Veranderen 3.0

mei 2016

Saskia Hoff

Praktische informatie

Titel: Veranderen 3.0

Zeven essentiële principes voor organisatieverandering van binnenuit

Auteurs: Wendy Nieuwland & Maaike Nooitgedagt

Uitgever: vL&dB uitgevers

Jaar: 2015

9-5-2016 2

Veranderen 3.0 in het kort

Veranderen 3.0 gaat over:

Hoe je gedrag in organisaties van binnenuit beïnvloedt;

Richting gewenste uitkomsten;

Door gebruik te maken van de principes van hoe het gedrag van (groepen)

mensen van nature verandert;

Zodat veranderingen duurzaam zijn.

9-5-2016 3

Aandacht schenken aan verandering kan op drie lagen

9-5-2016 4

WAT EN HOE?

WAAROM?

WAARDOOR?

CONCREET EN ZICHTBAAR ACTIES, AFSPRAKEN, PROCEDURES, GEDRAG

GEDACHTEN, MENINGEN, GEVOELENS BEGRIP, DRAAGVLAK, NUT & NOODZAAK HELDER?

FUNDAMENT WERKELIJKHEIDSCONSTRUCT

Aandacht schenken aan verandering kan op drie lagen

9-5-2016 5

WAT EN HOE?

WAAROM?

WAARDOOR?

CONCREET EN ZICHTBAAR ACTIES, AFSPRAKEN, PROCEDURES, GEDRAG

GEDACHTEN, MENINGEN, GEVOELENS BEGRIP, DRAAGVLAK, NUT & NOODZAAK HELDER?

FUNDAMENT WERKELIJKHEIDSCONSTRUCT

Veranderen 3.0 combineert elementen van top-down en bottom-up

Top-down: grenzen van het speelveld bepalen

Kaders stellen

(onderzoekende) vragen uitzetten

Beslissingen nemen

Bottom-up: het spel bepalen dat binnen de grenzen gespeeld wordt

Percepties toevoegen

Kaders vertalen

9-5-2016 6

Als leiding ben je net zo goed onderdeel van het systeem als dat

medewerkers dat zijn

9-5-2016 7

Veranderen 3.0 kent 7 essentiële principes

9-5-2016 8

1. Uitkomst gericht werken

Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden

Onze gesprekken gaan meestal over problemen

In vrijwel ieder boek over veranderen in organisaties is de eerste stap: een

degelijke probleemanalyse

Als je de “essentie van het probleem” weet, is dat vaak zo complex dat je ook

weet dat het niet zomaar opgelost is

Weet jij wat je wilt?

Bedenk een oplossing voor een alledaags probleem, bijv. “ik heb het gehad met

de regen”

Het kiezen van een oplossingsrichting maakt nogal uit voor wat je gaat doen

9-5-2016 9

1. Uitkomst gericht werken

Gewenste uitkomst geeft antwoord op de vraag:

“Wat zou je willen dat er gaat gebeuren in je organisatie? Als het precies is zoals

jij zou willen, binnen de grenzen van de realiteit, hoe is het dan?”

Een goede gewenste uitkomst

Is iets waar je meer van wilt of naartoe wilt (in plaats van er vandaan of van af)

De eigenaar heeft de gewenste uitkomst goed onderzocht

De wens is ook echt de wens van de eigenaar en ligt voldoende in diens ‘cirkel

van invloed’ (Covey)

Is realiseerbaar binnen de grenzen van realiteit van het (organisatie)systeem

Beschrijft een gewenste (eind)situatie, niet een (mogelijke) weg daarnaartoe

Richt je niet op het middel, ook al heb je het einddoel helder

9-5-2016 10

1. Uitkomst gericht werken

Een gewenste uitkomst is een ‘dynamisch referentiepunt’

Indien nodig pas je het aan

Een verandering is nooit af

9-5-2016 11

1. Uitkomst gericht werken | OEFENING

Herkennen waar de aandacht zit in wat mensen zeggen.

Geheugensteuntje:

Wil iemand minder van iets, weg van iets of iets niet? Dan zit de aandacht

vooral aan de probleemkant.

Wil iemand meer van iets, ergens naartoe? Dan zit de aandacht vooral aan

de kant van de uitkomstaandacht.

9-5-2016 12

100% PROBLEEM-

AANDACHT

100% UITKOMST-

AANDACHT

1. Uitkomst gericht werken | OEFENING

1. Ik wil een efficiencyslag maken met het secretariaat.

2. We moeten als organisatie de verleiding weerstaan om de waan van de dag

te laten regeren.

3. Waar we naartoe willen is dat we een mooi gezamenlijk document hebben

waar we allemaal ‘ja’ tegen kunnen zeggen.

4. Waar wij gewoon echt niet goed in zijn, is het consequent doorvoeren van

regels.

5. Ik wil minder lange vergaderingen.

9-5-2016 13

100% PROBLEEM-

AANDACHT

100% UITKOMST-

AANDACHT

2. Eigenaarschap

Een verandering van binnenuit realiseren kan alleen als je alle spelers in de

verandering ook continu stimuleert om eigenaarschap te nemen

Dat begint al bij de gewenste uitkomst formuleren: iedereen gaat zelf na

wat het is dat ze (wél!) willen, binnen de gestelde kaders

Als jij iets anders wilt, zal jij ook iets anders moeten doen

Eigenaarschap betekent ook dat als je iets anders wilt dan je nu krijgt, je daar

zelf ook iets mee moet doen. Niets doen is een optie, alleen is de

consequentie ook voor jou

Eigenaarschap betekent dat je je betrokken voelt en dit toont

9-5-2016 14

2. Eigenaarschap

De bal hoort bij degene die iets aankaart

Erken het probleem zoals die voor de ander is

Vraag door naar de gewenste uitkomst bij dat specifieke probleem

Dat betekent niet dat je het allemaal zelf moet doen, maar ‘ja’, je moet wel

zelf zorgen voor de nodige hulp en ondersteuning

Wanneer je stuurt op eigenaarschap betrek je de medewerkers dus niet ‘voor

de vorm’ of ‘om ze het gevoel te geven dat ze betrokken zijn’

Het onderwerp ‘draagvlak’ kan daardoor van de agenda

Als iemand weerstand vertoont, neem je het signaal serieus, erkent het

probleem en vraagt door naar de gewenste uitkomst

9-5-2016 15

3. Onderzoeken van percepties

Je perceptie bepaalt je werkelijkheid

Er is niet één absolute werkelijkheid. Je perceptie bepaalt wat jij als werkelijkheid duidt. En al die werkelijkheden zijn even ‘waar’

Je werkelijkheid bepaalt je gedrag

Het is je perceptie van de werkelijkheid, je werkelijkheidsconstruct, die je gedrag stuurt

Je gedrag verandert pas blijvend wanneer je perceptie en dus je werkelijkheidsconstruct zijn veranderd

Als je verandering in je organisatie wilt, ander gedrag wilt, moet je naar de bron van het gedrag: de percepties

9-5-2016 16

3. Onderzoeken van percepties

Verhelderende (Zuivere) Vragen helpen om zo open mogelijk

werkelijkheidsconstructen van jezelf of anderen te onderzoeken

En wat zou je/[…] willen dat er gaat gebeuren?

En wat voor […] is dat die […]?

En is er nog iets over […]?

En waar is […]?

En wanneer […], wat gebeurt er dan (met […])?

Tussen de […] gebruik je alleen letterlijke woorden die de ander heeft

gebruikt.

9-5-2016 17

3. Onderzoeken van percepties

Onderzoek ‘wat moet er waar zijn’ voor anderen vanuit een houding van “Ik

ben oké - jij bent oké”

Je zet je daarmee niet boven of onder iemand

9-5-2016 18

4. Verbinden van percepties

Individuele percepties bepalen je eigen, individuele werkelijkheid en daarmee

je individuele gedrag

Collectieve werkelijkheden bepalen het collectieve gedrag in een organisatie

Kijken vanuit het geheel in plaats van delen

Door percepties met elkaar uit te wisselen, verleg je de focus

Jouw perceptie en werkelijkheid wordt er een van vele

In plaats van de werkelijkheid, wordt het een werkelijkheid

9-5-2016 19

4. Verbinden van percepties

Alignment

Verschillen hebben waarde, je werkt toe naar een situatie waarin de

verschillende percepties samenwerken in de richten van de gewenste

uitkomst

Het onderzoeken en verbinden van percepties begint bij open luisteren en

onderzoeken van de verschillende percepties

Percepties verbinden is een gezamenlijk en creatief proces

Doel is niet om het met elkaar eens te worden en de verschillen overboord

te gooien

9-5-2016 20

4. Verbinden van percepties

Ode aan het woord ‘EN’

Vier varianten, drie die zorgen voor strijd en gelijk-krijgen, één die zorgt

voor verbinding:

Nee, want

Ja, maar

Of-of

Ja, en

‘Ja, en’ is de basis voor inclusief denken. Met de andere drie varianten ben je

bezig met het uitsluiten van opties

9-5-2016 21

5. Werken met wat er is

‘Het’ is alles dat van invloed is op de gewenste uitkomst

Denk aan percepties, belangen, rollen, beslissingsbevoegdheden, oud zeer, persoonlijke ellende of vreugde etc.

Maar ook de ongeschreven regels, beloningssystematiek, beoordelingssystemen. De zichtbare en onzichtbare beïnvloeders

Je weet niet wat je niet ziet

Een deel van de relevantie informatie speelt zicht af buiten je eigen blikveld. Je hebt anderen nodig om ook die informatie ‘in de mix’ te krijgen

In de psychologie heeft dit ‘cognitieve dissonantie’. Denk aan het filmpje waarin je moet tellen hoe vaak de basketbal overgegooid wordt

9-5-2016 22

5. Werken met wat er is

Gewenste uitkomst versus werken met wat er is

In het veranderproces ga je steeds op zoek naar informatie over wat er feitelijk is en wat er feitelijk gebeurt in relatie tot je gewenste uitkomst

Je ijkt de dagelijkse praktijk ten opzichte van je gewenste uitkomst. Zo kom je erachter wat je verder kunt verstevigen en wat nog aandacht of aanpassing behoeft

Top-down en bottom-up verbinden

Vanuit overall kaders en richting geef je met elkaar invulling

Dat invulling geven verloopt in een iteratief proces. Je ontdekt, leert en realiseert de gewenste verandering met elkaar

9-5-2016 23

5. Werken met wat er is

Weerstand of geen weerstand? Dat is de vraag

Als er ruimte is om mede vorm te geven, om je zorgen en twijfels te uiten,

om plannen en planning mee te ontwerpen, dan valt het meestal wel mee

met de weerstand

Emoties zijn net zo goed onderdeel van wat er is als al het andere. Niet meer

waard, ook niet minder

Omdat alles op tafel mag komen en ook komt als het van invloed op de

gewenste uitkomst, kan het af en toe spannend zijn

9-5-2016 24

6. Congruentie

Congruentie in veranderprocessen houdt in dat alles wat je zegt en doet, alle

systemen, vormen etc op elkaar aansluiten, samenwerken. Dat alles wat je

zegt en doet past bij je gewenste uitkomst

Congruent zijn = geloof-waardig zijn

Je bent het waard om geloofd te worden

Je krijgt makkelijkere ‘buy-in’ van anderen

9-5-2016 25

6. Congruentie

Congruentiechecks:

Wil je het echt en past het bij je?

Wat vraagt het om je gewenste uitkomst te realiseren?

Het gaat niet om wat je doet, maar hóe je het doet

Doe jij wat je moet doen? Zelfkritisch zijn

Ook in het leren moet je congruent zijn: openlijk leren van je eigen fouten

9-5-2016 26

7. Geduld en volharding

Geen go-live moment

Veranderingen op een 3.0 manier verlopen geleidelijk

Veranderingen op het niveau van werkelijkheidsconstructen hebben tijd nodig

Voor nieuw gedrag moeten nieuwe neurologische verbindingen worden aangelegd

Het gaat niet alleen om nieuw gedrag en nieuwe werkelijkheden leren, ook om

het afleren van oude

Het gaat niet vanzelf, discipline en doorzettingsvermogen zijn nodig

Om resultaten te borgen, moet je zowel de gewenste uitkomsten als resultaten

steeds weer onder de aandacht brengen

9-5-2016 27

7. Geduld en volharding

Verstevigen van wat er al is, is cruciaal

9-5-2016 28

7. Geduld en volharding

Je hebt altijd te maken met een fase van liminaliteit

De liminale fase is de hele fase tussen het ontstaan van haarscheurtjes in de oude overtuigingen, de werkelijkheden, totdat de nieuwe situatie een feit is en geïntegreerd is in het dagelijkse werk (‘gewoon’ geworden is)

Deze fase kenmerkt zich door onzekerheid, de onbekendheid

Terugval hoort erbij

Om de onzekerheid, de onduidelijkheid of gewoon de moeite te omzeilen, doen we maar weer wat we altijd deden. Je verzint excuses, al dan niet legitiem: “Het is nu echt even te druk om dat er ook nog bij te doen.”

Het is geen reden om op te geven. Het is weer een iteratie

9-5-2016 29

7. Geduld en volharding

Wat kan je doen?

Herhalen, herhalen, herhalen

Bezwaren om te herhalen:

1. Ze moeten het nu wel onthouden hebben, het is toch duidelijk gezegd en ze kunnen het allemaal nog nalezen

2. Het moet een beetje leuk en afwisselend zijn, we gaan niet hetzelfde doen als we eerder al gedaan hebben

3. De vorige keer heeft het ook niet gewerkt. Ja wel even, maar de waan van de dag nam het al snel weer over. Dus waarom zouden we het opnieuw proberen?

9-5-2016 30

7. Geduld en volharding

Feedbackloops inbouwen

Om van herhaling een iteratie te maken, zorg dan voor voldoende

mogelijkheden waarop actief feedback georganiseerd wordt

Kleine stapjes zetten

Liever 20x een mini-stapje dan één grote. Want dan loop je de kans dat je

het helemaal niet doet

Met kleine stapjes kan je een enorm versnelling inzetten

Je straalt de onderliggende boodschap uit: wij werken hier aan continue

ontwikkeling en verbetering

9-5-2016 31

7. Geduld en volharding

Veranderingen verstevigen

Zet de kleine stappen in de goede richting flink in het zonnetje

Geef het de tijd om uit zichzelf verder sterker te worden. Positieve aandacht geven aan wat er verandert. En tegelijk ook aanspreken op gedrag dat deze stappen in de goede richting ondermijnt

Verbind je veranderingen met je gewenste uitkomst

Hoe dragen de veranderingen die plaatsvinden bij aan het grotere geheel?

Zo bereik je dat de gewenste uitkomst op een heel natuurlijke manier weer even in de aandacht komt

9-5-2016 32

7. Geduld en volharding

Successen vieren

Door successen in de aandacht te zetten, de feitelijke ontwikkelingen

weer te geven, zet je de boodschap in de onderstroom neer: ‘Zo doen wij

dingen hier’. Het leidt tot kopieergedrag, meer van waar je naartoe wilt

Door successen, kleine stapjes, te benoemen wordt de gewenste uitkomst

weer helderder

9-5-2016 33

Aan de slag met Veranderen 3.0

Wat vraagt Veranderen 3.0 van jou?

Dat je wilt en kunt omgaan met een onzekere uitkomst

Dat je ook aan het werk gaat met jouw bijdrage

Alles wat er is, moet op tafel mogen komen

Investeer tijd voor het formuleren van een goede gewenste uitkomst

9-5-2016 34

Toegift: let op je woorden

De rol van (beeld)taal in veranderprocessen

De woorden en beelden die je gebruikt zijn van invloed op het verloop en het

succes van je veranderproces.

Voorbeelden van de auteurs hoe zij actief gebruik maken van de invloed van

woorden in veranderprocessen:

Luisteren en onderzoeken woorden die mensen gebruiken om meer van hun

werkelijkheidsconstruct te weten te komen

Aandacht verplaatsen van problemen naar uitkomsten

9-5-2016 35

Woorden zijn niet ‘zomaar woorden’.

Doorvragen, doorvragen, doorvragen

Gezamenlijke woorden, vocabulaire en taal ontwikkelen

Als taal, het woordgebruik in de organisatie verandert, is dat een teken dat

het gedrag ook verandert

9-5-2016 36

Metaforen en beelden

Een beeld zegt meer dan duizend woorden

Kracht en gevaar: hoewel je kan denken dat het ‘maar bij wijze van spreken’ is, is de onderliggende structuur van metaforen direct verbonden aan je denken en handelen

Met metaforen comprimeer je enorme hoeveelheden informatie in een klein pakketje

Door de informatie te ‘unzippen’ komt een enorme hoeveelheid informatie beschikbaar

Metaforen creëren een gezamenlijke taal

Bij vernieuwing is het gebruik van metaforen noodzakelijk

Onze hersenen kunnen iets wat nog niet bestaat namelijk niet bevatten. Met beelden en metaforen tap je in op al bestaande ervaring en kennis

9-5-2016 37

Metaforen en beelden

Manieren om in te zetten in verandertrajecten:

Metaforen om de Gewenste Uitkomst te formuleren en uit te dragen

Eigen (onbewuste/impliciete) metaforen ontwikkelen

Metaforen als handige ingang om werkelijkheden te verkennen

Aansluiten op metaforen van anderen in je taalgebruik

Letterlijk gebruik van beelden (congruentie)

Terug laten komen

9-5-2016 38

Customer Excellence

www.m-lc.nl