Brief aan de hebreeen

Brief aan deHebreeën

Brief aan

de H

ebreeën

Woorden van bemoediging

D S . G E R H A R D T E R M A AT

DS

. GE

RH

AR

D T

ER

MA

AT

B O E K E N C E N T R U M

L U I S T E R O E F E N I N G E N

Wat wil de schrijver van de brief aan de Hebreeën nu

eigenlijk vertellen? De taal en de beelden die hij gebruikt zijn

moeilijk, en lijken niet van deze tijd. Wie echter goed leest,

ontdekt dat de schrijver van deze brief de lezer heeft willen

bemoedigen, troosten en vermanen. De Hebreeënbrief blijkt

actueel: geloven mag moeite kosten, ook het opnieuw

bestuderen van de heilige Schrift. Wie die uitdaging

aanneemt, krijgt er veel voor terug.

Ds. Gerhard ter Maat bespreekt stukje voor stukje de

bijbelse brief aan de Hebreeën, en schrijft ten slotte een

hedendaagse versie van de brief aan de christenen van nu.

Ds. Gerhard ter Maat is protestants predikant in Wierden.

De serie ‘Luisteroefeningen’ bevat bijdragen van theologen uit

diverse kerkgenootschappen en is geschikt voor gemeenschappelij-

ke en persoonlijke bijbelstudie. De redactie wordt gevormd door

ds. W.J. Dekker en ds. G. van Meijeren.

www.uitgeverijboekencentrum.nl

ISBN 978-90-239-2315-2NU

R 707

Luisteroefeningen Brief aan de Hebreeen 10-02-2009 12:11 Pagina 1

Wie de Schriften wil verstaan, moet leren luisteren. Dat is deinsteek van de serie ‘Luisteroefeningen’. Elk deeltje beoogteen hulpmiddel te zijn bij het verstaan van de tekst. Op heldere en grondige wijze worden bijbelgedeelten belichtmet het oog op de praktijk van het christelijke leven. De reeksbevat bijdragen van theologen uit verschillende kerkgenoot-schappen en is zeer geschikt voor gemeenschappelijke en persoonlijke bijbelstudie. De redactie wordt gevormd door ds. W.J. Dekker en ds. G. van Meijeren.

Reeds verschenen:Ds. W.J. Dekker, Elisa. Dichter bij GodDs. H.C. Marchand, Paulus en de opstandingDr. P.F. Bouter, PsalmenDr. J. Dekker, Jesaja

Binnenwerk Brief aan de Hebreeen 13-02-2009 12:55 Pagina 2

Brief aan de HebreeënWoorden van bemoediging

D S . G E R H A R D T E R M A AT

U I T G E V E R I J B O E K E N C E N T R U M , Z O E T E R M E E R

L U I S T E R O E F E N I N G E N


www.uitgeverijboekencentrum.nl

Voor Jos, mijn vrouw.Samen hebben wij geprobeerd het evangelie, dat wij van onzeouders hebben ontvangen, door te geven aan onze kinderen,zodat zij op hun beurt stem kunnen geven aan het evangelievan Jezus, sprekend God.

Ontwerp omslag en binnenwerk: Cees van Rutten bno, Den Haag

De bijbeltekst in deze uitgave is ontleend aan De NieuweBijbelvertaling, © Nederlands Bijbelgenootschap 2004.

ISBN 978 90 239 2315 2NUR 707

© 2009 Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvou-digd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaargemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch,door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaandeschriftelijke toestemming van de uitgever.


Inhoud

Woord vooraf 7

DEEL I (HEBREEËN 1:1-4:13)Het spreken van God en het horen van de mensen

1. Jezus, sprekend God 11

2. De rust van God 22

DEEL II (HEBREEËN 4:14-10:18)De hogepriester gaat de hemel door

3. Melk of vast voedsel 33

4. Jezus en Melchisedek 44

5. Het eerste en het nieuwe verbond 54

DEEL III (HEBREEËN 10:19-13:24)In het spoor van de hogepriester

6. Volharding 65

7. Overwinnend geloof 75

8. God behagen 87

Een brief aan christenen van nu 98


7

Woord vooraf

OVER DE SERIE

Het boekje dat u in handen heeft, maakt deel uit van de bijbelstudiereeks ‘Luisteroefeningen’. Met deze naam wordtuitgedrukt waar het in de boekjes om gaat: zorgvuldig luisteren naar de stem van God die tot ons komt wanneer wijde Schriften lezen. Daarom ligt de nadruk op de uitleg vanbijbelgedeelten. Dit aandachtig lezen komt voort uit een verlangen om te horen wat God ons te zeggen heeft in dezetijd. Het gaat om oefeningen. Hiermee wordt erkend dat luisteren een hele inspanning is. Wie weet precies te zeggenwat God ons zeggen wil?

Het is aan te bevelen het bijbelgedeelte dat besproken wordteerst voor uzelf aandachtig te lezen en pas daarna de uitleg inhet boekje te lezen. Elk hoofdstuk begint met een vraag. Opdeze wijze wordt geprobeerd het gesprek met elkaar goed opgang te krijgen. Het is daarom zinvol deze vraag een plek tegeven aan het begin van de kringavond, hetzij vóór, hetzij nahet lezen van het betreffende bijbelgedeelte.

OVER HEBREEËN

Wie de brief aan de Hebreeën doorleest, zal al gauw verzuch-ten: Wat wil de schrijver van deze brief mij als lezer in feitevertellen? De taal en de beelden die hij gebruikt, zijn niet vanonze tijd. In het Nieuwe Testament neemt dit bijbelboek eenaparte plaats in. In de kerk heeft deze brief meestal veel minder aandacht gekregen dan de evangeliën, de brieven van


Paulus en de brieven van Johannes. De brief aan de Hebreeënheeft vaak de status gehad van een tweederangs bijbelboek.

ONTSTAAN

Wie wil weten in welke tijd de christenen aan wie in eersteinstantie deze brief is geschreven leefden, moet beginnen bijhet eind. In Hebreeën 13:22 besluit de auteur de brief met:‘Ik vraag u dringend, broeders en zusters, ontvankelijk te zijnvoor deze woorden van bemoediging, ook al heb ik u maarbeknopt geschreven.’ De schrijver van de brief geeft aan heteind van de brief te kennen dat hij ‘woorden van bemoedi-ging’ heeft willen schrijven. De ondertitel van dit boekje is dusontleend aan de brief zelf. Wat hier in het Nederlands is weer-gegeven met ‘bemoediging’ kan ook met ‘troost’ of ‘vermaning’ worden weergegeven. De bemoediging kent hetfacet van troost, maar ook van vermaning, van correctie.

Het blijkt dat Timoteüs, de vroegere leerling van de apostelPaulus, nu zelf één van de leiders van de kerk is (Heb. 13:23).Hieruit kunnen we opmaken dat de brief aan de Hebreeëngeschreven is aan christenen van de tweede en derde generatie.De tijd van de apostelen is voorbij. Dat wordt aan het beginvan de brief ook al aangegeven (Heb. 2:3): ‘… de zoveel meeromvattende redding die begonnen is met de woorden van deHeer, en die voor ons bevestigd werd door hen die deze woorden hebben gehoord?’ De apostelen hebben de woordenvan de Heer gehoord. Als eerste generatie hebben zij diewoorden weer doorgegeven aan de volgende generatie. Maarde generatie van hen die de woorden rechtstreeks van de Heerhebben gehoord, bestaat niet meer.

Het is dan ook aannemelijk dat deze brief in de jaren ’80-’90geschreven is. Er zijn al vervolgingen geweest (Heb. 10:32).Te denken valt hierbij aan de vervolgingen onder keizer Nero.In 64 werd Rome geteisterd door een grote brand. KeizerNero schoof de schuld op de christenen, die daarom fel werden vervolgd. Er wordt ook gezinspeeld op een ophandenzijnde vervolging (Heb. 12:4). Het zou kunnen zijn dat hiergedoeld wordt op de vervolgingen onder keizer Domitianus(81-96), die zich reeds beginnen af te tekenen.

8


AUTEUR

Wie de schrijver van de brief aan de Hebreeën is, valt moeilijkte zeggen. Er zijn in de loop van de eeuwen allerlei namengenoemd. De brief is ook wel toegeschreven aan Paulus. Vanaf400 werd hij vaak genoemd als de schrijver. In de tijd van deReformatie werden er vraagtekens geplaatst bij het auteurschapvan Paulus. De stijl van de brief doet beslist niet denken aandeze apostel. En ook wat ik hierboven al geschreven heb overde tijd van ontstaan, sluit Paulus uit als schrijver van dezebrief. We zullen het antwoord op de vraag naar de schrijverschuldig moeten blijven.

EERSTE LEZERS

De brief aan de Hebreeën sluit af met de woorden: ‘Groet aluw leiders en alle heiligen. De gelovigen uit Italië laten ugroeten. Genade zij met u allen.’Met de gelovigen uit Italië worden naar alle waarschijnlijkheidniet mensen bedoeld die in Italië wonen, maar die ooit al eensuit Italië naar Israël vertrokken zijn. Deze gelovigen uit Italiëbehoren tot de kring van mensen rond de schrijver van debrief. Als deze veronderstelling juist is, dan is de brief gerichtaan een kerkelijke gemeente – mogelijk Rome – in het landwaar zij oorspronkelijk vandaan komen: Italië. We weten uitbronnen buiten de Bijbel dat de brief aan de Hebreeën voorhet eerst bekend was en gebruikt is in Rome. De titel ‘Aan deHebreeën’ is pas later toegevoegd aan deze brief.

THEMATIEK

Wie de moeite neemt om dit bijbelboek zorgvuldig te lezen,komt tot de ontdekking: ook al is deze brief in een heel andere tijd geschreven, toch is hij actueel. Al lezend in de briefblijkt dat de kerk een goede tijd heeft gekend (Heb. 10:32).In het lijden heeft de kerk standgehouden; de christenenwaren solidair en leefden mee met hen die dat meeleven nodighadden. Maar daarin is verandering opgetreden: mensen blij-ven weg van de samenkomsten van de gemeente en ‘goeddoen’ is niet meer vanzelfsprekend (Heb. 10:24-25). Er isgebrek aan interesse voor de boodschap van redding (Heb.2:3). De relatie met God staat onder spanning (Heb. 3:12).De christenen zijn geestelijk lui geworden (Heb. 5:11-14). Al

9

Luisteroefeningen


met al kan de conclusie getrokken worden: het oorspronkelijkeelan is verdwenen. Deze opmerkingen in de brief kenmerken ook onze tijd. Ineen sneltreinvaart voltrekken zich de veranderingen in onzesamenleving en in de kerk. Kerken worden gesloten, mensenhaken af, er treedt een verharding op in de samenleving. Hetevangelie moet in hapklare brokken geserveerd worden, wilhet nog genuttigd worden. In onze tijd kunnen we het volgende van de schrijver van debrief aan de Hebreeën leren: geloven mag moeite kosten, ookin het opnieuw bestuderen van de Heilige Schrift. Wie datwaagstuk aangaat, mag vertrouwen op de Geest, die oudewoorden laat spreken in een nieuwe situatie.

DE NIEUWE BIJBELVERTALING

In dit boekje maak ik dankbaar gebruik van De NieuweBijbelvertaling. Ik heb gemerkt tijdens catechisaties en opgespreksgroepen dat veel gemeenteleden blij zijn met het verstaanbare Nederlands van deze vertaling. Het helpt hen bijhet luisteren naar wat God in onze tijd te zeggen heeft. Terverduidelijking geef ik hier en daar ook de vertaling van DeNaardense Bijbel weer.

EEN BRIEF AAN CHRISTENEN VAN NU

Wat zou de schrijver van de brief aan de Hebreeën aan onshebben geschreven, als hij in onze tijd geleefd zou hebben?Dat was een vraag die bij mij opkwam. Ik heb geprobeerd omin zijn huid te kruipen en een brief op te stellen voor christenen van de eenentwintigste eeuw. U vindt mijn poging– meer is het niet! – helemaal achter in dit boekje.

Gerhard ter MaatWierden, 24 oktober 2008

10


VRAAG

Wij leven in een multiculturele en een multireligieuze samen-leving. We werken met mensen die een andere godsdienst hebben dan wij. We reizen voor zaken de hele wereld over.Onze vakanties brengen we niet alleen in ons eigen land door,maar ook in andere werelddelen. Zo komen we in onze ontmoeting met andere culturen en religies voor de vraag testaan: Wat is de kern van het christelijke geloof?

INLEIDING

Wie de brief aan de Hebreeën gaat lezen, kan gemakkelijk ver-drinken in details en in alle citaten die de schrijver van de briefgeeft vanuit het Oude Testament. Het is van belang om teproberen de grote lijn vast te houden van wat hij schrijft. Wiedat probeert, zal al gauw ontdekken dat Hebreeën 1 en 2 bijelkaar horen. Het begin van de Hebreeënbrief mag in één woord grandioosworden genoemd. De schrijver richt zich tot mensen die hetnodig hebben om bemoedigd te worden. Aan het begin vande brief stelt hij niet zichzelf voor, maar God! Hij stelt Godvoor als een sprekende God. Wat hij aan het begin van zijnbrief belijdt, sluit aan bij de belijdenis van Israël over de eneen enige God. Hij maakt de lezers er attent op: God heeftgesproken door dromen, gezichten, bijzondere gebeurtenis-sen, door profeten… Waar de schrijver zijn lezers echter vooral op wil attenderen, isdat éne, uiteindelijke spreken van God: het spreken in deZoon. Alles wat van God te zeggen is en alles wat God te

11

DEEL I (HEBREEËN 1:1-4:13)Het spreken van God en het horen van de mensen

1 Jezus, sprekend God

Lezen: Hebreeën 1 en 2


zeggen heeft, wordt tenslotte gezegd in de Zoon.Nadat in Hebreeën 1 overduidelijk is gebleken dat ‘spreken bijGod hoort’, wordt in Hebreeën 2 de keerzijde daarvangenoemd: van de mens wordt verwacht dat hij hoort naarGod. Van de mens wordt verwacht dat hij het spreken vanGod serieus neemt!

Dat Hebreeën 1 en 2 bij elkaar horen, blijkt ook daaruit dat inbeide hoofdstukken geschreven wordt over engelen. Het zalvoor iemand uit de eenentwintigste eeuw die deze brief leest,niet meteen helder zijn waarom de schrijver van de brief overengelen gaat schrijven wanneer hij vertelt over God, die eensprekende God is. De achtergrond is dat in het geloof vanIsraël engelen een rol hebben gespeeld bij het geven van dewet aan Israël. Een neerslag daarvan zien we in Galaten 3:19en Handelingen 7:53. Daar wordt gezegd dat het volk de wetontvangen heeft door tussenkomst van de engelen. De schrijver wil dus duidelijk maken dat het spreken van God inde Zoon de woorden van de engelen overtreft! Nergens komtGod zo duidelijk aan het woord als juist in de Zoon.In Hebreeën 1 vertelt de schrijver dat de Zoon ver verheven isboven de engelen. In Hebreeën 2 vertelt hij echter ook dat deZoon voor korte tijd lager dan de engelen geplaatst was. Opdat moment gebruikt de schrijver voor het eerst in zijn briefde naam Jezus. Want daar spreekt hij over de Zoon, die alsmens lijden en dood heeft meegemaakt.Wie bij het lezen van Hebreeën 1 en 2 deze grote lijnen probeert vast te houden, zal hopelijk door de bomen het bosnog zien. Dat wil zeggen: die zal door alle citaten heen hetevangelie van de sprekende God horen.

UITLEG

1:1-2In het Oude Testament wordt de koning wel eens ‘zoon vanGod’ genoemd (o.a. Ps. 2:7). Met deze aanduiding ‘zoon’erkent God de koning. Ook Israël wordt zoon van Godgenoemd (Ex. 4:22). Uit wat de schrijver van de brief over de Zoon vertelt, blijktdat deze Zoon al een plaats had bij de schepping. God heeft‘nu de tijd ten einde loopt’ gesproken tot de mensen door deZoon. Heel compact wordt op deze wijze meteen al aan hetbegin verteld: mensen gaan de weg van de harde realiteit van

12



elke dag. Op die weg kunnen mensen de hoop verliezen en dezekerheid van het geloof eveneens. Zij mogen erop vertrou-wen dat hun weg wordt omsloten door het spreken van Godin de Zoon.

1:3God en de Zoon hebben een unieke relatie. De Zoon is hetevenbeeld van God. Of, zoals het in De Naardense Bijbel is vertaald: ‘Hij is afdruk van zijn bestaan.’ We kunnen hierbijdenken aan een stempel en een stempelafdruk. De Zoon is destempelafdruk van God in deze wereld. Kijk naar deze stem-pelafdruk, de Zoon, en je ziet de stempel, God!

1:4In dit vers vertelt de schrijver dat de Zoon een eerbiedwaar-diger naam heeft ontvangen dan de engelen. Welke naambedoelt hij eigenlijk? Om daar een antwoord op te krijgen, moeten we er oog voorkrijgen dat de schrijver van de brief op een bijzondere manieromgaat met de teksten uit het Oude Testament. De tekstendie in Hebreeën 1 geciteerd worden zijn Psalm 2:7, 2 Samuël7:14, Psalm 96:7, Deuteronomium 32:43, Psalm 104:4, Psalm45:7-8, Psalm 102:26-28 en Psalm 110:1. In totaal zijn er dusacht citaten uit het Oude Testament in de veertien verzen vanHebreeën 1! Hieruit blijkt al dat het Oude Testament vanwaarde is voor de boodschap van de schrijver van de brief aande Hebreeën. Het bijzondere van zijn manier van citeren is dat hij de citatenin de mond van God legt. Hij neemt alle vrijheid om tekstenanders toe te passen dan ze oorspronkelijk bedoeld zijn. Wiede moeite neemt om Hebreeën 1:6 te vergelijken metDeuteronomium 32:43 en Psalm 96:7, zal ontdekken dat indeze teksten uit het Oude Testament wordt opgeroepen omGod eer te bewijzen. De schrijver van de brief aan deHebreeën betrekt deze woorden echter op de Zoon!Klaarblijkelijk kunnen teksten uit het Oude Testament opmeerdere manieren serieus worden genomen. In plaats vandeze manier van omgaan met het Oude Testament als aan-stootgevend te ervaren, mogen we dit als een verademing zien.Hoeveel theologen zijn er geweest – en nog – die alleen huninterpretatie als zaligmakend beschouwen. In deze manier vanomgaan met het Oude Testament bewijst de schrijver van debrief aan de Hebreeën zich als een originele denker!

13

Luisteroefeningen


Welke eerbiedwaardige naam de Zoon heeft ontvangen, ontdekken we in deze citaten, waarin God spreekt tot deZoon. We doen de verrassende ontdekking dat de Zoon doorGod wordt aangesproken met God en Heer! De Zoon komtde naam van Heer toe, omdat in hem God Zelf aan het woordkomt! De Zoon is sprekend God.

1:6Wat de schrijver in dit vers bedoelt met: ‘Maar wanneer hij deeerstgeborene de wereld weer binnenleidt…’ is niet helemaalduidelijk. Waarschijnlijk is de betekenis dat God in de komen-de wereld de Zoon presenteert aan de aardse en hemelsebewoners.

1:7-14In Hebreeën 1:7 wordt bedoeld dat engelen deel uitmakenvan de vergankelijke schepping en Gods helpers zijn.Daartegenover wordt in Hebreeën 1:8 over de Zoon gezegddat hij dezelfde blijft in eeuwigheid. In Hebreeën 1:14 blijktdat engelen slechts dienstbaar zijn aan de zaak van de Zoon enin dienst staan van de redding, een kernwoord in de brief!

2:1In dit vers wordt een beeld gebruikt uit de scheepvaart; chris-tenen kunnen uit de koers raken. Het oriëntatiepunt van chris-tenen is het woord dat God gesproken heeft door zijn Zoon.

2:3Engelen hebben een rol gespeeld bij de Thora, die aan Israëlgeschonken is. De woorden van God mogen niet in ongeloofgeminacht worden. Dat geldt al voor de woorden waarbijengelen een rol hebben gespeeld. Des te meer geldt dat voorhet spreken van God in de Zoon. Dit vers ademt de sfeer vande rechtbank.Prachtig komt in dit vers ook naar voren dat de woorden vanGod geschiedenis maken in de verkondiging. Het is begonnenbij de Heer. Hij heeft gesproken; zijn woorden zijn gehoord.De mensen die de woorden als eersten hebben gehoord, hebben die woorden op hun beurt gesproken en doorgegeven.De tweede generatie christenen heeft deze woorden gehoorden mag aan deze woorden stem geven voor een volgendegeneratie. Hoorders van de woorden van God worden totsprekers van deze woorden.

14



2:4Het heil dat verkondigd wordt, neemt door de heilige Geestbevrijdende vormen aan.

2:5-16Wat de schrijver van de brief te zeggen heeft, omsluit hij dooropnieuw te spreken over engelen (Heb. 2:5 en 16). Hij doetdat vaker in de brief: een gedachte omsluiten door twee uitspraken met eenzelfde thema.Wat de schrijver te zeggen heeft, sluit ook aan bij zijn oproepin Hebreeën 2:1-4 om ernst te maken met het horen. Hetgeloof van christenen kan immers worden aangevochten. Erbestaat een scherp contrast tussen wat een christen gelooft énwat een christen ervaart in het leven van alledag. Wat we geloven, zien we nog niet (Heb. 2:8). Wat we geloven is datde komende wereld onderworpen is aan de Zoon. De toe-komst bepaalt het nu, waarin wij leven!

2:6-9Op geheel eigen wijze citeert de schrijver Psalm 8. Wie Psalm 8 in het Oude Testament leest, zal ontdekken dat in depsalm de hoge positie van de mens wordt bezongen. Heel degeschapen werkelijkheid is onder de heerschappij van de mensgebracht! Door de wijze waarop de schrijver van de brief aande Hebreeën echter deze psalm citeert, verandert de oorspron-kelijke bedoeling van de psalm. Jezus is de mens aan wie Goddenkt. Het accent komt te liggen op de vernedering van deZoon! Anders dan de engelen zal hij de dood meemaken. Bij het citeren van Psalm 8 is eveneens van belang dat Godalles heeft onderworpen aan de vernederde Zoon. De vernederde is vanwege zijn lijden en dood de verhoogde. Ditparadoxale behoort bij het geloof in Jezus. De verhoging vanJezus vormt het bewijs dat zijn dood heilsbetekenis heeft!Door de verhoging van Jezus – God heeft alles aan hemonderworpen! – komt aan de dag dat er in zijn vernedering – zijn lijden en dood – iets beslissends is gebeurd voor alles eniedereen.

2:9-10Mensen verkeren in een onheilssituatie. In Hebreeën 2:10gunt de schrijver de lezers een kijkje in het wezen van God.Dat mensen leven in een onheilssituatie past niet bij het wezenvan God. Hij is immers God ‘voor wie en door wie alles

15

Luisteroefeningen


bestaat’. Hij gunt de mensen ‘de bereider van de redding’(NBV) oftewel ‘de aanvoeder van de bevrijding’ (De NaardenseBijbel). Een schitterende aanduiding van de Zoon! Mensen,die in onheil leven, hebben een aanvoerder nodig, die aan hende bevrijding geeft. De bevrijding is niet karig bedoeld voorenkele mensen, maar voor ‘vele kinderen’. God heeft niets liever dan dat zoveel mogelijk mensen door de aanvoerder vande bevrijding gered zullen worden!God heeft de aanvoerder van de bevrijding door het lijdenheen naar de uiteindelijke volmaaktheid gevoerd. Het Grieksewoord voor ‘volmaaktheid’ heeft de betekenis van ‘tot zijndoel leiden’. Dat houdt dus in dat deze aanvoerder de mensenook tot hun doel wil leiden. Dat doel wordt later in de briefweergegeven met toegang krijgen tot God, binnengaan in derust, binnengaan in de toekomstige stad. Het komt erop aanom zich in het leven van alledag te oriënteren op de weg diede aanvoerder is gegaan!

2:11-13De aanvoerder van de bevrijding en ‘de vele kinderen’ hebbenechter niet alleen hetzelfde doel, maar ook dezelfde oor-sprong: God. Wat de aanvoerder van de bevrijding uit solidariteit doet voorzijn broeders en zusters, maakt de schrijver van de brief aan deHebreeën weer duidelijk aan de hand van drie citaten uit hetOude Testament. Hij legt woorden uit het Oude Testament inde mond van de aanvoerder van de bevrijding. In Hebreeën 2:12 (Ps. 22:23): hij maakt de naam van Godbekend aan zijn broeders en zusters.In Hebreeën 2:13a (Jes. 8:17): hij wil iemand zijn, die zijnvertrouwen op God heeft gesteld.In Hebreeën 2:13b (Jes. 8:18): hij staat niet alleen, maar bijhem horen de kinderen, die God hem gegeven heeft. Uit alle drie de citaten, die in de mond van de aanvoerder vande bevrijding worden gelegd, spreekt een uitzonderlijke solida-riteit met zijn mensen!

2:14-15De mensen die hem gegeven zijn, zijn mensen van bloed envlees. In die volgorde – bloed en vlees – heeft de schrijver ditopgetekend in het Grieks. De aanvoerder van de bevrijding isde hogepriester die zijn leven als offer heeft gegeven. Door‘bloed en vlees’ wordt de mens aangeduid in zijn kwetsbaar-

16



heid en sterfelijkheid. In zijn solidariteit met de mensen heeftde aanvoerder van de bevrijding zichzelf in de onheilssituatiebegeven waarin de mensen zich bevinden; een situatie van slavernij. De aanvoerder van de bevrijding wil hen bevrijden uitde macht van de dood en uit de angst voor de dood. Jezus’dood betekent niets minder dan de dood van de dood.

2:16Afrondend brengt de schrijver van de brief aan de Hebreeënnog eenmaal de engelen ter sprake. Omdat zij geen deel heb-ben aan de situatie van onheil van de mensen, hebben zij hetook niet nodig dat de aanvoeder van de bevrijding met henbegaan is. Hij is begaan met het lot van de nakomelingen vanAbraham. ‘Begaan met’ kan ook vertaald worden met ‘bij dehand grijpen’. Zie ook Hebreeën 8:9. Daar vertelt de schrijverdat God Israël bij de hand gegrepen heeft en verloste uit deslavernij van Egypte. De nakomelingen van Abraham zijn allen die in geloof op weggaan en vertrouwen op wat God beloofd heeft. Mensen dieleven in een situatie van onheil en dood mogen leven van debelofte. Het leven van mensen kent perspectief!

2:17-18Het leven van mensen kent perspectief, omdat de Zoon, alsaanvoerder van de bevrijding, door de schrijver van de brief aande Hebreeën wordt aangeduid met de titel hogepriester. Hij zalvanaf Hebreeën 4:14 uitvoerig schrijven over Jezus, de hoge-priester. Nergens anders in het Nieuwe Testament komen wedeze titel tegen. Zijn solidariteit met zijn broeders en zustersgaat door de dood heen. De beproevingen die mensen door-staan, heeft hij ondergaan en zo kan hij hen te hulp komen.

LIJNEN NAAR ONS LEVEN

Als beginnend predikant ontmoette ik hen: twee aardige men-sen, pas getrouwd. Ik herinner me uit het eerste gesprek methen dat we uitvoerig over Jezus gesproken hebben. Na jarenontmoette ik hen opnieuw. We raakten weer in gesprek overhet geloof. Ze vertelden dat de figuur van Jezus hen niet meerzoveel zei. ‘We geloven wel in God!’ benadrukten ze. Er verliep geruime tijd, voordat ik hen opnieuw tegenkwam. Ooknu kwam het geloof ter sprake. Het bleek dat ze ondertussenkinderen hadden gekregen. Ze hadden de kinderen niet laten

17

Luisteroefeningen


dopen. Want ze geloofden wel dat er ‘iets’ is, maar ‘geloven iniets’ vonden ze een te wankele basis voor de doop. Aan de ontmoetingen met deze man en vrouw moest ik den-ken bij het lezen van de brief aan de Hebreeën. De gesprekkenmet deze twee mensen laten zien, hoe snel de veranderingenzich hebben voltrokken, niet alleen in de samenleving, maarook in de kerk. Jezus is niet meer vanzelfsprekend; en Godook niet. Wel voelen heel veel mensen zich religieus. Ze hebben een levendige belangstelling voor engelen. Er is veelaandacht voor andere religies. Deze aandacht en belangstellingzijn niet verkeerd, maar zijn alleen maar toe te juichen. Paulusheeft immers al eens geschreven: ‘Onderzoek alles, behoud hetgoede’ (1 Tess. 5:21). Wij leven in een samenleving die nietalleen multicultureel maar ook multireligieus is. We reizen heelde wereld over en we werken met mensen die geen christenzijn, maar tot een andere godsdienst behoren. In de multireligieuze samenleving van onze tijd komen christe-nen voor de vraag te staan: wat is de kern van het christelijkegeloof? De brief aan de Hebreeën wil ons helpen die weer teontdekken. Voor de christenen in de jaren ’80 van de eersteeeuw is het geloof ook wat vaag geworden. Wat doet de schrij-ver van de brief aan de Hebreeën in die situatie? Hij stelt Godvoor aan de mensen. Al lezend in de Tenach (de wet, de profeten en de geschriften van Israël) heeft de schrijver van debrief aan de Hebreeën ontdekt: wezenlijk voor God is dat hijeen sprekende God is! Dit geloof hebben de christenen geërfdvan het volk Israël: het geloof in de sprekende God. Deze boodschap is van wezenlijk belang voor mensen van deeenentwintigste eeuw. Om God te leren kennen maakt deschrijver van de brief ons attent op Jezus! Het beeld van Godwordt in de brief vooral bepaald door Gods hoogheid en heiligheid. Deze heilige God heeft van zich laten horen inJezus, de Zoon, die ver verheven is boven de engelen, maarvoor kortere tijd lager dan de engelen is geplaatst. In watJezus zegt en leert mogen wij Gods stem verstaan. Wie let opwat Jezus gedaan heeft tijdens zijn leven op aarde, ziet Godten voeten uit. God kan met de naam Jezus worden aange-sproken. De heilige God is in Jezus sprekend onder de mensengekomen! Jezus kan sprekend God worden genoemd. Het wonderlijke dat de schrijver van de brief aan de Hebreeënvertelt over de mens Jezus, die 33 jaar op onze aarde leefde, isdat hij als de Zoon er al was bij de schepping én dat hij er nogsteeds is, en wel aan de rechterzijde van Gods hemelse majes-

18



teit. Tijdens zijn leven op aarde kwam Jezus in de naam vanGod op voor de mensen die toen leefden: hij genas de zieken,vergaf zonden, wekte doden op. Aan de rechterzijde van Godkomt hij op dit moment nog steeds op voor de mensen, voorons: hij treft voorbereidingen voor de komende wereld, waarmensen bevrijd mogen wonen. Jezus is nog steeds uit op hetheil van mensen.Lezers uit de eenentwintigste eeuw kunnen ook nog wat lerenvan de manier waarop de schrijver van de brief over de engelenschrijft. Zij zijn realiteit. Ze staan in dienst van de redding.Maar alle aandacht wordt in de brief gericht op de Zoon. Omhem gaat het in het christelijke geloof. In Hebreeën 1 is verteld dat in Jezus God sprekend onder demensen is geweest. Woorden hebben echter een stem nodigom te kunnen klinken! Dat wordt in Hebreeën 2 aan de ordegesteld. Ouders mogen een stem zijn voor hun kinderen. Dekerk mag de stem van God laten horen in deze wereld. Deschrijver waarschuwt de christenen in zijn tijd om niet uit dekoers te raken. Als een schip uit de koers raakt, wordt hetgevaarlijk voor het schip. Wanneer christenen uit de koersraken kan dat schadelijk zijn voor hen zelf, voor hun eigenleven, maar het kan ook schadelijk zijn voor anderen, voor eennieuwe generatie. Als een volwassene niets meer doet aan hetgeloof en de gemeenschap van de kerk niet meer wezenlijkvindt, dan heeft dat wel consequenties voor de kinderen in hoezij omgaan met het geloof en of zij hun plek zullen vinden inde gemeente van Jezus. ‘Jezus is de aanvoerder van de bevrijding!’ Vanuit de sportweet iedereen hoe belangrijk een aanvoerder is. Dat hebbenkinderen ook nodig: een aanvoerder. Iemand op wie zij zichkunnen oriënteren en die hen inspireert. Een aanvoerder dielaat zien: het leven heeft perspectief!

VERWERKING

1. In het eerste hoofdstuk van de brief aan de Hebreeënwordt God voorgesteld als de sprekende God. In onze tijdervaren veel mensen God veeleer als de zwijgende God.En u?

2. Wie is Jezus voor u?In de brief aan de Hebreeën worden meerdere antwoordenop deze vraag gegeven. In Hebreeën 1 wordt als eersteantwoord gegeven: Jezus is de Zoon van God. In hem zien

19

Luisteroefeningen


Brief aan de hebreeen

Documents

Transcript of Brief aan de hebreeen