sytze de vriesBij gelegenheid

(ii)

Woorden voor gedenkwaardige

dagen

www.uitgeverijmeinema.nl

sytze de vries Bij gelegenheid

(ii)

9 789021 140834

isbn 9789021140834 / nur 709

b

Ons leven kent tal van dagen die met bijzondere woorden gemar­

keerd worden. Dagen waarop de liefde bloeit, om bevestiging zoekt,

om zegen vraagt. De dag dat die liefde vrucht draagt. Maar ook de dag

dat wij elkaar verliezen, aan de dood, of aan het leven.

Ook zijn er speciale tijden waarop wij nieuwe wegen gaan. Momen­

ten waarop gemeenschap wordt gevormd, of wij daarin worden

op genomen. Momenten die vragen om vertaling van wat ons bezielt.

Om woorden met de smaak van de bijbelse bronnen.

Dit boek biedt zulke woorden. Waar Bij gelegenheid i met name voor

de zondagen bedoeld was, richt dit tweede deel zich op al deze kern­

momenten in ons leven. Met zorgvuldige woorden, geregen tot zin­

nen, tot gebeden, tot gedichten en liederen. Teksten om te gedenken,

om te danken, te vieren en te zegenen. In de kring van de gemeente,

in de groep van vrienden of familie, of thuis in de eigen binnen kamer.

Vrijwel al deze teksten zijn ontstaan in de dagelijkse praktijk. Bij

herhaling geven zij reliëf aan al onze dagen.

Sytze de Vries (1945) is voorganger in Amsterdam. De wekelijkse liturgische

praktijk maakte hem ook schrijver en dichter. Veel van zijn liederen en gebeden

hebben hun plaats al gekregen in de breedte van de oecumenische, Nederlands­

talige liturgie. Bij Uitgeverij Meinema zijn diverse uitgaven met zijn teksten

verschenen, waaronder Bij gelegenheid i. Gebedsteksten van week tot

week, van feest tot feest.

De Vries Bij gelegenheid II 2e druk.indd 1 13-05-2008 15:50:14

Titels van Sytze de Vries, verschenen bij Meinema:

Wachtwoorden in de nachtOp liefde gebouwdGeboren als geroepenSignaalZo lang wij adem halenOm ermee te leren levenJij bent om van te houdenLiefde op het lijf geschrevenDoor de sluier heenBloeiend houtHet Rijk alleenTegen het donkerBij gelegenheid IBij gelegenheid IIBij gelegenheid IIIWaarom de zon gratis isDe mens in het Kind

Sytze de Vries

BIJ GELEGENHEID

deel 2

Woorden voorgedenkwaardige

dagen

Tweede druk

Uitgeverij Meinema, Zoetermeer

www.uitgeverijmeinema.nl

Ontwerp omslag: Geert de Koning

Tweede druk 2008

ISBN 978 90 211 4083 4NUR 709

© 2005 Uitgeverij Meinema, Zoetermeer

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door foto-kopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voor-afgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

5

Ten geleide

Wanneer dit boek dezelfde titel draagt als zijn voor-ganger, Bij Gelegenheid, geeft dat hun gezamenlijke noemer aan. Boeken met teksten om te bidden, te zingen, te overdenken en te vieren. Deel 1 kende vooral de zondagse eredienst als kader, in deel II vormt onze levensloop de rode draad. Die is vol ‘gedenkwaardige’ momenten, waarop de bijbelse woorden ons tot geleide en houvast zijn. Dat geldt zowel voor de binnenkamer, als voor de ruimte van het kerkgebouw, als ook voor de huiskamer. Beide delen sluiten grotendeels ook aan bij de verschenen delen I en II van Dienstboek, een proeve. De hier geboden teksten laten zich als alter-natieven gebruiken voor de verschillende rubrieken uit dit Dienstboek. Ik verwijs dan ook graag naar de toe-lichtingen daarin bij de diverse ‘genres’, die in dit boek moesten ontbreken. Al deze teksten zijn in de liturgische en pastorale praktijk – doorgaans die van de Amsterdamse Oude Kerk – ontstaan en daar ook op hun bruikbaarheid getest. Een aantal is afkomstig uit mijn eerdere boeken Wachtwoorden in de nacht en Op liefde gebouwd, maar wel grotendeels herschreven. De pastorale praktijk heeft mij menigmaal gecon-fronteerd met situaties waarin de klassieke prakti-sche theologie niet voorziet: zelfdoding, euthanasie, echtscheiding, homoseksualiteit. De discussie over de vormen van kerkelijke aanwezigheid in dezen wil ik hier niet beslechten, maar in deze context wilde ik ook niet met lege handen staan. Sommige teksten getuigen daarvan.

6

Tevergeefs zal men naar de bijbelse Psalmen zoeken, die toch de bakermat zijn van ons bidden en zingen. Uiteraard heb ik mij ook intensief met dit liedboek van Israël bezig gehouden en het Psalter in vele vormen en toonaarden gezongen, in Hoofd- en Getijdendiensten. Ik hoop al die teksten dan ook apart bijeen te mogen brengen in een derde deel van Bij gelegenheid. Diverse teksten uit dit boek zijn ook op muziek gezet. Voor de nadere gegevens daarover verwijs ik u naar mijn website www.sytzedevries.com. Daar vindt u ook meer gegevens over de verkrijgbaarheid van deze muziek. Nu in deze delen I en II zoveel verzameld is van twintig jaar eredienstvaardig voorgangerschap, wil ik al diegenen bedanken, die mij bleven aansporen niet op te houden te zoeken naar de juiste woorden, waarmee de Schrift zelf niet alleen gelezen, maar ook gevierd en gebeden en gezongen kan worden. Ook de uitgever reken ik daaronder.

Gezonden zijn wij en gedreven tot de taal die als bestemming zijn genadewoord herhaalt.

En metterdaad dat woord ook te vertalen, voor mensen zijn ontferming te herhalen, hoe Hij in ons opnieuw tot leven komt, dat blijft voor ons bestaan de zin, geschreven op het lijf.

Amsterdam, nazomer 2005Sytze de Vries

7

Inhoud

Ten geleide 5Inhoud 7

I. op lIefde gebouwdOver trouw en vertrouwen De hoogste weg – parafrase van 1 Korinthe 13 18Dat ik de naam mag zijn van jouw verlangen 20In de stilte 21De taal van het lichaam 22In goede handen 23Een lijflied 24Trouw 25Een vriend, zo mag ik heten 26

De liefde wordt gevierd – een trouwliturgie 28

Voorbeden als de trouw wordt gevierd: 42– Gebed om vriendschap 43– Gebed als de weg is opgebroken 45– Gebed tegen de versloving 46– Gebed als liefde geen antwoord vindt 48– Gebed voor de ouders 49– Gebed tegen de grauwe dagen 50– Gebed voor lijf en leden 51– Gebed om zicht op onze bestemming 52– Gebed rond de ziekte aids 53

Liederen van liefde en trouw: 55– Liefde, eenmaal uitgesproken 55– Maak ons uw liefde, God, tot opmaat 56– Om samen de dagen te delen 57

8

– Kom, God, en schrijf uw eigen Naam 58– Wij gaan tezamen, zij aan zij 59

Overgewicht 60

Hernieuwing van de trouwbelofte (1) 61

Hernieuwing van de trouwbelofte (2) 64

Avondgebed op de trouwdag 67

Lied ‘Wij zijn elkander toevertrouwd’ 69Voorbeden als de trouwdag wordt gevierd 72Als liefde wordt beproefd 74Laat het vuur weer branden 75

A Dieu: een ritueel als de wegen scheiden 76

II. Gemeenschap der heIlIgenRituelen van verbond en verbintenisViering van de Paasnachtwake, waarin 84– doopgedachtenis 91– openbare belijdenis van het geloof 95– de bediening van de heilige doop 96Wij lopen met de ogen dicht 103

Doopliederen: 104– Gods uitgesproken woord 104– Nog voor wij woorden hebben 106– Ons geluk staat U voor ogen 108– Wij komen als geroepen 110– Telkens als het water vloeit 111

9

Van kinderen en ouders 112Lied bij de geboorte 112Toewijding van pasgeborenen in de gemeente 113Jij kleine reisgenoot 115Gebeden voor kinderen en ouders 116

Voor het eerst aan Tafel 118– lied ‘Wij mensen moeten leven’ 118– lied ‘Wat klaarstaat op de tafel’ 119– Tafelgebed 119– Dankgebed 121– lied ‘Hier proefden wij wat ooit zal zijn’ 121

Verbintenissen 123- van een musicus aan de gemeente 123- van een Dienaar des Woords 128- van (andere) ambtsdragers 134- lied ‘Wat ons van hart tot hart verbindt’ 138

Nachtwake of Vigilie 139

III. BInnenkamerbrevIerMorgengebed (1) 146Morgengebed (2) 147Lofzang van Zacharias 148Morgengebeden 149- voor de zondag 149- voor de maandag 150- voor de dinsdag 151- voor de woensdag 152- voor de donderdag 153- voor de vrijdag 154- voor de zaterdag 155Morgenlied ‘Al op de drempel’ 156

10

Middaggebed (1) 157Middaggebed (2) 158Middaggebed (3) 159Middaggebed (4) 160Vesperhymne ‘Nu zoveel naar de stilte neigt’ 161Lofzang van Maria 162Avondgebed (1) 164Avondgebed (2) 165Avondgebed (3) 166Avondgebed (4) 167Avondgebed (5) 168Lofzang van Simeon 169Avondlied ‘De lichtval van de avond’ 170Gebed in de nacht (1) 171Nachthymne ‘De nacht die ons het licht benam’ 172Gebed in de nacht (2) 173Belijdenis (1) 174Belijdenis (2) 175Kerst: Mens geworden 177Jaarwisseling ‘Gij die mijn tijd op handen draagt’ 179Paasvuur 181Op de wieken van het licht 182De Paastuin 183Emmaus 185Pinksteren ‘Overal is vreemde grond’ 186Voleindingstijd ‘Alle verlangen blijft’ 187Bron van genade 188Wat is de mens 189Gebed van Judith 190Zegenbede (1) 191Zegenbede (2) 192

11

Iv. voorbedenDankzeggingen– voor Christus 195– voor gevonden gemeenschap 196– voor de gemeente 197Dankzegging 198– voor de Drievuldigheid (1) 199– voor de gemeente 200– voor het Woord 201– voor elkaar 202– voor de Drievuldigheid (2) 203– voor het visioen 204– voor de kracht van het Woord 205– voor een nieuw zicht 206– voor Gods nabijheid 207– voor de liefde 208– voor het gegeven leven 209– voor ondervonden trouw 210

Voorbeden– voor de kerk en wie haar voorgaan 211– voor de kerk in de wereld 212– voor kerk en gemeente (1) 213– voor de kerk en het eigene van de gemeente 214– voor de kerk in wintertijd 215– voor de kerk als hoeder van de bron 216– voor de kerk als vrijplaats 217– voor de kerk, geboren uit Abraham 218– voor de kerk als hoedster van de dank 219– voor kerk en gemeente (2) 220– voor de kerk als teken van Gods liefde 221– voor de eenheid van de kerken 222– voor strijdende volken 223– voor wie de volken regeren 224

12

– voor de komst van het Rijk 225– voor de plaats waar wij wonen 226– voor de zachtmoedigen 227– voor politici in verkiezingstijd 228– voor rechters en rechtelozen 229– voor zegen en vloek van onze tong 230– om het Rijk 231– voor de voltooiing van de schepping 232– voor het land waar het Woord vlees werd 233– voor de akker van de wereld 234– als de natuur de schepping weerspreekt 235– als de volken woelen 236– voor de wereld in uw licht 237– gebed voor Amsterdam 238– om de goede schepping 240– voor de verliezers 241– bij moedeloosheid en ongeloof 242– voor wie opgebrand zijn 243– voor wie leven in verwarring 244– om nieuw zelfvertrouwen 245– om zachtmoedigheid 246– vanwege misbruik 247– bij ziekte en ouderdom 248– bij het oud worden 249– bij het sterven 250– met naam en toenaam 251– bij verlies en rouw 252– in de rouw 253– voor wie oud van dagen zijn 254– voor elkaar 255– bij de laatste grens 256– met het oog op de Maaltijd 257

13

Door het jaar heen– in de tijd van Advent (1) 258– op de gedenkdag van Sint Nicolaas 259– in de tijd van Advent (2) 261– voor Solidaridad 262– voor de Kerstnacht 264– dankgebed op Kerst 267– op het feest van de geboorte van de Heer 268– in de Verschijningstijd 271– in de Passieweken 272– in de Passietijd 274– op Palmzondag 276– slotgebed op Palmzondag 277– voor de Witte Donderdag 278– voor de Goede Vrijdag 280– aanklacht onder het kruis 285– voor de Paasmorgen 287– in de Paastijd 290– voor zondag Cantate 291– voor Pinksteren 294– voor Allerheiligen 298– voor de Voleindingszondag 301

v. wachtwoorden In de nachtLoslaten 306Afscheid 307Verborgen God 308Verlaat ons niet in onze ouderdom 309Ziekenzalving – een ritueel 310Een laatste oordeel 313Gebed met de dood voor ogen 314Een zegen, voor wie verder gaan 316Een zegen, voor wie sterven gaat 317Lied ‘Langs de luchten’ 318

14

Een ‘goede’ dood 320Maaltijd van de Heer met wie sterven gaat 321Lied ‘Nu niets mijn hart hier nog kan binden’ 325Bij de beëindiging van een mensenleven 326Afscheid in besloten kring 327Van dagen verzadigd 331Gebed voor wie na ons komen 332Jij, mijn adem 333Ik ducht het duister niet 335Liefelijk licht 336Huisliturgie voor een dodenwake 337Dodenwake als avondgebed 339De ‘zelfgekozen’ dood 342

proeve van een afscheidsdienst 345– gebed op de drempel 346– een kyrie 347– openingsgebed (1) 348– openingsgebed (2) 349– openingsgebed (3) 350– parafrase van Efeze 5:8-15 351– Als de zee niet meer zal zijn 352– Een ademtocht 353– lied ‘Christus heeft het pleit gewonnen’ 354– lied ‘Zo lang wij adem halen’ 356– een geloofsbelijdenis 358– voorbeden 360– Koester de namen 366– Draag de namen die wij noemen 367– Die ons gedenkt 368– Om wie leven in de kilte 369– Tafelgebed 370– Uitgeleide 373– Door het Licht ben ik beoogd 374

15

– Dan vraagt de morgen mij ten dans 375Op de begraafplaats 376In het crematorium 379Als de urn wordt bijgezet 380

Gedachtenis der gestorvenen 381Rouw 381Een gebed in rouw 382Voorbede voor rouwenden 383Sterfdag 384Allerheiligen 385Drempelgebed voor Allerheiligen 387Gedachtenis der gestorvenen 388Lied ‘Die ons in ’t hart geschreven staan’ 391Voorbede 392

OP LIEfDE GEBOUWD

18

De hoogste weg– parafrase van I Korinthe 13 –

liefde volhardt in het scheppen van ruimte

blijft waaien als een milde lentewind die bloeien laat en nooit verstikt

liefde loopt niet te koop uitdagend met hoge borst

liefde kent geen trots die beschadigt en beschaamd maakt

liefde wil niet winnen niet zelfgenoegzaam zijn zich niet handhaven

liefde verdraagt geen onbetrouwbaarheid maar deelt de vreugde om mensen die op elkaar aan kunnen

19op liefde gebouwd

liefde is een alles omvattend huis en biedt een dak voor totaal vertrouwen voor grenzeloos verwachten

liefde houdt eindeloos vol valt niet af

liefde alleen laat zich kennen als toekomst die blijft

20

Dat ik de naam mag zijn van jouw verlangen

Dat ik de naam mag zijn van jouw verlangen wekt in mij een nog nooit vermoede kracht. Jij hebt mij bij mijn eigen bron gebracht en stromen mag ik, vrij en onbevangen.

Jij brak mijn doolhof van gedachten open en hebt mij stapvoets uit mijzelf ontward. Gretig je gangen gravend naar mijn hart ben jij op wat ik zelf niet wist gestoten.

Het vuur dat smeulde en vergeten brandde onder de as, riep jij in mij terug. De vonk herleeft, geeft aan zijn vlammen lucht en ik ontvang mijn vrijheid uit jouw handen.

Dat ik de naam mag zijn van jouw verlangen heeft heel het harnas om mijn ziel gekraakt. Ik weet mij aan mijn naakte huid geraakt die, niet verborgen meer, nu alle licht wil vangen.

21op liefde gebouwd

In de stilte

In de stilte van mijn hart botsen twijfel en verlangen tot zij, in elkaar verward, donker dreigend blijven hangen, alle licht hebben verhard.

In de stilte van de nacht tel ik slag na slag de uren. Het verlangen houdt de wacht op mijn zelfgebouwde murenen verteert aan eigen kracht.

In de stilte van mijn huid leer ik mijn gedachten lezen, luister ik naar elk geluid, of de echo van mijn wezennog op dove oren stuit.

In de stilte van mijn nachtwijst een eerste licht de dag aanals een weten ongedachtdat nu mijn gemis niet langernog van jou zijn heil verwacht.

In het zwijgen van jouw stem kan ik ook het antwoord horen dat ik zelf de sleutel ben die ik opgaf als verloren. Nu jij weg bent vind ik hem.