Bestraling prostaatkanker

Informatie voor patiënten Zoals u van uw uroloog heeft vernomen, is bij u prostaatkanker ontdekt. Het vooronderzoek heeft gelukkig geen afwijkingen getoond die op uitzaaiingen kunnen wijzen. Het voornemen bestaat om bij u de prostaatkanker te laten behandelen met een volledige uitwendige bestraling om aldus alle kwaadaardige cellen in de prostaat te vernietigen. U heeft van uw uroloog al vernomen wat u allemaal bij een bestraling kunt verwachten. In deze folder wordt het u allemaal nog eens uitgelegd. Andere vormen van behandeling Er zijn twee verschillende vormen van bestraling die kunnen worden toegepast op de prostaat. Hieronder leest u welke vormen dit zijn. Uitwendige bestraling Hierbij wordt de prostaat met een gerichte dosis van buitenaf vanaf verschillende kanten door de huid heen bestraald. Inwendige bestraling Hierbij wordt radioactief materiaal in de prostaat geplaatst. Omdat deze bestraling zich binnen in de prostaat concentreert, is er minder risico op beschadiging van gezond weefsel dan bij uitwendige bestraling. Bijwerkingen, zoals plasklachten of erectiestoornissen, kunnen wel optreden. Inwendige bestraling kan worden toegediend op twee verschillende manieren: Het plaatsen van tientallen kleine korreltjes (radioactieve

jodium) in de prostaat, gedurende een narcose of ruggenprikverdoving.

Het plaatsen van dunne slangetjes in de prostaat onder narcose of ruggenprikverdoving. Door deze slangetjes worden radioactieve draadjes in de prostaat gebracht. Hiermee wordt u vier keer in twee dagen aangesloten op een bestralings-apparaat.

Het nadeel van deze behandeling is dat hij lang niet bij iedereen toepasbaar is.

Combinatie bestraling en hormonale therapie In sommige gevallen wordt de bestraling gecombineerd met een hormonale onderdrukking van de prostaatkankercellen. De radiotherapeut zal u hierover dan informeren. Zie eventueel de behandelwijzer ‘prostaatkanker’ of KWF voor en uitgebreide uitleg over hormonale therapie. Uitwendige bestraling Een bestraling bij prostaatkanker kan worden verricht als bij

onderzoek van de prostaat blijkt dat de prostaatkanker beperkt is en er geen uitzaaiingen zijn aangetoond. Met bestraling kunnen alle kwaadaardige cellen in de prostaat worden vernietigd, zodanig dat genezing van prostaatkanker kan worden bereikt.

De radiotherapeut maakt een behandelplan nadat deze zich op de hoogte heeft gesteld van de bevindingen van de uroloog en eventueel aanvullende onderzoeken heeft verricht.

Er wordt een (nieuwe) CT-scan gemaakt om de omvang van het bestralingsgebied te kunnen vaststellen. Bovendien wordt de stralingsdosis vastgesteld.

Hierna wordt vastgesteld hoeveel uitwendige bestralingen nodig zijn om de totale dosis te bereiken. In principe zijn dit 34 uitwendige bestralingen. Eén bestraling bestaat meestal uit drie bestralingsvelden. Gedurende zeven à acht weken vindt elke werkdag een bestraling plaats. Elk van deze bestralingen is echter kortdurend en weinig belastend.

Gedurende één werkdag per twee weken ondergaat het bestralingsapparaat een onderhoudsbeurt en wordt er dus niet bestraald.

De bestralingen vinden poliklinisch plaats. U kunt met eigen vervoer of met openbaar vervoer reizen. Het hangt af van uw verzekering of u recht heeft op vergoeding van taxivervoer.

De bestralingen worden uitgevoerd door ervaren radiotherapeutisch laboranten op aanwijzingen van de radiotherapeut. U heeft te maken met een min of meer vaste groep laboranten. Gedurende de bestralingen zult u af en toe de radiotherapeut zelf zien. Uiteraard is er altijd een radiotherapeut beschikbaar, als dat nodig mocht zijn.

Tijdens en na de bestralingen wordt regelmatig gecontroleerd of u goed op de behandeling reageert en of er niet te veel vervelende bijwerkingen optreden.

De eerste bezoeken vinden altijd plaats in de Dr. Daniël den Hoed Erasmus MC. De bestralingen zelf kunnen naar keuze in de Dr. Daniël den Hoed Erasmus MC of in het academisch ziekenhuis Erasmus MC plaatsvinden. Wanneer voor één van beide klinieken is gekozen, kunt u echter niet meer wisselen, maar moeten alle behandelingen in die kliniek worden uitgevoerd.

Bij inwendige bestraling wordt u twee tot vier dagen in de Dr. Daniël Den Hoed Erasmus MC opgenomen.

Het Sint Franciscus Gasthuis heeft geen bestralingsafdeling. Mogelijke complicaties van de bestraling Omliggend weefsel Doordat bij uitwendige bestraling door de huid heen wordt bestraald, kan omliggend gezond weefsel beschadigd raken. De huid kan wat rood worden en de anus kan geïrriteerd raken. Dit is meestal van tijdelijke aard en gaat vanzelf over. Problemen met de blaas Hoewel het bestralingsgebied zo nauwkeurig mogelijk wordt vastgesteld, is het niet te vermijden dat de onderkant van de blaas een deel van de bestraling opvangt. Hierdoor kunt u het gevoel krijgen dat u vaker moet plassen en dat u bij plasdrang snel naar het toilet moet. Vooral tegen het eind van de serie bestralingen kan dit gebeuren. Meestal is dit maar tijdelijk en verdwijnt het weer na enkele weken. Indien nodig kan met behulp van medicijnen deze prikkelbaarheid van de blaas wat worden verminderd. Problemen met de endeldarm Het is onvermijdelijk dat de voorkant van de endeldarm enige bestraling mee krijgt. De endeldarm ligt namelijk tegen de prostaat aan. U zult merken dat de stoelgang wat minder regelmatig wordt dan voorheen en dat er soms wat slijm met de ontlasting mee komt. Ook kunt u wel eens een streepje bloed bij de ontlasting aantreffen. Meestal is dit gering en nauwelijks storend. In principe normaliseert zich de situatie in

de tijd na de bestraling. Later, na maanden tot jaren, kunnen opnieuw veranderingen in het ontlastingspatroon optreden: minder lang kunnen ophouden van de ontlasting; een wat frequenter toiletbezoek dan voorheen; verlies van wat bloed of slijm met de ontlasting. Dit komt voor bij ongeveer twintig procent van de mensen die wegens prostaatkanker uitwendig zijn bestraald. Wanneer de ontlasting wel problemen geeft, meldt u dit dan aan uw radiotherapeut of uw uroloog. Er kan dan worden gekeken hoe deze bijwerking kan worden aangepakt. Verlies van erectie Het blijkt dat bij ongeveer dertig procent van de mensen die wegens prostaatkanker worden bestraald nadien de erecties (het stijf worden van de penis) minder worden of zelfs geheel verdwijnen. Wanneer dit gebeurt, is het meestal blijvend. Het is echter mogelijk om later met uw uroloog te bespreken of op een alternatieve manier de erecties zijn terug te brengen. Moeheid Het kan zijn dat, vooral tegen het eind van de serie bestralingen, moeheid optreedt. Deze moeheid verdwijnt na een tijd vanzelf weer, hoewel het bij sommige mensen vrij lang kan aanhouden. Bestralingsschema Zoals eerder gemeld, zal het bestralingsschema door uw radiotherapeut worden vastgesteld. Daarbij wordt zo goed als mogelijk rekening gehouden met uw wensen en mogelijke verplichtingen elders, zoals tijdens vakanties. Het is echter wel belangrijk dat het bestralingschema, zo mogelijk, onafgebroken wordt uitgevoerd. Bij de bestraling van kanker zijn er continue nieuwe ontwikkelingen en verbeteringen, die via wetenschappelijke onderzoeken tot stand komen. Ook de radiotherapeuten van de Dr. Daniël den Hoed Erasmus MC dragen hun steentje aan dergelijke (meestal internationale) onderzoeken bij. Het is mogelijk dat u wordt gevraagd hieraan uw medewerking te verlenen. U bent in dat geval volkomen vrij om al dan niet mee te doen.

Na de bestralingen Wanneer de bestralingsserie is beëindigd, wordt u nog eens gevraagd of u last heeft van bijwerkingen. Vervolgens wordt een controleschema afgesproken, waarbij u afwisselend door uw uroloog en uw radiotherapeut wordt gecontroleerd. Deze controles zullen vele jaren doorgaan. Vragen Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, dan kunt u deze uiteraard aan uw uroloog of radiotherapeut voorleggen. Ook kunt u telefonisch contact opnemen voor verdere informatie of om nog een afspraak voor een gesprek. Neemt u dan bij voorkeur tussen 15.30 en 16.30 uur contact op met polikliniek Urologie, via telefoonnummer 010 – 461 6180, waarbij u vraagt naar piepernummer 3405. September 2009