Hoewel hij al 72 is, moet de heer de Groote iemandzijn die het nog erg druk heeft. Die indruk kregenwe toen hij ons op een morgen in alle vroegte opbeldeom te zeggen dat hij ons op donderdag 15 februari j.l.kon ontvangen en 'zijn best zou doen om zich die na-middag vrij te maken'.Toen we dat hoorden dachten we meteen 'dat wordtweer 'n interessant bezoek. Dat is beslist iemand dieveel te vertellen heeft'.Daarom reden we dan ook op woensdagmiddag 21

februari ~ in verband met ziekte van de fotograaf was ons bezoek een week uitgesteld ~ volgoede moed naar Zaamslag.Het nieuwe wegencomplex in de driehoek Terneuzen-Slulskil-Zaamslaq heeft o.a. de afstandtussen twee laatstgenoemde plaatsen, drastisch verkort. In minder dan 10 minuten stonden wevoor de woning van onze gepensioneerde, in de Axelsestraat te Zaamslag. Een wel klein,maar toch gezellige woning (groot genoeg voor twee bejaarde mensen) langs de brede en drukkeinvalsweq vanuit Axel. die uitkomt op de Terneuzensestraat. bijna tegenover het café 'Het

Wapen van Zeeland', waar zoals we later van zijnvrouw vernamen, de heer de Groote zeker nietonbekend is.

Ons echtpaar met één van hun zoons.'n kleinzoon en 'n dochter uit Axel

20 ~

OP BEZOEK BIJGEPENSIONEERDE

BASTlAAN DE GROOTE

Niettegenstaande regen en wind, stond Bas (zo noemtmen onze gepensioneerde) ons buiten aan de voordeurop te wachten, wat wel betekende dat hij ons bezoekop prijs stelde. Enthousiast bracht hij ons in 'de woon-kamer waar, tot onze grote verrassing, niet alleen zijnvrouw, maar ook 'n dochter, 'n zoon en een 16-jarigekleinzoon ons verwelkomden.Wat we vermoed hadden kwam uit: Bas de Grootehád wat te zeggen en hij kán praten! Zo goed zelfs,dat we - nauwelijks in de kamer ~ bijna bedolvenwerden onder een lawine van woorden, het logischverloop van ons gesprek ernstig in 't gedrang kwam.Zelfs zijn vrouw kreeg tijdens het gehele gespreknauwelijks kans iets te zeggen. Helemaal onvoorbereidhierop waren we echter niet, want op de fabriek,waar ze Bas nog niet vergeten zijn, had er meer daneen gezegd: 'Zo, moet je naar Bas de Groote, neemdan maar genoeg papier mee, want die kan pratenals Brugman l'

Het allereerste dat Bas ons vroeg was hoe het metmevrouw van der Sluis ging. En omdat we hiervoorniet direct een redelijke verklaring konden vinden,

->

-------------------------------------------------------------------

verduidelijkte de heer van der Sluis dat onze gepensioneerde, toen hij nog op de cokes werkte,de loffelijke gewoonte had zo nu en dan bij hem thuis groenten uit eigen tuin te brengen.Een kleine attentie vanwege Bas, meer niet! Direct daarop trachtte hij ons ervan te overtuigendat hij de Cokesfabriek nog niet vergeten was, dat hij er altijd graag- had gewerkt en dat heteerste wat hij elke morgen deed als hij naar buiten stapte was: kijken in de verte, richtingSluiskil. na~t van de fabriek, dat bij helder weer, vanuit Zaamslag duidelijkzichtbaar is.

Na deze- overrompelende inleiding tot ons gesprek, vroegen we Bas ons even tijd te gunnenvoor het overhandigen van 'n geschenk dat de Directie voor mevrouw de Groote en voorhem had meegegeven, en daarna te willen beginnen met het begin, n.1. zijn geboorte.

Onze nog kwieke gepensioneerde werd op 15 januari 1895 te Axel geboren en om precieste zijn in een wel heel klein huisje aan de Oude Dijk aldaar. Een woninkje dat nauwelijksdeze naam verdiende en dat qua grootte en uitzicht in die tijd zeker geen zeldzaamheid was.'En schrik niet', zei Bas, 'in dat huisje hebben we met z'n zeventien en gewoond: mijn oudersen vijftien kinderen. Hoe dat kon, begrijp ik nu zelf niet meer. We kwamen soms wel voorrare situaties te staan, zo b.v. in de winter. We sliepen als kinderen bijna met z'n allen op

de zolder onder de pannen, en ik weet noggoed, dat we in de winter meer dan eenswakker zijn geworden met een laag poeder-sneeuw op ons bed. Maar dat gebeurde nietalleen bij Bas, want van oudere mensen diewe kennen hebben we een dergelijk verhaalover ondergesneeuwde zolders meer dan eensgehoord.

Proeven van de tractatie van de Directeur

Het geboortehuis van Bas in de Oude Wijk te Axel

De kleine Bas ging tot zijn negende jaar naarde Openbare School te Axel. Daarna was pade Groote van oordeel dat het welletjes wasen dat zijn zoon Bas de leeftijd had bereiktwaarop men in staat moet zijn iets bij teverdienen ter verlichting van de huishoudelijkelasten. En hiertoe was er in die dagen voorjongetjes van 9 jaar maar één mogelijkheid:n.1. koeienwachten bij een boer in de omgeving.Zo werd Bas als koeienjongen geplaatst bijboer van Dixhoorn aan de Buthdijk te Axel.Hier is hij maar een jaar gebleven, want ookhet eenvoudigste boerenwerk biedt mogelijk-heden tot promotie: Bas, die toen al een pienterventje bleek te zijn, werd aangesteld alspaardenknecht bij Piet de Feijter, die daarook ergens in de buurt woonde. Blijkbaarheeft Bas het bij deze boer naar z'n zin gehad,want hij heeft het er zo wat elf jaar uitge-houden, om tenslotte op Z'l-jariqe leeftijd (datwas in 1916) de boerenstiel tijdelijk vaarwelte zeggen. Zo te horen, rekent Bas die jarenbij de boer tot de mooiste van zijn leven, enzelfs nu nog, raakt hij opgewonden als hijerover vertelt. 'Het was 'n gezond en afwis-selend werk', zei hij, 'het is natuurlijk niet bijpaardenknecht gebleven, want later heb ik alhet werk gedaan dat zo al op 'n boerderij

~ 21

komt kijken, van melken tot ploegen.Maar ik kan toch niet zeggen dathet 'n zwaar leven is. Wel vroeguit de veren. In de zomer stondenwe soms' alom 4 uur op het veld.Meestal waren we om 6 uur klaaren dan maar vroeg naar bed, wantin die tijd bestond er nog geentelevisie' .

Intussen had Bas in 1913 kennisgemaakt met Pieternella vanDrongden uit Zaamslag, 'n meisjedat bijzonder in z'n smaak viel.Hun vrijage heeft dan ook niet langgeduurd, want vijf maanden na dieeerste ontmoeting vestigden zij zichreeds als gehuwd paar aan deBuitenweg te Axel, waar ze tot in1924 hebben gewoond. Dat was

zowat 11 jaar en men zou haast gaan denken dat het getal 11 in het leven van onze gepensioneerdeeen magisch cijfer is geweest. Temeer omdat hij ook tijdens de oorlog 1914-1918 bijna 11maanden soldaat was, n.l. van 17 januari tot 27 november 1918. Hoewel ingedeeld bij deGrenadiers te Ol den broek heeft Bas toch het grootste gedeelte van zijn mobilisatietijd door-gebracht in Den Haag en Omstreken (Westland). 'En zie je hier dat lidteken op m'n hoofd',zei Bas, 'dat is nog '0 souvenir uit m'n soldatentijd. Opgelopen tijdens 'n patrouilletocht inRotterdam, waar ze ons naar toe hadden gezonden in verband met de Troelstra-betogingen.Op 'n gegeven moment gooide een al te kordaat vrouwmens vanuit haar slaapkamerraam eenketel kokend water over m'n hoofd. En of je 't gelooft of niet, daar kan zelfs het hoofd van'n zeeuw, hoe taai ook, niet tegen'.

Twee ontroerende foto's: de ouders van mevr. van Drongetenin een klederdracht uit lang voorbije tijden

Na het volbrengen van zijn dienstplicht keerde onze gepensioneerde terug naar Axel bij zijnvrouwen ging in 't vlas werken, eerst bij Piet Buyze, later bij boer de Ruijter in Axel, waarhij ook nog een poosje zijn vroegere beroep van boerenknecht heeft uitgeoefend tot op de dagdat hij in dienst kwam van de Cokesfabriek : dat was op 14 april 1922, het jaar dat ons bedrijfweer op gang kwam na de eerstewereldoorlog. En daarmee had Basdan voorgoed het boerenleven derug toegekeerd. Maar echt spijtheeft hij daar nooit over gehad.

Eens op ons bedrijf. werd hij te-werk gesteld aan de Laveurs, onderde leiding van wijlen dhr J. Erauw,in die tijd de grapjas van de fabrieken 'n graag geziene figuur. 'Het wasplezierig werken met die man', zeiBas, 'en meer dan eens ben ik dedupe geweest van 'n plagerijtje dathij had uitgedacht. Ook zijn vrouwheb ik goed gekend, die kon zolekker Bels praten'.En terwijl Bas drie jaar lang dagin dag uit aan de laveurs stond,was zijn echtgenote tot de conclusie

22 _

Aandachtig luisterend naar hun doch/er uit Axel.In de spiegel de zoon van naast de deur

gekomen dat ze het in Axel niet langer kon uithouden. Ze kreeg heimwee naar Zaamslag enzocht naar 'n gegronde reden om haar man ervan te overtuigen dat het de hoogste tijd wasom Axel te verlaten. Het huis waarin ze woonden was wel zo slecht geworden, beweerde ze,dat het niet langer verantwoord was er in te blijven wonen. En zo volgde Bas in 1924 enniet zonder tegenzin, zijn vrouwen vijf kinderen (3 jongens en 2 meisjes) naar Zaamslag.'Wie eens in Zaamslag heeft gewoond: verduidelijkte mevrouw de Groote, 'kan het moeilijkergens anders wennen'.Wat prompt beaamd werd door de aanwezige zoon Hendrik, die ook in Zaamslag woont(naast zijn ouders) en die, volgens hij beweerde, het nergens anders zou uithouden. Hij is erlid van de plaatselijke muziekvereniging en werkt op de N.S.M. te Sluiskil als 'chef de poste'.In Zaamslag heeft Bas in verschei-dene huizen gewoond, maar ten-slotte is hij toch tot rust gekomenop no. 74 in de Axelsestraat. Enhier hoopt hij nog vele jaren tekunnen blijven. Wat we graaggeloven, want het is een echtgezellig huisje waar ons echtpaarin woont. Een kleine, warme voor-kamer met 'n heel groot raam,waardoor men een royaal uitzichtheeft op de brede verkeersweg naarAxel en ook de zon volop naarbinnen kan schijnen. In dit kamertjezit mevrouw de Groote, in qezel-schap van haar kanarie, soms urenlang te breien en 's avonds tewachten op haar echtgenoot. die,volgens haar zeggen, nogal onrustigvan aard is en altijd wel 'n redenvindt om er tussen uit te trekken.Hier staat ook de televisie, waarmevrouw de Groote graag naarkijkt, in tegenstelling tot haar man,die ronduit beweert hiervoor meestalgeen tijd te hebben.Achter deze voorkamer bevindt zicheen iets grotere woonkamer, waarjammer genoeg nooit de zon in komt.Wel kan men er volop genietenvan een schoon uitzicht op de wijdepolders rond Zaamslag, die met deloop der seizoenen steeds een anderaanzien bieden.'As 't nie diesig is', beweerde mevr.de Groote, 'kan men vanuit dezekamer zelfs de toren van Hulst zienen 's avonds de grote gasvlam van'n fabriek die vlak bij Antwerpenstaat'. En dat moet best kunnen,dachten we, als we zo eens naarbuiten keken.Maar keren we terug tot Bas en z'n verdere activiteiten op de Cokesfabriek. Na drie jaarin de schaduw van de Laveurs te hebben doorgebracht kwam voor Bas plotseling de kansom op ons bedrijf iets anders te beginnen. Dat ging zo: in de Centrale werd iemand afgedankt

Met de kanarie in het voorkamertje aan de straat.waar~mevrouw de Oroote graag vertoeft.

Een waardevol document: de herinneringsplaatvan de luchtbeschermingsdienstZaamslag (waarvan Bas in de tlVeede wereldoorlog lid lVas) dat ons echtpaarheeft gekregen ter gelegenheid van hun 30-jarig huwelijksfeest.

__ 28

Hiermee was dan zijn carrière in de industriële sector(om het maar eens deftig te zeggen) afgesloten. Maaralvorens dieperin te gaan ophet leven vanBas als gepen-sioneerde,dienen wij uitzijn fabriekstijdnog een drietal

feiten te memoreren, waaraan Bas blijkbaar groot belanghecht.

'Schrijf eerst en vooral maar: zei hij, 'dat ik op defabriek mijn plezierigste dag gehad heb toen PrinsesBeatrix werd geboren. Dat was op 31 januari 1938.Die datum zal ik nooit vergeten want ik heb toen zevenminuten lang de sirene zo hard doen loeien dat horen

Per fiet« op 'veg naar de [abriek

Als smeerder in de oude centrale

Begin /960 vlak voor zijn pensionering bij deextracteurs.

24 __

Als machinist in de na-oorlogse centrale met L. Taulaar

en men zocht een plaatsvervanger, Onze gepensioneerdedie wel zin had in dat baantje trok zijn stoute schoenenaan, stapte naar de heer Wils (destijds chef van hetAtelier) en vroeg of hij misschien in de plaats konkomen van die man die ontslagen was. De heer Wilsbeloofde hem er met de toenmalige directeur, de heerDehalu over te spreken en tot groot genoegen vanBas kwam het in orde.En zo gebeurde het dat Bas in de Centrale terechtkwam en er is gebleven tot op 31 december 1953 alssmeerder en daarna officieel als machinist tot op dedag van zijn pensionering: 30 januari 1960. De laatstejaren echter voor hij de fabriek verliet heeft hij ooknog dienst gedaan bij de "Turbo-Extracteurs' (gas-zuigers). En hoe krijgshaftig hij tegenover deze machinesstond laat nevenstaande foto duidelijk zien.

en zien verging. (Mensen met een goed geheugen weten nu nog te vertellen dat de langeBrakman van onze administratieve diensten hem toen ook een oranjemuts heeft willen opzetten,maar dat is niet gelukt.) Verder, dat ik al die 37 jaar dat ik op de fabriek heb gewerkt. altijdmet de fiets naar m'n werk ben gegaan. winter en zomer, bij tij en ontij. Zoiets kan nu nietmeer. Het gaat allemaal per auto of brommer. Wij in onze tijd hadden het niet zo gemakkelijk;maar ik heb er geen spijt van want het heeft me fit gehouden en daar profiteer ik nu nog van.En tenslotte dat ik zelfs de kans heb gezien vader te worden van een tweeling van het

mannelijk geslacht. Dat was in 1927toen ik al 'n hele tijd op de fabriekwerkte en we in Zaamslag woonden.We waren al niet zo jong meeren eerlijk gezegd. ik schrok er zelfvan. Het kwam denk ik, omdat ikin die tijd nog veel thuis zat en opde fabriek in de buurt van de sulfaatwerkte. Dat is wel kunstmest voorplanten, maar misschien werkt hetook op mensen. Wie zal hetzeggen!Die tweeling is in elk geval m'nlaatste stunt geweest. Het zijn flinkejongens geworden, waarvan er eenhiernaast ons woont en een inMiddelburg en ze zijn ook allebeigetrouwd.En zo kwam het dat ons echtpaarin totaal zeven kinderen heeft gehadwaarvan er nog vijf in leven zijnen twee overleden: een zoontje vandrie maanden en een zoon die 42was toen hij stierf. Vooral ditlaatsteverlies heeft hen diep getroffen.

Bas met huisgezin in 1930 (00 de voorgrond de tweeling)

t-Even onderbreken voor '/1 kop koffie met gebak

Waarna ons gesprek werd onder-broken voor 'n kopje koffie en'n borrel toe. dit alles met veelcharme gepresenteerd door een vanhun dochters uit Axel, die getrouwdis met de heer K. Riemens, werk-zaam op ons bedrijf als overzetteraan de boten. Zo blijft de Cokes-fabriek toch nog in de familie, alis Bas zelf er dan al 'n hele tijd weg.

Na dit korte intermezzo, dat voorBas eigenlijk al te lang had geduurd~ want hij had nog heel wat tezeggen ~ begon onze gepensioneerde

met brio over zijn leven als gepensioneerde te vertellen.N adat Bas op 30 januari 1960 de fabriek voorgoed had verlaten. heeft hij zowat een jaarlang niks gedaan. "n Kwestie van wennen,' volgens hem, 'want het is een hele veranderingals je zo ineens thuis komt te zitten, zonder dat men eigenlijk weet wat te doen met zoveelvrije tijd. En om dag in dag uit te lanterfanten, voelde ik me veel te fit l'Gelukkig voor Bas heeft die overgangsperiode van gedwongen rust niet al te lang geduurd.Op 'n zondagmorgen reed hij naar de kerk en op het aanplakbord stond er iets dat zijnaandacht trok: er werd een concierge gevraagd voor het Verenigingsgebouw ,De Poort' in

~ 25

Bas in aktie in 'De Poort'

Zaamslag. Er kwam een man bij hem staan, die zei: 'Bas, dat is nou net iets voor jou.'In de kerk dacht hij er lang over na, en besloot het er maar op te wagen. De woensdagavonddaarop trok hij zijn beste kleren aan, zei tegen zijn vrouw die verbaasd opkeek, dat hij eropuitging om nieuwe leden te winnen voor het weekblad 'De Spiegel' en stapte regelrechtnaar de voorzitter van de Commissie van Beheer van het verenigingsgebouw in kwestie.Bas legde de man uit dat hij zin had in het baantje, dat hij gepensioneerd was en dus overvoldoende vrije tijd beschikte en nog zo vlug was als een haasje. Daarop vroeg de voorzitterhem of hij gezien de leeftijd dat werk nog wel aan zou kunnen. 'Natuurlijk wel,' zei Bas,'mijn gezondheid is nog uitstekend en vergeet niet, dat ik 37 jaar op de Cokesfabriek hebgewerkt en daarvan heb ik er de helft doorgebracht met poetsen en kuisen'. Er waren tweesollicitanten en het was Bas die, gezien zijn overredingskracht, de voorkeur kreeg. 'En vanafdat moment' zei mevrouw de Groote zuchtend, 'is hij een echt fuifnummer geworden. Nietdat ik het hem niet gun hoor, want het houdt hem jong en hij moet toch wat om handenhebben, anders is er geen land met hem te bezeilen. Maar steeds dat laat thuiskomen van hem,begint tenslotte toch op een mens z'n zenuwen te werken. Ik kan de avonden niet meer tellendat ik alleen heb thuisgezeten. En hij is beduveld om naar 'De Poort' te gaan. 't Is of hijhet ruikt als er 'n feestje op handen is'. Waarmee Bas graag instemt, want hij geeft grif toedat hij in het verenigingsgebouw al heel wat plezierige uurtjes heeft meegemaakt. 'Maar troostje, vrouw,' zei hij tegen zijn echtgenote, 'in april stop ik er mee, want ik voel wel dat hetme niet meer zo goed afgaat. En dan hou ik je elke avond gezelschap. Het zal wel vreemdzijn, want dan wordt het net of ik voor de tweede keer met pensioen ga en weer opnieuwmoet beginnen'.Volgens de echtgenote van onze qepensioneerde zal dat best meevallen want, zoals ze haarman kent, is hij nou niet iemand die er zo maar het bijltje bij neerlegt. Er blijven voor Basnog vele mogelijkheden open om zijn vrije tijd zoek te maken, en zolang hij goed gezond blijften nog kan fietsen hoeft mevrouw de Groote echt niet bang te zijn dat hij 'n huismus wordt.Fietsen is zijn lust en zijn leven en als h~t weer het toelaat trekt Bas met z'n karretje depolders in, meestal richting Axel, waar hij eren binnenwipt bij zijn dochters of z'n zoon ofhij trekt naar Sluiskil. waar in de Pie+ssenspolderstraat zijn zuster woont. Axel is hij nog steeds

26

40-jarig tutwelijksfeest op 18 december 1953

./

Tegast op het huwelijk van 'n kleindochter (1964)

De buurvrouw komt even 'n schaar lenen. 'n Best mens' zei Bas

niet vergeten en in Sluiskil kan bij de Cokes-fabriek weer eens bekijken, want ook die isnog lang niet uit zijn gedachten.Maar al die bezoekjes duren nooit lang, daaris Bas te onrustig voor. Zelfs bij mij, verteltzijn zoon van naast de deur, kan bij bet nooitlanger dan vijf minuten uithouden. Dat eenvan hun getrouwde zoons naast ben woont,is voor ons echtpaar een geruststellende ge~dacbte. Vooral mevrouw de Groote beeft daaral veel genoegen aan beleefd: haar schoon-dochter is altijd bereid 'n handje toe te stekenals dat nodig is. En dat is heel wat prettigerdan beroep te moeten doen op buren ofkennissen. 'Maar veel bulp in de huishoudingheb ik gelukkig nog niet nodig,' zei mevrouwde Groote, 'en zolang ik het alleen af kan,zou ik niet willen dat zelfs Bas iets in huisdoet. Ik heb dan maar liever dat hij de weinigetijd die hij thuis is wat in de tuin scharreltof andere karweitjes, die voor mij te zwaarzijn, opknapt'.

In tegenstelling tot haar echtgenoot, gaatmevrouw de Groote liefst zo weinig mogelijkde deur uit. Zo neemt ons echtpaar dan ooknooit deel aan de jaarlijkse reisjes van deplaatselijke bejaardenbond. Mevr. de Grootekan daar niet zo goed meer tegen en Bas,als gehoorzaam echtgenoot, blijft dan ookmaar thuis.

Informerend naar zijn eventuele hang tot hetbezoeken van café's, moesten we tot onzeverbazing horen dat Bas helemaal geen lief-hebber is van dat soort etablissementen.'Wel gaat hij af en toe eens naar 'Het Wapenvan Zeeland' hier op de markt in Zaamslag,'onthulde mevrouw de Groote ons, 'maar datis meer een zakelijke aangelegenheid. Bas helptde baas van dat café met allerlei karweitjes .Dat is dan ook de enige (?1) reden waaromje hem daar wel- eens kunt vinden J'Wat enigszins begrijpelijk is gezien de activi-teiten van onze gepensioneerde in 'De Poort'waar hij zijn dorst bij meer dan een gelegenheidruimschoots kan lessen l l l Maar op de vraagof na 1 april het cafébezoek van Bas nog zogering zal zijn, kon op dat m9ment niemandeen afdoend antwoord geven. \

Tot slot wilden we nog weten wat voor'n soort hobby's de heer de Groote er zoalop na houdt. 'Schrijf maar gerust postzegelsverzamelen: zei plagend de kleinzoon van naast

~ 27

de deur, 'daar is opa gek op'. Waarop Bas lachend reageerde met te zeggen dat 'De Poort'en fietsen eigenlijk z'n enige hobby's zijn. En zeker geen televisie, want als hij daar toevalligwel eens tijd voor heeft, valt bij toch altijd in slaap. Hiermee was mevrouw de Groote hetroerend eens! Dat toestel heeft Bas enkel en alleen voor zijn vrouw gekocht, omdat ze 's avondszoveel alleen is.Nadat we nog een kopje koffie hadden gedronken, en nog 'n paar foto's hadden gemaakt,was ook deze gezellige namiddag weer voorbij en moesten we tot onze spijt van het echtpaarde Groote afscheid nemen.

Het is weer lente en het wordt ook zomer 1 Voor Bas, die zich mag verheugen in hetbezit van 'n nog prima gezondheid, 'n goede vrouwen een talrijk nageslacht (twee entwintig kleinkinderen en acht achterkleinkinderen) breekt nu een goede tijd aan.Wij wensen hem en zijn vrouw nog vele voorspoedige jaren!!

R. De Broeck

Radio, televisie .... het ontbreekt het echtpaarde Groote aan niets

Voor ons vertrek nog vlug 'n kiekje aan de voordeurvan no. 74

Foto's J. v. d. Sluislam. de Groote

Een advocaat is iemand die twee mannen overhaalt om te vechten,

en dan met hun jasjes wegloopt.

28 ~