blog.associatie.kuleuven.be  · Web viewBij het voorstellen van de onderzoeksvraag benoemden...

18
2

Transcript of blog.associatie.kuleuven.be  · Web viewBij het voorstellen van de onderzoeksvraag benoemden...

Als student reclamevormgeving kom ik elke dag telkens weer in contact met campagnes en reclamebeelden die nieuw zijn voor mij. Heel soms heb ik dan het gevoel iets eerder

2

gezien te hebben. Nieuwsgierig als ik ben, kan ik het dan ook niet laten om wat opzoekwerk te verrichten. Af en toe stoot ik dan op een oudere campagne die er enorm veel van weg heeft.Met dit in het achterhoofd ben ik aan mijn scriptie begonnen. Wat is plagiaat nu precies? En waar ligt de grens tussen plagiaat en inspiratie? Op deze vragen heb ik getracht een antwoord te vinden doorheen mijn onderzoek. Door talloze voorbeelden te bestuderen en menig reclamefora af te schuimen ben ik tot de conclusie gekomen dat het fenomeen meer voorkomt dan we zelf denken te weten. Maar hoe komt het nu dat men bestaande werken gaat kopiëren? Is het louter toeval, of denkt de maker echt dat zijn actie onopgemerkt zal blijven? Wat zijn de motieven van de plagiator en hoe denkt hij ermee weg te komen? Ook deze aspecten heb ik onderzocht in mijn onderzoek.

Bij het voorstellen van de onderzoeksvraag benoemden sommige medestudenten het een heikel thema, ikzelf zag er de kans in om nieuwe inzichten te krijgen in mijn toekomstig werkveld. Het kan me alleen maar helpen om creatiever uit de hoek te komen en zo geen werk achteloos over te nemen.Tot slot wil ik mijn medestudenten ook nog enkele tips meegeven waardoor zij plagiaat kunnen vermijden in hun werk.

1.1. Plagiaat“Plagiaat is het overnemen van andermans werk zonder correcte bronvermelding. Hierbij wordt een werk van literatuur, wetenschap of kunst gebruikt en vervolgens gepubliceerd of vermenigvuldigd zonder vermelding van de oorspronkelijke auteur, waarbij de pleger van het plagiaat het doet voorkomen alsof dit zijn eigen oorspronkelijke werk is.” Dit is de definitie die Wikipedia geeft aan het fenomeen. Zelf vind ik dat de term ‘plagiaat’ hierbij heel oppervlakkig benaderd wordt. De lijn tussen inspiratie en plagiaat is heel dun. De wisselwerking tussen deze twee is op te splitsen in vijf verschillende soorten in de reclame:

1. Inspiratie op basis van gemeenschappelijke elementen:Deze campagnes liggen inhoudelijk niet dicht bij elkaar. Wel hebben ze een gemeenschappelijk element waardoor ze toch iet of wat op elkaar gelijken. De gelijkenis is louter toeval, maar duidt er ons ergens wel op hoe vaak bepaalde verbanden worden gebruikt (en her- gebruikt) in de reclamewereld.Hier is dus geen sprake van plagiaat. De makers vinden hun inspiratie wel in dezelfde elementen, maar de gelijkenis steunt enkel en alleen op toeval door dezelfde (populaire) verbanden te leggen. Bepaalde elementen zullen dus telkens opnieuw blijven opduiken in de reclame. Dit is niet erg, zolang ze werken bij het publiek. Maar misschien is het niet slecht om jezelf uit te dagen om wat origineler uit de hoek te komen.

3

Als voorbeeld twee spotjes; de eerste is van H2OH, een frisdrankenmerk, de tweede van het snoepmerk Skittles.Ondanks de twee totaal verschillende inhouden, wordt in allebei gebruik gemaakt van vlechtjes.

2. Door kosmisch toeval:Bij deze gevallen zou je kunnen denken dat de ene campagne een pure rip-off is van de andere. Maar ook hier berust het verband op louter toeval.Het valt soms moeilijk te geloven, maar toch kan het allemaal bewezen worden. We kunnen hier dus uitgaan van gelijkenissen door kosmisch toeval. Dit wil zeggen dat 2 ideeën afzonderlijk gegroeid zijn en door puur toeval bijna compleet hetzelfde zijn uitgewerkt.

Twee verschillende producten (Caran d’Ache & CAM) met een heel gelijkaardig visueel idee. Toch kan men hier uitgaan van kosmisch toeval omdat deze met slechts enkele dagen verschil uitgebracht werden.

4

3. Een hommage:Hier is de gelijkenis geen toeval. Het idee is om een vroeger werk of een vroegere stijl te eren, door het publiek er nog eens aan te herinneren. Ook hier kan je niet van plagiaat spreken. In feite wordt het vroeger werk / stijl enkel als inspiratiebron gebruikt waarop verder kan nagedacht worden. Het is niet zo dat het concept schaamteloos overgenomen wordt.

Het linkerbeeld is een scène uit de film ‘The Exorcist’. Stofzuigermerk ‘Dirt Devil’ heeft zich hierdoor laten inspireren. Zij gebruiken de bewuste scène om de enorme zuigkracht van hun stofzuigers te ‘demonstreren’.De stijl, montage en muziek bleven behouden om dezelfde sfeer te creëren. Enkel de plot is op een humoristische manier gewijzigd.

4. Copycat:Dit is het geval wanneer er een idee overgenomen wordt en men stiekem hoopt dat niemand het zal opmerken. Er zijn te veel gemeenschappelijke elementen aanwezig om nog van toeval te kunnen spreken. Hier kan dus voor de eerste keer gesproken worden van plagiaat in plaats van inspiratiebron. Om eventueel latere beschuldigingen te kunnen weerleggen, voorzien de makers enkele kleine aanpassingen tegenover het origineel.

Beide advertenties voor mobiele kranten, maken gebruik van Obama en dezelfde beeldtaal. Hier kan gesproken worden van plagiaat. Toeval is uitgesloten omdat ze met 3 jaar verschil verschenen in de media. Toch zijn de nodige aanpassingen uitgevoerd om een ‘veiligheid’ in te bouwen.

5

5. Rip-off:De laatste soort is de zuiverste soort van plagiaat. Hier wordt er gewoon flagrant gekopieerd. Er wordt geen enkele aanpassing meer gedaan en het idee is gewoon zo overgenomen. Het vertonen van veel gelijk-aardigheden doet vermoeden dat het om plagiaat gaat.

De voorbeelden hierbij zijn twee televisiespots voor een elektrische wagen. De ene is

van Mitsubishi, de andere van Renault. Beiden maken ze gebruik van hetzelfde concept : ‘Je gebruikt toch ook geen brandstof bij huishoudtoestellen, waarom dan wel bij wagens?’.Hier kunnen we spreken van plagiaat. Het feit dat de spots met enkele maanden verschil verschenen, bevestigt dit vermoeden.

6

1.2. Excuses plagiaatTelkens wanneer er dan een geval van plagiaat boven water komt, staat men klaar met een excuus. De dader(s) beweert/beweren dan onbewust andermans werk te hebben gedupliceerd. De schuld wordt telkens ontkent. Hier volgt de top vijf van meest gebruikte excusen:

1.De eerlijke fout:Is er echt een ‘eerlijke vergissing’ in het spel? Zelf de beste Creative Director is feilbaar. Niemand is vrij van fouten en het kan iedereen overkomen. Als het dan echt om een ‘eerlijke vergissing’ gaat is een vlugge verontschuldiging en nog vluggere correctie meestal voldoende.

2. De wet van de natuur:Dit excuus kennen we allemaal. Het kan vergeleken worden met “de hond heeft mijn huiswerk opgegeten”. Mensen beschuldigen externe factoren als oorzaak van hun fout. Van 'niet voldoende slaap' tot 'te hoge druk', van 'slechte briefing' tot 'opgelegd door de baas', het passeert allemaal de revue. De wet van de natuur is het ultieme excuus, omdat de plagiator ergens anders de oorzaak van zijn/haar wangedrag kan projecteren : het was iets anders dat hem/haar deed plagiëren.

3. De grote ontsnapping:Het internet is mogelijk te wijten voor dit veelgbruikte excuus. Zoals de titel al zegt, denken mensen nog vaak dat als gevolg van de enorme hoeveelheid publicaties op het web en door hier en daar te kopiëren, hun wangedrag onopgemerkt zal blijven. Ze zien het net als een plaats waar men kan ontsnappen aan opgelegde regels. Dit kan het geval geweest zijn een aantal jaren geleden, maar de technologie van vandaag biedt vele mogelijkheden om misbruik en overgenomen werk te identificeren.

4. Het verval van het persoonlijk oordeel:Dit excuus wordt vaak gebruikt door professionals. Binnen de journalistiek maar ook binnen de reclamewereld is plagiaat een grote inbreuk op de ethiek van het bureau. Veel mensen worden hier de dag van vandaag niet goed meer over geïnformeerd. Bij misbruik is het typische excuus: “Ik weet dat ik een fout gemaakt heb, maar het zal niet meer gebeuren.” Het is aan de werk-gevers om dit in goede banen te leiden. Ondernemingen moeten dus hun verantwoordelijkheid nemen en er voor zorgen dat hun werknemers goed ingelicht zijn over alles wat plagiaat aangaat.

7

5. Het misverstand:Dit is het nummer 1 excuus voor plagiaat. Onder het mom van: “Ik wist niet dat ik iets verkeerd deed”, houdt de plagiator simpelweg vol dat hij niets afwist van een gelijkaardig werk. Dit kan gaan over een klein detail.Dit is waarschijnlijk het makkelijkste excuus om op te lossen. Het vergt gewoon wat research om na te gaan of iets daadwerkelijk al bestaat.

Het is heel moeilijk te bepalen of iemand nu de waarheid spreekt of niet. Iedereen maakt fouten, maar moet daar dan ook voor durven uitkomen.Bij echt grote twijfel, kan je als betrokken partij een klacht indienen. De gespecialiseerde instanties zullen de zaak dan uitgebreid onderzoeken en nadien hun oordeel vellen.

1.3. Inspiratie8

Veranderende inspiratiemogelijkhedenDoor de jaren heen is inspiratie enorm hard veranderd. Grotendeels mede door de digitale revolutie. Alles wat men vroeger deed om ideeën op te doen, zoals een inspiratiewandeling maken of in boeken rondneuzen, wordt de dag van vandaag op de computer gedaan.Dankzij de vele afbeeldingen en ‘hopen’ informatie op het internet, is het voor de mensen niet meer nodig de deur uit te komen. Alles kan online teruggevonden worden. Bibliotheken bomvol informatie van over de hele wereld, staan nu verzameld op het net. Wil je bijvoorbeeld wat informatie omtrent papegaaien, dan hoef je de zoo geen bezoek meer te brengen, maar kan je heel gericht opzoekwerk verrichten vanuit je luie zetel. Er wordt dus heel wat tijd bespaard door de informatie zo bij de hand te hebben.

Het maakt ook niet meer uit waar je op de wereld woont. Zolang je over een internetverbinding beschikt, kan je van op gelijk welke plek opzoeken wat je maar wil. Letterlijk alles is er te vinden. Van het verloop van WOII tot het persoonlijke twitteraccount van de paus. Je kunt het zo gek niet bedenken of er is al iets over te vinden. Door de continu nieuwe mogelijkheden blijven de informatiebronnen zich opstapelen.

Maar is het internet wel zo’n goede inspiratiebron?

Om ons doorheen dit doolhof van informatie te kunnen worstelen, worden onze zoekopdrachten selectiever en directer. We weten ondertussen naar wat we precies op zoek zijn. De overige informatie eromheen laten we links liggen. Deze kunnen nochtans meer inspiratie opwekken dan datgene waarnaar je echt op zoek bent. De term inspiratie houdt namelijk in dat iemand zich geprikkeld voelt door nieuwe dingen die hij rondom zich ontdekt, dingen die hij voordien nog niet kende.

Welke invloeden heeft de komst van het internet op de creativiteit van de mens ? Het gevaar zit er dus in dat men bestaande ideeën gaat combineren of herproduceren. Op Ads of the World zijn het allemaal vaste, uitgewerkte denkpatronen die je terugvindt. Door hieruit de beste elementen over te nemen en te combineren in het eigen werk, komen we uit bij de oorzaak van veel voorbeelden van plagiaat!

Een tweede minpunt is dat we de hoeveelheid informatie op het internet niet goed meer verwerkt krijgen. Onze hersenen moeten als het ware overuren draaien om alle informatie te analyseren. Hierdoor gaan we minder helder nadenken en zal ook dit het creatieve proces niet ten goede komen.

Steven Johnson, een Amerikaanse auteur die zich toelegt op de invloed van de media op de mens, heeft hierover ook enkele uitspraken gedaan in zijn boek ‘Where Good Ideas Come From: The Natural History of Innovation’. In dit boek gaat hij op zoek naar een antwoord op de vraag “Waar komen goede ideeën vandaan?” Hij zegt dat ideeën zelden in het hoofd van één enkele persoon ontstaan. Goede ideeën zijn het resultaat van een vruchtbare samenwerking tussen verschillende personen. De ene persoon legt zijn concepten uit, de andere speelt er op in. Het is een constante wisselwerking.Dit is ook de voornaamste reden waarom men in teams werkt in de reclamesector. Er is namelijk minder kans dat je vastloopt bij een brainstorm, en je verbetert ook telkens elkaars

9

concepten waardoor er op het einde van de rit een goed uitgepuurd idee overblijft.Steven geeft ook een antwoord op de vraag: “Welke invloed heeft de komst van het internet op de creativiteit van mensen?”. Er is een grote massa aan informatie op het internet. We worden gebombardeerd door afbeeldingen. Het is dan ook erg verleidelijk om iets gelijk-aardigs na te maken. De creativiteit verdwijnt als het ware als sneeuw voor de zon door het internet.

Maar! Zoals hij eerder al zei; goede ideeën komen enkel maar tot stand door samen te werken. Hier kan het internet dus wel als ideaal medium fungeren!Doorheen de jaren hebben de mensen dankzij de komst van nieuwe technologieën nieuwe manieren gevonden om met elkaar in contact te staan. (De uitvinding van de telefoon had bijvoorbeeld een heel grote invloed.) Hiermee groeit dus ook de mogelijkheid om feedbackte geven en te krijgen op ideeën en uitwerkingen, en dit door een variatie aan personen.

Het antwoord van de auteur is dus dat internet geen plaats is om inspiratie te zoeken, maar wel een ideale plaats is om goede ideeën tot stand te brengen dankzij feedback en samen-werking tussen verschillende personen.

1.4 BesluitDoorheen mijn onderzoek heb ik kennis kunnen maken met de soorten plagiaat en de excusen die gebruikt worden om deze te ontkennen. Hierbij heb ik een hoop leuke blogs ontdekt die ik ook na de scriptie zal blijven opvolgen.

10

Maar wat me vooral is bijgebleven, is dat de technologische vooruitgang onze inspiratie niet altijd ten goede komt. Door de overload aan informatie en materiaal op het net, hebben onze hersenen het moeilijker om zelf goede ideeën te produceren, en lonkt de mogelijkheid om bestaande concepten over te nemen in het eigen werk.

Aan de andere kant wil het internet meer evolueren naar een medium waarin ‘samenwerking’ centraal staat, een plek worden waar mensen elkaar kunnen helpen en input geven. Denk maar aan alle mogelijkheden die voorhanden zijn; samen docs. lezen en verbeteren, input geven aan mensen die vast zitten bij een project, simultaan aan een powerpoint werken, altijd en overal aankunnen waar je ook bent,… In feite zijn al deze tools reeds beschikbaar, het is enkel nog een kwestie van ze daadwerkelijk in de praktijk op een nuttige en duurzame manier te integreren.

Toch zou het soms beter zijn om weg te stappen van achter het scherm, en op een meer old-school manier de hersenen te prikkelen.Ik wil mijn onderzoek daarom ook graag afsluiten met enkele tips voor mijn medestudenten: hoe plagiaat vermijden en hoe zelf creatiever uit de hoek komen.

Koppel jezelf losHeb de moed om je eens volledig los te koppelen van het net. Mobiele apparaten leiden toch enkel en alleen maar af. Je bent er voortdurend mee in de weer. Is het niet om een notificatie op Instagram te bekijken, dan is het omdat iemand je getweet heeft of omdat je een nieuwe mail ontvangen hebt. Deze hebben een overweldigend effect.Neem weer eens de tijd om de wereld rondom jezelf te ontdekken. Bezoek musea en vergaap je aan de complexiteit en schoonheid in de architectuur. Zo word je herinnerd aan het feit dat alles mogelijk is. Laat je inspireren door contacten met mensen die je lief hebt. Wanneer je ergens vastzit of iets je tegenhoudt, dan is het perspectief van een buitenstaander een heel waardevol gegeven.Zoek de stilte op, een wereld zonder elektronische apparaten, en stel je geest opnieuw open voor echte inspiratie.

Maak je handen vuilLetterlijk en figuurlijk. Al is het nu bijvoorbeeld een nieuw recept uitproberen in de keuken. Deze activiteiten dwingen ons lichaam zich te concentreren op één ding. Je hoofd wordt als het ware volledig leeggemaakt.Eens je dan terug aan je bureau gaat zitten, ben je weer volledig fris en klaar voor de uitdaging die op jou ligt te wachten.

Dompel jezelf onder in boeken en filmsLaat je inspireren door straffe verhalen en getuigenissen. Neem ook de tijd om de krant open te slaan. Dan ben je niet enkel op de hoogte van de actualiteit, maar kan je er ook nog eens op inspelen.Laat je leiden door een film of documentaire die in lijn ligt met wat je probeert te bereiken. Ze laten zien hoe je bepaalde situaties het beste aanpakt. Ze kunnen een leidraad voor je vormen, en je naar een bevredigend

11

eindresultaat leiden.

Breek uit je routineElke dag dezelfde routine, dezelfde weg naar school, dezelfde plaatsen... Deze gewoontes voelen veilig en geruststellend aan, maar werken ook beperkend. Door elke dag hetzelfde te doen weet je niet wat je mist op andere plaatsen.Schud dus uw alledaagse leven eens grondig door elkaar. Vind nieuwe locaties en routes om te verkennen, probeer nieuwe winkels waar je anders nooit zou binnen gaan en test nieuwe dingen uit. Je weet maar nooit, misschien ontdek je wel iets dat je geest in een compleet andere richting kan stuwen.

Heb plezierDe laatste en meest belangrijke tip is plezier te hebben in wat je doet. Als volwassene vergeet je, door de rompslomp aan papieren die bijgehouden moeten worden, maar al te vaak het belang van spel en plezier.Je moet hier van loskomen en de lichtheid en het plezier in je werk terug-vinden. Dankzij dit amusement kan je je hersenen en creativiteit terug de vrije loop laten gaan.

Ik mag dus besluiten dat plagiaat een gegeven is dat heel vaak voorkomt. Soms wordt het heel bewust gedaan, op andere momenten is het louter toeval. Wanneer je jezelf dan betrapt op een dergelijk fout, moet je de eer aan jezelf houden en eerlijkheidshalve de nodige acties ondernemen. De grens tussen plagiaat en inspiratie is op sommige momenten flinterdun. Het internet is geen bron van inspiratie, maar een plaats van collaboratie. Het is aan de creatieven om dit te beseffen, en zo potentiële schade te vermijden.

12

Bibliografie

andre p. (2011, April 29). Dirt Devil-The Exorcist [Video file]. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=aGb8pMIeY6w

ShortFormCinema. (2009, March 17). The Exorcist – Trailer (Rare) [Video file]. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=u15h02Y0MDY

adsoftheworldvideos. (2011, November 15). Skittles: Infinite Possibilities of the Rainbow [Video file]. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?

13

feature=player_embedded&v=ikCjDTMkOzY

ibyztd. (2011, April 12). H2Oh! Braids BBDO Argentina [Video file]. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=ZWxLz-rPmSo

MASNICK, M. (2011). Crazy Coincidence, Plagiarism, Or An Obvious Idea For An Electric Car Ad?. Geraadpleegd op 19/11/2012, http://www.techdirt.com/articles/20110917/01081315991/could-ad-agencies-come-up-with-identical-idea-commercial.shtml

RiverheadBooks. (2010, September 17). WHERE GOOD IDEAS COME FROM by Steven Johnson [Video file]. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=NugRZGDbPFU

ROTHSCHILD,D. (2011). 5 Common Excuses for Plagiarism. Geraadpleegd op 03/01/2013, http://www.ithenticate.com/plagiarism-checker-blog/bid/52928/5-Common-Excuses-for-Plagiarism

http://www.joelapompe.net/ (geraadpleegd op 03/11/2012)

Internet en Creativiteit. (z.d.). Geraadpleegd op 29 januari 2013, van http://internetcreativteit.wikispaces.com/Inspiratie

LANGELER, R. (2012). De Inspiratiekamer – Vergroot je effectiviteit door creativiteit. Geraadpleegd op 29 januari 2013, van http://www.deinspiratiekamer.nl/blog/7-tips-voor-creatief-gedrag

Johnson, S. (2011). Where Good Ideas Come From – The Seven Patterns of Innovation. London: Penguin Books Ltd.

14