september 1996 jaargang 7 nr . 35

stichting industrieel bouwen nederland

bijeenkomst

Praatjes vul len geen gaatjes Het zal een jaar of tien geleden zijn dat Michiel Cohen een bedrijfshal voor het opslaan van narcissen

te zien kreeg. Op zich een onooglijk gebouw, maar met één kwaliteit. W egens de nodige ventilatie

van de narcissenbollen hadden ze het gebouw met een geperforeerde geprofileerde staalplaat

bekleed. Een naïeve keuze, maar met onvelWachte effecten. Dat gebouw was door de perforatie,

afhankelijk van het gezichtspunt soms wel en soms niet te zien. Een schim van een gebouw eigenlijk.

Deze schim is jarenlang bij hem blijven hangen. Bovendien was de luchtstroom door het gebouw

regelmatig en nauwelijks voelbaar, ondanks sterke wind buiten. Beide effecten OI1tStonden blijkbaar

bij een geperforeerd oppervlak.

Deze toepassing heeft het denken over kantoren bij Cepezed sterk beïnvloed. OP ZOEK dus; niet naar

het kantoor van de toekomst, maar naar de toekormt van het kantoor. Een aantal problemen op het

gebied van klimaatbeheersing (lucht, licht, temperatuur en gevelafwerking en (individuele)

regelbaarheid) werd i.s.m. ECCS als constructeur en Boonstoppel als installatie-adviseur op een rij

gezet en de gelaagde gevel werd weer interessant.

ï

(

~----------~-------------~~-02~------------------------~

Ir C0A-k. fD/ Ku Jll/\tYv, :p~ ~Q./r~ ,

I I

In het ~LHumaan Geneesmiddelen-OnG<li'Wek(CHB-RT-te Leiden, dat in het voorjaar

van 1995 is opgeleverd, werd de gevel met schuifpuien volledig beglaasd. Twee meter daar vanaf werd

een buitengevel van geperforeerde plaat aangebracht. Het resultaat is een tegen wind, zon, straling,

inbraak beschermd gebouw, met privacy en veel uitzicht.

Wij nodigen u graag uit voor een bijeenkomst in het teken 'De toekomst van het kantoor' in dit

bijzondere, lichte en luchtige pand.

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A 15:00 Ontvangst .• ,-:e~e~~ ... ;.<,-

'Centre for Hwnan Dru; het ontwerp door Michkl Cohen, CEPEZED 'Centre for Human Drug' h~t ~bruik !loor Adam Cohen,

15:15 15:45

16:15 17:30

18:00

~

B.J2.6 e.& k>"'"..... ' . -directeur Centre for Hiiman urug.Pe~,..~ '-Thee en rondleiding 'Het veranderende bankkantoor' door mw Loes Diemel, hoofd beleid

en ontwikkeling, concern huisvesting en vastgoed ABN AMRO Amsterdam 'Offices for 2020: is there a conflict between comfort, efficiency and ecology?'

by Mr Stevan Groak, Head Research & Development Ove Arup te Londen Verf_IIAde teegift Afsluitende borrel

•

L

Aankondiging bijeenkomst bij Pittsburgh Corning Nederland B.V. te Tessenderlo (Belg1ë) op woensdag 6 november 1996 van 12.30-17.00 uur.

[F (O)@mg; l @s;~

als het isolatie

er op -aan voor

komt

Cellulair glas is vooral bekend als isolatiemateriaal voor het isoleren van platte daken waaraan hoge

eisen worden gesteld. Dit thermische isolatiemateriaal is echter in veel meer konstrukties toepasbaar.

Mer name door de unieke kombinarie van eigenschappen (dampdicht, waterdicht, onbrandbaar,

drukvast, vormvast, ongedierrebestendig, zuurbestendig) is cellulair glas roepasbaar in al.le siruaties waar

specifieke eisen worden gesteld. Dir berreft vanzelfsprekend de bekende dakroepassingen doch geldt

ook voor dal<en met metalen dal<bedekking of toepassing op speciale dakvormen. Door de

ontwikkeling van een aantal gecacheerde plaren (Ready Board, Floor Board en Wall Board) is het

toepassingsgebied uitgebreid mer isolatie voor keldelwanden, vloeren (in het zand of onder een

dekvloer), gevels (spouwmuren of geventileerde gevelkonstrukties) alsmede binnenwanden en

plafonds. De uitermate hoge drul<sterkte van cellulair glas heeft geresulreerd in een speciaal produkt

voor het oplossen van koudebruggen in funderingen en metselwerkkonstrukties: Foamglas Perinsul.

Onder het thema 'Foamglas: isolatie voor als het er op aan komt' wordt op woensdag 6 november

1996 voor aangeslotenen van Booosting een (AVA)-bijeenkomst georganiseerd op de fabriek vall

FoamgJas cellulair glas in Tessenderlo, België. Naast presentaties over de hisrorie, de produktie en de

roepassingen, zal er door middel van demonstraties aandacht worden geschonken aan de veJWerking

van cellulair glas in diverse konstrukries. Tevens zal kennis kunnen worden gemaakt mer het

indrukwekkende produktieproces van Foamglas cellulair glas.

,

..I

r

NAAM

I I I BEDRIJf

I I I ADRFS

Foamglas cellulair glas is een zuiver glasprodukt. Ook vanuit milieutechnisch oogpunr scoort het

materiaal uitstekend. Met name doordat het materiaal een lange levensduur kent en kan worden

hergebruikr, heefr Foamglas een uitermate gunstige ekologische balans.

Het bovenstaande geeft slechts een beknopt beeld van de mogelijkheden met Foamglas cellulair glas.

Door een bezoek aan de fabriek zal het voor de deelnemers duidelijker worden in welke specifieke

toepassingen bij het industriële bouwen dit materiaal suksesvol kan worden inge-LeL

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A 12:30 12:45 13:45 13.50

14:30 15:15 15:30 16:00 16:30 17:00

Ontvangst Lunch

Introduktie Audiovisuele presentatie over de historie,

produktie en toepassingen van Foamglas Rondleiding door de fabriek Koffiepauze Demonstratie van de verwerking van Foamglas in het trainingscentrum Bezoek aan het laboratorium Diskussie en vragen

Afsluiting

Geïnteresseerd in deelname? Inschrïvin via de antwoordkaart.

Het aantal inschrijvingen is beperkt tot 20 deelnemers.

I

,

LI ____ ,-I

POs-rCLlDE WOONPIA,\TS r I 'rEt,F.FCX.)N

o Kom, op dinsdag 24 september van 15.00 COt 19.00 uur naar de bijeenkoms, 'Dt ,oekoms, van het kantoor me' .. . personen. (.ü ",'g. 0/·02)

o Kom 0 dinsdag 15 ok<ober van 14.00 <ot 19.00 uur naar Polynorm te Bunschoten Ine' .. . personen. Max. 40 personen. (zü ""g. 05)

o Kom, op woensdag G november van 12.30 (0' 17.00 uur naar Pi<csburgh Corning te Tessenderlo (A V A) me, ... personen. Max. 20 personen. (zit I'''f,. 03-(4)

o Ontvangt graag informatie over participatie bjj Booosting.

o Bestelt her boek Panüipamm: f 25.00 Niet-participant",: f 39.50

L

o 'Booos,ing in beeld' (1994/95) o 'Sooosling in btdrijf (1992) o TUSSèn tradi,ie en e<perimenr' (1989)

Booosting postbus 10197 3004 AD Rotterdam

.J

• Aankondiging bijeenkomst bij Polynorm te Bunschoten

OR dinsdag 15 oktober 1996 van 14.00 - 19.00 uur.

Polynorm zoekt ruimte

I

~.it' nep" anden bepalen de ruimte. Staat er ergens een wand, dan is er een ruimte extra, maar geen e ,t a r imte. De wand staat in de weg. Daarom maken we er deuren in. Dichte deuren geven privacy.

i nte d uren gaan open. Deuren staan open, laten licht door, laten mensen door. Open deuren geven

;ii te. j~;en deuren (draaideuren) nemen ruimte. Vierkante meters zijn waardevol, juist ook binnen

'Ort ,e wo!g. Flexibel bouwen is soms ook flexibel omspringen met die waardevolle vierkante meters.

Ó' mte rieden aan flexibel wonen. Polynorm deed daar iets mee.

/ Pq norm is waarschijnlijk vooral bekend van de stalen binnendeurkozijnen. Ooit begon de NV.

NeHedaJ~dse Metaalindustrie Polynorm met de produktie van stalen woningen. Nu, krap een halve

:el verJler, is Polynorm Groep als toeleverancier actief in de bouwnijverheid, de installaciebranche

'-- "--+en ä~-au lomobielindumie. De divisie Bouwprodukren omwikkelt zich binnen de groep verder als

L

betrouwbare toeleverancier voor de totaaloplossing rondom deuren. Voor een producent van stalen

binnendeurkozijnen is dat 'rondom deuren' best letterlijk te nemen. Dat Polynorm 'rondom' echter

ook figuurlijk opvat, wordt dinsdag 15 oktober duidelijk gemaakr.

Rondom deuren creëerden we ruimte. De mooiste ruimte die we rond­

om een deur kunnen creëren is misschien wel ruimte zonder deuren.

Ruimte die meer wordt, de muur die verdwijnt. Hmtsuijker Architecten

omwierp de ruimte, Polynorm omwikkelde het produkt. En Polynorm

gaat verder. In een inspirerende omgeving ontstaan nieuwe concepten.

Ook daarvan wiJlen wij u in oktober graag iets laten zien.

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A 14:00

14:15

14:45

15:00

16:30

17:00

17:30 18:00

19:00

Ontvangst

Welkomstwoord en inleiding door L. Metz, directeur Polynonn Bouwprodullten B.V.

Video Polynonn Groep

Rondleiding door de produktie van Polynonn Bouwprodukten en een blik bij Polynorm Automotive (carrosseriedden)

'Ruimte creëren met beweegbare wanden', door S.c. Taneja, architect/directeur Hartsuijker Architecten B.V., Amsterdam

'De schuifdeur in ontwikkeling', werkplaatspresentade

T egenlezing

Discussie & borrel

Einde

Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via de antwoordkaart.

Het aantal deeelnemers is maximaal 40 personen

,

.J

•

L

, Verslag van het Symposium 'Pioneers of the Past. Professeionals of the

op dinsdag 25 juni 1996 op de TU te Eindhoven.

Een onderwerp dat me al jaren bezig houdt. Een

afscheid van de stichting Booosting als voorziner

• Een ontmoeting met mensen die al zo lang

geleden de paden hebben bewandeld. Een poging

het onrwerp en de oefening in het bouwen aan de

kaal< te stellen. Voor de oplettende lezer gaat het

vandaag om de P • Dat wil niet zeggen dat we

er de P in hebben, maar we dragen hem uit.

Pionier, professional, prototype, perspectief,

prevalerend, passend, prachtig ga zo maar door, u

zult zien dat na vandaag de P een prominente

plaars zal hebben velWOlven •

Deze dag staat in het teken van het prototype. De

eersteling die uiteindelijk geen deel zal uitmaken

van de familie. De familie zelf immers is voor­

bestemd op een bepaalde wijze re worden VOOrt­

gebracht en re worden aangeprezen en verhandeld.

Het prototype onttrekt zich daar meestal aan.

Daarmee staat het ptototype ook per definitie in

een ander licht.

Professionals lopen er besmuikt omheen en

vertrouwen elkaar de prachtigste perspectieven

toe. Een beetje in het geniep wam ook dat is een

prototype eigen. Het bewaart geheimen d ie de ziel

van de bouwwijze bepalen. Voordat het prototype

de markt verovert wordt de prestatie gemeten en

uitgemeten. Meestal achter op een werf, maar soms

ook frontaal op een prominente plaats. In de

bibliotheek van het Bouwfonds Nederlandse

Gemeenten ligt een origineel exemplaar van

Kelly's The Prefabrication ofHolising. Het boek is

aandachrig gelezen door iemand die beslagen op de

markt wenst te komen met nieuwe produkren. ... Rekem, Passchier ...

/

..J

•

L

_ii§4il"_,--_2_5---,J,-' u_n_i _1_9_9_6_----"

Pontificaal is op de eerste bladzijde geschreven:

Lege] 1· Om 51LCce5 te~na.iJ.e.t..e.ers~LP.r.n.dukl, hetprotofjlp.e....ap..Ae hL~ft~~nc~~~en_gLpLaats~t ____________________________________ __

Maar vandaag zuJlen we leren dat ook dat niet

voldoende is voor het succes van het prorotype.

Integendeel: er zijn voorbeelden waar de uit­

muntende locatie in her nadeel werkt omdat de

omgeving zich bedreigd voelt door de vreemde

eend in de bijt. Dat leidr rot:

Gewoon is al gek genoeg. Dan zitten we op her

spoor van de Japanse systeembouwer of zelfs

industriële bouwer die er voor zorgt dat het

prorotype uitstraalt wat de markt vraagt. Achter het

behang ligt dan misschien een passende bouwwijze

die het oog van de professional streelt. Deze

marktgerichte benadering staat haaks op het

prorotype dat als resultaat verschijnt na oor­

spronkelijk denk- en doewerk. Ontmaskerd als

succesformule staat de woning bibberend te

wachten op commentaar. Pioniers, professionals en

vooral politici dekken het experiment toe. Tot dat

het stikt onder loftuitingen en kritiek. Zij die oor­delen verkeren niet in woonnood. Zij die in nood verkeren wordt niets gevraagd. Zij' zwijgen stil À I SB. TU Eindhoven À

.c..e..g e 1 3' Het prototype moeLzich---J1Xflfileren op de markt als een alternatief v1W1:. dmdgz~pLn~An~g~~~fi~re~ __________________________ __

De inzet van het prorotype als kritiek op de

traditionele produktie van de huisvesting heeft nog

nooit indruk gemaakt. Her prototype maakt niet

duidelijk waar her voor staat en wat het kan

betekenen . Het gelukkige gezin dar de harmo­

nieuze levenswandel onder andere onrleent aan de

prestatie van de bijzondere woning is langzamer­

hand een wrang beeld geworden. WeJlicht had

men eerder moeten inspelen op de andere vraag,

namelijk naar woningen die juist de achterkant van

de marl<t bedienen . Catastrofes en oorlogen

verhogen de appreciatie voor de prestatie, zodat de

status van de woning niet prevaleert. À Wybunit. Wybauw À

,

.J

r

L

Lege] 4· Er iLge.e».-.maxlzt_JLOIlI...altenuz.tie.uen.die..g.e=sJJg.de.maxk.tc.o nforme oplassil2.gen. ó~Lre~r~e~n~ __________________________________________________________ __

Het heeft geen zin een rwee onder een kap te

imiteren of een rijtje starters te bevechten. De

produkten die dat wel doen komen hooguit in

afgeschermde sectoren wals de recreatieve of de

agrarische aan bod. De produkten die zich wel

degelijk profileren als een alternatief naast het

bestaande aanbod komen voort uit een scherpe

analyse van meestal het eigen perspectief van de

onrwerpers. Deze woningen betitelen we meestal

niet als prototype omdat ze niet bedoeld zijn om

als voorbode te fungeren van een nulserie of

produktielijn. Het zijn de onrwerpers zelf die het

eigenzinnig onderkomen betrekken en daarmee de

zwal<te van het professionele prowtype aangeven.

Wij hebben er een aantal verzameld en buiten de

zaal enigszins provocerend opgehangen. Natuurl.ijk

het zijn geen alledaagse voorbeelden in alledaagse

omstandigheden. Maar ze iUustreren de kracht van

een inspirerend ont\verp. Het technisch concept

staat borg voor het woonconcept en anders om.

Omstaan vanuit een technisch/constructief be­

ginsel laat het prowtype weinig ruimte voor een

dergelijke relarie.

... Fokker. Schepers ...

Leg e 1 5 . DILe.enr.eli11.g~e.h.as~aJLeen.JedJJ1js.c.b~p.t...-het..mjst-Lle..JJ.ftnZf!lf spLe1endLkwfil~~~k11.g~ ______________________________________ ___

De vraag waarom de traditionele bouwwijze steeds

maar weer wordt onderworpen aan kritiek die als

voedingsbodem dient voor nieuwe impulsen laat

zich verklaren vanuit de geschiedenis van de

huisvesting voor alle lagen. De woning als waar is

een lucratief object in een pulserende, uitdijende

markt. De grote onderneming, de gwte instelling

of stichting, naast de onrwikkelende creatieve

partijen proberen keer op keer het voortouw te

nemen. De bevestiging van dat streven vindt U terug in de aard en de positie van de pwtorypen die

hier de revue zullen passeren: Fokker, SHELL,

HEIWO, CECA naast Wybunit en ISB. Maar ook

DSM, DAF of RABO hadden bij een iets andere

wending van de geschiedenis hier de hoofdrol

kunnen spelen.

Jan Westra

... Shell. Zwarts

,

.J

.Een mega-mediascherm voor de strook megastores, als element dat de stede bouwkundige ruimte

bepaald en met de mogelijkheid voor gecoördineerde en gezamenlijke neonreclame is onlangs in

Rotterdam Alexanderpolder gerealiseerd. Het 290 meter lange scherm bestaat uit stalen kolommen,

2.000 m2 laspersroosters en ca. 5 km spandraad.

Architect Fom Verheijen wist verschillende disciplines aan te sporen om zijn idee te verwezenlijken.

En vormgevingsbureau Dumbar (Rotterdam) ontwierp een zwart doosje voorûen van 5 x 5 rode LED

lampjes dat precies in de opening van de laspersroosters past. In het scherm zijn 25.000 doosjes

geplaatst die tezamen een lichtkrant van 290 m vormen. Dit is tevens een programmeerbare uitings­

mogelijkheid voor kunstenaars.

Ingenieursbureau Zonneve/.d (Booosting aangeslotene), heeft voorgesteld om de windbelasting op te

nemen met r.V.S. spankabels, die voornamelijk als stagen voor zeilboten worden toegepast. Hiermee

is bereikt dat de constructie de transparantie van het scherm niet aantast en op grote afstand geen

overheersende beeldbepalende rol speelt. Het gehele scherm is gespannen tussen twee eind­

verankeringen, de doorgaande staalkabels fungeren als een sOOrt elastiek die de windbelasting en de

vervormingen door temperatuur binnen bepaalde spanningsvariaties opnemen. Vanwege het feit dat

bij deze toepassing de staalkabels niet tot de maximale capaciteit worden belast heeft de leverancier

Staalkabel b.v. uit Amsterdam korre spanners laten fabriceren die er heel elegant uitzien.

Het is een dagje winkelen in Rotterdam waard.

Jan van der Windt, directeur van Ingenieursbureau Zonneveld b.v. Rotterdam

, n Kennismaking met

Jouke Post ~ L-_ ...... _______ -'

Nadat de bezoekers van de bijeenkomsten net gewend waren aan de taalspitsvondigheden van de

allereerste voorzitter Jan Brouwe/; moest 5 jaar geleden worden overgeschakeld naar Jan Westra.

Jan 2 is in staat gebleken ons de Nederlandse taal immer vanuit een andere hoek te laten zien/horen.

Er was geen woord veilig voor hem. T lISSen zijn bevlogen lezingen door heeft hij Booosting geleid en

een plaats gegeven in de Onrwerpende, Onrwikkelende en Onderzoekende bouwwereld. De relaties

met o.m. de universiteiten zijn versterkt en de interne organisatie is verbeterd. Maar Jan 2 is nu

hoogleraar en Booosting-voorzitter af Niets blijft Booosting bespaard. Dankjan, voor alje inzet.

Met de nieuwe samenstelling van het bestuur van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland blijven

we nieuwe plannen maken en oude ideeën nader uirwerken. Zo willen we meer aandacht aan

publiciteit geven, ook buiten de grenzen en zal het idee van de voor-(nerwerk) en achter-(denktank)­

kamer gespecificeerd worden. De bedrijfsbeweken, bijeenkomsten en AVA's blijven interessant en

bieden een goede gelegenheid om te netwerken. Ook de Poool- en Looop-acriviteiten zullen worden

VOOrtgezet, evenals 'produktontv"ikkeling'. Overigens is de demo van het 'plafond-afbouwsysteem' nu

gereed. Het resultaat van één van de produktontwikkelingsteams is te bezichtigen op de TU Delft

(faculteit Bouwtechnologie, 7e verdieping) en kan in het derde kwartaal van dit jaar tijdens een nieuwe

bijeenkomst van uw commentaar worden voorzien.

Een actueel thema is het milieu. In relatie met Ontwikkeling en Onderwek zal ook Booosting hieraan

in de toekomst meer aandacht schenken.

Kortom, veel te Ondernemen! En niks voor te zfnen, maar vóór zijn en vooruit-Iópen!

JoukePost

Tot ziens op de eerstkomende bijeenkomst te Leiden:

dinsdag 24 september 'De toekomst van het kantoor') waar O.a. Mr Stevan Groák van het

fameuze ingenieursburo Ove Arup uit Londen een visie zal geven op het onderwerp.

Activiteiten 29 augustus Trespa International te Weert

24 september 'De toekomst van het kantoor' te Leiden

15 oktober Polynorm te Bunschoten

1996

6 november Pittsburgh Corning te Tessenderlo, België (A VA)

12 december 2e Glas/Eindejaars-bijeenkomst 1996 (A VA)

(A VA) staat voor Alleen Voor Aangeslotenen

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland, booosting

stichting Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van

industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling

van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en

toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodukten en gebouwdelen, ter verhoging

van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of

u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting .

industrieel bouwen nederland

• • • • • • • • • •

I •

L

Booosting co 1

Hoogmadestraat 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdam

telefoon 010 4156304 telefax 010 4157409 E-mail paarch@pi.net

Contactpersoon Jolanda Steenhouwer,

tot 17.00 uur en op do van 9.00 tot 13.00 uur

Redactie: Jolanda Steenhouwer

Vormgeving: Patricia Brouwer Design

Druk: Dmkkerij Hans Truijen

Met dank aan: Ingrid Brans, Miehiel Cohen, Jaeo Haartsen, Jaap Koning,

Mareel van Mierlo, Eelke Pouwer, Jan Westra, Jan van der Windt,

Jan van der Woord

Voorzitter Jouke Post Post Ter Avest Architecten

Vice voorzitter Erie Vreedenburgh Archipel Ontwerpers

Secretaris Jan van der Woord TU Delft

Penningmeester Johan Riezebos CVK

Lid Jos Liehtenberg BuroA+

Lid Henk van Laarhoven Hubert-Jan Henket Architecten Lid Jaap Koning Brouwer en Koning

11 .J

• . _~J'''''h,i'(._ pa rt i ci panten

Nieuwe participanten 1996 Zoontjes Beton b.v.

Centaurusweg Postbus 64

Contactpersonen: Mr Hans Ververs. directeur Ingrid Brans, PR

19 - 25 Zoomjes Beron B.V. kenmerkt zich aJs een high-tech,

,

ZOONTJENS 5000 AB Til burg T 013-4556901

flexibel en innovatiefbedrijf dat met de meest geavanceerde

machines steeds meer streeft naar eenvoudige oplossingen in

berontegelsystemen voor haar segmenten parkeerdaken,

daJ<bestrating en grond bestrating. In de jaren vijftig is reeds

~ BETON

F 013-4550527

gestart met de omwikkeling van speciaJe daJ<tegels, hetgeen

heeft geleid rot verrassende oplossingen voor ruimte problemen. Bij utiliteitsgebouwen en winkelcemra

bijvoorbeeld is de zorg voor voldoende parkeerruimte een wezenlijk probleem. Met de parkeerdaJ<systemen

van Zoomjes Beron kan de auro het dak op! Voor dakbestrating zijn systemen omwikkeld die stuk voor stuk

aandacht schenken aan onrwerp, kwaJiteit, systeemopbouw en drainage. Projektmatig kan uirvoering

gegeven worden aan mooie strakke werken vanwege de hoge maarvastheid van de tegels.

Onlangs is een nieuwe weg ingeslagen door samenwerking te zoeken met projektarchitekten en industrieel

onrwerpers, hetgeen resulteerde in de produktie van speciale 900 x 900 mm elementen voor bijzondere

projekten. Door ons aan te sluiten bij Booosting hopen wij ons inzicht te kunnen verruimen en door regelmatig

contact met de aangesloten leden ons nog meer te kunnen verdiepen in nieuwe omwikkelingen.

AUiall(t Europe Bik Bouwproduktm Brmullnrmmr G~p Bruynuel Kmkms en KAsten Fabriek /lan PlaalWn'ken H. /lall Dam Enitor GE PIAstia Structuml Products Europe HOtJCh Bouwsystnnm NttkrlAnd Hokc Sys~men &- Componmtm Hoogovms G~p Hun~ DougIAs Kömmn1ing fJmetux Jamara Products j.JKrms Krupe Bomaux NBM-AmstellAnd Woningbouw OctatulN Spat:t: Structum Pit~n HardglAs PlAstiUl Plaat Polydak Polynonn RnuaBudel Rtynomuk RockwoolLApinus Somp NttIn1and Saint·Roch GlAs Struilt en HammlAg Bouw

L Tmpa International

Ubbink NederlAnd Unicom Nederktnd Wolwga Paneln, Zoontjes Beton

Ad van Btrio Industrial Dtsign Brouwer + Koning Fkx Dew:lopment HollAnd Promsing LAnámArk Design cf Technoktgy Produktcmtrum TNO

ArchipelOnll«rpm Arrhit«~nbu"au BöJltlinglr Jan Brouwer Anori~s CEPEZED EGMAJ't:hit«~ Hubert-Jan Hmktl bna archit~ Post T" Aw:st Archit«tm Jan Timmm Tjïjn Dnign Tuns+Honting Archit«~n Vtrbu/X Hoogendijk Archittk~ Archittk~buro VIJS" &-/kmnan ir Frank van Waes.

Buro IIOOr Architektuur ir DMn Petn'S

A + Bu"au IIOOr Bouwprodulrtontwiklr~ling

Ad/linburrllu /IOOr Bouwt«hniek ABT Archit«ttn en Co/UuÛ4nts A&c ACN Co/Utructturs Bu"all Angrnent BDA Grotp Corsmit RIIIldgevnzd Ingmieursburrllu CVK Ing. KA"I H. Dekker Fafadr Consulting &- Engineering GtNie Consult Goudstikk" - de Vrin Ir A. Hoek CS BOllwkundig Ingmieurs Hogeschool Enschede Hogeschool Midden-Brabant Hitnsch Enginemng KAntoor van de Toekomst Nationak Woningraad Staalbouwinstituut Stichting Aluminium Centrum TU Delft TU Eindho/lt11 Vtrtniging NederlAndse

Cemmtindustrie H. de Wil Consultancy Ingrnimrsburrllu Zonnftltld

.J

L

mOOOi

Een handvol mOOOi:

Mooi -mooier -moois t- moooi: moooi als overs t ijgende trap van moo;.

Bij het waarnemen van iets mooois wordt de esthetiek van ondergeschikt belang, raak je de

schoonheid voorbij. Een mooi gevoel mag je vaak met anderen delen, maar blijkt soms ook te

persoonlijk. Een tekst over moooi zou altijd iets overdraagbaars moeten bevatten, iets dat lezer en

schrijver vanzelfsprekend aan elkaar bindt. Moooi brengt het gevoel weer in evenwicht met de rede.

Moooi heeft ook een ontkenning. Het ontbreekt onze taal echter aan vergelijkbare letterbeeld­

middelen om niet-moooi betekenisvol in één woord te vatten. Ter verduidelijking een voorbeeld.

Niet-moooi vind ik het door de nieuwe spellingswet voorgeschreven gebruik van het woord

stedenbouw in plaats van het vertrouwde stedebouw (Bernard Hulsman in: 'Stedenbouw in het computertijdperk; NRC Handelsblad, 21 Juni 1996). Stedenbouw betekent iets anders dan stedebouw.

Stedenbouw suggereert niet alleen een meervoudig object, maar impliceert bijvoorbeeld ook het

bestaansrecht van dorpenbouw. Stedebouw gaat over de stede, de plek, het gebied, en wel op de nivo's

van de regio, de stad (gemeente), de wijk, de buurt en de directe gebouwomgeving. Het is dan ook

een veel rijker begrip dan rown planning. Laten we ons teweer stellen!

Wel weer moooi vind ik, dat bij de renovatie van de metrostations van Hecror Guimard in Parijs

bleek, dat de gieterij, die destijds bij de productie van de gietijzeren elementen betrokken is geweest,

nog in bedrijf was en dat de modellen van de gietstukken nog steeds in het magazijn lagen. Ze konden

zonder problemen na bijna een eeuw weer worden gebruikt.

Meer over moooi. Op zoek naar een vorm laat ik me leiden door de drie '0" s. Dat brengt me op drie

ondelwerpen, per ondelwerp drie objecten en per object drie overwegingen, waarmee ik het in

bouwkundige zin zal proberen te illustreren. Als eerste onderwerp de stede, met daarbij als objecten

een stad, een stadsdeel en een stedelijk element. Vervolgens het gebouw, met daarbij een cultureel

gebouw, een werkgebouw en een woongebouw. Tenslotte de bouwcomponent, met daarbij een

onderdeel van een hoofddraagconstructie, van een scheidingsconstructie en van een installatie. Moooi

gespreid dacht ik zo. De meeste objecten zijn redelijk bekend, zodat de woorden de bijbehorende

beelden wel zullen oproepen.

Ik noem:

de bastidc Villefranchc de Roucrgue in het Franse de anement Aveyron vanwege: een meervoudige

oriëntatie, ontstaan door een halfregelmatig flauw gekromd stratenpatroon van een hellende stad,

gegenereerd vanuit een centraal marktplein; het hellende marktplein met deels verhoogde arkaden

rondom, waar beschutte terrassen met zicht op het plein zich probleemloos vermengen met wandelend

winkelpubliek en kruipend autoverkeer; de moeiteloze en goed functionerende inpassing van vrijwel

alle elementen van de rwintigste eeuwse maatschappij in een nagenoeg intact zijnde stadsstructuur uit

de dertiende eeuw;

,

.J

~~:'..'.:'~~~l:î~~~~~:'..:.:~~~~~vomvf'PC(>' het op de plattegrond complex uitziende maar

vorm van het plein, welke zonder verlies van zijn architectonische eigenwaarde is verkregen, onder

andere door de gematerialiseerde inspringende hoeken; het beeld van de stadhuis toren met tegenover

zich de gekromde pleinwand als metafoor van een op een lager gelegen punt staande spreker met

tegenover zich het in een halve citkel zittende gehoor; de onweerstaanbare neiging die je voelt

opkomen, om het plein bij het verlaten direct weer te betreden;

~~~~~~~~=--'=T..:~~'JVdllWe.t;t:: de bewerking van enkele sluitend op elkaar pasgemaal(te

uitstraling van een niet aan halffabrikaten ontleende vrije elementaire vormgeving; de inspiratie die

ervan uitgaat om weer meer metalen gietstukken in de architectuur we te passen;

de ventilatiezuilen van de Postsparkasse te Wenen, vanwege: de inpassing van technische installatie­

componenten als vast meubilair in het interieur; de harmoniscl1e samenhang van de formele

ornamentiek van de ventilatieopeningen mer de technische ornamentiek van de ankers; de wijze

waarop ze door hun vorm en menseJijke verhoudingen als onopvallende zaalwachters harmoniëren

met het publiek.

dank aan Hendrik Petrus Berlage, Bernm'd Bijvoet, Mackintosh, Alphonse de Poitim, Gtto Wagner en enkele mij

,

•

L

4 . nleuwe Miljoen voor

kredietregeling MPO In de nieuwsbrief van mei werd de nieuwe krediet­

regeling voor milieugerichte produktontwikkeling

(MPO) aangekondigd. Inmiddels is deze Krediet­

regeling MPO in werking getreden.

Ondernemers die zich richten op de ontwikkeling

van produkten die het milieu aantoonbaar minder

belasten dan bestaande produkten met een vergelijk­

bare funktie kunnen in aanmerking komen voor een

krediet van 40% van de projectkosten met een

maximum van f 500.000,-. Voor het krediet geldt

een vaste rente van 6,3%. In totaal is er in 1996 vier

miljoen gulden voor kredierverlening beschikbaar. In

1997 zal voor deze regeling een budget van f 10

miljoen worden uitgetrokken.

De kredietregeling is bedoeld voor middelgrote en

kleine ondernemingen met maximaal 500 werk­

nemers. De nieuwe regeling komt naast de al langer

bestaande kredietregeling op grond van het Besluit

technische ontwikkelingskredieten (TOK).

Alleen milieu-ontwikl<elingsprojecten komen in

aanmerking voor krediet. Milieu-ontwikkelings­

projecten dienen gericht te zijn op nieuwe,

gewijzigde of verbeterde produl<ten die in

vergelijking met bestaande produkten met een

vergelijkbare funktie op de Nederlandse markt per

saldo leiden tot een aantoonbaar meer dan marginale

vermindering van de belasting van het milieu op een

of meer van de volgende aspecten:

• verminderen van de hoeveelheid en soorten van

materialen en onderdelen, verwerkt in het

produkt. Voorbeelden hiervan zijn volume­

verkleining, leidend tot kleinere verpakkingen en

lagere logistieke kosten en het terugbrengen van

het aantal onderdelen waaruit een produkt wordt

opgebouwd;

• verminderen van de hoeveelheid toxische stoffen in

een produkt, vrijkomend tijdens de produktie,

tijdens het gebruik van het produkt of in de fase

van afValverwerking. Voorbeelden hiervan zijn

het vervangen van materialen waarvoor bij de

produktie toxische blaasmiddelen nodig zijn en

van toxische additieven in het produkt;

• verminderen van de toepassing van niet-hernieuw­

bare grond- en hulpstoffen, bijvoorbeeld door het

vervangen van kunststof door hout;

• optimaliseren van de levensduur;

• vergroten van het hergebruik van materialen en

onderdelen.

Het ontwikl,elen van werkwijzen en diensten valt

niet onder de regeling. Een combinatie van een

produkt en een dienst valt wel onder de regeling. De

te ontwikkelen produkten hoeven niet technisch

nieuw te zijn voor Nederland, alleen voor de

aanvrager. Wel is het van belang dat de projectkosren

minimaal f 25.000,- dienen te bedragen. Het krediet

is bestemd voor de fase van pre-commerciële

ontwikkeling, de fase die ligt na het stadium van

fundamenteel en industrieel onder-L:oek en vóór de

commercialisatie van het nieuwe produkt.

De terugbetalingsregeling wordt zodanig vastgesteld,

dat het krediet kan worden afgelost uit de omzet die

kan worden gerealiseerd met de uit het project

voorrvloeiende of ervan afgeleide produktie. Hier­

voor wordt een termijn van ten hoogste tien jaar

gesteld. Indien het krediet na tien jaar nog niet is

afgelost, hoeft het niet verder te worden terug­

betaald. De terugbetaling van het krediet is

gekoppeld aan de mate van commercieel succes. Dit

geeft het krediet zijn risicodragend karakter.

? Voor meer informatie.1runt u

contact opnemen met

ï

• verminderen van de hoeveelheid gebruikte of

verbruikte energie in het produktieproces, tijdens

het gebruik van het produkt of in de fase van

afvalverwerking; Pouwer & Stevers (010 - 4521122). 'I .... , I

.J 15

Bestuurswisseling Na een actief en inventief lustrum als voorzitter van Booosting heeft Jan Westm met de organisatie van het symposium 'Pioneers of the Past,

Professionals of the Present' op 25 juni jJ op de TU te Eindhoven, in alle

bescheidenheid zijn functie overgedragen aan Jouke Post.

Jouke Post, Post ter Avest Architecten te Rotterdam wordt als secretaris

opgevolgd door Jan van de Woord, hoofddocent Produktontwikkeling aan de

Technische Universiteit te Delft.

Zo blijft de samenstelling van het bestuur als vertegenwoordigers van de verschillende disciplines

gewaarborgd: één bestuurslid uit het ondetwijs, twee vertegenwoordigers van de industrie, twee

~ architecten en twee industrieel ontwerpers.

Publicatie Just Tijdens de bijeenkomst bij Pieterman Hardglas op 2 april

j.l. kondigde Just Renckens zijn publicatie reeds aan. En

recent is 'Gevels en Architectuur, façades in glas en

aluminium' als onderdeel van zijn promotie-onderzoek

verschenen.

De kleurrijke uitgave geeft een overzicht van de technische

en managemenstaspecten van aluminium glasgevelbouw

voor de utiliteirs- en woningbouw. Het is zeer interessant

voor iedereen die te maken heeft met ontwerp, technologie,

organisatie en beheer van aluminium-glasgevels.

Het Nederlandstalig standaardwerk is tot stand gekomen

onder auspiciën van de TU Delft/leersroel Produkt­

ontwikkeling met steun van VMRG (Vereniging Metalen

Ramen-en Gevelbranche) en VAS (Vereniging Aluminium

Systeemleveranciers).

Renckens

Het boek is exclusief voor Booosringieden te bestellen bij VMRG (telefoon 030-605 3644, fax 030-

605 3260) tegen het gereduceerde tarief van f 125,00 i.p.v. f 155,00 (excl. BTW en verzendkosten).

Jan Westra hoogleraar Per 1 juli 1996 isJan Wesrra benoemd tot hoogleraar Architectonisch Ontwerpen aan de faculteit

Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven. Proficiat Jan!