiedaarvoor verantwoordelijk waren en/ofzijn. Wat het historisch deel van hetonderzoek betreft kunnen zich complica-ties voordoen.De kwestie van seksueel misbruik doorgeestelijken en religieuzen in rooms-katholieke kring is niet alleen een zwartebladzijde in hun geschiedenis, maar ookeen ongeschreven geschiedenis. Relevan-te archieven bevinden zich niet alleen inNederland, maar ook daarbuiten, meerspecifiek in Rome en elders ter wereld ingeneralaten van congregaties en ordendie in Nederland actief zijn of zijngeweest. Tijdens het onderzoek zal blijkenin hoeverre deze archieven voor de com-missie worden geopend en eventueelonder welke voorwaarden. Verder moet errekening mee worden gehouden dat hetvoor het onderzoek relevante bronnen-materiaal niet of slecht geordend is endaardoor moeilijk toegankelijk is. Voorwat betreft Nederland wordt er van uitge-gaan dat de betrokken instanties zonderenige reserve gericht zullen meewerkenaan archiefonderzoek. Voorts is nu nietbekend welke dossiers er zouden moetenzijn of geweest zijn, maar inmiddels zijnverdwenen of vernietigd. Hieruit kan eenbeperking voor het onderzoek voortvloei-en. Echter, inzicht in de lacunes kan vanbelang zijn met het oog op de aanbeve-lingen voor de toekomst.Gezien dit alles zal de commissie zicherover dienen te beraden op welke wijzemet deze eventuele beperkingen omge-gaan dient te worden, ook vanwege devoorgestelde onderzoekstijd van ongeveeréén jaar. In het algemeen geldt voor hetonderhavige onderzoek dat een onbe-grensde toegang tot de relevante archie-

ven wenselijk is, ook in dossiers die alsprivacygevoelig gelden, hetzij omdat ernog levende personen in voorkomen, het-zij omdat het persoonlijke dossiersbetreft. Volledige medewerking van allebevoegde instanties is daarvoor vereist.

- Vervolgens is er de actuele kwestie.Waarom is er nu opeens sprake van eentoevloed van klachten over misbruik inhet verleden en eerder kennelijk niet, danwel wat stimuleert slachtoffers of stimu-leerde hen om thans met hun verhaal tekomen? Hoe dient te worden omgegaanmet de gevoelens en emoties van deslachtoffers? Waarmee zijn de slacht-offers op dit moment geholpen? Gewezenzij nog op het volgende. Sinds 1998 is misbruik van minderjarigendoor priesters en religieuzen achtereen-volgens in Canada, de Verenigde Staten,Australië, Engeland, Ierland en zeerrecent in Duitsland breed in het nieuwsgebracht. Ging de aandacht aanvankelijkuit naar misbruik in pastorale situaties, inCanada, Ierland en nu ook in Duitslandzijn r.k. instellingen voor opvoeding enonderwijs zeer nadrukkelijk in beeldgekomen als locaties waar kinderen voorzulke schendingen van fysieke en psychi-sche integriteit kwetsbaar konden zijn. InDuitsland blijkt dit overigens niet alleenin instellingen van katholieke signatuurhet geval te zijn geweest. Deze aandachtheeft er toe bijgedragen dat het slacht-offers mogelijk werd hun verhaal te ver-tellen. Zonder de indruk te willen wekkenals zou met terugwerkende kracht deslachtoffers verweten worden dat zij nieteerder hun verhaal hebben verteld, is hetbelangrijk vast te stellen wat of wie hener van heeft weerhouden dat te doen.

- Ten derde is er de toekomst. Welke les-sen kunnen getrokken worden uit het ver-

75 • 2010 23

leden? De volgende elementen behoevenin ieder geval de aandacht: hulp aanslachtoffers, vervolging van verdachten(wanneer mogelijk en opportuun,) rechts-positionele maatregelen tegen de daders(wanneer mogelijk en opportuun), "codeof conduct" van en voor leidinggevendenbinnen de R.K. Kerkprovincie (hoe mis-bruik te voorkomen en hoe te handelen ineen geconstateerd geval van misbruik),opleidingseisen en –voorwaarden voorleidinggevenden binnen de R.K. Kerkpro-vincie.

1.3. Tijdvak

De vraag naar een onafhankelijk onder-zoek is opgekomen doordat mensen zichgemeld hebben met hun verhalen overseksueel misbruik in de media en bij Hulp& Recht. De door hen beschreven periodeomvat ruwweg de periode vanaf de Twee-de Wereldoorlog tot heden. Hierbij moetworden opgemerkt dat deze periodegekenmerkt wordt door enkele voor hetbeoogde onderzoek mogelijk relevanteveranderingen.

Vanaf 1962 tot 1965 vond het TweedeVaticaans Concilie plaats en van 1968 tot1970 het Pastoraal Concilie in Nederland,met implicaties voor het zelfverstaan enhet functioneren van de R.K. Kerkprovin-cie. Voorts nam vanaf het midden van dejaren zestig het totaal aantal instellingenen internaten significant af door sluitin-gen en het terugtreden van religieuzeordes en congregaties uit het onderwijs-veld.3 Daarnaast was en is de R.K. Kerk-provincie ook betrokken bij het leven vanminderjarigen buiten de onderwijsinstel-lingen via bv. jongerenbewegingen, mis-dienaargroepen, koren. Daarom wordenook deze organisaties betrokken in hetonderzoeksvoorstel.

Door diverse commentatoren is ookgewezen op de mogelijke invloed van deseksuele revolutie in de jaren zestig. Dezelijkt echter pas vanaf het begin van dejaren zeventig van de vorige eeuw onderbrede lagen van de bevolking geleid tehebben tot een toenemende openheid. Hetis raadzaam te bezien in hoeverre snelveranderende visies op seksualiteit in hetalgemeen relevant zijn voor het feno-meen van seksueel misbruik binnen deR.K. Kerkprovincie.

1.4. Seksueel misbruik van minderjarigen

Het begrip "seksueel misbruik van min-derjarigen" behoeft met het oog op hetonderzoek precisering. De commissie zalzich erover dienen te beraden wat wel enwat niet onder dit begrip wordt begrepen.Daarbij dient in beschouwing te wordenbetrokken dat seksueel misbruik nietalleen het seksueel binnendringen in hetlichaam omvat, maar ook bijvoorbeeldhet plegen van ontuchtige handelingen.Voorts kan niet worden voorbij gegaanaan de feitelijke omstandigheid dat in deafgelopen decennia de beoordelingsnor-men en de veroordeling wegens seksueelmisbruik met de daaraan gekoppeldestrafmaat aan veranderingen onderhevigzijn geweest. Ten slotte moet gemeld wor-den dat deskundigen nadrukkelijk er opwijzen dat in de kern seksueel misbruikminder van doen heeft met seksualiteitals zodanig, maar bovenal met macht enmisbruik van macht in een gezagsrelatie.

Het onderzoek richt zich primair op hetseksueel misbruik van minderjarigen. Deinvulling van het begrip ‘minderjarig’ alscategorie zal steeds plaats vinden metinachtneming van de historische begrips-bepalingen. Art 1:233 van het burgerlijk

3. Dit impliceert nogniet direct eenafname van hetaantal r.k. onder-wijsinstellingen.Alleen de personeleen bestuurlijkebetrokkenheid vanpriesters enreligieuzen is sedertde jaren ’60 van devorige eeuw ge-slonken.

2010 • 7624

wetboek stelt thans dat minderjarig isiemand die de leeftijd van 18 jaar nietheeft bereikt. Tot 1988 was iemand onderde 21 jaar minderjarig.

Het seksueel misbruik van minderjarigenwordt strafbaar gesteld in de artikelen244 Sr. tot en met 249 Sr. Artikel 249gaat over ontucht met misbruik vangezag. Het gaat dan specifiek om mis-bruik door iemand van pupillen, een aanzijn zorg, opleiding of waakzaamheidtoevertrouwde minderjarige, een minder-jarige bediende of ondergeschikte. Artikel249, tweede lid, benoemt een aantal cate-gorieën van personen, waaronder onder-wijzers, opzichters en personen werkzaamin de gezondheidszorg of maatschappelij-ke zorg die ook onder dit artikel over ont-ucht in combinatie met misbruik vangezag kunnen vallen.

1.5. Organisatie R.K. Kerkprovincie

Het voorgestelde onderzoek dient eengerichte inventarisatie te maken van r.k.organisaties en (voogdij)instellingen diemet seksueel misbruik van minderjarigenin verband worden gebracht, zoals:

- scholen en andere instellingen van reli-gieuze instituten gericht op onderwijs en vorming;- organisaties en instellingen van religi-euze instituten gericht op jeugd- en jongerenwerk;- kleinseminaries van religieuze institu-ten;- bisschoppelijke kleinseminaries en col-leges;- parochies en daaraan gekoppeld jeugd-en jongerenwerk;- instellingen voor de opvang van speci-fieke doelgroepen.

De inschatting van de schaal van hetonderzoek is op dit moment lastig. In1958 was er alleen al sprake van rond de444 onderwijsinstellingen in de categorieinternaat (voor verschillende leeftijds-groepen en onderwijsniveaus), diocesanekleinseminaries en kleinseminaries vanafzonderlijke orden en congregaties, bis-schoppelijke colleges en zogeheten vrijecolleges. Sommige scholen waren inter-naat, de meeste combineerden echterinternaat met een zogeheten externaatvoor ‘dagleerlingen’ die gewoon thuiswoonden.

Bij deze organisaties en instellingen beho-ren ook bestuurlijke verantwoordelijkhe-den. Artikel 2:2 BW bepaalt dat kerkge-nootschappen onder het regiem vallen vanhun eigen statuut. Voor het R.K. Kerkge-nootschap in Nederland wordt dit geregelddoor de Codex Iuris Canonici van 19834 enhet reglement voor het R.K. Kerkgenoot-schap, canoniek de R.K. Kerkprovinciegenoemd. Het hoogste aggregatieniveaubinnen de kerkprovincie is een bisdom,geleid door een bisschop. Voor wat betreftzaken die de kerkprovincie in haar geheelbetreffen is de bisschoppenconferentieverantwoordelijk, overeenkomstig de sta-tuten van de bisschoppenconferentie.

Artikel 6 van het reglement voor het R.K.Kerkgenootschap stelt vast dat er naast debisdomstructuur ook door het kerkelijkbevoegd gezag erkende gemeenschappenbestaan, waarin leden overeenkomstighun eigen normen “door de professie vanevangelische raden in de vorm van gelof-ten of andere gewijde verbindingen, doorde Kerk erkend en bekrachtigd, zich ophun eigen wijze aan God toewijden en deheilszending van de Kerk dienen”(c. 207par. 2). Deze gemeenschappen wordenonderscheiden in:

4. Ook hier zal hetvan belang zijn omte kijken wat hetvigerende kerkrechtin de historischecontext was,bijvoorbeeld hetrecht zoalsneergelegd in deCodex van 1917.

77 • 2010 25

26 2010 • 78

- instituten van gewijd leven;- religieuze instituten;- seculiere instituten;- sociëteiten van apostolisch leven.

Afrondend, er bestaan juridische en func-tionele verschillen tussen de verantwoor-delijkheden aan diocesane zijde van debisschop in zijn eigen bisdom met betrek-king tot gebeurtenissen in de pastorale,parochiële, context aan de ene kant enaan de andere kant de verantwoordelijk-heid van de hoge oversten van religieuzeordes, die op grond van eigen statutenofwel van diocesane aard zijn, in eengedeelde verantwoordelijkheid met delokale bisschop, of krachtens pauselijkrecht door het kerkelijk gezag te Romeerkende eigenstandige religieuze gemeen-schappen zijn waarop de lokale bisschopgeen invloed kan uitoefenen. In allegevallen heeft de diocesane bisschop eenpastorale zorgplicht jegens de slachtoffers(CIC 383).

Met de zo juist geschetste organisatori-sche differentiatie moet rekening gehou-den worden bij de vaststelling van deomvang van het misbruik en de daarbijgedragen bestuurlijke verantwoordelijk-heden.

27

Hoofdstuk 2: Het onderzoek

2.1. Inleiding

Uitgangspunt voor het voorgesteldeonderzoek is om bij benadering eenwetenschappelijk onderbouwde schattingte geven hoeveel incidenten van seksueelmisbruik zich hebben voorgedaan binnende R.K. Kerkprovincie in de periode van1945 tot nu. Ieder gemeld incident is opzichzelf betreurenswaardig en de kerkonwaardig. Juist de slachtoffers moet hetvooruitzicht van gedegen wetenschappe-lijk onderzoek dat recht doet aan hunervaringen en verdriet worden geboden:wat is er gebeurd en hoe kon dit gebeu-ren? Toch ontkomt de commissie er nietaan in globale zin te specificeren in welkegevallen zij seksueel misbruik meer ofminder aannemelijk vindt. Hierbij komtnog dat in tegenstelling tot het verschijn-sel van onderrapportage (het niet meldenvan de incidenten) bij de beoordeling vaneerst nu bekend geworden incidenten uithet verleden het verschijnsel van over-rapportage niet op voorhand mag wordenuitgesloten. In het gehele onderzoek is een faseringaangebracht. Allereerst gaat het omkwantitatief onderzoek, dat bestaat uiteen inventarisatie van de feitelijkbeschikbare gegevens, nieuwe gegevensdie kunnen worden verkregen door een tehouden survey en archiefonderzoek. Omalle beschikbare gegevens vervolgens tekunnen analyseren en interpreteren isaanvullend kwalitatief onderzoek nodigmet een meer sociologisch en historischkarakter.

2.2. Deel 1 van het onderzoek: hetempirisch onderzoek

De data waarover de commissie snel ofredelijk snel kan beschikken worden uitvier bronnen verkregen:

- een lijst van meldingen bij Hulp &Recht;- een lijst van de rechtstreeks via het e-mail adres onderzoekrk@gmail.com enpersoonlijk gerichte schriftelijke en mon-delinge reacties;- de bij diverse media binnengekomenmeldingen en bestaande lijsten;- archiefonderzoek.

Voor wat betreft de media kan uiteraardniet zonder meer worden beschikt over debij hen in bezit zijnde overzichten vanslachtoffers. Door de commissie zal nage-gaan moeten worden of deze mediabereid zijn die overzichten ter beschik-king te stellen.

Daarnaast zal de commissie zelf aanvul-lend nieuwe gegevens moeten verzame-len door een survey-onderzoek te doen enin samenhang daarmee archiefonderzoek.

Tot slot kunnen gegevens worden verkre-gen van de daders zelf. Daartoe kan eenzorgvuldig voorbereide oproep wordengedaan tegen de achtergrond van hunkerkelijke traditie en vanuit een persoon-lijke behoefte om in het reine te komenmet zichzelf en hun omgeving in eenbekentenis getuigenis afleggen van hundaden en daarmee hun schuld bekennenten opzichte van de slachtoffers.

2.2.1. Onderverdeling van de reedsbeschikbare gegevens

Het onderwerp seksueel misbruik in de

79 • 2010

28 2010 • 80

kerk heeft tot veel reacties geleid. Hierbijbleek niet altijd duidelijk wat de bedoe-ling van de reactie is geweest: ging hetom meldingen van misbruik als zodanig,om in behandeling te nemen klachten, ofom algemene reacties? De instelling Hulp& Recht maakte in het begin een onder-scheid tussen meldingen en klachten.Klachten zijn meldingen waarbij slacht-offers hun klacht voorleggen aan deBeoordelings- en Adviescommissie. Ookop andere plaatsen kwamen reacties bin-nen, waarvan een deel bestond uit speci-fieke meldingen van gevallen van mis-bruik. Daarnaast bestaat er de mogelijk-heid dat de archieven van de betrokkeninstellingen nog niet elders gemeldegevallen van misbruik bevatten.

Om een goed inzicht in de aard enomvang van de problematiek te krijgen iser een overzicht nodig van het totaal aan-tal meldingen aan verschillende instan-ties, waarbij ook doublures moeten wor-den weggestreept. Niet iedere reactie iseen klacht. Hieronder volgt een voorstelvoor een mogelijke onderverdeling vande kenbaar gemaakte gevoelens en opvat-tingen:

- Reactie: Omvat alle telefonische, digita-le en schriftelijke reacties die ontvangenwerden door Hulp & Recht;bij het e-mailadres onderzoekrk@gmail.com of schrif-telijk; bij de bisdommen; bij de bij deKNR aangesloten religieuze organisaties;bij de media voor zover de commissie hierinzicht in mag krijgen.- Melding: Reactie met specifieke infor-matie over misbruik in concrete gevallenen instellingen. te onderscheiden in:1 schriftelijke en/of mondelinge mel-ding van slachtoffers;2 schriftelijke en/of mondelinge mel-ding door verantwoordelijkheidsdragers

3 schriftelijke en/of mondelinge mel-ding door getuigen;4 schriftelijke en/of mondelinge mel-ding door derden, ‘van horen zeggen’;5 vermelding in archief.- Klacht: Persoonlijke melding waarbijhet slachtoffer gebruik wenst te makenvan juridische procedures en/of de inter-ne regeling van "Hulp & Recht".- Overig: Alle reacties die geen meldingen geen klacht zijn, waaronder aanbie-dingen tot meewerken aan onderzoek, hetuiten van bezorgdheid of kwaadheid.

2.2.2. Interpretatie van de empirischegegevens

Deze fase van het onderzoek draagt in hetbijzonder een cijfermatig karakter die eenreeks van incidenten en betrokken instel-lingen zal opleveren. Die uitkomst alszodanig is onvoldoende basis om uitspra-ken van meer algemene aard te kunnendoen. Om ieder misverstand uit te sluitenlaat het kunnen doen van algemene uit-spraken onverlet dat elk incident afkeu-renswaardig is.

Waarom kunnen er niet zonder meeralgemene uitspraken worden gedaan?Twee overwegingen zijn van belang. Teneerste is het niet op voorhand een vaststaand gegeven of alle incidenten zijn ofzullen worden gemeld (onderrapportage).Ten tweede kan het zo zijn dat de moge-lijkheden voor verificatie dan wel falsifi-catie van de beschuldiging ontbreken.

Waarom zijn algemene uitspraken wense-lijk? Hierbij is het van belang om eenonderliggende vraag van dit onderzoekscherp in het vizier te houden. Velen vra-gen zich immers af of het bij de huidigeaandacht voor seksueel misbruik gaat omeen topje van de ijsberg met een niet

29

5. Zie punt 2.3.4.

zichtbare en veel bredere doorwerking inde organisaties binnen de R.K. Kerkpro-vincie, of om een gedifferentieerde situ-atie (naar tijd, plaats soorten van instel-ling en individuele instelling), dan welalleen om een reeks van individuele mis-drijven en misdragingen. Een helder ant-woord op deze vragen helpt de slacht-offers, de verantwoordelijke bestuurdersdie maatregelen wensen te nemen, maarook degenen die in het geheel geen blaamtreft, te vrijwaren van beschuldigingen.

Voor het doen van betrouwbare uitspra-ken dient inzicht verkregen te worden inhet aantal slachtoffers per dader, en hetaantal vermoedelijke daders en vermoe-delijke slachtoffers. Voorts dienen dezeuitkomsten gerelateerd te worden aan detotale omvang van de populaties vanminderjarigen (op scholen, internaten,jongerengroepen, misdienaars, etc.) waar-toe de slachtoffers behoren of behoorden.Naar analogie geldt hetzelfde voor dedaders. Eerst dan zijn vergelijkingenmogelijk met elders uit eerder onderzoekverkregen gegevens voor vergelijkbaresituaties, andere beroepsgroepen en sec-toren (waar een gezagsrelatie aanwezigis) en instellingen (bv. internaten) inNederland en daarbuiten.

Er zij op gewezen, dat er op voorhandniet van kan worden uitgegaan dat dedirect beschikbare gegevens voldoende ofvoldoende betrouwbaar zijn om een bijbenadering onderbouwde schatting vande omvang van seksueel misbruik vanminderjarigen te kunnen geven. Daaromis het nodig dat de commissie ook zelfaanvullende gegevens verzameld. Daarbijdienen vergelijkbare studies in binnen-en buitenland te worden betrokken. Eerstdan kan een wetenschappelijk onder-bouwd antwoord gegeven worden op de

vraag of er sprake is van het topje van deijsberg, een gedifferentieerde situatie, ofvan een verzameling van individuelemisdrijven en misdragingen.

2.2.3. Agenda voor het empirisch onderzoek

Het voorafgaande vereist dat de onder-zoekscommissie zich bij de aanvang vanhaar werk concentreert op de vaststellingvan de precieze opzet van het empirischonderzoek en op grond daarvan deonderzoeksagenda vaststelt. Om daartoete komen is in ieder geval ook nodig:

- literatuurstudie: welke studies zijn er algedaan en wat kan daarvan wordengeleerd?- follow-up interviews met een steekproefvan respondenten/slachtoffers waarbij inverband met de hulp en begeleiding ookkan worden ingegaan op de gevolgen vanmisbruik;5

De commissie zal bij het bepalen van deonderzoeksopzet rekening dienen te hou-den met de gewenste duur van het onder-zoek van ongeveer een jaar.

2.3. Deel 2 van het onderzoek: hetsociologisch/historisch onderzoek

In het licht van de veelheid van meldin-gen en klachten dringt zich de vraag ophoe dit alles zich heeft kunnen ontwikke-len? Het gaat dan om de brede maat-schappelijke context: in wat voor maat-schappij konden deze gebeurtenissenplaats vinden? Het gaat verder om de r.k.gemeenschap in ons land als directe con-text voor de r.k. religieuze instellingen:welke rol speelden deze instellingen inhet dagelijks leven van hen die deel uitmaakten van die gemeenschap? Het gaat

81 • 2010

tenslotte om de instellingen zelf en hunspecifieke cultuur. De slachtoffers hebbenrecht op beantwoording van die vraag.Drie zaken verdienen in dat verband aan-dacht.

2.3.1. Culture of silence

Ten eerste verdient het aanbeveling omsociaalhistorisch onderzoek te doen naarde op meerdere plaatsen, waaronder ookin de media, genoemde "culture of silen-ce". Hoe kan het dat, indien mensen ervanaf wisten, het toch stil bleef? Het gaater nu niet om dat die zwijgcultuur goed-gepraat wordt, maar om nauwkeurig tekijken naar de oorzaken en voorwaardendie deze cultuur mogelijk maakten en omdaaruit lessen te trekken voor de toe-komst. Dit zou door middel van specifiekecasestudies onderzocht kunnen worden.

Daarvoor is het nodig inzicht te hebbenop het punt van - overigens aan verande-ring onderhevig zijnde – opvattingenover pedofilie in de samenleving en vanwat gezegd is in de wetenschappelijke(bv. de psychiatrische) literatuur in deafgelopen decennia.Verder kan op basis van de meldingen ende berichtgeving in de media alleen wor-den gesteld dat slachtoffers deels niethebben gesproken, deels hebben gespro-ken, maar het zwijgen is opgelegd doorouders, opvoeders of opleiders. Hetonderzoek moet derhalve ook gericht zijnop een analyse van de communicatiecul-tuur in r.k. kring, waarbij aan structureleen specifieke aspecten zoals het biechtge-heim aandacht moet worden besteed.

2.3.2. Celibaat en kuisheid

Ten tweede zal het onderzoek gericht die-nen te worden op de relatie tussen seksu-

eel misbruik en het celibaat voor priestersen de gelofte van kuisheid voor mannelij-ke en vrouwelijke religieuzen. Het is vanbelang dat het onderzoek zich rekenschapgeeft van mogelijke verschillen tussen deformele definitie en interpretaties diedaaraan in de loop van de tijd werdengegeven en door wie. Daarbij dient zekerook gekeken te worden naar de wijzewaarop de definitie is uitgelegd in de fasevan toeleiding, toelating en het keuzemo-ment voorafgaand aan de diakenwijdingter voorbereiding op een priesterwijdingof het afleggen van de tijdelijke en eeuwi-ge beloften die de keuze voor het celibaat,c.q. de kuisheid meebrachten.

2.3.3. Bestuurlijke verantwoordelijkheden

Ten derde dient aan de orde te komen hoeorganisaties en hun bestuurders door detijd heen zijn omgegaan met hun verant-woordelijkheden voor minderjarigen enhoe men optrad in geval van ontdekkingvan seksueel misbruik van minderjarigen.Het gaat dan in het bijzonder om recto-ren, hoge oversten van religieuze institu-ten en bisschoppen. Aan hen zullenondermeer de volgende vragen dienen teworden voorgelegd: welke maatregelenvan rechtspositionele aard nam men bijontdekking van seksueel misbruik vanminderjarigen; welke overige maatrege-len werden er genomen; in hoeverre werder aangifte gedaan bij de politie, en wan-neer dit niet het geval was, waarom lietmen dit achterwege?

2.3.4. De slachtoffers en hun hulp

Tot nu toe werd er in dit voorstel overslachtoffers als groep gesproken. Datneemt niet weg dat de in te stellen com-missie ook de vraag onder ogen dient tezien op welke manieren zij kennis kan

30 2010 • 82

3183 • 2010

nemen van individuele gevallen en inhoeverre er over individuele gevallen opbasis van vrijwilligheid aan de kant vande slachtoffers gesprekken kunnen plaatsvinden.

Hierbij kan niet buiten de aandacht blij-ven op welke wijze in het verleden hulp isverleend aan de slachtoffers. Aandacht zaldan ook gegeven dienen te worden aan depositie van Hulp & Recht. In verband hier-mee dient er binnen de commissie des-kundigheid en ervaring op het gebied vande hulpverlening aanwezig te zijn.

2.3.5. Juridische en beleidsmatige kaders

Op grond van artikel 2.2 BW hebbenkerkgenootschappen rechtspersoonlijk-heid en mogen zij hun interne organisatieregelen krachtens een eigen statuut voorzover dit niet in strijd is met de wet. Deinterne organisatie van het R.K. kerkge-nootschap wordt geregeld door de CodexIuris Canonici van 1983 en het reglementvoor het R.K. Kerkgenootschap, canoniekde R.K. Kerkprovincie genoemd.

Het Nederlands Wetboek van Strafrechtbevat in de artikelen 244-249 bepalingenover seksueel misbruik van minderjari-gen. Het kerkelijk wetboek van 1983 gaatin Boek VI, titel V, can. 1395 § 2 in op hetseksueel misbruik van minderjarigenbeneden de leeftijd van zestien jaar. Beideregelingen hebben, gedurende de periodewelke het onderzoek beslaat wijzigingen,ondergaan. Het Wetboek van Strafrechtwerd op dit punt gewijzigd en het oudekerkelijk wetboek van 1917 werd in 1983vervangen door het thans vigerendeCodex Iuris Canonici.

Om een helder juridisch en beleidsmatigkader te schetsen over de periode die het

onderzoek beslaat zijn antwoorden nodigop de volgende vragen:

1. Welke wettelijke bepalingen en opvat-tingen golden en gelden krachtens hetNederlands recht gedurende de periodevan onderzoek (1945 tot heden) metbetrekking tot:- De bescherming van minderjarigen diezich in ongelijke machtsrelaties bevindenof geplaatst worden?- Meer specifiek, het beschermen vanminderjarigen tegen seksueel misbruik,ook in verhouding tot ouders, opvoedersen opleiders?- De ontwikkelingen in de beschermingdie zich in deze periode hebben voorge-daan en waardoor deze ontwikkelingenwerden veroorzaakt?

2. Welke wettelijke bepalingen en opvat-tingen golden en gelden krachtens hetCanoniek recht gedurende de periode vanonderzoek (1945 tot heden) met betrek-king tot:- De bescherming van minderjarigen diein ongelijke machtsrelaties aan de zorgenvan de R.K. Kerkprovincie werden toever-trouwd?- Meer, specifiek, het beschermen vanminderjarigen tegen seksueel misbruik?- De ontwikkelingen in de beschermingdie zich in deze periode hebben voorge-daan en waardoor deze ontwikkelingenwerden veroorzaakt?

3. Hoe is de R.K. Kerkprovincie in deonderzoeksperiode (1945 tot heden) omgegaan met de ontwikkelingen inbeide rechtssystemen aangaande ditonderwerp? - Hoe werd het beleid inzake de bescher-ming van minderjarigen en de bestrijdingvan misbruik uitgezet? - Hoe verhoudt zich dit met de kaders en

32 2010 • 84

de richtlijnen die vanuit de Heilige Stoelten aanzien van misbruik van minderja-rigen zijn gesteld? Wat is bijvoorbeeldde rol en betekenis geweest van deinstructie Crimen Sollicitationis uit1962, de apostolische brief van pausJohannes Paulus II Sacramentorumsanctitatis tutela van 30 april 2001, deverklaring van de Congregatie van deGeloofsleer De Delictis Gravioribus van18 mei 2001 en de op 12 april 2010gepresenteerde Guide to understandingBasic CDF procedures concerning sexualabuse allegations en de daaraan gehech-te richtlijnen?

4. Wat is op dit moment het standpuntdat de rooms-katholieke kerk, en meer inhet bijzonder de R.K. Kerkprovincie inNederland, inneemt met betrekking totde bescherming van minderjarigen dieaan haar zorgen zijn toevertrouwd, enmeer specifiek het voorkomen en bestrij-den van seksueel misbruik in pastoralerelaties? - Hoe wordt daar bij de selectie en tij-dens de opleidingen en vormingstrajec-ten van aanstaande pastoraal werkers,diakenen, priesters en religieuzen inNederland aandacht aan besteed?

2.3.5.1 Ambtsgeheim en vertrouwelijkheid

Welke is de rol en betekenis van hetambtsgeheim (Wetboek van Strafrecht,artikel 272, CIC, boek IV, can. 983) en devertrouwelijkheid, c.q. zwijgplicht in deonderhavige discussie?1. Is er daarvoor een juridische basisnaar Nederlands recht en/of in het kerk-recht? 2. Hoe absoluut is het ambtsgeheim inbeide rechtssystemen? 3. En mocht het ambtsgeheim niet

absoluut zijn, welke parallellen liggen erdan in de praktijk met bijvoorbeeld hetverschoningsrecht van specifieke be-roepsgroepen?Ook lijkt er sprake te zijn van verschil-lende verzoeken tot zwijgen of zwijg-plichten:1. Waar en wanneer is er sprake (ge-weest) van zwijgplichten, aan wie opge-legd en hoe geformuleerd? 2. Welke (kerk)juridische bepalingenlagen aan deze zwijgplichten ten grond-slag?3. Hoe werk(t)en deze zwijgplichten inde praktijk; welke consequenties hebbenzij gehad voor de bij de procedure be-trokken partijen?

2.4. Onderzoeksvragen

Op grond van de bovenstaande overwe-gingen zijn de volgende onderzoeksvra-gen geformuleerd:

1. Welke zijn de gegevens en omstan-digheden van seksueel misbruik vanminderjarigen die aan de zorg van deR.K. Kerkprovincie werden toevertrouwd in de periode van 1945 totheden? 2. Gaat het om een structureel pro-bleem, een gedifferentieerde situatienaar tijd, plaats en instelling, of om eenverzameling van unieke individuele mis-drijven en misdragingen?3. Was/is er sprake van een ‘culture ofsilence’ rondom seksueel misbruik vanminderjarigen in de R.K. Kerkprovincie?4. Bestaat er een verband, en zo jawelk, tussen de verplichting tot seksueleonthouding, besloten in het celibaat(priesters en mannelijke priesterreligieu-zen) en de gelofte tot zuiverheid of kuis-heid (voor mannelijke en vrouwelijkereligieuzen) enerzijds en anderzijds het

3385 • 2010

geconstateerde seksueel misbruik vanminderjarigen? 5. Zijn er mogelijk ook andere oorza-ken? Wat is er te zeggen over de gele-genheden tot misbruik, risico op ontdek-king en sancties die verbonden zijn metde pastorale context en de context vaninstellingen voor opvoeding en onder-wijs, waarbij met name ook de interneorganisatie en de effecten van 24-uurs‘gesloten instellingen’ als internaten aande orde zullen komen. 6. Welke juridische en beleidsmatigekaders, zowel naar Nederlands recht alskerkrechtelijk, zijn van toepassing opdeze kwestie en welke ontwikkelingen hebben hierin plaats gevonden?

Met het oog op de slachtoffers:

7. Hoe zijn in bestuurlijk verantwoorde-lijken omgegaan met hun verantwoorde-lijkheden voor minderjarige slacht-offers? Welke maatregelen namen zijmet betrekking tot de beschuldigden?8. Is de procedure van Hulp & Rechtadequaat en hoe heeft zij tot nu toegefunctioneerd? 9. Waarmee zijn de slachtoffers van hetmisbruik op dit moment het meestgeholpen? Welke rol en verantwoorde-lijkheden liggen er hier voor de R.K.Kerkprovincie? 10. Welke lessen kunnen getrokken wor-den? Welke (preventieve) maatregelenmoeten er genomen worden om herha-ling te voorkomen?

34 2010 • 86

Hoofdstuk3: Rol en verant-woordelijkheden ten aanzienvan de slachtoffers

3.1. Deel 3 van het onderzoek: hulpaan de slachtoffers

Het voorafgaande richtte zich op de vraagnaar de feiten en omstandigheden. Hetdoel van dat onderdeel is het verkrijgenvan een goed beeld van de aard, omvangen schaal van het misbruik in de periodevan 1945 tot heden. Het tweede deel vandit advies kiest het persoonlijke perspec-tief van de slachtoffers. Welke rol en ver-antwoordelijkheden heeft de kerk tegen-over de slachtoffers van misbruik?

Individuen zijn in concrete omstandighe-den het slachtoffer geworden van mis-bruik. Daar kunnen we bepaald niet licht-vaardig mee omgaan. Hoe kan er rechtgedaan worden aan hun verhalen, ver-driet en pijn?

Natuurlijk, in de gevallen waarin het mis-bruik recent plaats vond staat er eentweetal wegen open om de slachtofferstegemoet te komen: de weg naar de rech-ter of de weg via de door de R.K. Kerkpro-vincie zelf ingestelde procedure van Hulp& Recht. Maar het is ook waar dat in veelgevallen het misbruik lang geleden heeftplaats gevonden. Veel van de beschuldig-den leven niet meer, of zijn hoogbejaard.Veel van de instellingen zijn al lang gele-den opgehouden te bestaan, of zijn ingrij-pend van organisatie- en verantwoorde-lijkheidsstructuur en personeelsbezettingveranderd. Veel van de verantwoordelij-ken in die tijd zijn evenmin in leven. Hetgaat hier eigenlijk om een constellatievan organisatiestructuur en cultuur die

niet meer bestaat. In zo verre is er nie-mand meer die deze cultuur nog goed kanvertegenwoordigen. Ook hierdoor is bij-voorbeeld de weg naar het strafrecht invele gevallen niet meer mogelijk. Daarstaat het volgende tegenover. Debestuursstructuur van de rooms katholie-ke kerk op nationaal en internationaalniveau heeft evenwel sinds het TweedeVaticaans Concilie op punten weliswaarwijzigingen ondergaan, maar niet zoda-nig dat dat ertoe heeft geleid dat bestuur-lijke verantwoordelijkheden van bis-schoppen en hoge oversten van ordes encongregaties wezenlijk zijn veranderd.Bovendien laten de meldingen na 1980zien dat er tenminste een zekere continuï-teit lijkt te zijn in de omgang met mis-bruikmeldingen. Nagegaan moet wordenwelke factoren die aan die cultuur hebbenbijgedragen verdwenen zijn en welkeconstant zijn, zodat de opdrachtgeversvan het onderzoek zich hiervan reken-schap kunnen geven bij hun toekomstigbeleid ten aanzien van misbruik.

Zelfs indien de rechtsgang volkomenweggevallen is, dan betekent dat nog nietdat de huidige R.K. Kerkprovincie uitmorele overwegingen geen verantwoor-delijkheid heeft tegenover de slachtoffersvan deze donkere pagina uit haar recentegeschiedenis. Juist als kerkgemeenschapdient zij in de omgang met de slachtoffershaar diepste opdracht van humaniteitwaar te maken.

Daarom zal de commissie zich bezig moe-ten houden met de vraag welke schade erbij de slachtoffers is ontstaan in termenvan trauma, verdriet, leed en geschondenvertrouwen. Een deel van de slachtoffersmeldt dat hun zaak ernstig was, maar isverwerkt. Het feit dat het misbruik is ver-werkt, maakt de ernst ervan echter niet

3587 • 2010

minder. Een deel van de slachtoffers zegtdat de schade groeit; sommige geven aandat dit een blijvende frustrerende invloedheeft gehad op hun leven. Een aantalheeft behoefte aan een pastoraal gesprek;of om de feiten en omstandigheden tevertellen; of om met de toenmalig verant-woordelijken te spreken. In alle gevallenis de vraag welke hulp concreet gewenstis? Welke mogelijkheden liggen er omdeze hulp tot stand te brengen of te facili-teren? Waar zijn de slachtoffers echt meegeholpen?

Deze vragen, ofschoon geen deel van hetwetenschappelijk onderzoek als zodanig,kunnen niettemin niet los van het onder-zoek worden gezien, al was het allen alomdat vanwege de meldingen van deslachtoffers de slachtoffers zelf centraalzijn komen te staan. Het verdient aanbe-veling om bij voorrang al binnen enkelemaanden na aanvang van de werkzaam-heden een gericht advies te geven over debegeleiding en hulp in afwachting van deresultaten van het onderzoek zelf, zodatde R.K. Kerkprovincie de nodige voorzie-ningen kan treffen. In dit kader verdientde procedure van het door de R.K. Kerk-provincie opgerichte instelling Hulp &Recht bijzondere aandacht.

3.2. Procedure Hulp & Recht

De R.K. Kerkprovincie kent sinds 1995 delandelijke instelling 'Hulp & Recht'. Dezeis opgericht door de bisschoppen en lei-dinggevenden (hogere oversten) van reli-gieuzen. De instelling wil hulp en rechtbieden aan mensen die het slachtofferzijn geworden van seksueel misbruik doorpriesters, religieuzen en kerkelijk werkers.De procedure van Hulp & Recht is geba-seerd op het tuchtrecht zoals dat bijvoor-beeld ook in de medische wereld bestaat.

In de berichtgeving rondom de zaken diethans naar buiten zijn gekomen zijn erkritische vragen gesteld bij de proceduresen het praktisch functioneren van Hulp &Recht. Derhalve verdient het aanbevelingom de procedure en het functioneren vande instelling aan de hand van de volgen-de vragen kritisch tegen het licht te hou-den en waar nodig aanbevelingen tedoen:

- Hoe verhoudt de procedure van hulp-verlening en begeleiding bij Hulp & Rechtzich tot vergelijkbare activiteiten vanandere instanties?- Hoe verhoudt zich de juridische proce-dure van Hulp & Recht tot andere verge-lijkbare procedures (met een tuchtrechte-lijk karakter) in Nederland?- Hoe verhoudt de procedure van Hulp &Recht zich tot het Nederlandse recht?- Hoe verhoudt zich de procedure vanHulp & Recht tot het kerkelijk recht?- Hoe functioneert de huidige procedurein de praktijk; wat gaat er goed, wat gaat er niet goed, waar zijn veranderingen enverbeteringen nodig; worden de adviezen van Hulp & Recht opgevolgd?- Welke andere juridische mogelijkheden,zowel naar Nederlands recht als kerkrech-telijk, staan er voor de bisschoppen enleidinggevenden religieuzen open omseksueel misbruik te voorkomen, deslachtoffers te beschermen en onderzoeken vervolging in te stellen bij verdenkingvan seksueel misbruik door vertegen-woordigers van de kerk?- Welke procedures gelden in het alge-meen bij de andere instellingen waarslachtoffers zich hebben gemeld? Waarzijn die procedures op gebaseerd en hoewordt daar met de belangen van slacht-offers en beschuldigden om gegaan?

3.3. Lessen voor de toekomst

De in te stellen commissie zal tenslottemoeten worden opgedragen om, in hetlicht van het primaire en secundaireonderzoek en de concrete ervaringen vande slachtoffers, haar conclusies te trekkenmet betrekking tot de vraag wat de feitenen omstandigheden zijn met betrekkingtot seksueel misbruik van minderjarigenin de R.K. Kerkprovincie in de periodevan 1945 tot heden.

De commissie zal waar mogelijk moetenaangeven welke kwetsbare plekken er inde organisatie- en bestuursstructuur aan-wezig zijn, in samenhang met de verant-woordelijkheden, werkvelden en het tevoeren personeels- en vrijwilligersbeleidom nieuwe gevallen van misbruik in detoekomst te voorkomen.

3.4. Verslaglegging

Om haar onafhankelijkheid en transpa-rantie te waarborgen moet de in te stellencommissie naar seksueel misbruik vanminderjarigen in de R.K. Kerkprovincie inde periode 1945 tot heden verplicht wor-den om het onderzoeksrapport en dedaarbij behorende rapportages te publice-ren, alsmede haar aanbevelingen metbetrekking tot het omgaan met de huidigeklachten van de slachtoffers en de lessenvoor de toekomst.

2010 • 8836

Hoofdstuk 4: Tijdslijn

89 • 2010 37

Weken Tentatief Plan van aanpak

- 12 weken voorbereidingstijd- 1 jaar zuivere onderzoekstijd- 12 weken voor uitloop en afronding

(Indien om dringende redenen noodzakelijk éénmalig te verlengen met 6maanden, zie Terms of Reference)

1-6 Opstarten commissie, organise-ren infrastructuur, taakverde-ling

Aandacht voor slachtoffers; advise-ring over hulp aan slachtoffers; doorlichten procedure Hulp & Recht

6-12 Uitwerken deelvragen in con-crete onderzoeksvoorstellen, in-ventariseren namen extern teraadplegen/ horen deskundigen

13-47 Onderzoek

48-49 Terugkoppeling gehele commissie, eventueel aanscherpen van vragen,uitbreiding of inperking van bepaalde terreinen

50 Korte openbare rapportage over de gang van zaken tot nu toe, eventueelmet aangescherpte vragen, nog geen conclusies

1-12 Onderzoek

13 -24 Afronding van onderzoek, schrijven conclusies en aanbevelingen

25 Presentatie uitkomsten van onderzoek

Hoofdstuk 5: Samenstellingvan de commissie

Het onderzoek van de commissie voltrektzich op vijf niveaus: (a) het horen of doenhoren van slachtoffers, getuigen enbeschuldigden/daders, bestuurlijk verant-woordelijken; (b) archiefonderzoek; (c)het (doen) doornemen van voor hetonderwerp relevante studies; (d) eigenonderzoek (survey, vergelijkingen); (e)aandacht voor de hulp aan de slacht-offers. Voor een goede vervulling van deonderzoeksopdracht is daarom een multi-disciplinaire aanpak vereist die tot uit-drukking komt in de commissiesamen-stelling. Daarnaast zal op ad hoc basisvan externe deskundigheid (bv. canoniekrecht) gebruik moeten worden gemaakt.Voor het veldwerk zal gebruik moetenworden gemaakt van gespecialiseerdeonderzoekers. De commissie zal bij haar complexe taak-vervulling ondersteund moeten wordendoor een kleine organisatie die daarvoorspeciaal wordt opgezet.

In de commissie dient naast een voorzit-ter en secretaris aanwezig te zijn:- juridische expertise (strafrecht en/ofjeugdrecht, gecombineerd zo mogelijkmet onderzoeks- en/of -opsporingserva-ring);- een psycholoog;- een (wetenschaps)filosoof met empiri-sche achtergrond;- een (kerk)historicus of een historicusmet specialisatie in religie;- een deskundige op het terrein van dehulpverlening;

2010 • 9038

Hoofdstuk 6: Terms of reference

1. De Nederlandse Bisschoppenconferen-tie (BK) en de Nederlandse KonferentieReligieuzen (KNR) stellen een onafhanke-lijke onderzoekscommissie in voor eenonderzoek naar seksueel misbruik vanminderjarigen die aan de zorgen van deR.K. Kerkprovincie werden toevertrouwdin de periode van 1945 tot heden. Voorhet samenstellen van de onderzoekscom-missie geeft zij zonder last of ruggespraakmandaat aan de door haar benoemdevoorzitter van de commissie.2. Het advies voor het instellen van eenonderzoekscommissie eventueel aange-vuld met aanvullende wensen van deopdrachtgevers zoals vastgelegd op eenvergadering na de presentatie van hetadvies en openbaar gemaakt, bepalen deinhoud en dimensies van het onderzoek.3. De onderzoekscommissie krijgt eenmandaat voor 1,5 jaar dat maximaal 1xverlengd kan worden met 6 maanden.Indien verlenging gewenst is zal de com-missie 3 maanden voor het verlopen vanhet mandaat en met redenen omkleedkennis geven aan de opdrachtgevers.4. De voorzitter van de onderzoekscom-missie zorgt voor een begroting en debewaking daarvan. De kosten wordengedragen door de BK en de KNR. De BKen de KNR stellen onderling een verdeel-sleutel vast. 5. Van de onderzoekscommissie dienennaast voorzitter en secretaris de ledenafkomstig te zijn van de volgende (even-tueel gecombineerde) expertisevelden:

- juridische expertise (strafrecht en/ofjeugdrecht, onderzoeks- of opsporingser-varing)- een psycholoog- een wetenschapsfilosoof met empirisch

achtergrond- een (kerk)historicus en/of historicus metspecialisatie in religie- een deskundige op het terrein van dehulpverlening

Voorts zal op ad hoc basis deskundigheidvan buiten kunnen worden aangetrokken(statistiek, archief, kerkrecht gespeciali-seerde onderzoekers etc.)6. De onderzoekscommissie stuurt eenonderzoeksteam aan. Dit onderzoeksteambestaat uit een teamleider en onderzoe-kers met bovengenoemde expertise,waaronder ook een archivaris. In gevallenwaarin het onderzoeksteam niet overnoodzakelijk geachte expertise beschikt,kunnen externe deskundigen gevraagdworden om deelvragen in het onderzoekte beantwoorden. Deze antwoorden zul-len aan het onderzoek worden toege-voegd.7. De BK en de KNR zorgen voor de beno-digde kantoorruimte en financiële facili-teiten voor de commissie en het onder-zoeksteam.8. De onderzoekscommissie en het onder-zoeksteam stellen beide een protocol vasthoe zij zullen omgaan met de vertrouwe-lijkheid van persoonlijke gegevens diehaar tijdens het onderzoek onder ogenkomen of die op enig andere manier ken-baar worden gemaakt. Ten overstaan vanderden hanteren beide, in navolging vanhet gebruik bij justitiële onderzoeken, eenvolstrekte vertrouwelijkheid.9. De opdrachtgevers spannen zich zon-der enige terughoudendheid in om ervoor te zorgen dat de onderzoekers toe-gang krijgen tot alle relevante archieven. 10. De opdrachtgevers spannen zich zon-der enige terughoudendheid in om ervoor te zorgen dat verantwoordelijken enoud-verantwoordelijken gehoord kunnenworden in het kader van het onderzoek.

91 • 2010 39

11. Alle partijen en betrokkenen onthou-den zich van uitspraken en informatie-verstrekking omtrent de (mogelijke) uit-komst van het onderzoek totdat deonderzoekscommissie haar eindverslagheeft aangeboden aan de opdrachtgevers.Externe contacten lopen via de voorzitter.Dit eindverslag is openbaar. Daarnabestaat er de mogelijkheid, met inachtne-ming van de gangbare regels en gebrui-ken van zorgvuldigheid en privacybe-scherming, voor de onderzoekers om overhet historisch deel van het onderzoekeigenstandig te publiceren in weten-schappelijke tijdschriften,12. De opdrachtgevers zullen, na bestude-ring, aangeven hoe zij zullen omgaan metde conclusies en aanbevelingen uit heteindverslag. Deze integrale reactie zullenzij binnen 6 maanden na ontvangst vanhet eindverslag openbaar maken.13. Vijf jaar na de publicatie van heteindverslag zullen de opdrachtgevers aande leden van de toenmalige onderzoeks-commissie terugrapporteren hoe men metde lessen, verantwoordelijkheden en aan-bevelingen is omgegaan. Deze rapportageis openbaar.

2010 • 9240

Utrecht – 11 mei 2010 – De NederlandseBisschoppenconferentie en de KonferentieNederlandse Religieuzen (KNR) hebbenvandaag het voorstel tot onderzoek naarseksueel misbruik van minderjarigen inde katholieke Kerk in Nederland uitvoerigbesproken. Zij spreken een oprecht woordvan dank uit naar drs. W.J. Deetman dieerin is geslaagd om op korte termijn eengrondig en zeer compleet onderzoeks-voorstel te presenteren.

De bisschoppen en de bestuurders van deKNR onderstrepen nogmaals dat zij iede-re vorm van seksueel misbruik krachtigveroordelen. Misbruik staat haaks op hetEvangelie en de waardigheid van demenselijke persoon. Aan hen die slacht-offer werden van misbruik binnen dekatholieke Kerk bieden religieuze over-sten en bisschoppen opnieuw hun diepgevoelde medeleven en excuses aan.Slachtoffers die zich nog niet gemeldhebben worden opgeroepen dit alsnog tedoen bij Hulp & Recht dan wel bij deonderzoekscommissie.

Het aantal meldingen van misbruik nood-zaakt volgens religieuze oversten en bis-schoppen een diepgaand onderzoek. Op 9maart jl. vroegen zij de heer Deetman hente adviseren hoe een breed, extern enonafhankelijk onderzoek het beste vormzou kunnen krijgen. Zij verzochten deoud-kamervoorzitter om de benodigdeexpertise samen te brengen, een onder-

zoeksplan te formuleren en een tijdslijnuit te zetten.

Met het nu voorliggende onderzoeksplanen de beoogde samenstelling van deonderzoekscommissie stemmen de bis-schoppen en de bestuurders van de KNRgeheel in. Zij zeggen onverkort hunmedewerking toe en zullen zich inspan-nen om alle relevante informatie voor deonderzoekscommissie beschikbaar temaken. In dat kader ondersteunen zij deoproep van de heer Deetman aan dadersvan seksueel misbruik om zich te meldenbij de onderzoekscommissie.

Ten aanzien van de voorgestelde tijdslijnstellen de bisschoppen en religieuze over-sten met instemming vast dat voorranggegeven wordt aan advisering over dehulpverlening aan de slachtoffers. Alhoe-wel de hulpverlening al op gang is geko-men via de procedures van Hulp & Rechtof middels gesprekken tussen slachtoffersen vertrouwenspersonen van bisdommen,ordes en congregaties, achten de bis-schoppen en religieuze oversten het vangroot belang om op korte termijn van decommissie te vernemen waar aanvullingvan het hulpverleningsaanbod wenselijkis en hoe de bestaande procedures even-tueel geoptimaliseerd kunnen worden.

Bisschoppen en bestuurders van de KNRverzoeken de heer Deetman om het voor-zitterschap van de onderzoekscommissie

93 • 2010 41

Perscommuniqué Nederlandse bisschoppenReactie op het onderzoeksvoorstel van drs. Deetman

op zich te nemen. Zij danken de ledenvan de commissie die zich bereid hebbenverklaard aan het onderzoek deel tenemen. De religieuze oversten en de bis-schoppen hebben het volste vertrouwendat deze commissie een transparant,onafhankelijk en wetenschappelijk onder-zoek zal uitvoeren. Die onafhankelijkheiden transparantie is precies waarop vooralde slachtoffers recht hebben en die voorde Kerk onmisbaar is om slachtoffers zogoed mogelijk te helpen en toekomstigmisbruik effectief te voorkomen.

2010 • 9442

95 • 2010 43

DEN HAAG, 11 mei 2010 - De voorgestel-de commissieleden zijn, evenals drs. W.J.(Wim) Deetman, bereid onafhankelijkonderzoek in te stellen naar seksueel mis-bruik in de Rooms-Katholieke Kerk inNederland. Eerder vandaag namen zijkennis van het positieve besluit van deRooms-Katholieke bisschoppenconferen-tie en de Konferentie Nederlandse Religi-euzen (KNR) over de instelling van ditonderzoek op basis van het advies datDeetman afgelopen vrijdag presenteerde.De beoogde commissie is de bisschoppen-conferentie en de KNR erkentelijk voorhet in haar gestelde vertrouwen.

Persverklaring drs. W. DeetmanBeoogde commissie bereid tot onderzoek seksueel misbruik

Rooms-Katholieke Kerk

d o c u m e n t a t i ek e r k e l i j k e

Bestellingen: Secretariaat RKK, Postbus 13049, 3507 LA Utrecht, tel.: 030 2326909, e-mail: bestel@rkk.nl

nummer 1; 28 blz., € 2,-Apostolische constitutie Anglicanorum coetibus; Effatha!Doven in het leven van de Kerk; Boodschap van pausBenedictus XVI voor de viering van Wereldvrededag;Boodschap van paus Benedictus XVI ter gelegenheid van deachttiende Wereldziekendag; Boodschap van pausBenedictus XVI voor de Vastentijd 2010.

nummer 2; 24 blz., € 2,-Boodschap van paus Benedictus XVI ter gelegenheid van de47ste Wereldgebedsdag voor roepingen; Boodschap vanpaus Benedictus XVI ter gelegenheid van de 44steWereldcommunicatiedag; Directorium voor vieringen opzondag bij afwezigheid van een priester, 1988 [herdruk].

nummer 3-4; 44 blz., € 3,50Pastorale brief van paus Benedictus XVI aan de katholiekenvan Ierland; Uitleg van de basisprocedures van deCongregatie voor de Geloofsleer in geval van beschuldigin-gen van seksueel misbruik; Perscommuniqué Nederlandsebisschoppen - aankondiging onderzoek; Persbericht drs. W.Deetman - aankondiging aanpak; Perscommuniqué Nederlandsebisschoppen - reactie op de brief van Benedictus XVI aan de Iersekatholieken; Voorstel voor onderzoek naar seksueel misbruikin de rooms-katholieke kerk - in de periode van 1945 tot heden;Perscommuniqué Nederlandse bisschoppen - reactie op hetonderzoeksvoorstel van drs. Deetman; Persverklaring - Beoogde com-missie bereid tot onderzoek seksueel misbruik.

Kerkelijke documentatie - jaargang 38, 2010