Bouwen met bamboe in de westerse wereld in de 21ste eeuw€¦ · Bijlage 3 : Vragenlijst met...

0

Bouwen met bamboe in de westerse wereld

in de 21ste eeuw

Devos Michiel

Bachelorproef voorgedragen tot het behalen van de graad van

Bachelor in het vastgoed

Afstudeerrichting: landmeten

Promotor : Janssens Reinout

Tweede beoordelaar:

Instelling: HoGent

Academiejaar 2017-2018

1 ste Examenkans – 1 ste Examenperiode

Deze bachelorproef/scriptie is gemaakt door Michiel Devos, student aan de Hogeschool Gent, ter voltooiing van de bacheloropleiding, Bachelor in het vastgoed. De standpunten die in deze bachelorproef zijn verwoord, zijn louter het persoonlijke standpunt van de individuele auteur en reflecteren niet noodzakelijkerwijs de mening, het officiële standpunt of het beleid van de Hogeschool Gent.

Bouwen met bamboe in de westerse wereld

in de 21ste eeuw

Devos Michiel

Bachelorproef voorgedragen tot het behalen van de graad van

Bachelor in het vastgoed

Afstudeerrichting: landmeten

Promotor : Janssens Reinout

Tweede beoordelaar:

Instelling: HoGent

Academiejaar 2017-2018

1 ste Examenkans – 1 ste Examenperiode

Deze bachelorproef/scriptie is gemaakt door Michiel Devos, student aan de Hogeschool Gent, ter voltooiing van de bacheloropleiding, Bachelor in het vastgoed. De standpunten die in deze bachelorproef zijn verwoord, zijn louter het persoonlijke standpunt van de individuele auteur en reflecteren niet noodzakelijkerwijs de mening, het officiële standpunt of het beleid van de Hogeschool Gent.

Inhoudsopgave

Lijst met afbeeldingen, tabellen en vergelijkingen ................................................................................. 8

1. Samenvatting ................................................................................................................................... 9

2. Woord vooraf ................................................................................................................................ 11

3. Inleiding ......................................................................................................................................... 12

4. Korte geschiedenis van bamboe als bouwmateriaal ..................................................................... 14

5. Waarom is bamboe duurzaam als bouwmateriaal? ..................................................................... 16

6. Voor- & nadelen van bamboe als bouwmateriaal ........................................................................ 18

a) Voordelen .................................................................................................................................. 18

b) Nadelen ..................................................................................................................................... 20

7. Bescherming van bamboe tegen invloeden van buitenaf ............................................................. 21

a) Bescherming tegen schimmels en insecten .............................................................................. 21

b) Bescherming tegen vermindering van duurzaamheid .............................................................. 21

c) Bescherming tegen uv-straling .................................................................................................. 21

d) Bescherming tegen vocht en houtrot ........................................................................................ 21

e) Bescherming tegen brand ......................................................................................................... 21

f) Bescherming tegen slijtage, verkleuring en vlekken ................................................................. 22

8. Bruikbare soorten bamboe in de bouw ........................................................................................ 23

a) Keuze van de bamboesoorten ................................................................................................... 23

b) De bekendste soorten ............................................................................................................... 23

Guadua angustifolia .............................................................................................................. 23

Phyllostachus ......................................................................................................................... 23

Bambusa ................................................................................................................................ 24

Dendrocalamus ...................................................................................................................... 24

Gigantochloa ......................................................................................................................... 24

9. Bamboe in vergelijking met andere bouwmaterialen ................................................................... 26

a) Bamboe ..................................................................................................................................... 26

b) Hout ........................................................................................................................................... 28

c) Metaal ....................................................................................................................................... 30

d) Beton ......................................................................................................................................... 32

e) Baksteen .................................................................................................................................... 33

f) Glas ............................................................................................................................................ 33

g) PVC (of polyvinyl chloride) ........................................................................................................ 34

10. Het gebruik van bamboe als bouwmateriaal ............................................................................ 36

a) Verwerking van bamboe ........................................................................................................... 36

Sectie ..................................................................................................................................... 36

Strip ....................................................................................................................................... 37

Splinters en draden ............................................................................................................... 38

Scherf ..................................................................................................................................... 38

b) Onderdelen van een huis in bamboe ........................................................................................ 39

Fundering............................................................................................................................... 39

Vloeren .................................................................................................................................. 39

Muren .................................................................................................................................... 40

Daken ..................................................................................................................................... 41

Ramen & deuren ................................................................................................................... 41

c) Verbindingen en bouwknopen met bamboestammen ............................................................. 42

Verbindingen met volledig contact tussen de doorsnedes ................................................... 42

Verbindingen van binnenuit naar een parallel onderdeel .................................................... 44

Verbindingen van binnenuit naar een loodrecht onderdeel ................................................. 45

Verbindingen van een doorsnede naar een parallel onderdeel............................................ 46

Verbindingen van een doorsnede naar een loodrecht onderdeel ........................................ 48

Verbindingen van buitenaf naar een parallel onderdeel ...................................................... 49

Verbindingen van buitenaf naar een loodrecht onderdeel ................................................... 50

Verbindingen voor gesplitste bamboe .................................................................................. 50

11. Visies van betrokken partijen m.b.t. bamboe en houtmassiefbouw in de Westerse wereld ... 51

a) Interview met dienst brandpreventie van Brandweer Gent ..................................................... 51

b) Interview met een architect ...................................................................................................... 52

c) Vragenlijst aan dienst Stedenbouw van de gemeente .............................................................. 53

d) Gesprek met een aannemer van houtmassiefbouw ................................................................. 53

e) Gesprek met een importeur van bamboe ................................................................................. 54

12. Voorbeelden van gerealiseerde bouwprojecten in bamboe..................................................... 56

13. Actueel gebruik van bamboe in de Westerse bouwsector ....................................................... 62

14. Conclusie ................................................................................................................................... 63

15. Bronnen ..................................................................................................................................... 65

16. Bijlagen ...................................................................................................................................... 70

Bijlage 1 : Interview met Luycx Michaela, wnd. Coördinator-expert brandweerzone centrum ....... 70

Bijlage 2 : Interview met Verdonck Jan, Architect............................................................................. 71

Bijlage 3 : Vragenlijst met Vermeire Irjen, Teamcoach informeren en administratie, dienst

stedenbouw en ruimtelijke planning-Stad Gent ............................................................................... 73

Bijlage 4 : Gesprek met een vertegenwoordiger van HoutenHuis BVBA .......................................... 74

Bijlage 5 : Gesprek met Fairclough Matthew, vertegenwoordiger van Bambootouch BVBA ........... 75

Bijlage 6 : Volledige tabel mechanische eigenschappen van bamboe .............................................. 76

Bijlage 7 : Volledige tabel mechanische eigenschappen van hout .................................................... 77

Bijlage 8 : Volledige tabel mechanische eigenschappen van metaal ................................................ 77

Bijlage 9 : Brandklasse index van enkele houtsoorten en bamboe ................................................... 78

Lijst met afbeeldingen, tabellen en vergelijkingen

Figuur 1 : Bamboestammen .................................................................................................................. 10

Figuur 2 : Afdak met bamboe ................................................................................................................ 13

Figuur 3 : Brug in bamboe over de Serajoe Kedoe, een rivier in Java, eind 19de eeuw ....................... 15

Figuur 4 : Duurzaamheid van bamboe .................................................................................................. 17

Figuur 5 : Ontmijner met bamboe ......................................................................................................... 18

Figuur 6 : Beschermend middel tegen vocht en verlies van duurzaamheid ......................................... 22

Figuur 7 : Phyllostachus Bambusoides in Pairi Daiza............................................................................. 24

Figuur 8 : Groeigebieden van bamboe .................................................................................................. 25

Figuur 9 : Verwerkingsmogelijkheden van bamboestammen ............................................................... 36

Figuur 10 : Fundering met bamboe ....................................................................................................... 39

Figuur 11 : Muuropbouw in houtmassiefbouw ..................................................................................... 40

Figuur 12 : Decoratieve deuren in bamboe ........................................................................................... 41

Figuur 13 : Verbindingen met volledig contact ..................................................................................... 42

Figuur 14 : Verbindingen van binnenuit ................................................................................................ 44

Figuur 15 : Verbindingen van doorsnedes met parallel onderdeel ....................................................... 46

Figuur 16 : Verbindingsprincipe ............................................................................................................ 47

Figuur 17 : Verbindingen van doorsnedes met loodrecht onderdeel ................................................... 48

Figuur 18 : Verbindingen van buitenaf .................................................................................................. 49

Figuur 19 : Fakkels van bamboe ............................................................................................................ 50

Figuur 20 : Bureau en kast met bamboe ............................................................................................... 55

Figuur 21 : Green village in Bali ............................................................................................................. 56

Figuur 22 : Crosswaters ecolodge ......................................................................................................... 57

Figuur 23 : Bamboe dakstructuur .......................................................................................................... 57

Figuur 24 : Bamboe paviljoen in Miami ................................................................................................. 58

Figuur 25 : Luchthaven Madrid ............................................................................................................. 58

Figuur 26 : Spoorwegbrug ..................................................................................................................... 59

Figuur 27 : Universiteit Tel Aviv ton ...................................................................................................... 59

Figuur 28 : Universiteit Tel Aviv blok ..................................................................................................... 60

Figuur 29 : Parking Zoo Leipzig .............................................................................................................. 60

Figuur 30 : Bamboo Pavilion in Hong Kong ........................................................................................... 61

Figuur 31 : Evolutie van mens en van bamboe ..................................................................................... 64

Vergelijking 1 : CO2-uitsoot per ton bouwmateriaal ............................................................................ 16

Vergelijking 2 : Bamboesoorten & eigenschappen ............................................................................... 26

Vergelijking 3 : Houtsoorten & eigenschappen ..................................................................................... 28

Vergelijking 4 : Metaalsoorten & eigenschappen ................................................................................. 30

Vergelijking 5 : Eigenschappen en materialen ...................................................................................... 35

Tabel 1 : Vergelijking van bamboesoorten ............................................................................................ 27

Tabel 2 : Vergelijking van houtsoorten ................................................................................................. 29

Tabel 3 : Vergelijking van metalen ........................................................................................................ 31

1. Samenvatting

Bamboe is een heel oud bouwmateriaal, dat al duizenden jaren gebruikt wordt voor het optrekken van

gebouwen. Dit gebeurt nog steeds, maar vooral in de Oosterse wereld. Door de eeuwen heen werd

bamboe minder en minder gebruikt door de ontdekking van andere bouwtechnieken en vernieuwende

bouwmaterialen. Bamboe wordt daardoor tegenwoordig aanzien als een bouwmateriaal van de arme

mensen. Maar is dit wel terecht … ?

In deze bachelor-proef wordt er onderzocht of bamboe ook geschikt is voor gebruik in de Westerse

wereld en omgekeerd of de Westerse wereld wel klaar is voor het gebruik van bamboe als

bouwmateriaal. Door verschillende bronnen van informatie over bamboe met elkaar te vergelijken,

een vergelijkende studie van de verschillende bouwmaterialen te maken, enkele interviews met

betrokken partijen af te nemen en op een beurs, in Namen, met enkele andere betrokken partijen te

praten, werd het volgende resultaat bekomen :

Bamboe is onweerlegbaar een heel duurzaam materiaal. Door de snelle groeifase van de plant, waarbij

veel CO2 wordt opgenomen en wordt omgezet in zuurstof, gaat de plant stevig tegen de

klimaatverandering in. Hoewel bamboe “slechts” een grassoort is, kunnen de huizen die gebouwd zijn

in dit materiaal aardbevingen weerstaan. Bamboe heeft natuurlijk ook wel enkele nadelen. Vooral de

invloeden van buitenaf, zoals water, insecten, schimmels, e.d. zijn een probleem. Dit kan echter vrij

goed opgelost worden door de bamboe met bepaalde producten te behandelen.

Een vijftal soorten bamboe zijn zeer geschikt om mee te bouwen. De ‘Guadua’-bamboe is echter de

meest gebruikte omdat die de bijkomende eigenschap heeft om zijn vezels te weven en dus de sterkste

ter wereld is. Door de ‘verhouting’ van bamboe lijkt bamboe veel op hout van bomen en heeft ook

gelijkwaardige eigenschappen. De treksterkte van bamboe is echter wel veel hoger dan bij hout. Uit

het vergelijkend onderzoek blijkt duidelijk dat bamboe in vergelijking met andere bouwmaterialen

meestal minstens gelijkwaardig is.

Sinds kort bestaan er ook procedures om bamboe op een industriële wijze te verwerken tot allerlei

planken, balken, platen en andere producten die in de westerse woningbouw aangewend worden.

Maar zelfs in de meest onverwerkte vorm kan er met bamboe gebouwd worden. Daardoor worden er

in de Westerse wereld al meer en meer, dikwijls heel indrukwekkende projecten gerealiseerd in

bamboe.

Echter, het feit dat de bestaande wetgeving rond vergunningen en brandveiligheid in België en veel

andere Europese landen nog niet is aangepast aan bouwen met bamboe, is zeker één van de oorzaken

dat bamboe momenteel niet grootschalig gebruikt wordt in de Westerse wereld. Ook het gebrek aan

ervaring bij de meeste architecten, aannemers en bouwondernemingen houdt hen tegen om met

bamboe te bouwen. Hedendaags wordt bamboe in Europa en Noord-Amerika vooral reeds gebruikt

voor afwerkingsmogelijkheden van huizen. Maar nog niet (of amper) om volledige muren of hele

huizen mee op te trekken. De Westerse wereld ziet dat op dit ogenblik nog niet zitten.

Waarschijnlijk zal het gebruik van bamboe in de Westerse wereld geleidelijk aan verder evolueren. De

eerste fase : bamboe totaal niet gebruiken, ligt intussen al bijna achter ons. Bamboe wordt vandaag

de dag meer en meer gebruikt als vloerbedekking en ander afwerkingsmateriaal. Waarschijnlijk is de

volgende stap dat het hout vervangen wordt door bamboe maar dit zal misschien nog wel even duren.

De uitputting van de hedendaagse bouwmaterialen zal vroeg of laat zeker bijdragen tot de evolutie en

de vervanging van verschillende onderdelen van woningbouw door bamboe.

Vermoedelijk zal er in de volgende decennia nog niet zoveel veranderen aan de gewoonte om te

bouwen met de materialen die we nu gebruiken. Maar bamboe heeft zeker het potentieel om van

zodra er een verandering op komst is de plaats in te nemen van enkele bouwmaterialen.

Figuur 1 : Bamboestammen

2. Woord vooraf

In de, wellicht jammer genoeg niet al te verre toekomst zullen de hedendaagse bouwmaterialen zoals

staal, aluminium, PVC, hardhout, e.d. waarschijnlijk eerst schaarser worden en uiteindelijk zelfs op

geraken. Gelukkig zijn wij mensen en hebben wij de kracht om na te denken over zulke problemen.

Problemen zijn er om opgelost te worden. Wij moeten dus allemaal groener gaan wonen, maar ook

hier stoot men op een probleem. Ook de houtsoorten worden schaarser, omdat bomen er heel lang

over doen om te groeien. Nu is er een plant die veel sneller groeit dan hout en dat is : gras. Zeer groot

gras. Bamboe is een grassoort die wij vooral kennen als voedsel voor panda’s. Maar is die plant wel

klaar om ook in onze Westerse wereld als “standaard” bouwmateriaal gebruikt te worden. Dat wordt

in deze bachelor-proef onderzocht en beschreven.

Daarnaast wil ik ook nog enkele mensen bedanken die mij tijdens deze bachelor-proef geholpen

hebben : Vooreerst mijn promotor, ingenieur Janssens, professioneel landmeter en professor in de

landmeetkunde aan de Hogeschool Gent, bij wie ik met al mijn vragen terecht kon en die me vooral

hielp met tips rond de opmaak om het resultaat dat nu voor u ligt, te bekomen. Als tweede mijn ouders,

in het bijzonder mijn vader, die altijd voor mij klaar stond om ergens mee naar toe te gaan, en om mijn

bachelor-proef na te lezen op spellingsfouten en zinsbouw en voor alle steun toen ik het soms niet

meer zag zitten. Tot slot ook mijn zorgcoaches van HoGent, die mij ook nog op enkele fouten en

onduidelijkheden wezen. Bij deze allemaal bedankt.

12

3. Inleiding

In de Westerse landen, Europa, Noord-Amerika en Australië, wordt er massaal veel gebouwd. Daarvoor

worden er ook enorm veel klassieke bouwmaterialen, zoals hout, metaal, beton, PVC, e.d. verbruikt.

In de volgende decennia zal dit wellicht leiden tot een schaarste en uiteindelijk misschien zelfs tot een

volledige uitputting ervan. Daarom moeten we op zoek naar een stevig alternatief en liefst

hernieuwbaar bouwmateriaal.

In andere landen, waar armoede veel voorkomt, gebruiken de mensen dikwijls bamboe om hun huis

te bouwen. Momenteel woont meer dan één miljard mensen in huizen, die gedeeltelijk of volledig

gebouwd zijn in bamboe. Dat is één op zeven mensen ter wereld en dit vooral in de

ontwikkelingslanden. De ontwikkelingslanden hebben bovendien ook nog vaak last van aardbevingen.

De bamboehuizen kunnen deze schokken vrij goed verdragen, terwijl de meeste klassieke huizen bij

een aardbeving meer kans maken om geheel of gedeeltelijk in te storten. Bovendien is bamboe ook

nog een heel duurzaam materiaal. (Paudel & Lobovikov, sd)

Deze bachelorproef gaat puur over het bouwkundige aspect van het bouwen met bamboe en hoe het

gebruik ervan in onze Westerse wereld, al dan niet, zou kunnen evolueren. Het handelt niet over het

wettelijke aspect en de hedendaagse mentaliteit van de moderne mens. In deze bachelorproef wordt

er geprobeerd een gefundeerd antwoord te geven op de vraag of bamboe een alternatief kan zijn voor

het bouwen in de Westerse Wereld.

Eerst wordt een korte geschiedenis gegeven, dit geeft namelijk een beeld van hoe bamboe al jaren

wordt gebruikt als volwaardig bouwmateriaal en waarom het de reputatie kreeg van ‘het

bouwmateriaal van de armen’.

Dan volgt het hoofdstuk over de duurzaamheid. Dit gaat over het feit waarom bamboe veel beter is

dan de andere bouwmaterialen op vlak van hernieuwbaarheid en zeer waardevol in de strijd tegen de

klimaatopwarming.

Daarna starten we met een uitgebreid overzicht van de voor- en nadelen van het bouwmateriaal

‘bamboe’.

De nadelen van bamboe brengen ons naadloos bij het volgende hoofdstuk met de invloeden van

buitenaf. Bamboe is net als hout gevoelig voor schimmels en insecten. In dit hoofdstuk wordt

behandeld hoe bamboe beschermd kan worden en een langere gebruiksperiode kan doorstaan.

Niet alle soorten bamboe zijn even goed bruikbaar in de bouw. Die in je tuin zijn er bijvoorbeeld niet

geschikt voor. Daarom volgt er een klein overzicht van de bamboesoorten die in de bouw gebruikt

kunnen worden.

Nadat aangetoond is dat bamboe wel degelijk bruikbaar is, volgt er een hoofdstuk met een vergelijking

met de andere veelgebruikte materialen. Waarom zouden we bamboe gebruiken in plaats van beton,

bakstenen, glas, hout of metaal ?

Op zich is bamboe een hol materiaal. Maar door moderne technieken kan het verwerkt worden tot

planken, plaatmateriaal en balken zodat het heel bruikbaar wordt voor alle belangrijke onderdelen van

13

een Westerse woning. Er wordt ook aangetoond dat ook in onverwerkte vorm een volledig huis in

bamboe kan gemaakt worden, maar dit brengt wel de nodige moeilijkheden met zich mee.

In een tweede groot gedeelte van deze bachelorproef werd gepolst naar de visie van enkele betrokken

partijen bij de woningbouw, zoals een architect, een aannemer, de brandweer, de dienst stedenbouw

en een importeur van bamboe. Hoe wordt er over bamboe als bouwmateriaal gedacht en mag het in

principe als bouwmateriaal gebruikt worden ?

Om aan te tonen dat het wel degelijk mogelijk is om met bamboe te bouwen volgt er een oplijsting

van enkele, al gerealiseerde, bouwwerken met bamboe als belangrijkste bouwmateriaal.

Ten slotte volgt er nog een klein hoofdstukje over hedendaags gebruik van bamboe in de bouwsector.

Hoe heeft het zich toch al op de markt in de westerse wereld kunnen vestigen ?

Na het lezen van deze bachelorproef, zal u hopelijk een ander inzicht hebben over bamboe en zijn

mogelijkheden als bouwmateriaal.

Figuur 2 : Afdak met bamboe

14

4. Korte geschiedenis van bamboe als bouwmateriaal

De geschiedenis van bamboe als bouwmateriaal begint reeds met het zich vestigen van de mens. Na

de eerste beschavingen in de vruchtbare sikkel, het huidige Midden-Oosten, ontstonden in het verre

Oosten ook enkele beschavingen. In deze beschavingen in China, Japan en de meeste andere oosterse

landen werd er toen al veel gebouwd met bamboe. Volgens de legenden, mythes en sagen uit die

culturen ontstond zowat alles, zoals de man, de vrouw en de wereld uit de bamboeplant. In diezelfde

mythes wordt bamboe ook vaak beschreven als wapen. Mede door dit geloof werd bamboe heel veel

gebruikt in de woningbouw in de oosterse landen. Bamboestokken werden met elkaar verbonden met

touwen, die zelf ook uit bamboe gevlochten werden. De vlakke openingen ertussen werden ook dicht

gemaakt met een bamboestructuur. Door stroken bamboe te vlechten tot een soort van mat, deze te

bevestigen aan de structuur en vervolgens te bepleisteren met klei en leem. Door de vele

mogelijkheden van dit materiaal werd het in China vaak “Friend of the people” genoemd. (bamboo

world, 2016) (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Rond 5000 v.C. werden in Egypte de binnenkant van de eerste waterputten bekleed met

bamboetwijgen. De uitvinding van de Egyptische waterleidingen, die gemaakt waren van holle

palmbomen, werd overgenomen in de oosterse wereld, maar dan gemaakt uit bamboestokken.

(Brabant water)

Marco Polo, de Venetiaanse ontdekkingsreiziger uit de dertiende eeuw bracht als eerste het gebruik

van bamboe als bouwmateriaal mee naar Europa. Door zijn reis naar China ontdekte hij dat men met

dit materiaal kon bouwen. Europa was niet echt onder de indruk hiervan en liet het idee dus maar

varen. (Ferander, 2017)

De gouverneur-generaal van Nederlands-Indië ‘Van Heutsz’, liet bamboeforten langs de kustplaatsen

neerzetten om het grondgebied te beschermen tegen invallen. Ook werden er, onder zijn commando,

vele wachttorens en bruggen in bamboe gebouwd voor militaire doeleinden. (Janssen, bamboe als

bouwmateriaal, 1995)

Door de eeuwen heen zijn vele van de oudere constructies, van machtige tempels en paleizen,

verdwenen. Ze leden vooral onder de vele insectenplagen, die de bamboe van binnenuit helemaal

opaten. Deels hierdoor is het gebruik ervan in verval geraakt.

Bamboe wordt al heel lang gebruikt voor de bouw, maar door de eeuwen heen begon men anders te

denken, over het materiaal. Het werd minder en minder gebruikt door de ontdekking van andere

bouwmaterialen, zoals hout, beton en plastiek, en technieken, zoals het maken van baksteen en glas.

Bamboe werd hierdoor meer en meer aanzien als een bouwmateriaal voor de armen. (world bamboo,

n.d.)

Ook in de oosterse landen verminderde het gebruik van bamboe drastisch. In China is het bijvoorbeeld

nog steeds verboden om gebouwen met meer dan zes verdiepingen te bouwen met bamboe. In Japan

werd het meer en meer gebruikt als aanvullend of decoratief materiaal.

15

Sinds kort wordt bamboe echter weer populairder, en nu ook in Westerse landen. Er zijn al enkele

bedrijven die zich beginnen voor te bereiden op een mogelijke industriële revolutie op vlak van dit, tot

nu toe in Europa en de VS, bijna onbekende bouwmateriaal.

Besluit : Ongeveer drieduizend jaar geleden werd bamboe al gebruikt voor het optrekken van

gebouwen. Dit gebeurt nog steeds, maar vooral in de Oosterse landen. Door de goede bouwtechnische

kwaliteiten van bamboe werd dit materiaal een hele tijd lang gebruikt, maar door de eeuwen heen

werd het gebruik van bamboe stilaan meer en meer verdrongen door de ontdekking van andere

bouwtechnieken en vernieuwende bouwmaterialen. Hierdoor wordt bamboe vandaag eerder aanzien

als een bouwmateriaal van de arme mensen, ook al heeft het materiaal heel goede bouwtechnische

kwaliteiten.

Maar wat zal de toekomst brengen?

Figuur 3 : Brug in bamboe over de Serajoe Kedoe, een rivier in Java, eind 19de eeuw

16

5. Waarom is bamboe duurzaam als bouwmateriaal?

In de westerse wereld wordt er veel gebouwd met staal, beton, bakstenen, glas, plastiek, tropisch

hardhout e.d. Maar al de grondstoffen voor die materialen, of de materialen zelf, zullen ooit op

geraken. Er zal niets meer over zijn. Volgens sommigen zullen de bouwmaterialen die wij vandaag de

dag gebruiken over ongeveer vijftig jaar al zo goed als volledig uitgeput zijn. (van der Lugt, bamboo to

save the world, 2017)

Omdat we deze bouwmaterialen zo veel gebruiken worden er elk jaar opnieuw enkele hectares van

het regenwoud omgehakt op zoek naar nieuwe ontginningsgebieden. Als we zo verder doen, dan zal

het regenwoud over een grote vijfhonderd jaar helemaal verdwenen zijn. Dus moeten we op zoek gaan

naar een materiaal dat steeds hernieuwbaar is en dan komen we bij bamboe terecht. Bamboe is sterker

dan tropisch hardhout en heeft een treksterkte die sterker is dan die van staal. Bamboe kan geplant

worden op de meest onbruikbare stukken grond en zelfs op hellingen. Eén hectare aan bamboe levert

elk jaar ongeveer twintig kubieke meters aan bouwmateriaal op. Bovendien neemt het tijdens de groei

ongeveer duizend ton CO2 op. (van der Lugt, bamboo to save the world, 2017)

Bamboe neemt zeer veel CO2 op tijdens de groeifase. Sommige soorten bamboe groeien dan met

ongeveer één meter per dag. Op het einde van de groeifase hebben de grootste bamboesoorten een

grootte van veertig meter en een diameter van dertig centimeter. Na de groeifase ondergaat het gras

(Bamboe is wel degelijk een grassoort) een metamorfose, waarbij de plant een vezelachtige structuur

krijgt en dus meer op hout gaat lijken. Deze verandering wordt ‘verhouting’ genoemd. In deze fase

groeit de bamboe niet meer. Dit hele proces van groei en verhouting duurt slechts vier tot vijf jaar.

(bamboo import europe, 2016)

Dit is een veel snellere groeitijd dan de meeste andere hernieuwbare bouwmaterialen. Hout zoals

dennenbomen groeien in dertig jaar. Hardhouten bomen doen er tachtig jaar over. De andere

bouwmaterialen zijn gewoon niet hernieuwbaar. (van der Lugt, bamboo to save the world, 2017)

Vergelijking 1 : CO2-uitsoot per ton bouwmateriaal

17

(van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Bamboe heeft een negatieve ecologische voetafdruk van bijna min een halve ton CO2 per ton van

bamboe bouwmateriaal. De voetafdruk van andere hernieuwbare bouwmaterialen is gemiddeld vijftig

keer slechter (d.w.z. ongeveer min 10 kg CO2). En de niet hernieuwbare grondstoffen hebben positieve

voetafdrukken die makkelijk twee ton CO2 kunnen bereiken. (zie hierboven) (van der Lugt, bamboo to

save the world, 2017)

Bamboe is een heel polyvalente grondstof die voor veel doeleinden gebruikt kan worden. Naast

bouwmateriaal, kan het onder andere gebruikt worden in de meubelindustrie, de muziekindustrie (bv.

gitaren) of de sportindustrie (bv. skateboards). Wanneer men de vezels uit bamboe haalt kan men, net

als bij bomen, er papier of karton van maken. Met diezelfde vezels kan men ook een soort wol maken,

waarvan kledij gemaakt wordt. Verder kunnen de bamboescheuten zelfs opgegeten worden. Ze

schijnen een frisse en knapperige smaak te hebben en wordt vooral in restaurants in China gebruikt.

(van der Lugt, bamboo to save the world, 2017)

Verder bestaan er nog andere manieren om bamboe te gebruiken, zonder die eerst te verwerken. De

suiker in de stammen kan dienst doen als bio-ethanol en de bladeren als veevoeder (en niet enkel voor

panda’s). Bamboe kan eigenlijk ook gebruikt worden als een natuurlijk waterzuiveringsstation net zoals

bv. riet. (Mondiaal Nieuws, 2009)

Besluit : Bamboe is onweerlegbaar een heel duurzaam materiaal omdat het zo snel groeit en het

bovendien voor veel verschillende doeleinden kan gebruikt worden. Daarenboven neemt bamboe

tijdens de groeifase veel meer CO2 op dan de meeste andere hernieuwbare materialen. Omdat de

uitstoot van CO2 het grootste probleem is dat de klimaatverandering veroorzaakt, gaat bamboe daar

tegen in.

Figuur 4 : Duurzaamheid van bamboe

18

6. Voor- & nadelen van bamboe als bouwmateriaal

Bamboe is zoals eerder aangetoond een zeer duurzaam materiaal. Buiten dit feit bezit bamboe nog

andere voordelen. Maar elk materiaal heeft ook nadelen. In dit hoofdstuk zullen deze even belicht

worden.

a) Voordelen

Hoewel bamboe een grassoort is, heeft hij toch een heel hoge densiteit. Die densiteit zorgt

ervoor dat bamboe niet breekt onder druk. De vezels groeien zeer dicht op elkaar waardoor

het zijn grote sterkte verkrijgt. Guadua bamboe, de sterkste bamboesoort ter wereld, heeft

nog een extra voordeel. Bij de Guadua lopen de vezels door elkaar, wat er voor zorgt dat er

een soort van geweven structuur ontstaat, die de Guadua extra sterk maakt. Bij de andere

bamboesoorten lopen de vezels parallel. Door deze grote sterkte wordt het zelfs gebruikt om

bommen en mijnen te laten ontploffen. Dit ronde toestel kan vier bommen laten exploderen

vooraleer het te beschadigd is om het nog verder te kunnen gebruiken. (één, 2017) (van der

Lugt, Booming bamboo, 2018)

Figuur 5 : Ontmijner met bamboe

Bamboe groeit op vele verschillende plaatsen in de wereld. Het groeit op alle continenten

behalve op Antarctica. In Europa groeit er wel bamboe, maar de Europeanen hebben geen

inheemse bamboesoorten. Bamboe komt vooral voor in Australië en Zuid-Amerikaanse landen

zoals Chili, Argentinië en Brazilië. Zelfs in het Oosten van de Verenigde Staten komt het voor.

Bamboe groeit natuurlijk het meest in Azië, in landen zoals China, Japan, India en Thailand.

(Janssen, bamboe als bouwmateriaal, 1995)

19

De bamboeprijzen zijn, ondanks dat ze van ver komen, niet hoog. Ze zijn concurrerend met de

gemiddelde prijzen van hardhout. (Bonne, 2015)

Bamboe is al van heel lang bekend als een bouwmateriaal dat aardbevingen kan weerstaan.

Dit heeft alles te maken met hoe een aardbeving werkt. Het principe van een aardbeving is als

volgt: een beweging in de aardkorst, die aan de oppervlakte als een golfbeweging wordt

waargenomen. Er ontstaan zowel verticale als horizontale golven. De verticale golven

bevinden zich in de kern van de aardbeving en de horizontale verder weg van dit centrum.

Normale huizen kunnen de verticale golven aan. Dit is een kwestie van de zwaartekracht.

Huizen zijn er op ontworpen om deze golven te weerstaan. Bij de horizontale golven is dit heel

anders. De kracht is de massa maal de versnelling. De aardbeving bepaalt één van die factoren

zelf nl. de versnelling. Daar is niets aan te doen. Echter kan de impact van die aardbeving

verminderd worden als de factor massa beïnvloed wordt. Dat houdt in dat er beter licht

gebouwd zou moeten worden in aardbevingsgevoelig gebied. Men zou dus bijvoorbeeld geen

muur van steen moet bouwen of een dak van gebakken pannen om een aardbeving beter te

kunnen weerstaan. Bamboe is doordat het hol is een zeer licht materiaal. Bijkomend voordeel

is dat bamboe door de holte binnenin een groot traagheidsmoment heeft. Dit is de mate van

verzet tegen een verandering van de draaisnelheid van een object. Dan is er nog een extra

voordeel. Bij heel veel bamboesoorten is de elasticiteitsmodulus zeer groot. Dit zorgt er voor

dat bamboe veel van de energie van de aardbeving absorbeert. (Janssen, bamboe als

bouwmateriaal, 1995)

Zoals eerder vermeld is bamboe vanbinnen hol en dus zeer licht. Dit zorgt ervoor dat het

transport van deze materialen veel gemakkelijker verloopt.

Door de lange vezels is bamboe ook enorm buigzaam. Dit voordeel hebben andere materialen

niet. Wanneer deze belast worden zullen deze uiteindelijk barsten en breken. Door de

buigzaamheid beweegt bamboe mee met bijvoorbeeld de wind en neemt daardoor de

krachten op terwijl andere materialen deze invloeden moeten weerstaan. (Bonne, 2015)

Bamboe zet minimaal uit onder invloed van temperatuurstijgingen en krimpt dus ook amper

in bij temperatuurdalingen. Dit is kenmerkend voor de dimensionale stabiliteit. (bambootec,

2014)

Door de hardheid van bamboe gaat het materiaal heel lang mee. Het materiaal neemt een

minimum aan water op waardoor het vormvast blijft. (houtspul, 2014)

Bamboe is makkelijk te bewerken. De stammen zijn makkelijk te verzagen. Er moet minder

kracht gezet worden dan bij andere boomstammen, omdat bamboe een hol materiaal is.

(Bonne, 2015)

Bamboe is een natuurlijk materiaal en moet niet noodzakelijk eerst in een fabriek verwerkt

worden om het als bouwmateriaal te kunnen gebruiken. Onbewerkt, letterlijk zoals het uit de

20

natuur wordt gehaald, is bamboe even bruikbaar als bouwmateriaal. Het kan echter wel verder

verwerkt worden tot planken en plaatmateriaal. (Bonne, 2015)

Bamboe heeft net als sommige houtsoorten een antibacteriële werking. Bacteriën proberen

zich altijd op veilige plaatsen te nestelen. Bij hout is dat in de groeven, maar door de grote

hardheid van bamboe ontstaan er minder makkelijk groeven en krijgen bacteriën dus minder

kans. Bamboe is dus eigenlijk heel hygiënisch. (houtspul, 2014)

b) Nadelen

Bamboestammen moeten bij buitengebruik zeer goed onderhouden worden. Het moet

onderhouden worden met speciale olie of lak om de duurzaamheid te behouden. Bamboe

verweert, net als sommige houtsoorten naar een grijstint, ten koste van de duurzaamheid.

(vtwonen, 2013)

Door de hardheid van bamboe is het moeilijker om palen aan elkaar te timmeren. Het is beter

om gaten te boren in de stam en deze aan elkaar vast te schroeven. (Bonne, 2015)

Jammer genoeg kan bamboehout ook scheuren. Wel enkel in verticale richting, evenwijdig aan

de vezelrichting. Dit valt niet te voorkomen, want het komt door verschillen in de temperatuur

en de vochtigheid van de omgeving. Hout heeft deze eigenschap ook. De scheuren kunnen

echter uitzetten en daardoor weer kleiner worden. (Bonne, 2015)

Bamboe is niet heel akoestisch. Als bamboe wordt gecomprimeerd krijgt het een verdichte

celstructuur. Maar dit gaat ook ten koste van de akoestiek. Het absorbeert geluiden dan

minder goed. De akoestische eigenschappen zijn echter te verbeteren op twee manieren.

Enerzijds kan bamboe geperforeerd worden of voorzien worden van sleuven waardoor de

akoestiek door de lucht in de gaatjes of sleuven verbetert. Anderzijds kan er direct achter de

bamboepanelen een laag minerale wol gestoken worden voor een beter akoestisch resultaat.

(Bamboo XL, sd)

Hoewel bamboe een grassoort is, heeft het door het ‘verhoutings’-proces dezelfde

eigenschappen van hout verkregen. Hout, en dus bamboe ook, heeft een eigenschap dat het

zichzelf beschermt in geval van brand. Tropisch hardhout is door zijn hoge densiteit minder

brandbaar dan het zachtere hout van bijvoorbeeld naaldbomen. Bamboe kan alleen maar

behandeld worden met brandvertragende chemicaliën. Maar bamboe brandt nog steeds veel

beter dan andere materialen zoals staal en beton. (admin, 2015) Zie bijlage 9 voor de Brandklasse index van enkele houtsoorten en bamboe.

Besluit : Bamboe heeft meer voordelen dan nadelen. Het grootste voordeel van bamboe is dat het een

heel licht materiaal is en hierdoor ook zeer goed aardbevingen kan weerstaan. Het grootste deel van

de nadelen heeft te maken met het feit dat bamboe een grassoort is.

21

7. Bescherming van bamboe tegen invloeden van buitenaf

Bamboe is zeer bruikbaar voor zowel binnen- en buitengebruik. Hierdoor is het een goed alternatief

voor het tropische hardhout dat vandaag de dag nog zoveel gebruikt wordt. Veel bamboeproducten

worden al tijdens het productieproces behandeld voor hun uiteindelijke doeleinde. (Moso, sd)

Er zijn verschillende eigenschappen waartegen bamboe best behandeld kan worden. Het is dus

belangrijk om bamboehout, net als de andere houtsoorten, te beschermen tegen invloeden van

buitenaf.

a) Bescherming tegen schimmels en insecten

Net als hout is bamboe gevoelig voor aantasting van schimmels en insecten. Door het verhouten van

de vezels lijkt bamboe veel op hout. Het is op dezelfde manier te behandelen met insecten- en

schimmelwerende producten. Een nadeel daaraan is dat de meeste van die producten giftig zijn. Er

bestaan momenteel geen producten die speciaal ontworpen zijn voor bamboe. (SHR, sd)

b) Bescherming tegen vermindering van duurzaamheid

Omdat bamboe (net als de andere houtsoorten) zijn duurzaamheid langzaam verliest door het gebruik

en de blootstelling aan weer en wind, kan het vergrijzen. Hier bestaan echter wel middelen voor, die

vaak ‘ontgrijzer’ worden genoemd. Wanneer de bamboe wordt ingespoten en daarna afgespoeld met

water zou deze er weer tegen kunnen. Het werkt in enkele seconden en de originele kleur zou opnieuw

moeten verschijnen samen met de duurzaamheid. Dit product valt echter alleen te gebruiken bij de

gele bamboesoorten. Voor de zwarte bamboesoorten bestaat er echter geen beschermingsmiddel.


c) Bescherming tegen uv-straling

Voor bescherming tegen het zonlicht bestaan er ook speciale producten. Dit product is transparant en

beschermt niet alleen de buitenkant, maar ook de binnenkant van de bamboe. Het product moet

gewoon aangebracht worden met een kwast en kan gebruikt worden voor alle soorten bamboe.


d) Bescherming tegen vocht en houtrot

De zwarte coating, die “Bamboo protector” wordt genoemd, beschermt bamboe die in de grond zit.

Dit product is ook aan te brengen met een verfborstel. De bamboe kan even goed behandeld worden

met de ontgrijzer, die heeft hetzelfde effect. (bamboo import europe, 2016)

e) Bescherming tegen brand

Zoals al eerder vermeld is bamboe zeer brandbaar. De enige oplossing daarvoor is brandvertragende

middelen te gebruiken. Het product is ook hetzelfde als men voor hout gebruikt. Men kan er ook riet,

stro en andere gevezelde materialen mee behandelen. In tegenstelling tot de vorige producten moet

dit wel elke twee jaar vervangen worden. (bamboo import europe, 2016)

22

f) Bescherming tegen slijtage, verkleuring en vlekken

Door het gebruik van een soort van coating kan men, net als bij hout, bamboe beschermen tegen

slijtage. Het is perfect voor veel belopen of gebruikte oppervlakken. Dit product beschermt het

bamboe-oppervlak ook tegen vocht. (bamboo import europe, 2016)

Besluit : Bamboe is een materiaal dat niet goed tegen invloeden van buitenaf kan. Het kan echter wel

tegen elk van die invloeden beschermd worden met behulp van specifieke producten. De mechanische

eigenschappen van de bamboe worden daardoor weinig tot niet beïnvloed.

Figuur 6 : Beschermend middel tegen vocht en verlies van duurzaamheid

23

8. Bruikbare soorten bamboe in de bouw

Er zijn natuurlijk heel veel verschillende soorten bamboe. Van de dwergbamboesoorten, waarvan

sommige maar een hoogte van twintig centimeter bereiken, tot de reuzenbamboe, die twintig

centimeter als diameter heeft en een hoogte van veertig meter. Maar welke zijn nu bruikbaar in de

bouwwereld. (bamboo import europe, 2016) (tuincentrum, sd)

a) Keuze van de bamboesoorten

De keuze van de meest geschikte bamboesoort om een bepaalde constructie mee te realiseren, is van

groot belang en afhankelijk van het uiteindelijke doeleinde. De keuze is ook afhankelijk van de

temperatuurzone waarin gebouwd zal worden en meer bepaald de keuze van de diameter en de

sterkte van de soort.

In de meest noordelijke landen van Europa en het noorden van de Verenigde Staten van Amerika, kan

de Phyllostachus het best gebruikt worden. De Phyllostachus is een reuzenbamboesoort die een

temperatuur van min dertig graden Celsius aankan en er ook kan groeien.

In de mediterrane landen en het zuiden van de Verenigde Staten van Amerika kunnen de soorten, die

in Zuid-Amerika of in Azië groeien het best gebruikt worden. De namen hiervan zijn de Guaduas uit

Zuid-Amerika en de Bambusas en de Dendrocalamussen uit Azië. (Mondiaal Nieuws, 2009)

b) De bekendste soorten

Guadua angustifolia

De Guadua angustifolia, of kortweg Guadua, is de sterkste bamboesoort ter wereld. Deze soort groeit

in het bergachtige klimaat van Zuid-Amerika. Het is ook de één van de grootse bamboesoorten ter

wereld en haalt gemakkelijk dertig meter hoogte en dertig centimeter diameter. Het is een zeer sterke

soort bamboe die hoge mechanische eigenschappen heeft. Men spreekt soms over “het plantaardig

staal” omdat veel bamboesoorten een sterkere treksterkte hebben dan staal. (Schröder, Wat zijn de

Mechanische Eigenschappen van Bamboe?, 2016)

Het grootste verschil, dat Guadua onderscheidt van de andere bamboesoorten, is de vezelstructuur.

Bij de meeste bamboesoorten lopen de vezels parallel met elkaar en door de hoge densiteit wordt de

bamboe sterk. De Guadua is de enige soort die zijn vezels gaat weven, waardoor de bamboe nog

sterker wordt.

Phyllostachus

De Phyllostachus heeft veel verschillende varianten. Bijvoorbeeld de Phyllostachus Bambusoides, de

Phyllostachus Edulis en de Phyllostachus Praecox. Dit is verschillend van de Guadua soort die slechts

één variant heeft. De Phyllostachus Aurea, de bekendste bamboe van deze familie, wordt ook wel de

“Gouden bamboe” genoemd. Hij wordt herkend door het dikke ringvormige en zigzaggende patroon

op de gele stam. Hij groeit in de meeste gematigde streken en op bijna elke grondsoort. Oorspronkelijk

komt hij uit een gebied dat zich uitstrekt van de Himalaya, over China, tot in Japan. Hij kan makkelijk

hoogtes bereiken van tien meter en een diameter van vijfentwintig centimeter. (vtwonen, 2013)

(Bandus bamboekwekerij, sd)

24

Figuur 7 : Phyllostachus Bambusoides in Pairi Daiza

Bambusa

Ook de Bambusa heeft veel verschillende varianten. De Bambusa Bambos is het bekendst. Hij is

oorspronkelijk uit het zuiden van Azië (India, China en Bangladesh), maar heeft zich ondertussen, zoals

de meeste andere bamboesoorten verspreid over de hele wereld. Hij heeft op zijn stam een soort van

stekels. Als deze soort een tekort aan water heeft, krijgt hij verdikkingen onderaan de stam, waardoor

deze soort ook bekend staat onder de naam “Boedha’s buik bamboe”. Deze soort kan een hoogte

bereiken van vijf meter en een diameter van vijftien centimeter. (Bandus bamboekwekerij, sd)

Dendrocalamus

De Dendrocalamus Giganteus is de bekendste soort van de grote familie van de Dendrocalamus. Deze

soort komt in de natuur voor in Zuidoost Azië, maar wordt omwille van zijn grootte veel in exotische

parken geplant. Deze soort is de enige die groter kan worden dan de Guadua en wordt daarom ook

vaak gewoon “Reuzenbamboe” genoemd. Hij kan hoogtes halen van vijvendertig meter en diameters

van dertig centimeter. Het is de meest gebruikte bamboe om mee te bouwen. Zijn bladeren worden

gemakkelijk een halve meter lang en tien centimeter breed. (Devos, 2018)

Gigantochloa

De Gigantochloa wordt ook wel de “Zwarte Java bamboe” genoemd, wat verwijst naar de zwarte kleur

van de stam. Hij groeit natuurlijk hoofdzakelijk op Java (een eiland van Indonesië, in de Indische

25

Oceaan). Verder groeit hij in Zuidoost Azië. Deze bamboe kan maximaal een lengte van veertien meter

halen en een diameter van tien centimeter. (bamboo import europe, 2016)

Besluit : Er zijn heel veel soorten bamboe, waarvan er maar ongeveer vijf soorten zijn die gebruikt

kunnen worden voor doeleinden in de bouw. Bamboe die gewicht moet dragen moet toch wel

minstens tien centimeter in diameter zijn. De Guadua bamboe is echter de meest gebruikte omdat die

de eigenschap heeft om zijn vezels te weven en dus heel wat sterker is.

Figuur 8 : Groeigebieden van bamboe

26

9. Bamboe in vergelijking met andere bouwmaterialen

Bamboe heeft in vergelijking met de hedendaagse bouwmaterialen op sommige vlakken een voordeel,

maar dat is niet altijd zo. In dit hoofdstuk volgt een overzicht van de sterktes en zwaktes ten opzichte

van de andere hedendaagse bouwmaterialen.

a) Bamboe

Bamboe is zoals al eerder vermeld een grassoort, maar het heeft toch ontzettend veel met hout

gemeen. Het bestaat bijvoorbeeld ook uit houtachtige vezels, het kan even hoog groeien als sommige

houtsoorten en bacteriën hebben zowel bij bamboe als bij hout minder overlevingskansen op hun

oppervlakken. (Bonne, 2015) (houtspul, 2014)

Net als hout is bamboe onderhevig aan de vochtgehaltes. Hoe meer vocht hoe slechter er sommige

eigenschappen aan toe zijn. De druksterkte en de buigsterkte zijn afhankelijk van het vochtgehalte in

het hout. (bamboo import europe, 2016)

Voor de karakteristieke eigenschappen verwijs ik graag naar hoofdstuk 6 : voor- & nadelen van bamboe

Vergelijking 2 : Bamboesoorten & eigenschappen

(Devos, 2018) (bamboo import europe, 2016)

Bovenstaande tabel toont aan dat :

De druksterktes van bamboe tussen de 30 en de 100 Newton per vierkante millimeter liggen.

Het gemiddelde ligt rond de 60.

0

50

100

150

200

250

300

350

mechanische eigenschappen & vochtgehalte bamboe

druksterkte (N/mm^2) treksterkte (N/mm^2) schuifspanning (N/mm^2)

buigsterkte (N/mm^2) vochtgehalte (%)

27

De buigsterktes liggen dan weer tussen de 30 en de 200 Newton per vierkante millimeter. Het

gemiddelde ligt hier dus rond de 100.

Deze twee eigenschappen zijn onderhevig aan het vochtgehalte van, in deze testgegevens, tussen de

10 en de 15 %.

De treksterkte en de schuifspanning zijn afhankelijk van de soort bamboe.

De treksterkte bevindt zich tussen de 100 en de 300 Newton per vierkante millimeter. Het

gemiddelde ligt rond de 200.

De schuifspanningen daarentegen zijn allemaal vrij laag. De waardes hiervan liggen allemaal

zeer dicht bij het gemiddelde: 9,5 Newton per vierkante millimeter.

De elasticiteitsmodulussen halen makkelijk waardes van 15 000 Newton per vierkante millimeter. Ze

zijn ook afhankelijk van de soort bamboe. De dichtheden van bamboe liggen rond 780 kilogram per

kubieke meter.

De prijzen van bamboe verschillen natuurlijk per soort, maar ook per lopende meter en ook de mate

van verwerking (ruwe stammen of planken). De prijs van Guadua stammen (de sterkste bamboesoort)

zijn enkele euro’s duurder per lopende meter dan de iets zwakkere varianten. De Guadua stammen

kosten per lopende meter ongeveer 11 euro. Dit is waarschijnlijk omdat deze soort diameters haalt tot

vijftien centimeter. De stammen van de Moso bamboe (merknaam van de Phyllostachus edulis) kost

echter maar 7,5 euro per lopende meter. Deze soort haalt echter maar twaalf centimeter in diameter.

De Zwarte Java bamboe kosten rond de 6,25 euro, maar deze haalt slechts tien centimeter.

De prijs van bamboeplanken per vierkante meter (omgerekend naar een dikte van 1 mm) komt op

ongeveer 5 euro.

Tabel 1 : Vergelijking van bamboesoorten

Gemiddelde Hoogste waarde Laagste waarde

Druksterkte (N/mm2) 61,07 108,00 31,95

Treksterkte (N/mm2) 200,73 294,10 121,00

Schuifspanning (N/mm2) 9,50 11,90 6,70

Buigsterkte (N/mm2) 104,12 216,00 26,30

Elasticiteitsmodulus

(N/mm2)

14852,63 20890,00 2400,00

Dichtheid (kg/m3) 780,50 960,00 590,00

Prijs (€/m2) (dikte = 1 mm) 4,97 5,23 4,65

Voor details zie bijlagen nr. 6 achteraan.

(Devos, 2018) (bamboo import europe, 2016)

Hoe deze waarden van bamboe tegenover de waarden andere bouwmaterialen staan, vindt u in de

volgende punten.

28

b) Hout

Net als bamboe is hout gemakkelijk te verwerken. Hout heeft echter geen holle binnenkant en biedt

dus iets meer weerstand dan bamboe bij het verzagen ervan. Hout heeft een brandwerende

eigenschap. Wanneer hout ontvlamt vormt het een beschermende laag die de verspreiding van het

vuur vertraagt. Verder heeft hout ook nog een antibacteriële werking, waardoor bacteriën veel minder

overlevingskansen hebben op hout. (Devos, 2018)

Hout is meestal poreus en heeft hierdoor een licht gewicht, maar het is niet lichter dan bamboe. Het

is een akoestisch materiaal. Dit betekent dat het geluiden makkelijk absorbeert. Het heeft ook een

thermische eigenschap die ervoor zorgt dat hout altijd warmer aanvoelt dan het eigenlijk is. (Devos,

2018)

Eigenschappen zoals kleur en geur zijn afhankelijk van soort tot soort.

Vergelijking 3 : Houtsoorten & eigenschappen

(Devos, 2018) (houtdatabase, sd)

Bij hout zijn dezelfde eigenschappen onderhevig aan het vochtgehalte.

De druksterktes van de meest gebruikte houtsoorten liggen tussen 40 en 70 Newton per

vierkante millimeter met een gemiddelde van 55 Newton per vierkante millimeter.

De buigsterkte ligt tussen 80 en de 130 Newton per vierkante millimeter. Het gemiddelde ligt

op 102 Newton per vierkante millimeter.

Ook hier ligt het vochtgehalte tussen de 10 en de 15 %.

De treksterkte en de schuifspanning zijn ook hier afhankelijk van het soort hout.

De treksterktes liggen tussen de 10 en de 40 Newton per vierkante millimeter. Het gemiddelde

ligt op 20 en de mediaan op 13 Newton per vierkante millimeter.

0

20

40

60

80

100

120

140

mechanische eigenschappen & vochtgehalte hout

druksterkte (N/mm^2) treksterkte (N/mm^2) schuifspanning (N/mm^2)

buigsterkte (N/mm^2) vochtgehalte (%)

29

De schuifspanning ligt tussen de 5 en de 15 Newton per vierkante millimeter. Hier ligt het

gemiddelde op 10 Newton per vierkante millimeter.

De elasticiteitsmodulussen van hout halen niet meer dan 15 000 Newton per vierkante millimeter. Het

gemiddelde ligt op 12 000 Newton per vierkante meter. De dichtheid is ook afhankelijk van het soort

hout. Bij tropische hardhoutsoorten ligt dit rond de 800 kilogram per kubieke meter. Bij inheemse

houtsoorten ligt dit lager met waardes van ongeveer 500 kg/m3.

Planken van inheemse soorten hout hebben prijzen van ongeveer 2 euro per vierkante meter

(omgerekend naar een dikte van 1 mm). De tropische hardhoutsoorten zijn iets duurder dan de

inheemse soorten. De prijzen komen uit op 4 of 5 euro. Ook deze zijn berekend per vierkante meter

(omgerekend naar een dikte van 1 mm).

Tabel 2 : Vergelijking van houtsoorten

Gemiddelde Hoogste waarde Laagste waarde

Druksterkte (N/mm2) 56,69 72,00 45,00

Treksterkte (N/mm2) 19,86 36,00 11,50


Buigsterkte (N/mm2) 102,77 131,00 79,00


(N/mm2)

12130,77 15000,00 9500,00

Dichtheid (kg/m3) 678,08 925,00 435,00

Prijs (€/m2) (dikte = 1 mm) 3,49 5,06 0,88


(Devos, 2018) (houtshop van der gucht, sd) (houtdatabase, sd) (Belgian woodforum, sd)

Conclusie : De druksterktes van bamboe liggen hoger dan die van hout. Meestal ligt de druksterkte

dubbel zo hoog, maar dit kan ook drie of vier keer hoger liggen dan de commerciële houtsoorten. Dit

betekent dat een bamboeplaat of –balk wel vier keer zoveel gewicht kan dragen, als een houten plaat

of balk met dezelfde afmetingen, voor dat het begeeft. Dit is zoals eerder vermeld afhankelijk van het

vochtgehalte, maar dit geldt voor zowel bamboe als hout.

De treksterktes zijn niet afhankelijk van de vochtigheidsgraad. De treksterkte van bamboe ligt

gemakkelijk drie tot vier keer hoger dan die van hout. De treksterkte zorgt ervoor dat een belaste vloer

van hout of bamboe niet doorbuigt onder die massa. Maar aangezien de treksterkte van bamboe

meestal drie keer hoger ligt, behoudt het veel langer zijn vorm dan hout.

De schuifspanning van bamboe is soms dubbel zo hoog als die van de tropische hardhoutsoorten. Het

is dus moeilijker om bijvoorbeeld een spijker in bamboe te slaan dan in tropisch hardhout. In grote

lijnen komen de schuifspanningen overeen met die van de houtsoorten en zijn beide soorten materiaal

even sterk.

Ook de buigsterktes zijn soms dubbel zo hoog als die van de houtsoorten. Bamboe kan dus een beetje

gemakkelijker gebogen worden dan de meeste houtsoorten, zonder dat het breekt.

30

De elasticiteitsmodulus is een maat voor de stijfheid van een materiaal. De dichtheid geeft dan weer

aan hoe hard het materiaal is. Beide liggen beduidend hoger bij bamboe dan bij hout.

De prijzen van bamboeplanken zijn concurrentieel met die van het tropische hardhout. Dit heeft

waarschijnlijk te maken met het feit dat bamboe in het Westen nog niet zo bekend is.

(Devos, 2018) (bamboo import europe, 2016) (houtshop van der gucht, sd) (houtdatabase, sd) (Belgian

woodforum, sd) (vandorphout, sd)

c) Metaal

Veel metalen beschermen zichzelf tegen corrosie. Deze eigenschap kan nog verbeterd worden door

beschermingsmiddelen. Onder andere door deze eigenschap gaan de meeste metalen erg lang mee,

zijn ze onderhoudsarm en soms zelfs 100% recycleerbaar. De meeste metalen zijn ook zeer goed

bewerkbaar door stukken aan elkaar te lassen. (Devos, 2018)

Met uitzondering van staal en lood, hebben de meeste metalen een licht gewicht. Verder hebben alle

metalen de thermische eigenschap om uit te zetten bij een temperatuursverhoging en in te krimpen

bij een temperatuurverlaging. (Devos, 2018)

Sommige metalen zoals koper en lood brengen echter gezondheidsproblemen voor de mens met zich

mee. De kleur is afhankelijk van soort tot soort. (Devos, 2018)

Vergelijking 4 : Metaalsoorten & eigenschappen

(Devos, 2018) (apok, sd) (apok, sd) (hetraco bv, 2018) (azo materials, sd)

Metaal is een materiaal, dat geen invloed ondervindt van de vochtigheid. Het heeft meestal een zeer

grote treksterkte. De druksterkte wordt bijna nooit als maat gebruikt bij metalen, omdat deze zo klein

is dat deze te verwaarlozen is. Deze eigenschap zal ik hier dan ook niet beschrijven.

De treksterkte van metalen ligt meestal hoger dan bij andere materialen. Staal bijvoorbeeld

heeft (indien onbehandeld) een treksterkte van 300 Newton per vierkante millimeter. Deze

0

50

100

150

200

250

300

350

zuiver staal aluminium zink koper lood

mechanische eigenschappen metaal

treksterkte (N/mm^2) schuifspanning (N/mm^2) buigsterkte (N/mm^2)

31

waarde loopt op bij het behandelen of beschermen van het staal. De andere metalen hebben

een lagere treksterkte die varieert tussen de 10 en de 250 Newton per vierkante millimeter.

De schuifspanningen schommelen tussen de 25 en de 75 Newton per vierkante millimeter. Het

gemiddelde valt rond de 50.

De buigsterktes zijn hoger dan 100 Newton per vierkante millimeter. Maar ze komen niet

hoger dan de 130 Newton per vierkante millimeter.

(Devos, 2018) (ijzershop, sd)

De elasticiteitsmodulussen en de dichtheden van metalen zijn hoger dan bij andere materialen.

Elasticiteitsmodulussen van metaal bereiken gemakkelijk 70 000 Newton per vierkante millimeter. De

dichtheden kunnen ook makkelijk oplopen tot 7 000 kilogram per kubieke meter. (Devos, 2018)

De prijzen van metaal zijn echter zeer duur door de enorm grote verwerkingskosten vooraleer het

metaal kan gebruikt worden. Ze schommelen tussen de 20 en de 100 euro voor een plaat van een

vierkante meter (omgerekend naar een dikte van 1 mm). Het gemiddelde ligt rond de 50 euro. (Devos,

2018)

Tabel 3 : Vergelijking van metalen

gemiddelde Hoogste waarde Laagste waarde

Treksterkte (N/mm2) 151,00 310,00 15,00


Buigsterkte (N/mm2) 111,50 117,50 100,00


(N/mm2)

101600,00 210000,00 18000,00

Dichtheid (kg/m3) 7595,40 11340,00 2712,00

Prijs (€/m2) (dikte = 1 mm) 47,08 97,38 22,36



Conclusie : Op het vlak van de druksterktes wint bamboe het van de metalen. Metalen kunnen ook

gewicht aan maar niet zoveel als bamboe. Het feit dat metaal niet doorbuigt of breekt ligt bij de

treksterkte.

De treksterktes van bamboe zijn groter dan die van de meeste metalen. Een metalen plaat zal dus

eerder doorbuigen onder belasting dan diezelfde plaat in bamboe. Enkel staal kan een hogere

treksterkte bereiken wanneer het behandeld wordt en zal dus later doorbuigen dan bamboe. De

treksterkte van bamboe is meestal twee keer zo groot als die van de meeste metalen. Met koper lopen

sommige soorten gelijk en met staal enkel de sterkste bamboesoorten.

De schuifspanningen van metaal zijn wel degelijk veel hoger dan die van bamboe. Metalen hebben

schuifspanningen die wel vijf keer zo groot kunnen zijn. Metalen staan dus niet zomaar toe dat er

spijkers in geslagen worden. Om metalen aan elkaar te zetten moet er dus gelast worden.

32

De buigsterktes van bamboe lopen grotendeels gelijk met die van metaal. Het gemiddelde van de

metalen ligt echter een beetje hoger dan die van de bamboe. Metalen zijn een zeer klein beetje

buigzamer dan bamboe.

De prijs van een metalen plaat is gemiddeld tien keer zo hoog als een plaat in bamboe met dezelfde

afmetingen. De prijzen van metalen schommelen tussen de 20 en de 100 euro per m2 (met dikte 1mm)

terwijl de prijzen van bamboe allemaal rond de 5 euro liggen.


d) Beton

Beton is een zwaar materiaal en heeft als voordeel zijn grote sterkte. Dit staat in verhouding met de

duurzaamheid van beton. Het wordt in een vaste vorm gegoten.

Beton heeft in het algemeen een hogere druksterkte. Ze bevinden zich tussen de 30 en de 115

Newton per vierkante millimeter. Dit is vaak hoger dan de meeste materialen die de westerse

wereld vaak gebruikt.

De treksterkte van beton ligt dan weer zeer laag, nl. op 2,5 Newton per vierkante millimeter.

Daarom wapent men beton vaak met staal. Zodat de treksterkte toch nog een behoorlijke

waarde haalt.

De schuifspanning heeft een waarde van 11,5 Newton per vierkante millimeter.

De buigsterkte komt uit op 4 Newton per vierkante millimeter.

(Devos, 2018) (gadero, sd)

De elasticiteitsmodulussen bevinden zich rond de 27 500 Newton per vierkante millimeter. De

dichtheid van staal komt op 2 320 kilogram per kubieke meter. (Devos, 2018)

De prijzen van beton liggen rond 1,05 euro voor een vierkante meter (omgerekend naar een dikte van

1 mm). (Devos, 2018) (gadero, sd)

Conclusie : De gemiddelde druksterktes van beton liggen iets hoger dan de gemiddelde druksterkte

van bamboe. Ongeveer tien Newton hoger dan bamboe. Dit betekent dat bamboe en beton ongeveer

éénzelfde gewicht kunnen dragen.

Bij de treksterktes is dit omgekeerd. De treksterkte van bamboe haalt gemakkelijk de 200 Newton per

vierkante millimeter. Terwijl beton niet eens 5 Newton per vierkante millimeter. Dat is 40 keer zo klein.

Beton kan dus veel gewicht verdragen maar het zal sneller doorbuigen. Omdat de treksterkte van

beton zo slecht is, wordt er veel zogenaamd “gewapend beton” gemaakt met staalnetten als extra

versteviging. Aangezien staal en bamboe ongeveer dezelfde treksterkte hebben, kan men beton

evengoed met bamboe wapenen.

De schuifspanning is ongeveer gelijk met die van bamboe. In beide kan men even gemakkelijk een

spijker slaan.

De buigsterkte van bamboe is dan weer twintig keer zo hoog als die van beton. Dit is zeer logisch, beton

is zo goed als onbuigbaar.

33

Geen van de elasticiteitsmodulussen van bamboe kan die van beton bereiken. Beton is veel stijver dan

bamboe. Ook de dichtheid van beton is hoger dan 2 000 kilogram per kubieke meter terwijl die van

bamboe meestal niet eens 1 000 bereiken.

De prijs van beton is echter wat goedkoper. Voor beton is de prijs ongeveer vijf keer lager dan die van

bamboe.

(Devos, 2018) (gadero, sd)

e) Baksteen

Bakstenen zijn zeer vormvaste materialen met een poreus oppervlak. Door dit poreuze oppervlak

hebben ze een licht gewicht. Maar er kan water in de groeven lopen, dat in de winter kan bevriezen,

waardoor de stenen kunnen barsten.

De kleur is afhankelijk van de soort klei die gebruikt wordt bij het produceren van de stenen en van

het proces om de stenen te produceren.

Bakstenen hebben een druksterkte van ongeveer 27 Newton per vierkante millimeter en een

treksterkte van 1,4 Newton per vierkante millimeter.

Bakstenen hebben een verwaarloosbare elasticiteitsmodulus en de dichtheid van bakstenen ligt rond

de 1 750 kilogram per kubieke meter.

De prijzen van een vierkante meter bakstenen muur (omgerekend naar een dikte van 1 mm) heeft een

prijs van iets minder dan een euro.

(Devos, 2018) (Wienerberger, 2016)

Conclusie : Bakstenen hebben een beetje lagere waarden dan beton. Het maakt dus dat de

eigenschappen van bakstenen bijna dezelfde verhouding hebben ten opzichte van bamboe dan beton.

De uitzonderingen op deze regels zijn de druksterkte en de buigsterkte. Bakstenen hebben een veel

lagere druksterkte dan bamboe en kunnen dus veel minder gewicht verdragen. Soms wel tot de helft

minder. De buigsterkte heeft bij een baksteen een waarde van 55 Newton per vierkante millimeter en

dat komt overeen met de zwakkere bamboesoorten. Maar andere bamboesoorten hebben een

dubbele, drievoudige of zelfs een viervoudige waarde. Bakstenen zijn veel minder buigbaar.

De prijs daarentegen is vijf keer lager dan bamboe.

(Devos, 2018) (Wienerberger, 2016)

f) Glas

Glas is een doorzichtig materiaal dat elke temperatuur kan verdragen zonder vormveranderingen te

ondergaan. Het is goed bestand tegen weer en wind. (Devos, 2018)

De bewerkbaarheid en de akoestische eigenschappen zijn afhankelijk van het type glas. Glas heeft ook

nog de eigenschap dat het zuurbestendig is. (Devos, 2018)

De druksterkte van glas ligt veel hoger dan bij de meeste materialen. Glas kan nl. een

druksterkte halen van 900 Newton per vierkante millimeter.

34

De treksterkte ligt veel lager. Deze waarde bevindt zich rond de 33 Newton per vierkante

millimeter.

De schuifspanning is dubbel zo hoog als die van beton. Deze bevindt zich op een waarde van

26,5 Newton per vierkante millimeter.

De buigsterkte is ook redelijk hoog en heeft een waarde van 45 Newton per vierkante

millimeter.

(Devos, 2018) (glasdiscount, sd)

De prijzen van glas per vierkante meter (omgerekend naar een dikte van 1 mm) bedragen ongeveer 5

euro. (Devos, 2018) (glasdiscount, sd)

Conclusie : De druksterktes van bamboe liggen veel lager dan die van glas. Meestal zijn ze ongeveer

zes keer zo klein. Glas kan dus extreem veel gewicht aan. De treksterktes liggen dan weer hoger dan

bij glas. Hier zijn de waardes zes keer zo hoog. Glas buigt gemakkelijker door en breekt dus sneller.

De schuifspanningen van glas liggen twee keer zo hoog al die van bamboe. Het is dus veel gemakkelijker

om een spijker in bamboe te slaan. De buigsterktes liggen dan weer dubbel zo laag bij glas dan bij

bamboe. Deze laatste is veel makkelijker te buigen.

De prijzen van glas komen overeen met die van hout. (Devos, 2018) (glasdiscount, sd)

g) PVC (of polyvinyl chloride)

De meest gebruikte kunststof van allemaal is PVC. Dit materiaal wordt vaak in de bouwwereld gebruikt

als buizen en voor pijpleidingen. Het is zeer licht en heeft een lange levensduur, waarna het eventueel

gerecycleerd kan worden. Verder kan het tegen weer en wind, maar het smelt bij hoge temperaturen.

(Devos, 2018) (kunstofplatenshop, sd)

PVC heeft :

Een druksterkte van 72 Newton per vierkante millimeter.

Een treksterkte van 48 Newton per vierkante millimeter.

Met een schuifspanning van 24 Newton per vierkante meter

De buigsterkte is een normale waarde van 91,5 Newton per vierkante millimeter. Deze

buigsterkte is vergelijkbaar met de meeste andere materialen.


PVC heeft een hoge elasticiteitsmodulus van 300 000 Newton per vierkante millimeter. Het is de

hoogste modulus van alle materialen, met uitzondering van de metalen. De dichtheid van PVC

bedraagt slechts 1,3 gram (= 0,0013 kg) per kubieke meter.

Voor een plaat van één vierkante meter (omgerekend naar een dikte van 1 mm) bedraagt de prijs een

kleine 40 euro. (Devos, 2018) (kunstofplatenshop, sd)

Conclusie : De druksterktes en de buigsterktes van PVC komen overeen met die van bamboe. Het kan

evenveel gewicht aan en is even buigbaar.

35

De treksterktes van bamboe liggen veel hoger dan die van PVC. Wel tien keer zo hoog. Dat betekent

dat bamboe veel minder doorbuigt bij belasting van het oppervlak dan PVC. Bij de schuifspanning wint

PVC wel degelijk. PVC heeft een schuifspanning die ongeveer twee keer zo hoog ligt als die van

bamboe. PVC is een zachter materiaal dan bamboe.

Bamboe is wel acht keer zo goedkoop als PVC.


Algemeen besluit van de vergelijking van de verschillende bouwmaterialen:

Hout en bamboe hebben vrijwel dezelfde mechanische eigenschappen, met uitzondering van

de treksterkte. De treksterkte van bamboe ligt wel veel hoger dan bij hout.

In vergelijking met andere bouwmaterialen is bamboe ook meestal minstens gelijkwaardig.

Als een eigenschap toch beter is dan die van bamboe, dan is de waarde van die eigenschap

meestal niet veel verschillend, op twee uitschieters na : nl. de druksterkte van glas en de

schuifspanning van metaal.

Vergelijking 5 : Eigenschappen en materialen (Devos, 2018)

36

10. Het gebruik van bamboe als bouwmateriaal

Bamboe kan zoals eerder vermeld voor veel verschillende doeleinden gebruikt worden. In het

onderstaande hoofdstuk wordt aangetoond hoe bamboe verwerkt kan worden tot een bruikbaar

materiaal.

a) Verwerking van bamboe

Na het oogsten van bamboe kan men bamboe op vier manieren verwerken. Deze eerste stap bepaalt

het uiteindelijke doel.

Figuur 9 : Verwerkingsmogelijkheden van bamboestammen (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Sectie

Als een bamboestam verzaagd wordt tot een sectie zijn er vier mogelijke doeleinden.

De sectie wordt niet verder verwerkt. Dit onderdeel van de stam wordt verder gebruikt in de

bouw. Door de uiteinden van de sectie te voorzien van een verbindingsstuk kan bamboe

makkelijk aan elkaar verbonden worden waardoor er gemakkelijk lichtgewicht constructies

kunnen gebouwd worden. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Bamboe kan ook verwarmd worden. Onder een hoge temperatuur kan bamboe gebogen

worden of voorzien worden van een v-vormige insnijding waardoor de bamboe makkelijker

37

kan buigen. Door het materiaal daarna af te koelen blijft het zijn vorm behouden. (van der


Men kan de sectie net als hout verder verzagen tot drie verschillende doorsneden :

o Het kopse vlak, waarbij de stam in schijfjes wordt verzaagd. In tegenstelling met hout

zit er in het midden van een bamboeschijfje een opening.

o Het radiale en tangentiële vlak worden in lengterichting van de stam doorgesneden.

Anders dan bij hout wordt hierbij een laddervormige structuur verkregen. Beide

doorsnedes kunnen gebruikt worden als decoratieve elementen. (van der Lugt,

Booming bamboo, 2018)

Als een bamboestam als een taart in spieën wordt verdeeld, bekomt men een soort van licht

gebogen plank. Door deze onder druk te pletten wordt een soort van planken gecreëerd. Deze

kunnen gebruikt worden als vloer- of muurbedekking.

Strip

Een bamboestam wordt gesneden tot strips. Het principe hiervoor is zeer simpel, net alsof men frieten

maakt, duwt men een bamboestam door een ‘bamboesnijder’. Dit lijkt veel op een frietsnijder maar is

veel sterker om de bamboestammen te kunnen snijden. Moso zegt dat de bamboe in de lengterichting

doorgesneden wordt en daarna de schors verwijderd wordt. Het resultaat hiervan zijn zeer lange en

dunne latten met een lichtgele kleur. De strips kunnen echter nog gestoomd worden om een bruine

kleur te verkrijgen. Deze zijn dan de basis voor de volgende drie materialen. (van der Lugt, bamboo to

save the world, 2017) (Moso, sd)

Gelamineerde bamboe wordt gemaakt door de bamboe strips te sorteren volgens kleur en

deze daarna te drogen. Dan worden deze onder hoge temperatuur tot platen gedrukt. Deze

kunnen verder met elkaar verlijmd worden om een meervoudig paneel of een balk ervan te

maken. Een paneel kan afgewerkt worden met een platgedrukte, halve bamboestam die het

een natuurlijk bamboe-uitzicht geeft. De planken kunnen op twee manieren met elkaar

verlijmd worden. Op de ene manier worden de bamboe verlijmd met de dunste vlakken tegen

elkaar. Deze techniek wordt ’plain pressed’ genoemd. De planken verkrijgen hierdoor een

elegant lijnpatroon. Op de andere manier worden de planken met de breedtezijdes tegen

elkaar geplakt en dit wordt ‘side pressed’ genoemd. Hier is het lijnpatroon dichter op elkaar.

Door dat het materiaal na deze verwerking zeer sterk is kan het gebruikt worden als

basismateriaal van vloeren muurbedekking of als basismateriaal van architecturale

constructies. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018) (Moso, sd)

Als een strip verder gebroken wordt, ontstaat een hoop vezels. Deze worden ondergedompeld

in een bad met hars. Daarna wordt dit mengsel onder hoge druk in een mal gedrukt (hierdoor

krijgt het een hogere densiteit) en daarna wordt het in een oven uitgehard. Er ontstaat dan

een heel hard materiaal dan lijkt op tropisch hardhout. Dit wordt ‘Strand woven bamboo’

genoemd. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018) (Moso, sd)

38

Bamboe-composieten worden gemaakt door de vezelbundels verder te verdunnen door een

proces dat ‘uitborstelen’ wordt genoemd. Hierdoor worden de vezelbundels gescheiden van

het celweefsel. Dit proces kan op zowel mechanische of chemische manier gebeuren. De dikke

vezels van de bundel worden dan verfijnd tot een soort van zefier, een zeer dun katoenen

weefsel. Dit kan daarna weer samengedrukt worden, maar kan ook worden gemengd met

andere stoffen zoals polymeren om een sterkere structuur te verkrijgen. Het kan gebruikt

worden als decoratief materiaal. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Splinters en draden

Van bamboe strips kunnen een soort van draden gemaakt worden door de strips mechanisch te

splitsen. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Bij geweven bamboe worden de draden, zoals de naam verklapt, met elkaar verweven. Dit is

één van de oudste technieken waarop bamboe al verwerkt wordt. Er worden vooral kommen,

matten, manden en zelfs vogelkooien van gemaakt. Verder wordt het soms ook gebruikt in de

meubelindustrie als zitvlak of leuningen van verschillende stoelen en zetels. (van der Lugt,

Booming bamboo, 2018)

De draden kunnen ook gebogen worden in een cilinder. Ze worden samengevoegd in een

vorm, dat is meestal een bamboering. Door deze onderdelen samen te voegen kunnen er 3D-

objecten gemaakt worden zoals kommen en vazen. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

In plaats van de draden te weven kunnen ze ook naast elkaar gealigneerd worden. Deze

structuren worden dan matten. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Scherf

Scherven zijn, naast de vezels, de kleinste delen van de bamboe waarmee producten kunnen gemaakt

worden. De volgende producten kunnen hiervan gemaakt worden. (van der Lugt, Booming bamboo,

2018)

Net als hout kan ook van bamboe plaatmateriaal gemaakt worden. Op dezelfde manier als

die van hout. De scherven worden vermalen, waarna ze samen worden gedrukt tot een

plaatmateriaal dat vergelijkbaar is met de gekende houten plaatmaterialen zoals

spaanderplaten en OSB-platen. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Van bamboe kan ook papier of karton gemaakt worden. Door de scherven te mixen met

water, natriumsulfide en natriumhydroxide ontstaat een cellulose pulp die geschikt is voor

het maken van papier, net zoals men met bomen doet. (van der Lugt, Booming bamboo,

2018)

Van diezelfde pulp kan een zachte stof gemaakt worden, die lijkt op textiel. Hiervan

kunnen dan andere objecten gemaakt worden, zoals kledij, dekens en stoffen voor

meubelonderdelen. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

39

b) Onderdelen van een huis in bamboe

Huizen bestaan uit verschillende onderdelen zoals funderingen, muren, daken, deuren, ramen, enz.

De onderdelen die dikwijls van hout gemaakt worden, zoals deuren en ramen, kunnen vanzelfsprekend

ook in bamboe gemaakt worden door er eerst planken, platen of balken van te maken en daarna verder

te verwerken. Maar het kan ook voor andere, op ’t eerste zicht minder vanzelfsprekende, onderdelen.

Fundering

Funderingen bevinden zich in direct contact met de grond. Aangezien de grond meestal vochtig is, is

het beter om de bamboe niet te gebruiken in de funderingen. Het wordt echter toch gedaan. De

bamboe kan daarom beschermd worden met bv. betonnen funderingsblokken of stalen schoenen

zoals in de figuur hieronder. Deze techniek werd al eerder toegepast met halve kokosnoten. (Jayanetti

& Follett, 2007) (Sharma, Dhanwantri, & Mehta, 2014)

Figuur 10 : Fundering met bamboe (Jayanetti & Follett, 2007)

(Jayanetti & Follett, 2007)

Er bestaat echter ook een variant op het hedendaagse gewapend beton als fundering. Tegenwoordig

kan beton gewapend worden met bamboestammen. Dan is de bamboe, net als het staal in het gewone

gewapend beton, beschermd tegen de invloeden van buitenaf. Aangezien bamboe ongeveer dezelfde

treksterkte heeft als staal kan dit materiaal gemakkelijk vervangen worden. (Jayanetti & Follett, 2007)

Vloeren

Vloeren in bamboe kunnen gemaakt worden met de materialen die hierboven beschreven worden in

hoofdstuk 10.a. Er is echter een groot verschil met het bouwen van de gewone vloeren hier in het

Westen. De vloer van de gelijkvloerse verdieping ligt hier meestal op de grond en bamboe kan niet

goed tegen vocht. De oplossing hiervoor is ofwel een dampscherm of waterdichte folie tussen de vloer

en de grond te plaatsen, ofwel de vloer omhoog heffen. Zo wordt de bamboe niet aangetast door de

vochtigheid van de grond. En er is nog een bonus mogelijk: nl. door de vloer omhoog te halen, ontstaat

eronder een open ruimte. Afhankelijk van de hoogte t.o.v. de grond kan deze ruimte voor iets anders

40

gebruikt worden. Bijvoorbeeld om je wagen te parkeren of goederen te stockeren. (Jayanetti & Follett,

2007)

De vloeren worden afgewerkt met een bedekking. Deze kan ook weer gemaakt worden in bamboe. In

de vorm van parket of met dunne bamboelatten of met bamboematten of met verweven bamboe. De

mogelijkheden zijn eindeloos. (Hardy, 2015)

Muren

Voor de muren zijn er verschillende mogelijkheden. Massiefbouw (meestal in steen en beton) en

houtskeletbouw zijn de meest voorkomende vormen in het westen.

Houtmassiefbouw komt niet zoveel voor in Europa, maar er zijn landen waar deze stijl van bouwen wel

vaak wordt toegepast. De Scandinavische landen zijn hier het beste voorbeeld van. De huizen die in

die streken gebouwd worden doen ons denken aan blokhutten. Deze blokhutten zijn opgetrokken in

houtmassiefbouw. (BVBA HoutenHuis, 2018)

De firma ‘HoutenHuis bvba’ bouwt met een combinatie van beide systemen, het zogenaamde

‘finncotec-systeem’. Dit systeem wordt zo genoemd omdat verschillende blokhutten in Finland volgens

deze techniek gebouwd worden. Van buiten naar binnen zit de structuur zo in elkaar : de massieve

logbalken worden bevestigd aan de verticale staanders die zich zowel aan de binnenkant als aan de

buitenkant van de structuur bevinden. Na de verticale staanders komt er een laag isolatiemateriaal,

gevolgd door een dampscherm. Daarna komen er weer enkele verticale staanders, waartussen ook de

leidingen lopen. Het geheel van die staanders en de leidingen wordt een leidingenspouw genoemd. De

binnenkant wordt dan afgewerkt met een schijnlog. Dit is de naam voor de houten planchetten die de

binnenkant van de blokhut afwerken. Dit kan eventueel ook afgewerkt worden met bijvoorbeeld een

gipskartonplaat. (BVBA HoutenHuis, 2018)

Figuur 11 : Muuropbouw in houtmassiefbouw (BVBA HoutenHuis, 2018)

41

Er is ook een ‘omgekeerd finnotec-systeem’. Dit heet zo omdat de massieve logbalken zich aan de

binnenkant van de woning bevinden. Van buiten naar binnen zien we eerst de gevelstenen, dit is een

voordeel voor mensen die liever een bakstenen huis zien. Daarna volgt een luchtspouw afgesloten met

een isolerende en winddichte beschermplaat. Daarna volgt de leidingenspouw, maar hierin zit ook het

isolatiemateriaal. Dan komt het dampscherm. Ten slotte wordt het geheel afgewerkt met massieve

logbalken die het geheel afsluiten. (BVBA HoutenHuis, 2018) (BVBA Rockwool, 2018)

Deze constructies kunnen ook met bamboebalken en –planken gemaakt worden om zo een huis

volledig in bamboe te kunnen bouwen.

De muren van bamboe kunnen ook gewoon van bamboestammen, bamboebalken, bamboematten en

geweven bamboe gemaakt worden. De laatste optie wordt vooral vaak gebruikt als binnenmuren of

om een deel van een ruimte af te schermen zodat er toch een scheiding ontstaat tussen beide delen.

Muren die langs de buitenkant ook van bamboe gemaakt zijn worden het best beschermd tegen de

regen. Dit kan door overhangende daken en/of drainagekanalen. (Hardy, 2015) (Jayanetti & Follett,

2007)

Daken

Daken zijn de paraplu van de huizen. Ze moeten sterk zijn om zeer grote krachten van weer en wind te

kunnen weerstaan. Daardoor is bamboe perfect om ze mee te bouwen. Om het dak af te werken

worden halve bamboestammen geschikt in een structuur die afwisselend hol en bol is. De regen loopt

van de bolle delen af in de holle stammen die schuin aflopen, zodat de regen zo van het dak glijdt. Ook

kunnen daken gemaakt worden van geweven bamboe-strips, wat weliswaar minder goed tegen de

regen kan. (Jayanetti & Follett, 2007) (Hardy, 2015)

Ramen & deuren

De ramen en deuren kunnen op traditionele manier gemaakt worden met de balken en planken die

gemaakt worden volgens hoofdstuk 10.a. Maar het principe van een deur wordt bepaald door enkele

krachten. De kracht van de scharnieren en de zwaartekracht. De zwaartekracht is uiteindelijk meestal

sterker. Waarom zou je de deuren dan niet laten draaien rond een centrale paal. En dan zijn er

meerdere mogelijkheden om een deur of raam te ontwerpen. Zoals bijvoorbeeld onderstaande

deuren. (Hardy, 2015) (Jayanetti & Follett, 2007)

Figuur 12 : Decoratieve deuren in bamboe (Hardy, 2015)

42

c) Verbindingen en bouwknopen met bamboestammen

Zoals al eerder werd aangetoond is bamboe een veelzijdig materiaal dat op veel manieren verwerkt

kan worden. Maar zelfs in onbewerkte vorm kan men met pure bamboestammen een huis bouwen.

Een veel voorkomend probleem in de woningbouw zijn de overgangen tussen de verschillende

onderdelen van een huis, ook wel bouwknopen genoemd. Maar ook deze bouwknopen kunnen met

onbewerkte bamboestammen uitgewerkt worden, en dat kan als volgt :

Er zijn acht groepen waarin je de bouwknopen van bamboe kan onderverdelen.

Verbindingen met volledig contact tussen de doorsnedes

Figuur 13 : Verbindingen met volledig contact (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Verbinding 1.1 (gelijmde verbinding) is de gemakkelijkste, maar ook de zwakste verbinding en kan

daarom niet gebruikt worden als verbinding van dragende constructies. Het heeft ook een klevende

substantie, zoals bijvoorbeeld lijm, nodig tussen beide delen. (Janssen, designing and building with

bamboo, 2000)

43

In frameconstructies komt men, enkel onderaan, verbinding 1.2 (gelijmde verbinding) tegen. Deze

verbinding kan druk en verschuiving weerstaan. Ook hier is lijm de oplossing om beide delen aan elkaar

te bevestigen. Ook deze verbinding is niet geschikt voor dragende constructies. (Janssen, designing

and building with bamboo, 2000)

Het probleem in verbindingen 1.1 en 1.2 kan opgelost worden door verbindingen 1.3 en 1.4. Hierbij

worden de bamboestammen zonder lijm aan elkaar bevestigd. Bij verbinding 1.3 (verbinding met pin)

wordt een metalen staafje door de bamboestammen gestoken. Het probleem is dan dat dat staafje

kan roesten. Dit kan opgelost worden door dat staafje ook uit bamboe te maken. In verbinding 1.4

(verbinding met draad) wordt de verbinding aangepakt met een touw of met metaaldraad. De

metaaldraad kan ook lijden onder corrosie. Maar ook touw heeft een probleem dat kan namelijk lijden

onder insectenaantasting. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000) (bamboo world, 2016)

Verbinding 1.5 (verbinding met draad) is gebaseerd op de mogelijke krachten in een frameconstructie.

De verticale stam ondergaat een drukkracht terwijl de diagonale een trekkracht ondergaat. De druk op

de verticale stam zorgt er ook voor dat de diagonale stam op zijn plaats blijft staan en niet kan

wegschuiven. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000) (bamboo world, 2016)

Verbinding 1.6 (verbinding met cement) is gevuld met cement en houdt zo de beide delen bij elkaar.

Doordat er cement gebruikt wordt, verhindert het dat de diagonale stam breekt. Er is echter één

nadeel aan verbonden. Als de cement te nat aangebracht wordt, dan kan de bamboestam uitzetten en

daarna breken wanneer hij weer opdroogt. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

In Azië is vooral verbinding 1.7 (verbinding met draad) het meest gebruikt en deze kan dienen voor

onder andere tuinhekken. Een deel van de verticale bamboestam wordt over de horizontale stam

gebogen en daarna vast gebonden aan de andere kant van de verticale stam. (Janssen, designing and

building with bamboo, 2000)

Bij de houtsoorten wordt verbinding 1.8 (verbinding met insnijding) al gebruikt onder de naam tand-

verbindingen. Zoals bijvoorbeeld bij klik-parket. Deze techniek is echter alleen bij hout toepasbaar en

niet bij bamboestammen. In dit geval is het eigenlijk een verbinding tussen de lucht in de bamboestam

en de lucht erbuiten. Deze verbinding is daardoor erg zwak en wordt dus weinig gebruikt. (Janssen,

designing and building with bamboo, 2000)

44

Verbindingen van binnenuit naar een parallel onderdeel

Figuur 14 : Verbindingen van binnenuit (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Als bamboe van binnenuit verbonden moet worden met een parallel lopende stam, dan spreekt het

voor zich dat die stam gevuld moet worden met een bepaald iets dat de stammen op hun plaats houdt.

Meestal is dit cement, hout of staal. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Het basis principe is vrij simpel. Verbinding 2.1 toont het principe. Het kleefmiddel binnenin de stam

zorgt ervoor dat het stokje niet meer kan bewegen. Het kan echter ook op een andere manier. Men

kan een metalen of houten stokje, dat net een klein beetje groter is dan de binnenkant van de

bamboestam vast duwen in de stam. Doordat het stokje groter is komt het onder de spanning vast te

zitten binnenin de stam. Best is de grootste stam eerst in de lengte, maar niet volledig, in vier strips te

zagen. Zo kan de kleinere stam er beter in. Daarna kan men deze omwikkelen met een touw of

45

metaaldraad om de spanning weer te verkrijgen. Als men nu aan de andere kant hetzelfde doet heeft

men de bamboestam verlengd. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000) (bamboo world,

2016)

Verbinding 2.2 (verbinding met pin en hout) toont een manier om twee stammen te verbinden. Om de

stam heen wordt een stalen ring geschoven, zodat de bamboestam zich klemt om een kegelvormig

stukje hout dat eerder in de stam werd gestoken. In het midden van dat stukje hout zit een gat met

daardoor een bout. Met die bout kan men de stam aan iets anders bevestigen. (Janssen, designing and


In verbinding 2.3 (verbinding met pin, metalen ring en cement) worden er stalen staven vastgezet in

cement. Langs de andere kant worden deze ook zo vastgezet. Zo zijn de twee bamboestammen met

elkaar verbonden. Er is echter een risico aan verbonden. Net als bij verbinding 1.6 kan de bamboe

barsten als hij eerst uitzet en daarna weer inkrimpt als het cement opgedroogd is. (Janssen, designing

and building with bamboo, 2000)

2.4 toont een voorbeeld van verbinding 2.2. Het enige verschil is dat hier een aluminium ring gebruikt

wordt. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Verbindingen van binnenuit naar een loodrecht onderdeel

Bij deze techniek zijn er drie verbindingen. Ze worden in het Engels ‘key joint’ 3.1, ‘trough joint’ 3.2 en

‘drilled joint’ 3.3 genoemd.

Bij de ‘key joint’ (verbinding zonder hulpmiddel) wordt een gat geboord in de verticaal staande stam

en een dunnere stok erdoor gestoken. Die wordt dan vastgemaakt in de horizontale stam. Doordat die

stam breder is, kan de stam nergens meer heen en zitten ze aan elkaar vast. Eventueel kan deze ook

nog vast gezet worden met een stalen staafje die door beide in elkaar geschoven stammen heengaat.

(bamboo world, 2016)

De ‘trough joint’ (verbinding met pin en draad) is een techniek die veel lijkt op de verbinding 3.1 maar

verschillend is omdat de horizontale stam er direct doorgaat. Meestal is het echter een stalen

verbinding die door de stam heengaat. Deze verbinding wordt meestal nog verstevigd met een koord

of een metaaldraad eromheen te wikkelen. (bamboo world, 2016)

Verbinding 3.3 (verbinding met draad) wordt gebruikt als een van de stammen nadien niet meer verder

loopt. In de stam die eindigt, wordt op het uiteinde een gat geboord. Met dat gat kan de andere

bamboestam verbonden worden met de stam waar het gat in zit. Er wordt een touw of metaaldraad

door het gat gestoken en dan om de loodrechte stam heen gewikkeld. (bamboo world, 2016)

46

Verbindingen van een doorsnede naar een parallel onderdeel

Het grote verschil met de vorige verbindingen is dat er hier al enkele bamboestammen, in het begin,

al voorzien moeten zijn van een inkeping om de bamboestammen beter in elkaar te laten passen..

Figuur 15 : Verbindingen van doorsnedes met parallel onderdeel (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Verbinding 4.1 toont het basisprincipe. De bamboestam wordt verlengt door het onderdeel vast te

maken in de rand van de bamboestam. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Voor meer stabiliteit kan verbinding 4.2 (verbinding met stalen onderdeel en inkeping) toegepast

worden. Er wordt een cirkelvormig plaatje (A) vastgelijmd (B) aan de bamboestam. In het midden van

het plaatje wordt verlengstuk vastgelijmd en daarmee is de bamboestam verlengd in zijn as. (Janssen,


Verbinding 4.3 (verbinding met pin, staaf en inkeping) is gelijkaardig aan de vorige. Opnieuw wordt de

as van de bamboestam verlengd maar het verlengstuk wordt hier tegengehouden door een staafje dat

vastzit in de rand van de stam. Er zit een klein gaatje in het verlengstuk waar dat staafje in past. Beide

delen worden dan aan elkaar gelast. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

47

Systeem 4.4 (verbinding met pinnen en inkeping) is iets duidelijker te begrijpen. Het grootste verschil

met de vorige verbindingen is dat er nu een bamboe balk in de weg zit. Het deel dat men wil verlengen

is de verticale stam. Hier zit er een staafje door de bamboestam, die in de weg zit, heen en het houdt

hem tegelijk ook tegen. Langs de andere kant zit een houten stokje dat ook door de bamboestam zit

en het staafje langs deze kant tegenhoudt. Het blauwe deel kan nu verlengt worden. (Janssen,


Figuur 16 : Verbindingsprincipe (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Bij verbinding 4.5 (verbinding met pinnen, inkeping en eventueel draad) zit een pin door de

bamboestam heen en houdt tegelijk de balk erbovenop tegen door hem ermee te verbinden. De

groene stukjes kunnen dan als verlenging van de verticale stam dienen. (Janssen, designing and


48

Verbindingen van een doorsnede naar een loodrecht onderdeel

Figuur 17 : Verbindingen van doorsnedes met loodrecht onderdeel (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Verbinding 5.1 tont het basisprincipe. Bij elke manier zit er dus een pin door een stam. (Janssen,


Bij verbinding 5.2 (verbinding met draad, inkeping en eventueel pin) is eigenlijk zowat dezelfde

techniek als bij verbinding 3.3. De stam is hier echter voorzien van een inkeping waardoor de stammen

beter op elkaar passen. De stam is vastgemaakt met een leren band of een koord aan de pin die door

het eind van de verticale stam zit. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

In verbinding 5.3 (verbinding met stokje en pin) steekt er een stokje door de stam heen. Dit stokje

wordt op zijn plaats gehouden door de pin, die op loodrechte wijze t.o.v. het stokje door de stam is

geslagen. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

49

Verbinding 5.4 (verbinding met draad, inkeping en pin) is eigenlijk hetzelfde als verbinding 5.2 alleen

is deze verbinding veel beter vastgemaakt door een touw op veel verschillende manieren om de

bamboestammen en de pin heen te wikkelen. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Verbinding 5.5 (verbinding met pin) lijk zeer goed op verbinding 4.5. Het grote verschil echter is dat de

stam vastzit tussen twee andere stammen en in bijna alle mogelijke richtingen kan staan. De pin is

door de drie stammen heen geslagen en zo zitten ze allemaal aan mekaar vast. (Janssen, designing and


Verbindingen 5.6 (verbinding met plaat en pinnen) en 5.7 (verbinding met plaat, inkeping en pinnen)

zijn gebaseerd op hetzelfde principe. Bij verbinding 5.6 zit een bamboestam tussen twee platen, waar

dus ander bamboestammen ook tussen vastzitten. Bij 5.7 Zit de plaat in een inkeping in de

bamboestammen. Bij beide systemen zit een pin door de bamboestam(men) en de plaat heen

geslagen. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

De diagonale stammen in verbinding 5.8 (verbinding met blok en pin) steunen op een houten blok die

bevestigd is aan de verticale stam. De pin is hier helemaal door het blok en de stam heen geslagen,

zodat het blok op dezelfde plaats blijft hangen. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Verbindingen van buitenaf naar een parallel onderdeel

Figuur 18 : Verbindingen van buitenaf (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

50

Verbinding 6.1 toont het basisprincipe. Om de beide onderdelen met elkaar te verbinden moet er

gebruik gemaakt worden van een soort lijm of een andere manier om de onderdelen aan elkaar te

bevestigen. In tegenstelling tot de verbindingen van type 2.1 worden de onderdelen aan de buitenkant

van de bamboestam bevestigd. Dit geeft echter soms een probleem. Doordat de buitenkant soms

onregelmatig is van figuur, kunnen sommige delen minder makkelijk bevestigd worden. (Janssen,


Als de bamboe met touw of ijzerdraad verbonden wordt dan is het beter om de bamboe eerst nat te

maken. Wanneer die bamboe dan weer droogt zet deze uit en zet een spanning op het touw.

Verbinding 6.2 (verbinding met draad) is een voorbeeld hiervan. Dit is de meest gebruikte manier als

men bamboe aan de buitenkant verbind. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Bij verbinding 6.3 (verbinding met stalen onderdeel) is er een metalen onderdeel bevestigd aan de

buitenkant van de bamboestam. Het metalen onderdeel zorgt ervoor dat de as van de bamboestam

wordt verlengt. Dit metalen onderdeel moet wel op maat gemaakt worden omdat elke bamboestam

anders is. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Verbindingen van buitenaf naar een loodrecht onderdeel

Dit soort verbindingen worden op dezelfde manier gemaakt als bij 6.1. Enkel is hier het onderdeel dat

de verbinding maakt, loodrecht bevestigd. Dus als er een hoek gemaakt moet worden, zal er ook een

onderdeel op maat gemaakt moeten worden. Maar bij dit onderdeel zal het uiteinde aan de zijkant

van de metalen cilinder moeten zitten.

Verbindingen voor gesplitste bamboe

Als bamboe gesplitst wordt, kunnen ook deze onderdelen aan elkaar bevestigd worden met touw,

ijzerdraad, lijm, metaal en op andere mogelijke manieren. Dit wordt bepaald door te bekijken hoe de

bamboe gesplitst is en welke vorm men de verbinding wil geven. Deze verbinding wordt vooral

gebruikt voor fakkels mee te maken. (Janssen, designing and building with bamboo, 2000)

Figuur 19 : Fakkels van bamboe

Besluit : Bamboe kan op een vrij geïndustrialiseerde manier verwerkt worden tot allerlei planken,

balken, platen en andere bouwmaterialen die het geschikt maken als alternatief voor hout in

houtskelet- en houtmassiefbouw in de Westerse wereld. Daarnaast kan met bamboestammen ook in

de meest onverwerkte vorm gebouwd worden. Alle nodige onderdelen voor een huis zijn er mee te

maken maar de bouwknopen of verbindingen met bamboestammen vereisen heel wat expertise.

51

11. Visies van betrokken partijen m.b.t. bamboe en houtmassiefbouw in de Westerse wereld

a) Interview met dienst brandpreventie van Brandweer Gent

interview met Luycx Michaela, wnd. Coördinator-expert Brandweerzone Centrum, op donderdag 12

april 2018, te hoofdkazerne Roggestraat, 70 Gent.

De dienst brandpreventie van de brandweer moet bij het indienen van een bouwaanvraag geen advies

geven bij het bouwen van een ééngezinswoning. De enige vereiste, waaraan de woning moet voldoen,

is dat het gebouw bereikbaar moet zijn in geval van brand, een ongeval of de andere zaken waarmee

de brandweer zich bezighoudt. Als die ééngezinswoning deel uitmaakt van een verkaveling, dan geeft

de brandpreventie wel advies bij de aanvraag van een vergunning. Een woning mag dus gerust

gebouwd worden in hout of bamboe, tenzij die keuze een risico voor de buren of voor derden kan

betekenen (bijvoorbeeld een muurbedekking van een rijhuis). (Luycx, 2018)

Andere constructies, die groter zijn dan ééngezinswoningen, passeren voor een bouwaanvraag wel

altijd langs de dienst brandpreventie. De brandweer moet hier wel zijn advies geven. Bij publieke

gebouwen en appartementsgebouwen is er een veel groter risico dat er mensen omkomen. (Luycx,

2018)

Bij het bouwen met een bepaald materiaal, moet de brandwerendheid van dat materiaal aangetoond

worden. De informatiegegevens van de CE-markering kunnen deze eigenschap aan tonen. Als het

materiaal geen CE-markering heeft, dan zal de architect op een bepaalde manier moeten aantonen

dat het materiaal wel voldoet aan de, door de brandweer opgelegde, eisen. De architect kan dit bv.

doen op basis van een berekeningsnota of met een verslag van een proef, die aantoont dat het

materiaal aan de voorwaarden voldoet. Deze proef moet echter wel in een erkend laboratorium of

universiteit uitgevoerd worden en volgens de NBN-normen uitgevoerd zijn. Wanneer dit niet is

gebeurd vervalt de waarde van die proef en mag het materiaal niet gebruikt worden om mee te

bouwen. (Luycx, 2018)

Er is een onderscheid gemaakt tussen twee begrippen : de brandweerstand en de brandklasse. Beiden

geven aan hoe een materiaal zich gedraagt in geval van brand. Het verschil zit hem eigenlijk in de

functie die het materiaal, als onderdeel van een huis, moet vervullen. (Luycx, 2018)

Bij dragende of scheidende onderdelen van een huis wordt het begrip brandweerstand gebruikt. In

geval van een volledig ontwikkelde brand moet een bouwdeel de REI functies blijven vervullen. De

brandweerstand beschrijft deze functies. De R staat voor de stabiliteit (van het Franse Résistance) van

het bouwdeel. Het wordt uitgedrukt in het aantal minuten dat het bouwdeel overeind moet blijven

staan wanneer er een brand ontstaat. Bij volledig gelijkvloerse gebouwen moet de R-waarde minstens

30 minuten bedragen. Ook de dakstructuur van gebouwen met meerdere bouwlagen moet 30 minuten

overeind blijven. Alle andere structurele elementen moeten dit minstens een uur volhouden. De R-

waarde is alleen van belang bij de dragende onderdelen. (Luycx, 2018)

Bij de scheidende onderdelen zijn ook de E- en I-waardes van belang. De E-waarde staat voor de

vlamdichtheid (van het Franse Etanchéite aux flammes). Deze waarde is afhankelijk van het type

52

materiaal. De isolatie van het scheidende element wordt aangeduid door de I-waarde (van het Franse

Isolation thermique). Ook deze waarde wordt bepaald door het type materiaal en de dikte van het

scheidende onderdeel. (Luycx, 2018)

Bij de andere onderdelen (dus niet-scheidende en niet-dragende onderdelen) moet er rekening

gehouden worden met de brandklassen. Er zijn er zeven. A1 is de minst gevaarlijke die is zo goed als

onbrandbaar. A2, B, C, D en E volgen en stijgen in brandbaarheid. Brandklasse F geeft aan dat het

materiaal al bij de minste aanleiding ontbrand. Bij de brandklassen worden er vaak enkele extra

aanduidingen gegeven. De s-aanduiding (van het Engelse smoke) geeft de rookontwikkeling aan. De

aanduiding s1 heeft weinig rookontwikkeling. De maximale waarde is s3. De d-aanduiding (van het

Engelse droplet) slaat op de vorming van brandende druppels. Weer zijn er drie klassen : d0 (geen

druppelvorming) d1 (weinig druppelvorming) en d2 (veel druppelvorming). (Luycx, 2018)

Bamboe heeft een brandklasse van B-s1-d0 en is dus geschikt voor deze onderdelen (Moso, sd)

Voor het volledige interview (vraag/antwoord) zie bijlage 1.

b) Interview met een architect

Interview met Verdonck Jan, Architect, op vrijdag 13 april 2018, via e-mail.

Bij het bouwen met hout als constructiemateriaal (zoals bij houtskeletbouw en houtmassiefbouw) gaat

de waarde van het hout meestal verloren achter plaatmateriaal of bakstenen muren. De meerwaarde

(zoals de natuurlijke uitstraling en de warmte) ervan gaat door de wegwerking van het hout verloren.

Het enige waarvoor hout nog gebruikt wordt is in parket, muur- en gevelbekledingen en in meubels.

(Verdonck, 2018)

Bouwen in houtmassief is hier in Vlaanderen nog niet zo populair. De meeste mensen willen een

klassiek huis en daarom worden architecten weinig gevraagd om een huis in houtmassiefbouw te

zetten, laat staan in bamboe. Houtmassiefbouw wordt vooral gebruikt door projectontwikkelaars en

“sleutel op de deur”-bouwers. Die willen namelijk zo snel en rendabel mogelijk basiswoningen

realiseren. Deze personen gebruiken hun eigen architecten. De andere mensen, die naar een architect

komen, zijn vooral geïnteresseerd in wat zij willen. De grootte, de ruimtes, de indeling, e.d. zijn voor

hen belangrijk. Bij hun vraag zijn de bouwmaterialen en de werkwijze meestal slechts een secundaire

interesse. (Verdonck, 2018)

Bouwen met hout kan niet iedereen even goed, maar puur op bouwkundig vlak zijn er weinig

beperkingen bij houtmassiefbouw. Het grootste verschil is de afwerking en de uitvoeringsdetails. In de

houtmassiefbouw en de houtskeletbouw is het veel complexer om een volledig water- en winddichte

muur te construeren en die daarna ook nog eens voldoet aan de huidige EPB-normen. (Verdonck,

2018)

De dienst stedenbouw geeft niet om de materialen die de bouwheer gebruikt. Zij interesseren zich

meer de aangevraagde en/of vergunde bouwvolumes, … . Er zijn eigenlijk geen stedenbouwkundige

voorschriften voor de gebruikte materialen. De Brandweer daarentegen geeft dan wel weer bindend

advies (Zie vorige interview). (Verdonck, 2018)

53

Echter zal de houtmassiefbouw misschien wel populairder worden. Waarschijnlijk is het de akoestiek

van het materiaal die de meeste mensen afschrikt om hout te gebruiken en dit vooral bij meer-

gezinswoningen. Volgens de architect zal bamboe niet direct als bouwmateriaal beginnen “boomen”

in onze regio’s ook al heeft het goede bouwfysische kwaliteiten. Waarschijnlijk zal het enkel geleidelijk

aan meer en meer als parket, muurbekleding en meubelplaten gebruikt worden. (Verdonck, 2018)

Voor het volledige interview (vraag/antwoord) zie bijlage 2.

c) Vragenlijst aan dienst Stedenbouw van de gemeente

Vragenlijst beantwoord door Vermeire Irjen, Teamcoach informeren en administratie, dienst

stedenbouw en ruimtelijke planning-Stad Gent, op dinsdag 17 april 2018, via e-mail.

In de meeste gemeenten is de keuze van bouwmaterialen vrij, zolang er rekening wordt gehouden met

de brandveiligheid, de huidige EPB-regelgeving en dat het gebouw inpasbaar is in de goede ruimtelijke

ordening. (Vermeire, 2018)

Er wordt ook op de gemeente gestreefd naar het gebruik van duurzame bouwmaterialen. Dit is dus

geen reden om een vergunningsaanvraag te weigeren. Houtmassiefbouw wordt nog niet veel gedaan

en er worden geen registers bijgehouden van woningen en gebouwen in een bepaald bouwmateriaal.

(Vermeire, 2018)

Er was ooit een subsidie voor het gebruik van duurzaam hout, maar die is stopgezet. Dus het maakt

voor de meeste bouwheren niet meer uit in welk materiaal er gebouwd wordt. Echter is er ooit wel

een dossier met bamboe geweigerd, omdat bamboe gras is. Maar toch zijn er vandaag al huizen met

een bamboeskelet gebouwd. (Vermeire, 2018)

Voor de volledige vragenlijst (vraag/antwoord) zie bijlage 3.

d) Gesprek met een aannemer van houtmassiefbouw

Gesprek met een vertegenwoordiger van HoutenHuis bvba, op zondag 25 maart 2018,op de beurs “Bois

& Habitat” te Namur Expo, Av. Sergent Vrithoff 2, Namur.

Hout heeft heel veel voordelen. Het grootse voordeel om er mee te bouwen is het gewicht. Doordat

hout minder zwaar is valt er veel sneller mee te bouwen. (BVBA HoutenHuis, 2018)

Verdere voordelen zijn :

Op esthetisch vlak kan men alle kanten op doordat het gemakkelijk te verwerken is.

Bij een houten huis is de bouwtijd ongeveer één tot twee maanden en er is een bonus, hout is

minder gevoelig voor vrieskou en regen waardoor doorwerken in elke weersomstandigheid is

toegelaten. Bij een normale ééngezinswoning is dit ongeveer een half jaar tot een jaar tegen

dat het huis is gebouwd.

54

Een houten huis is ook goedkoper omwille van minder werkuren, omdat er sneller gebouwd

kan worden. Een extra voordeel is dat je je huis volledig of gedeeltelijk zelf kan opbouwen als

je een beetje met een hamer, een zaag en een schroevendraaier kunt omgaan.

Houtbouw is droogbouw. Er zit geen water in de constructie, terwijl er bij het klassieke

bouwen, door mortel en beton, water in de constructie zit. Normaal zou dit water door de

jaren heen moeten verdampen, maar soms blijft er zelfs water in de constructie zitten, wat tot

vochtproblemen kan leiden.

Om een houten huis in brand te steken heb je net als bij een haardvuur heb je eerst een

hulpmiddel (bv. Krantenpapier of stro) nodig om het vuur aan te steken. Bovendien heeft hout

nog een brandvertragende werking, waardoor het de brand tegenhoudt en de verspreiding

van het vuur vertraagt.

Hout reguleert de luchtvochtigheid van je huis, waardoor je minder kosten moet betalen aan

een energieleverancier. Verder isoleert het ook de warmte en voelt ook altijd warmer aan.

Bij een klassiek huis moet je soms al een muur uitbreken als je wilt verbouwen. terwijl je bij

een houten huis gewoon de muren kan verplaatsen. (BVBA HoutenHuis, 2018)

Er werd een systeem uitgedacht om houtskeletbouw met houtmassiefbouw te combineren. Dit wordt

het finnotec-systeem genoemd. Ondertussen is er ook een omgekeerd finnotec-systeem bedacht.

Deze systemen worden waarschijnlijk zo genoemd omdat ze door de Finse techniek van het

houtbouwen toepassen. Voor de uitleg van die systemen verwijs ik graag naar een vorig hoofdstuk :

onderdelen van een huis in bamboe. (BVBA HoutenHuis, 2018)

Voor het volledige gesprek (vraag/antwoord) zie bijlage 4.

e) Gesprek met een importeur van bamboe

Gesprek met Matthew Fairclough, vertegenwoordiger van Bambootouch bvba, op zondag 25 maart

2018, op de beurs “Bois & Habitat” te Namur Expo, Av. Sergent Vrithoff 2, Namur.

Bamboe is een zeer duurzaam materiaal met een grote hardheid. Omdat in de holle bamboestammen

lignine en silicium zit, wordt de bamboe zeer hard. Dit is anders dan bij bomen, waar er cellulose en

lignine in het hout zit. Ondanks dat de meeste bamboe uit China komt, is het materiaal CO2-Neutraal.

(Bambootouch & Fairclough, 2018)

Bamboe is zeer geschikt voor vloeren. Het is zelfs zeer geschikt in combinatie met vloerverwarming.

Door de kleine uitzettingscoëfficiënt van bamboe, zet het materiaal bij verandering van temperatuur

of vochtigheidsgraad, slechts zeer weinig uit wat het breken verhindert. Verder is de stabiliteit van

groot belang. De parketvloeren in hout zijn 2,5 keer zwakker dan de variant in bamboe. (Bambootouch

& Fairclough, 2018)

De bamboestrips worden onder hoge druk, met harslijm aan elkaar geplakt. dispersielijmen of lijmen

met alcohol moeten absoluut vermeden worden. Deze lijmen zorgen voor een vermindering van de

brandweerstand van het materiaal. achteraf worden ze nog vernist of geolied. Op die manier worden

planken en plaatmateriaal gemaakt. Een bedrijf dat handelt in bamboe kan wel zijn lijm kiezen. De

meeste kiezen dan voor formaldehydelijmen. De stof formaldehyde is schadelijk voor de mens en kan

55

zelfs kankerverwekkend werken. Meestal is de hoeveelheid echter zo klein dat de mens er geen schade

van ondervindt. (Bambootouch & Fairclough, 2018)

Besluit : In de Westerse wereld wordt er momenteel bijna niet gebouwd met bamboe. Toch zijn er hier

en daar projecten gerealiseerd in bamboe als het voornaamste bouwmateriaal. Het feit dat de

wetgeving rond vergunningen en brandveiligheid nog niet volledig zijn aangepast aan bouwen met

bamboe en het gebrek aan ervaring houden de meeste architecten, aannemers en bouw-

ondernemingen tegen om met bamboe te bouwen. Enkel houtmassiefbouw en houtskeletbouw met

andere houtsoorten worden al af en toe gebruikt.

Figuur 20 : Bureau en kast met bamboe (Bambootouch & Fairclough, 2018)

56

12. Voorbeelden van gerealiseerde bouwprojecten in bamboe

Om even aan te tonen tot wat de mens met bamboe allemaal in staat is volgt hieronder een klein

overzicht van enkele bekende en minder bekende gebouwen en constructies in bamboe.

1) In de architectuur wordt bamboe al eeuwen lang gebruikt. De bouwonderneming en

bamboepionier ‘Ibuku’ geleid door ‘Elora Hardy’ heeft in Bali een volledig dorp gebouwd in

bamboe. Onder andere dit huis met zes verdiepingen. Dit is het meest bekende bamboe

gebouw in de wereld. De ingang bevindt zich op de vijfde verdieping, waar men door een

tunnel met bamboe en glas de ingang bereikt. De ruimtes worden afgebakend met geweven

matten, echter met stevigere bamboe dan de strandmatten, die de meeste westerse mensen

gebruiken. Om de daken en de terrassen te maken werd er gebruik gemaakt van de flexibiliteit

van bamboestammen. Het huis heeft hierdoor ook de vorm van een lotusbloem gekregen. (van

der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Figuur 21 : Green village in Bali

57

2) Het grootste architecturale bouwwerk in bamboe staat in China, het land waar de meeste

bamboe groeit. Deze brug werd de ‘Crosswaters Ecolodge’ genoemd, omwille van de grote

diversiteit waarvoor bamboe kan dienen. De architect ‘Simon Vélez’ koos voor dit project om

de plaatselijke bamboe te gebruiken. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Figuur 22 : Crosswaters ecolodge

3) Het volgende voorbeeld is een project in het Westen, meer bepaald in Wachtebeke, België.

Bamboe wordt hier gebruikt om een lichte maar toch sterke dakstructuur te creëren. Om de

zware last te dragen heeft men voor een bamboeconstructie gekozen. (één, 2017) (van der


Figuur 23 : Bamboe dakstructuur

58

4) In de Verenigde Staten van Amerika werd in 2016 een soort van paviljoen gebouwd door de

Chinese architect ‘Sun Xun’. Deze constructie heeft zijn bladeren nog steeds en werd gemaakt

voor de Braziliaanse kunstweek in Miami. Het is gemaakt uit 1300 bamboestammen. De

voorkant is een soort van galerij voor enkele kunstwerken en de achterkant een gang. (van der


Figuur 24 : Bamboe paviljoen in Miami

5) Maar ook aan de binnenkant van gebouwen kan bamboe gebruikt worden als bouwmateriaal.

In de internationale luchthaven van Madrid ‘Aeropuerto Adolfo Suárez Madrid-Barajas’ hangt

er een gebogen plafond helemaal gemaakt uit bamboeplanken. Dit plafond is 200 000 m2 groot

en daarmee één van de grootste bamboeprojecten ter wereld. (van der Lugt, Booming

bamboo, 2018)

Figuur 25 : Luchthaven Madrid

59

6) Een enorme voetgangersbrug (van 180 meter lang) in Israël is deels gebouwd in bamboe. Het

dak en het dek zijn volledig gemaakt uit bamboeplanken. Deze brug verbindt de industriële

zone, over de spoorweg, met de lokale universiteit. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Figuur 26 : Spoorwegbrug

7) In de universiteit van Tel Aviv (honderd kilometer meer naar het noorden) hangt deze

tonvormige kamer tussen de verdiepingen. Deze kamer wordt gebruikt als vergaderzaal en is

volledig in bamboe gebouwd, zowel aan de binnen- als buitenkant. Het is ook uitgerust met

bamboe meubelen. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Figuur 27 : Universiteit Tel Aviv ton

60

8) Op diezelfde campus hangt nog een merkwaardige structuur in bamboe. In dit gebouw zit een

vierhoekig gat waardoor een bamboe blok naar buiten lijkt te schuiven. Dit nieuwe gedeelte is

nu de ‘Porters school of environmental studies’ of kortweg PSES. Dit is het eerste volledig

groene gebouw op die school. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Figuur 28 : Universiteit Tel Aviv blok

9) In Leipzig, in Duitsland, is de parkeerplaats van de zoo gebouwd van duizenden

bamboestammen. Omdat de zoo in Leipzig elke jaar zeer veel bezoekers trekt werd deze

parking gebouwd. Het resultaat is een ecologische gevel, die tevens een link legt naar de

nabijgelegen tuinen van de zoo die, de exotische wereld tonen aan de bezoekers voor deze de

dierentuin binnengaan. (van der Lugt, Booming bamboo, 2018)

Figuur 29 : Parking Zoo Leipzig

61

10) In Hong Kong, een klein eiland ten Zuidoosten van China is het ‘Bamboo pavilion’ gebouwd.

Deze schelpvormige structuur is vier verdiepingen hoog en is gemaakt van 473 gebogen

bamboestammen. Ze werden aan elkaar verbonden met metaaldraad. Het doek dat over de

structuur is gespannen is gemaakt van polymeerstoffen en het licht ’s nachts op. (van der Lugt,

Booming bamboo, 2018) (Crolla, 2017)

Figuur 30 : Bamboo Pavilion in Hong Kong

Besluit : Deze gebouwen in bamboe tonen aan dat bamboe zeer geschikt en zeer flexibel is om op een

heel creatieve wijze mee te bouwen. Zowel kleine constructies als grotere. Vooral de buigzaamheid

van bamboe speelt een grote rol in de mogelijkheden die bamboe biedt om mee te bouwen.

62

13. Actueel gebruik van bamboe in de Westerse bouwsector

Bamboe wordt vandaag al voor heel wat verschillende doeleinden gebruikt in de Europese en Noord-

Amerikaanse bouwsector. In dit hoofdstuk komen de verschillende doeleinden van de bamboe-

materialen in de hedendaagse Westerse bouwsector aan bod.

A. Binnengebruik :

1) Van bamboe wordt er al parket gemaakt. Omdat bamboe een sterk, duurzaam en stabiel

materiaal is, is dit perfect om er vloeren mee te leggen. Bovendien heeft het zelfs zonder

verwerking een mooi uitzicht. Bamboe kan gelegd worden met zeer grote vloerdelen, wat

als voordeel heeft dat ze snel gelegd kunnen worden. Vloeren voor veelvuldig gebruik

worden het best gelegd met bamboe die sterk is. Deze vloeren gaan levenslang mee en

zijn perfect voor restaurants, kantoorgebouwen en publieke gebouwen. Verder is er nog

een soort van siercollectie. Deze bamboe wordt vooral veel verwerkt voor een mooi

uitzicht. (Moso, sd)

2) Bamboe wordt ook al gebruikt in de vorm van balken, platen en fineer. Balken uit bamboe

worden zowel als structureel element of als decoratief element gebruikt. Als die massieve

balken als structureel element dienen, vervangen zij vaak het hout bij raam- en

deurkozijnen. De platen en de fineer worden vaak gebruikt als afwerking zodat het

materiaal het uitzicht van bamboe krijgt. (Moso, sd)

B. Buitengebruik :

1) Bamboe is, mits behandeling, ook geschikt voor buitengebruik. Hoewel het materiaal al

een grote hardheid, duurzaamheid en stabiliteit heeft, moet bamboe toch nog behandeld

worden tegen vocht en houtrot. De planken of balken van gecomprimeerde en thermisch

gemodificeerde bamboe kunnen perfect dienen als terrasplanken of als gevelbekleding.

(Moso, sd)

2) Verder kunnen er nog andere doeleinden gemaakt zijn van massieve balken voor

buitengebruik zoals veranda’s en carports. (Moso, sd)

Er zijn ook nog op maat gemaakte producten die met bamboe gerealiseerd worden. Vloeren die het

meest belopen worden, nog meer dan de voorbeelden in de tweede alinea van dit hoofdstuk, worden

het best met nog dikkere bamboeplanken gemaakt. Voorbeelden van zulke vloeren zijn die in

treinstations, winkelcentra of luchthavens. Verder kan het nog gebruikt worden als toplaag voor

verhoogde vloeren en verlaagde plafonds of als plafond zelf. Ook poorten worden soms zo gemaakt.

Door de stevigheid van het materiaal is het ook geschikt voor bijvoorbeeld paardenstallen. (Moso, sd)

Besluit : Bamboe wordt vandaag vooral gebruikt voor vele afwerkingen van huizen en gebouwen,

zowel binnenin als aan de buitenkant. Vooral in vloeren en als wandbekleding is bamboe reeds vrij

populair in het Westen. Het wordt momenteel echter nog maar zelden gebruikt voor de constructie

van volledige huizen of om muren mee op te trekken.

63

14. Conclusie

Het materiaal bamboe heeft zeker een potentieel om in de toekomst ook in de Westerse wereld meer

gebruikt te worden als bouwmateriaal. We komen tot dit besluit omwille van de goede eigenschappen

van bamboe, de mogelijke bouwtechnieken en de mogelijkheid om het te verwerken tot planken en

plaatmateriaal. Maar waarom wordt het dan momenteel nog niet veel gebruikt in de Westerse wereld?

Om meer met bamboe te bouwen zullen er enkele dingen moeten veranderen. Eerst en vooral zal de

regelgeving vervolledigd moeten worden om het bouwen met bamboe in goede banen te leiden. Zo

moet bv. De brandveiligheid van bamboe nog officieel getest en erkend worden. Het gebrek aan

dergelijke standaarden houdt ook de architecten en ontwerpers voorlopig nog bij bamboe uit de buurt.

Verder zal er ook nog wel een mentaliteitswijziging bij de mensen moeten gebeuren. Dit laatste is

wellicht veel moeilijker. De Westerse mens is het zo gewoon om te bouwen met beton, glas,

bakstenen, metalen en alle andere materialen. Die gewoonte zal hoogstwaarschijnlijk niet zomaar

ineens omslaan.

Er zijn meerdere toekomstperspectieven mogelijk. De ene al wat waarschijnlijker dan de andere.

Het is mogelijk dat de mentaliteit van de mensen niet zal veranderen. Op die manier zullen de

huizen en gebouwen blijven zoals ze zijn. De Westerse mens zal dan blijven bouwen met de

huidige “moderne” bouwmaterialen. Bamboe zal dan een bouwmateriaal voor “de armen”

blijven.

Een tweede mogelijkheid is dat bamboe enkel als afwerkingsmateriaal wordt gebruikt, zoals

nu al in sommige kantoorgebouwen en huizen gebeurt. Zo kunnen de parketvloeren, houten

wandbekledingen en plafonds door bamboeplanken en -platen vervangen worden.

Beton wapenen met bamboe in plaats van staal. Aangezien bamboe ongeveer dezelfde

treksterkte heeft van staal kan het staal in beton wel degelijk vervangen worden door bamboe.

Het beton beschermt de bamboe dan tevens tegen vocht.

Het is ook mogelijk dat de houten onderdelen van een huis, zoals raamkozijnen en deuren

vervangen kunnen worden door bamboe. Hiermee kan men verder gaan en volledige

dakconstructies kunnen ook van bamboehout gemaakt worden.

Nog een andere mogelijkheid is dat er huizen en gebouwen opgetrokken kunnen worden met

een bamboeskelet in plaats van met een houtskelet.

Als dit gebeurt kan dit verdergaan in huizen en gebouwen in volledige houtmassiefbouw. Dit

kan nu al gedaan worden maar gebeurt slechts zeer weinig in onze contreien. Deze structuur

kan in principe ook met bamboebalken gerealiseerd worden.

De laatste mogelijkheid is dat er volledige huizen en constructies in bamboestammen

gebouwd zullen worden. Dit is echter het meest onwaarschijnlijke in de Westerse wereld.

Waarschijnlijk zal het gebruik van bamboe in de Westerse wereld geleidelijk aan verder evolueren. De

eerste fase : bamboe totaal niet gebruiken, ligt intussen al bijna achter ons. Bamboe wordt vandaag

de dag meer en meer gebruikt als vloerbedekking en ander afwerkingsmateriaal. Mogelijks is de

volgende stap het hout vervangen door bamboe maar dit zal misschien nog wel even duren. De

uitputting van de hedendaagse bouwmaterialen zal vroeg of laat zeker bijdragen tot de evolutie en de

vervanging van verschillende onderdelen van woningbouw door bamboe.

64

Vermoedelijk zal er in de volgende decennia nog niet zoveel veranderen aan de gewoonte om te

bouwen met de materialen die we nu gebruiken. Maar bamboe heeft zeker het potentieel om van

zodra er een verandering op komst is om de plaats in te nemen van enkele bouwmaterialen.

Figuur 31 : Evolutie van mens en van bamboe

65

15. Bronnen

admin. (2015, maart 20). ontvlambaarheid van verschillende houtsoorten. Opgeroepen op maart 5,

2018, van vivaread: http://nl.viva-read.com/article/ontvlambaarheid-van-verschillende-

houtsoorten

apok. (sd). bladlood. Opgeroepen op maart 5, 2018, van apok.be: https://www.apok.be/nl-be/zink-

koper-lood/lood-dakuitlopen-bochten-rollen/rollen-lood/bladlood

apok. (sd). platen koper. Opgeroepen op maart 5, 2018, van apok.be: https://www.apok.be/nl-

be/zink-koper-lood/platen/platen/platen-koper

azo materials. (sd). zinc and its uses. Opgeroepen op maart 5, 2018, van azom.com:

https://www.azom.com/properties.aspx?ArticleID=749

bamboo import europe. (2016, april 28). interessante bamboe weetjes . Opgeroepen op maart 5,

2018, van bambooimport.com: https://www.bambooimport.com/nl/blog/bamboe-weetjes

bamboo touch. (2018, maart 5). bamboo universum. Opgehaald van bamboo touch:

http://www.bambootouch.com/nl/bambooParquet/universe

bamboo world. (2016, januari 25). bamboo joint lashing techniques. Retrieved februari 23, 2018,

from youtube.com: https://www.youtube.com/watch?v=TN1bl8Dun-I

Bamboo XL. (sd). bamboe akoestiek. Opgeroepen op maart 5, 2018, van bamboetraptrede.nl:

https://bamboetraptrede.nl/bamboe-akoestiek/

bambootec. (2014, mei 24). veelgestelde vragen en antwoorden over bamboo. Opgeroepen op

februari 23, 2018, van bambootec.com: http://www.bambooteq.com/veel-gestelde-vragen-

antwoorden-bamboe/

Bambootouch, B., & Fairclough, M. (2018, maart 25). beurs Bois & Habitat. (M. Devos, Interviewer, &

M. Devos, Redacteur) Namur expo, Namur, België. Opgeroepen op maart 25, 2018

Bamcore. (2018). Bamcore as a firesafe product. Opgeroepen op mei 13, 2018, van Bamcore.com:

http://bamcore.com/

Bandus bamboekwekerij. (sd). Bamboe, Lotus, Eucalyptus en exotische tuinplanten. Opgeroepen op

maart 9, 2018, van Bandus.nl: https://www.bandus.nl/

Belgian woodforum. (sd). afrormosia. Opgeroepen op maart 5, 2018, van woodforum.be:

http://www.woodforum.be/nl/houtsoorten/afrormosia

bois & habitat. (sd). bois & habitat. Opgeroepen op maart 5, 2018, van bois-habitat.be:

http://www.bois-habitat.be/nl/En%20pratique/Infos%20pratiques

Bonne, S. (2015, januari 15). 10 natuurlijke eigenschappen van bamboestammen. Opgeroepen op

maart 5, 2018, van bamboebouw nederland:

https://www.bamboebouwnederland.nl/info/natuurlijke-eigenschappen-van-

bamboestammen

bouwbeurs. (2018, februari 23). japan gaat houten wolkenkrabber van 350 meter bouwen.

Opgeroepen op maart 5, 2018, van bouwbeurs.nl: https://www.bouwbeurs.nl/nieuws/japan-

gaat-houten-wolkenkrabber-van-350-meter-bouwen

66

Brabant water. (sd). geschiednis van drinkwater. Opgeroepen op februari 23, 2018, van

http://www.lesjedorst.nl/files/downloads/meer%20informatie/Les%20je%20dorst%20Gesch

iedenis%20van%20Drinkwater.pdf

BVBA HoutenHuis, v. v. (2018, maart 25). Beurs Bois & Habitat. (M. Devos, Interviewer, & M. Devos,

Redacteur) Namur expo, Namur, België. Opgeroepen op maart 25, 2018

BVBA Rockwool, v. v. (2018, maart 25). Beurs Bois & Habitat. (M. Devos, Interviewer, M. Devos,

Redacteur, & M. Devos, Vertaler) Namur expo, Namur, België. Opgeroepen op maart 25,

2018

CBS sunday morging. (2014, mei 18). the bamboo homes of Bali. Retrieved februari 23, 2018, from

youtube.com: https://www.youtube.com/watch?v=tPJbtMuZvbU

Crolla, K. (2017, juli 21). Building indeterminacy modelling – the ‘ZCB Bamboo Pavilion’ as a case

study on nonstandard construction from natural materials. Opgeroepen op april 24, 2018,

van Springer.com: https://link.springer.com/article/10.1186/s40327-017-0051-

4/fulltext.html

Devos, M. (2018, februari, maart 25, 26, 27, 28, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9). excel database. eigenschappen

van bouwmaterialen & bamboe.

Devree, J. (sd). bamboe. Opgeroepen op maart 10, 2018, van Joostdevree.nl:

http://www.joostdevree.nl/shtmls/bamboe.shtml

één. (2017, maart 15). Marcel test bouwmaterialen: hoe sterk is bamboe? Opgeroepen op februari

23, 2018, van een.be/wonen-tv: https://www.een.be/wonen-tv/marcel-test-

bouwmaterialen-hoe-sterk-is-bamboe

exellco. (sd). nos produits. Opgeroepen op maart 5, 2018, van exellco.be: http://www.exellco.be/

Ferander. (2017, Januari 23). bamboe, het bouwmateriaal van de toekomst. Opgeroepen op februari

23, 2018, van ferander.bike: https://ferander.bike/bamboe-als-bouwmateriaal/

gadero. (sd). onderplaat beton glad wit. Opgeroepen op maart 5, 2018, van gadero.be:

https://gadero.be/onderplaat-beton-gadero-wit-grijs-184-

cm/?gclid=EAIaIQobChMI4qXGndbS2QIVij4bCh2Hrwm1EAQYASABEgJwKvD_BwE

Germen. (2015, maart 8). bamboe als bouwmateriaal van de toekomst. Opgeroepen op februari 23,

2018, van visionair.nl: https://www.visionair.nl/wetenschap/biologie/bamboe-als-

bouwmateriaal-van-de-toekomst/

gevelbouw. (2017, januari 31). moso bamboe constructiebalken voor in de bouw. Opgeroepen op

maart 5, 2018, van gevelbouw: http://www.gevelbouw.info/moso-bamboe-

constructiebalken-bouw/

glasdiscount. (sd). blank enkel floatglas. Opgeroepen op maart 5, 2018, van glasdiscount.nl:

https://www.glasdiscount.nl/enkel-glas/blank-enkel-glas/enkel-glas/blank-enkel-floatglas

Hardy, E. (2015, mei 12). magical houses, made of bamboo. Retrieved februari 23, 2018, from

youtube.com: https://www.youtube.com/watch?v=kK_UjBmHqQw

hetraco bv. (2018, maart 13). algemeen constructiestaal. Opgehaald van hetraco.com:

http://www.hetraco.com/constructiestaal-2/

67

houtdatabase. (sd). woningen utiliteitsbouw. Opgeroepen op maart 5, 2018, van houtdatabase.nl:

http://www.houtdatabase.nl/?q=hout/bouw/31

houtshop van der gucht. (sd). edele houtsoorten. Opgeroepen op maart 5, 2018, van houtshop.be:

https://www.houtshop.be/nl/hout/edele-houtsoorten?

houtspul. (2014, juli 2). de 5 voordelen van bamboesnijplanken. Opgeroepen op maart 5, 2018, van

houtspul.nl: https://houtspul.nl/blog/houtspul-informatie/de-5-voordelen-van-bamboe-

snijplanken

ijzershop. (sd). staalplaat. Opgeroepen op maart 5, 2018, van ijzershop.nl:

http://www.ijzershop.nl/826-staal

Janssen, J. (1995, juni 1). bamboe als bouwmateriaal. Opgeroepen op februari 23, 2018, van

Natuurwetschap & Techniek: https://www.nemokennislink.nl/publicaties/bamboe-als-

bouwmateriaal/

Janssen, J. (2000). designing and building with bamboo. eindhoven: Kumar, Arun. Opgeroepen op

april 4, 2018, van

http://www.fundeguadua.org/imagenes/DESARROLLOS%20TECNOLOGICOS/ARTICULOS%20

Y%20PUBLICACIONES/INBAR_Technical_Report_No20.pdf

Jayanetti, D., & Follett, P. (2007). bamboo in construction. In Y. Xiao, M. Inoue, S. Paudel, Y. Xiao, M.

Inoue, & S. Paudel (Red.), modern bamboo structures (pp. 23-37). Changsha, China: CRC

press. Opgeroepen op april 1, 2018, van

https://books.google.be/books?hl=nl&lr=&id=v3riDLVenTQC&oi=fnd&pg=PA23&dq=bamboo

+building&ots=MlFD4JLAJ9&sig=PssJID2vHeOuPnXOt5cWUShDh1k#v=onepage&q&f=false

katrien. (2017, november 20). sfeervolle verlichting uit bamboe. Opgeroepen op maart 5, 2018, van

huisje tuintje boompje: https://blog.huisjetuintjeboompje.be/interieur/sfeervolle-

verlichting-bamboe/

kunstofplatenshop. (sd). pvc hard hele plaat. Opgeroepen op maart 5, 2018, van

kunststofplatenshop.be: https://kunststofplatenshop.be/product/pvc-hard-hele-plaat-

transparant-0-5-mm/

Luycx, M. (2018, april 12). wnd. coördinator-expert brandpreventie Zone Gent. (M. Devos,

Interviewer, & M. Devos, Redacteur) Brandweer Gent, Oost-Vlaanderen, België. Opgeroepen

op april 13, 2018

Mondiaal Nieuws. (2009, maart 25). bouwen met bamboe. Opgeroepen op maart 9, 2018, van mo.be:

https://www.mo.be/artikel/bouwen-met-bamboe

Moso. (sd). moso world leading in bamboo. Opgeroepen op maart 5, 2018, van moso.eu:

https://www.moso.eu/index.php/nl/bamboe-producten

Paudel, S., & Lobovikov, M. (sd). Bamboo housing: market potential for low-income groups.

Opgeroepen op mei 1, 2018, van Brillonline.com:

http://booksandjournals.brillonline.com/content/journals/10.1163/156915903322700412

Schröder, S. (2016, april 5). Bamboe Knopen en Verbindingen. Opgeroepen op februari 23, 2018, van

bamboo import europe: https://www.bambooimport.com/nl/blog/bamboe-knopen

68

Schröder, S. (2016, november 15). Wat zijn de Mechanische Eigenschappen van Bamboe?

Opgeroepen op februari 23, 2018, van bamboo import europe:

https://www.bambooimport.com/nl/blog/wat-zijn-de-mechanische-eigenschappen-van-

bamboe

Sharma, P., Dhanwantri, K., & Mehta, S. (2014). Bamboo as a building material. International Journal

of Civil Engineering Research, 249-254. Opgeroepen op april 4, 2018, van

http://www.ripublication.com/ijcer_spl/ijcerv5n3spl_08.pdf

SHR. (sd). houtconservering. Opgeroepen op maart 8, 2018, van shr.nl:

http://www.shr.nl/houtconservering

Tim, J. (2011, september 2). Bamboeweekend in Gent promoot bamboe als bouwmateriaal.

Opgeroepen op februari 23, 2018, van architectura.be:

http://www.architectura.be/nl/nieuws/2423/bamboeweekend-in-gent-promoot-bamboe-

als-bouwmateriaal

tuinbouwmarkt. (sd). merbau terrasplank. Opgeroepen op maart 5, 2018, van tuinbouwmarkt.be:

https://tuinhoutmarkt.be/detail.php?id=628&hcat=&hc=&cat=&cc=73&sbcat=&sc=

tuincentrum. (sd). bamboe planten. Opgeroepen op maart 9, 2018, van tuincentrum.nl:

https://www.tuincentrum.nl/tuinplanten/vaste-planten/bamboe

van der Lugt, P. (2017, december 18). bamboo to save the world. Retrieved februari 23, 2018, from

youtube.com: https://www.youtube.com/watch?time_continue=3&v=wI_fdwCU_oc

van der Lugt, P. (2018). Booming bamboo. Opgeroepen op februari 23, 2018, van moso.eu:

https://www.moso.eu/nl/moso/nieuws/booming-bamboo-door-pablo-van-der-lugt

vandorphout. (sd). planken en palen bamboe. Opgeroepen op maart 5, 2018, van vandorphout.nl:

https://www.vandorphout.nl/producten/planken-en-

palen/bamboe?filter%5BSoort+hout%5D%5B%5D=Bamboe&filter%5BSoort%5D%5B%5D=Pla

nk

Verdonck, J. (2018, april 13). architect. (M. Devos, Interviewer, & M. Devos, Redacteur) Gent, Oost-

Vlaanderen, België. Opgeroepen op april 14, 2018

Vermeire, I. (2018, april 17). Teamcoach informeren en administratie Stad Gent. (M. Devos,

Interviewer, & M. Devos, Redacteur) Gent, Oost-Vlaanderen, België. Opgeroepen op april 21,

2018

vtwonen. (2013, april 15). bamboehout. Opgeroepen op maart 5, 2018, van vtwonen.be:

https://www.vtwonen.be/tuinieren/terras-balkon/bamboehout/

wbc mexico. (n.d.). about wbo. Retrieved februari 23, 2018, from worldbamboocongress.org:

http://worldbamboocongress.org/about/en/about-wbo

wbc mexico. (n.d.). welcome. Retrieved februari 23, 2018, from worldbamboocongress.org:

http://worldbamboocongress.org/about/en/welcome

wbc Mexico. (n.d.). world bamboo congress. Retrieved februari 23, 2018, from

worldbamboocongress.org: http://worldbamboocongress.org/home/en/

Wienerberger. (2016). tarief wienerberger. kortrijk, West-Vlaanderen, België. Opgeroepen op maart

5, 2018

69

world bamboo. (n.d.). wbo keeping bamboo strong. Retrieved februari 23, 2018, from

worldbamboo.ne: http://www.worldbamboo.net/

Zimmo. (sd). Zo gebruik je bamboe in huis. Opgeroepen op februari 23, 2018, van zimmo.be:

https://www.zimmo.be/blog/2017/05/11/bamboe-in-huis-het-kan/

70

16. Bijlagen

Bijlage 1 : Interview met Luycx Michaela, wnd. Coördinator-expert brandweerzone centrum, op donderdag 12 april 2018, te hoofdkazerne Roggestraat, 70 Gent.

1) Hoe staat de dienst brandpreventie tegenover een woning of gebouw in houtmassiefbouw, zoals

o.a. in Scandinavië en Noord-Amerika veel gedaan wordt?

a) Aan welke voorwaarden moet een aanvraag voor zo een woning voldoen om een

gunstig advies van de brandweer te krijgen?

‘De dienst brandpreventie van de brandweer moet bij het indienen van een bouwaanvraag geen advies

geven wanneer het gaat over het bouwen van een ééngezinswoning (met uitzondering van woningen

die tot een verkaveling behoren). Voor ééngezinswoningen is er dus geen wetgeving tenzij het een risico

voor derden kan betekenen (bv. Een muurbedekking bij een rijhuis).’ (Luycx, 2018)

b) En zijn er dan ook extra formaliteiten gekoppeld aan zo een aanvraag?

‘Er zijn geen formaliteiten gekoppeld aan zulke aanvragen.’ (Luycx, 2018)

c) stelt de brandweer extra verplichte beveiligingsmaatregelen voor houtmassiefbouw?

‘De enige vereiste bij deze constructies is dat het gebouw bereikbaar moet zijn voor de brandweer in

geval van brand, een ongeval of andere zaken waar de brandweer zich mee bezighoudt.’ (Luycx, 2018)

2) Zijn er dan wel voorwaarden voor andere constructies?

‘Voor alle andere constructies (zoals publieke gebouwen en middelhoge tot hoge gebouwen) heeft de

brandweer wel inspraak voor de brandveiligheid van het gebouw. Het risico dat bij een brand mensen

omkomen ligt hier immers veel hoger.’ (Luycx, 2018)

3) Zijn er dan beperkingen met betrekking tot de gebruikte houtsoorten?

Hier wordt een opdeling gemaakt tussen dragende/scheidende onderdelen en niet-dragende/niet-

scheidende onderdelen.

a) Zo ja, welke?

‘Bij dragende of scheidende onderdelen wordt er rekening gehouden met de brandweerstand van het

materiaal. De brandwerendheid van een element moet aangetoond worden door de

informatiegegevens van de CE-markering. Als het materiaal echter niet voldoet aan de eisen ervan en

dus geen CE-markering bezit moet de architect aantonen dat het materiaal wel degelijk de gewenste

brandweerstand bezit. Hij kan dit bewijzen op basis van een berekeningsnota of door middel van een

materiaalproef die uitgevoerd is volgens de NBN-normen in een erkend laboratorium of een erkende

universiteit.’ (Luycx, 2018)

b) Wat houdt die brandweerstand in?

‘Het begrip brandweerstand beschrijft hoelang een bouwdeel de REI functies blijft vervullen bij een

volledig ontwikkelde brand. De R staat voor de stabiliteit (Resistance) van het gebouwen en wordt

uitgedrukt in het aantal minuten dat dat bouwdeel overeind blijft staan. Het is dus bijgevolg enkel

71

belangrijk voor dragende onderdelen. Bij gebouwen met één bouwlaag moet de R-waarde van de

structurele elementen 30 minuten bedragen. Bij gebouwen met meerdere bouwlagen moet de

dakstructuur ook 30 minuten overeind blijven. Alle andere structurele elementen moeten dat tenminste

een uur volhouden.’ (Luycx, 2018)

‘Bij de scheidende elementen zijn de E-waardes en de I-waardes van belang. De E-waarde slaat op de

vlamdichtheid(Etanchéité aux flammes) van het materiaal. Dit is afhankelijk van het materiaal zelf. De

I-waarde slaat op de isolatie (Isolation thermique) van het scheidende onderdeel. Ook deze waarde is

afhankelijk van het materiaal maar ook van de dikte ervan.’ (Luycx, 2018)

c) Zou, tot planken en palen verwerkte, bamboe dan één van die toegelaten

houtsoorten, voor dragende of scheidende onderdelen, kunnen zijn?

‘Bamboe werd echter nog niet getest. Het materiaal bezit dus nog geen CE-markering en als het

gebruikt wordt moet de architect dus altijd aantonen dat de bamboe aan de conforme eisen voldoet.’

(Luycx, 2018)

d) En hoe zit het met de niet-dragende of niet-scheidende onderdelen?

‘Bij niet-dragende of niet-scheidende onderdelen wordt er rekening gehouden met de brandklassen. Er

zijn zeven brandklassen : A1(zo goed als onbrandbaar) A2, B, C, D, E en F(zeer brandbaar). Verder geeft

men de materialen nog enkele bijkomende aanduidingen erbij. De s-aanduiding die de

rookontwikkeling aanduid. Deze aanduiding gaat van s1 (weinig rookontwikkeling) tot s3 (veel

rookontwikkeling). Dan is er nog een d-aanduiding die de vorming van brandende druppels weergeeft.

Ook deze aanduiding heeft drie klassen : d0 (geen druppelvorming) d1 (weinig druppelvorming) en d2

(veel druppelvorming).’ . (Luycx, 2018)

Bijlage 2 : Interview met Verdonck Jan, Architect, op vrijdag 13 april 2018, via e-mail.

1) Hoe staan jullie, als architect, tegenover een vraag van een kandidaat-bouwer die een woning

of gebouw in houtmassiefbouw wil oprichten, zoals o.a. in Scandinavië en Noord-Amerika veel

gedaan wordt?

‘Als je in een bouwconcept opteert voor hout als constructiemateriaal, vind ik dat dit ook afleesbaar

moet zijn. Zoals hout momenteel dikwijls wordt toegepast, wordt alles weggewerkt en gaat het contact

met het constructiehout verloren: ofwel moet het weggewerkt worden achter een brandvertragende

beplating, ofwel wordt aan de buitenkant een klassieke gevelsteen geplaatst, etc... De meerwaarde

van hout als bouwproduct (de warme en natuurlijke uitstraling) gaat zo dikwijls wat verloren.

Momenteel heb je enkel rechtstreeks contact met hout in de vorm van bekledingsproducten (parket,

houten binnenbekledingen, meubels, gevelbekledingen,...).’ (Verdonck, 2018)

2) Hebben jullie al dergelijke aanvragen gekregen?

‘Neen, houtmassiefbouw wordt in Vlaanderen vooral toegepast door sleutel op de deur firma's die

hiermee een prefab-systeem 'uitdokteren', om zo rendabel mogelijk basiswoningen te kunnen

aanbieden. Het creatief werk van een architect die op een concrete vraag en programma van een

bouwheer probeert te antwoorden, is in dit verhaal nogal ondergeschikt vrees ik. De meeste

72

opdrachtgevers vertrekken niet vanuit de wens om met een bepaalde constructiemethode te werken,

zij zijn bezig met hun bouwprogramma, welke ruimtes zij willen, de grootte, het organigram, etc... .

Hoe dit gerealiseerd wordt is meestal een secundaire interesse, waarbij andere aspecten ook

meespelen (woonsfeer, budget, smaken,...)’ (Verdonck, 2018)

3) Zijn er bepaalde specifieke zaken waarbij jullie bij het ontwerpen van een plan voor

houtmassiefbouw extra rekening moeten mee houden?

‘Ten opzichte van traditionele massiefbouw, of houtskeletbouw, zie ik weinig ruimtelijke beperkingen

bij houtmassiefbouw. Je kan met alle voornoemde systemen voldoende grote overspanningen,

overkragingen en dergelijke realiseren. Het grootste bouwfysisch verschil zit hem in de

uitvoeringsdetails. Deze zijn volgens mij veel complexer in de houtbouw (zowel massief- als

houtskeletbouw). De goede positie van folies, damp- en vochtschermen, de juiste tapen en kitten op de

goede plaatsen voor het realiseren van de luchtdichtheid, thermische en akoestische isolatie, maken

dat niet elke goede timmerman een goede hout-bouwer is.’ (Verdonck, 2018)

4) Wat is jullie ervaring met het indienen van dit soort aanvragen bij de dienst stedenbouw?

‘stedenbouw ligt niet zo wakker van de constructiematerialen, hun bezorgdheid ligt vooral op het vlak

van de toegepaste gevelmaterialen, de aangevraagde al of niet vergunbare bouwvolumes, etc. Er zijn

geen stedenbouwkundige beperkingen omtrent de constructiematerialen (sommige oude

verkavelingsvoorschriften vermelden soms wel dat er met 'degelijke' materialen gewerkt moet

worden), wel omtrent hun brandwerendheid. Bij een stedenbouwkundige aanvraag wordt het advies

gevraagd van de preventiedienst van de brandweer en die zal nazien of de constructieonderdelen

voldoende brandweerstand bieden conform de brandnormen. Zo moeten voor bv voor de verbouwing

van een bestaande meergezinswoning met houten verdiepingsvloeren, trappen, dakspanten (kepers en

gordingen), etc... bekleed worden zodanig dat zij een brandweerstand van 1 uur krijgen. Branddeuren

hebben dan meestal een halfuur... want als het brand, wordt alles simpel en is de redenering als volgt:

op 30 minuten moeten alle inwoners buiten kunnen zijn, als er na het volgende halfuur nog altijd moet

geblust worden is het gebouw toch verloren en mag het evengoed instorten!’ (Verdonck, 2018)

5) Zien jullie naar de toekomst toe een bepaalde evolutie in het gebruik van houtmassiefbouw

en bamboe in Vlaanderen gebeuren?

‘Ja, naarmate dat alles in de bouw meer in prefab-elementen gefabriceerd zou worden,

computergestuurd om meer variatie mogelijk te maken. Maar de grootste weigerachtigheid t.o.v. het

gebruik van hout als constructie-element is mijn inziens de akoestische problematiek waarop

momenteel nog geen goed antwoord geformuleerd is vanuit de houtsector. De akoestische

problematiek in woningen (en zeker in meergezinswoningen is zwaar onderschat). De verspreiding van

lawaai door gebouwen is dikwijls een grote bron van ontevredenheid bij de bewoners. Als je een beetje

oplet in de detaillering bij massiefbouw heb je steeds een beter antwoord op deze problematiek, dan

wanneer je je bij houtbouw moet 'uitsloven' om een verdiepingsvloer een beetje akoestisch performant

te krijgen (met luchtdichte folies, rotswolplaten met hogere densiteit, dubbele gipsvezelbeplatingen,

leemplaten, enfin... je begrijpt wat ik bedoel). Ik zie bamboe zeker meer ingang vinden in parket,

gevelbekleding, meubelplaten... het is inderdaad één van de makkelijkste herwinbare grondstoffen met

73

goede bouwfysische kwaliteiten. Niet slecht voor wat 'samengeplakt gras' nietwaar? En daarmee

hebben we misschien terug een zwakker element van bamboe-bouwelementen aangeraakt: met welke

lijm worden de bamboe-snippers eigenlijk verlijmd? Is die ok? Misschien komt dit binnen enkele jaren

wel aan het licht!’ (Verdonck, 2018)

Bijlage 3 : Vragenlijst met Vermeire Irjen, Teamcoach informeren en administratie, dienst stedenbouw en ruimtelijke planning-Stad Gent, op dinsdag 17 april 2018, via e-mail.

1) Hoe staat de dienst stedenbouw tegenover een vergunningsaanvraagdossier met betrekking tot

het bouwen van een woning in houtmassiefbouw, zoals o.a. in Scandinavië en Noord-Amerika veel

gedaan wordt?

a) Is dit eigenlijk toegelaten in Gent? In Vlaanderen?

‘De keuze van bouwmaterialen is vrij in Gent. Je moet er alleen rekening mee houden dat dit inpasbaar

is met de goede ruimtelijke ordening. Net zoals ieder andere omgevingsaanvraag moet deze woning

voldoen aan de huidige EPB regelgeving. Via hun website zal u waarschijnlijk ook al veel informatie

bekomen.’ (Vermeire, 2018)

b) Zo ja, zijn er dan bepaalde voorwaarden waaraan die woning moet voldoen?

Geen antwoord ontvangen

c) En zijn er dan ook extra formaliteiten gekoppeld aan die aanvraag?


2) Zijn er dan beperkingen met betrekking tot de gebruikte houtsoorten?

a) Zo ja, welke?

‘We streven er zoveel mogelijk naar om bouwheren er toe aan te zetten duurzame bouwmaterialen te

gebruiken. Dit vormt echter geen juridische weigeringsgrond bij het beoordelen van de

vergunningsaanvraag.’ (Vermeire, 2018)

b) Zou, tot planken en palen verwerkte, bamboe dan één van die toegelaten houtsoorten

kunnen zijn?


3) Zijn er al dergelijke aanvragen voor houtmassiefbouw binnengekomen in de Gentse regio?

a) Zo ja, over welke aantallen spreken we dan? (bv. <5, <10, >10, …)

‘Deze aantallen kunnen wij u niet bezorgen, aangezien wij geen register bijhouden van het aantal

woningen dat wordt opgericht in een bepaald bouwmateriaal.’ (Vermeire, 2018)

b) Werden deze aanvragen aanvaard of eerder afgekeurd?


74

c) Omwille van welke gunstige of ongunstige adviezen is dat dan gebeurd?


4) Ziet u naar de toekomst toe een bepaalde evolutie in het gebruik van houtmassiefbouw

gebeuren?

‘ Ik heb ook navraag gedaan bij de collega’s van de Dienst Milieu en Klimaat, maar zij hadden geen

verdere aanvullingen. In het verleden hadden zij een subsidie voor gebruik van duurzaam hout, maar

die is al jaren geleden stopgezet, dus niet meer relevant om te vermelden. Er is ooit een dossier met

bamboe geweigerd omdat bamboe geen boom maar een grassoort is.’ (Vermeire, 2018)

Bijlage 4 : Gesprek met een vertegenwoordiger van HoutenHuis BVBA, op zondag 25 maart

2018, te Namur Expo, Av. Sergent Vrithoff 2, Namur.

1) Waarom zou iemand een woning bouwen in houtmassiefbouw, zoals o.a. in Scandinavië en Noord-

Amerika veel gedaan wordt?

‘Er zijn heel wat voordelen verbonden aan een houten huis :

De bouwtijd is veel korter. Bij een normale ééngezinswoning moet je ongeveer een half jaar tot

een jaar wachten tegen dat het huis is gebouwd. Bij een houten huis is dit ongeveer één tot

twee maanden en er is een bonus, hout is minder gevoelig voor vrieskou en regen waardoor

doorwerken in elke weersomstandigheid is toegelaten.

Doordat er sneller gebouwd kan worden, is een houten huis ook goedkoper omwille van minder

werkuren. Als je een beetje met een hamer, een zaag of een schroevendraaier kunt omgaan

kan je je huis volledig of gedeeltelijk zelf opbouwen.

Bij het klassieke bouwen zit er door beton en mortel veel water in de constructie, die door de

jaren heen verdampt. Soms blijft er zelfs water in de constructie zitten en dat kan tot

vochtproblemen leiden. Houtbouw is droogbouw.

Het is niet gemakkelijk om houten constructies in brand te steken. Net als in een haardvuur heb

je eerst een hulpmiddel (bv. Krantenpapier of stro) nodig om het vuur aan te steken. Als je

woning dan toch vuur vat, heeft het hout een brandvertragende werking.

Hout is heel energiezuinig. Hout isoleert de warmte en voelt ook warmer aan dan het werkelijk

is. Het reguleert ook de luchtvochtigheid van je huis, waardoor je minder kosten moet betalen

aan een energieleverancier.

Het is zeer gemakkelijk om wijzigingen aan te brengen in een houten huis. Bij een stenen huis

moet je soms al een muur uitbreken terwijl je bij een houten huis gewoon de muren kan

verplaatsen.’ (BVBA HoutenHuis, 2018)

2) Waarom gebruikt men hout als bouwmateriaal?

‘Buiten de voorgenoemde voordelen is hout een zeer licht bouwmateriaal, wat het bouwen ermee

vergemakkelijkt en kosten voor vrachtwagens en kranen verkleint. Verder kan men op esthetisch vlak

alle kanten op doordat het gemakkelijk te verwerken is.’ (BVBA HoutenHuis, 2018)

3) Hoe kan men er dan voor zorgen dat het huis voldoet aan de huidige EPB-normen?

75

‘Onze Finse partner heeft een systeem uitgedacht om houtskeletbouw met houtmassiefbouw te

combineren. Dit wordt het finnotec-systeem genoemd. Door dit systeem te gebruiken kunnen we zowel

alle voordelen van hout benutten en toch de huidige EPB-normen behalen.’ (BVBA HoutenHuis, 2018)

Bijlage 5 : Gesprek met Fairclough Matthew, vertegenwoordiger van Bambootouch BVBA, op zondag 25 maart 2018, te Namur Expo, Av. Sergent Vrithoff 2, Namur.

1) Waarom zou iemand overwegen om te kiezen voor een bamboeproduct ?

‘In vergelijking tot vele andere materialen is bamboe op vele vlakken een superieur product. Bamboe

kan grote krachten verdragen. De holle bamboestengels bestaan uit vezels die parallel aan elkaar

lopen. De vezels van bamboe bestaan uit de stoffen : lignine en silicium. De eerste stof, lignine, zit ook

in bomen samen met cellulose. De combinatie van silicium en lignine zorgt voor de grote hardheid van

bamboe. Bamboe is hierdoor ongeveer 15 % harder dan de Amerikaanse esdoorn en 25 % harder dan

de Amerikaanse eik. Bovendien is de bamboe ook een heel duurzame keuze, omdat het CO2-neutraal

is’

2) Wat maakt bamboe zo geschikt voor vloeren ?

‘Buiten de voorgenoemde voordelen is het vooral de stabiliteit die een grote rol speelt. De meeste

bamboevloeren zijn ongeveer 2,5 keer zo hard als de vergelijkebare parketvloeren. Verder is bamboe,

mits behandeling, bijna niet gevoelig voor bederf. In combinatie met vloerverwarming is bamboe een

zeer goede keuze, omdat bamboe bijna niet uitzet of inkrimpt bij temperatuurs- of

vochtigheidsveranderingen.’

3) Hoe wordt de bamboe verwerkt tot de parketplanken ?

‘De bamboesoort die wij gebruiken is de ‘Phyllostachys Pubescens’, die beter bekend is onder de

soortnaam ‘Moso bamboe’. Deze plant wordt voor ons in China gekweekt. De bamboe wordt daar tot

strips gesneden en onder druk, aan elkaar geplakt tot de bamboeplanken. De planken komen dan

volledig afgewerkt in ons magazijn aan en afhankelijk van het doel werken wij ze af door ze te vernissen

of te in te smeren met beschermende oliën. Enkel de bamboecomposietplanken zijn al volledig klaar als

ze hier aankomen.’

4) Nog één vraagje, die lijm, welke is dat ?

‘Over de lijmsoort weet ik niet zoveel. Om de bamboestrips aan elkaar te plakken wordt meestal

harslijm gebruikt. Voor het verlijmen van bamboeparketplanken mogen het geen dispersielijmen of op

alcohol gebaseerde lijmen zijn. Deze lijmen verminderen de brandweerstand van de bamboe.

Wij gebruiken ‘Dynorit SPS’ lijm. Deze lijm brengt geen schade toe aan het milieu en bevat geen

componenten die op de internationale lijst van verboden chemicaliën staat. Er zit echter wel

formaldehyde in. Formaldehyde is giftig en schadelijk voor de gezondheid. De hoeveelheid van die stof

in de lijm is echter zeer klein.

76

Bijlage 6 : Volledige tabel mechanische eigenschappen van bamboe

in N/mm^2 in

kg/m^3 in %

soort bamboe druksterkte treksterkte schuifspanning buigsterkte E-modulus dichtheid vochtgehalte

bambusa balcooa 69 164 11,9 151 13603 820 8,5

bambusa bambos 61 121 9,9 143 14116 710 9,5

bambusa nutans 75 208 10,5 216 20890 890 8

bambusa pervariabilis 57 9,5 58,5 14400 12

bambusa polymorpha 32,10 28,3 95,1

bambusa spinosa 57 51,77 droog

bambusa tulda 79,00 207 9,9 194 18611 910 8,6

dendrocalamus giganteus 70 177 10,6 193 16373 740 8

dendrocalamus hamiltonii 70 177 6,7 89 9629 590 8,5

dendrocalamus membranaceus 40,5 26,3 2400 102

dendrocalamus strictus 160 94,5 17500 11,7

gigantochloa apus 37,95 294,1 7,6 87,5 15,1

gigantochloa atroviolacea 35,7 237,4 8,7 94,1 15

gigantochloa atter 31,95 289,5 10,15 122,7 14,4

gigantochloa macrostachya 71 168 9,6 154 14226 960 8

gigantochloa pseudoarundinacea 168 19643 629

guadua angustifolia 56 287,95 10,35 74,1 18400 15

melocanna baccifera 69,9 57,6 12900 12,8

phyllostachys bambusoides 63 140 8,7 730 8

phyllostachys edulis 108,00 212 8,9 53 17898,5 779,5 6,35

phyllostachys praecox 79,3 827 28,5

thyrsostachys oliveri 58 90 12200 7,8

77

Bijlage 7 : Volledige tabel mechanische eigenschappen van hout

in N/mm^2 in

kg/m^3 in %

soort hout druksterkte treksterkte schuifspanning buigsterkte E-modulus dichtheid vochtgehalte

afrormosia 67 12,6 118 13000 760 15

afzelia 72 7 125 14000 800 15

bangkirai 71 30 131 14000 925 13

beuken 54 10 113 13000 700 15

eur. Eiken 50 13 97 10000 710 13

grenen 47 11,5 7,5 79 11000 500 15

meranti 49 12 87 9500 580 14

merbau 53 36 12,4 115 15000 800 12

padoek 63 12,2 121 13000 750 15

sipo 58 14,9 89 11000 650 15

teak 58 24 13 101 10700 655 11

vuren 45 12,5 6 71 10000 435 15

oregon 50 9,5 89 13500 550 15

Bijlage 8 : Volledige tabel mechanische eigenschappen van metaal

in N/mm^2 in kg/m^3

soort metaal treksterkte schuifspanning buigsterkte E-modulus dichtheid

zuiver staal 310 79,3 210000 7850

aluminium 65 25,5 100 70000 2712

zink 145 40 117,5 100000 7135

koper 220 63,4 117 110000 8940

lood 15 18000 11340

78

Bijlage 9 : Brandklasse index van enkele houtsoorten en bamboe

(Bamcore, 2018)

Bouwen met bamboe in de westerse wereld in de 21ste eeuw€¦ · Bijlage 3 : Vragenlijst met...

Documents

Transcript of Bouwen met bamboe in de westerse wereld in de 21ste eeuw€¦ · Bijlage 3 : Vragenlijst met...