Beslag op geldrekeningen - Ghent University Library · 2011. 2. 19. · beslag en specifiek wordt...
Transcript of Beslag op geldrekeningen - Ghent University Library · 2011. 2. 19. · beslag en specifiek wordt...
-
1
Faculteit Rechtsgeleerdheid
Universiteit Gent
Academiejaar 2009-10
Beslag op geldrekeningen
Masterproef van de opleiding ‘Master in de rechten’
Ingediend door Klara Storme
(studentennr. 20056105)
(major: economisch recht)
promotor : Prof. R. Steennot
-
2
.................................................................................................................................. 1 1 VOORWOORD ..................................................................................................................................... 5 2 INLEIDING............................................................................................................................................ 7 3 BEGRIP GELDREKENING............................................................................................................... 9 4 BEGRIP DERDENBESLAG............................................................................................................. 10 5 BEWAREND BESLAG OP GELDREKENINGEN...................................................................... 11
5.1 PROCEDURE .................................................................................................................................... 11 5.2 VEREISTEN...................................................................................................................................... 13
5.2.1 Hoedanigheid beslaglegger .................................................................................................. 13 5.2.2 Vereisten gesteld voor de oorzaak van het beslag .............................................................. 14 5.2.3 Urgentie ................................................................................................................................. 15 5.2.4 Vereiste kwaliteit van het voorwerp van beslag .................................................................. 16
5.3 GEVOLGEN...................................................................................................................................... 17 5.3.1 Principe : Onbeschikbaarheid van alle schuldvorderingen :............................................. 17 5.3.2 Uitzonderingen op de principiële onbeschikbaarheid ........................................................ 18 5.3.3 Kantonnement bij bewarend beslag ..................................................................................... 18 5.3.4 Verplichtingen voor de derde : ............................................................................................. 21 5.3.5 Geldigheidsduur bewarend beslag ....................................................................................... 26
5.4 HOGER BEROEP EN OPHEFFING ...................................................................................................... 26 5.4.1 In geval van weigering machtiging beslagrechter: ............................................................. 26 5.4.2 In geval de beslagrechter het bewarend beslag toestond ................................................... 27 5.4.3 Het geval waarin bewarend beslag werd gelegd op grond van stukken waaruit de schuldvordering blijkt : ...................................................................................................................... 28 5.4.4 Een laatste mogelijkheid kan toepassing vinden ingeval van veranderde omstandigheden: ................................................................................................................................. 28
6 UITVOEREND BESLAG OP GELDREKENINGEN .................................................................. 29 6.1 PROCEDURE .................................................................................................................................... 29 6.2 VEREISTEN...................................................................................................................................... 30
6.2.1 Uitvoerbare titel .................................................................................................................... 30 6.2.2 Eisen gesteld aan de oorzaak van beslag ............................................................................ 30 6.2.3 Voorwerp van beslag............................................................................................................. 31
6.3 GEVOLGEN VOOR DE BANK............................................................................................................ 31 6.3.1 De verklaringsplicht.............................................................................................................. 31 6.3.2 Afgifteverbod.......................................................................................................................... 32 6.3.3 Afgifteverplichting ................................................................................................................. 33
6.4 HOGER BEROEP............................................................................................................................... 37 6.4.1 Verzet van de beslagene tegen het uitvoerend beslag : ...................................................... 37 6.4.2 Het verzet door andere schuldeisers .................................................................................... 38 6.4.3 Verzet door de bank............................................................................................................... 38
6.5 PROCEDURE VAN DE EVENREDIGE VERDELING ............................................................................. 38 6.6 MINNELIJKE OPHEFFING VAN HET BESLAG ................................................................................... 39 6.7 KANTONNEMENT BIJ UITVOEREND BESLAG .................................................................................. 39
6.7.1 Kantonnement van de oorzaken van beslag......................................................................... 39 6.7.2 Kantonnement van het voorwerp van beslag....................................................................... 41 6.7.3 Minnelijk kantonnement........................................................................................................ 41
7 VOORWERP : WELKE SCHULDVORDERINGEN KUNNEN IN BESLAG WORDEN GENOMEN.................................................................................................................................................. 42
7.1 ALGEMEEN ..................................................................................................................................... 42 7.2 WORDT DE REKENING OF HET REKENINGTEGOED GETROFFEN?................................................... 42 7.3 KAN DE BANK DE BLOKKERING BEPERKEN TOT HET BEDRAG VAN DE OORZAKEN
-
3
VAN BESLAG?............................................................................................................................................ 44 7.4 WELKE REKENINGEN WORDEN GETROFFEN? ................................................................................ 45 7.5 HET OPENEN VAN EEN REKENING-BIS ........................................................................................... 46 7.6 REKENING DIE IN DEBET STAAT..................................................................................................... 46 7.7 ONBESLAGBAARHEID VAN EEN KREDIETOPENING........................................................................ 46 7.8 BEËINDIGING VAN DE REKENING TIJDENS HET BESLAG................................................................ 48 7.9 ONBESLAGBARE REKENINGTEGOEDEN ......................................................................................... 48
7.9.1 Algemeen................................................................................................................................ 48 7.9.2 Beslagbaarheid van loon geplaatst op een bankrekening : ................................................ 48
7.10 BEDINGEN VAN ONBESLAGBAARHEID......................................................................................... 57 7.11 BEDINGEN VAN ONOVERDRAAGBAARHEID................................................................................. 58 7.12 INTEREST VAN HET VOORWERP VAN BESLAG ............................................................................. 58
7.12.1 Is de bank verplicht verder interest uit te betalen na beslag?.......................................... 58 7.12.2 Is de bank gehouden interest te betalen na kantonnement van het voorwerp van beslag? .................................................................................................................. 59 7.12.3 Valt de interest onder het beslag?...................................................................................... 60 7.12.4 Beslag en moratoire interest............................................................................................... 61
8 HET TIJDSTIP ‘HET OGENBLIK VAN BESLAG’.................................................................... 62 9 BESLAG IN DE TIJD......................................................................................................................... 63
9.1 ALGEMEEN ..................................................................................................................................... 63 9.2 LOPENDE VERRICHTINGEN............................................................................................................. 63
9.2.1 Algemeen................................................................................................................................ 63 9.2.2 Gevolgen voor de verplichtingen van de bank .................................................................... 64 9.2.3 Niet-relevantie van het tijdstip van betaling in het kader van beslag................................ 65
9.3 WIJZIGING VAN HET TEGOED IN GEVAL VAN OVERSCHRIJVINGEN............................................... 66 9.4 WIJZIGING VAN HET TEGOED BIJ BETALING MET EEN DEBETKAART............................................ 69 9.5 WIJZIGING VAN HET TEGOED BIJ DE BETALING MET EEN KREDIETKAART ................................... 70 9.6 WIJZIGING VAN HET TEGOED BIJ DE BETALING MET ENE PROTONKAART .................................... 72
10 IN DE RUIMTE : IPR-ASPECT .................................................................................................... 73 10.1 BEVOEGDHEID BELGISCHE RECHTER .......................................................................................... 73
10.1.1 Algemeen.............................................................................................................................. 73 10.1.2 In geval van Belgisch hoofdkantoor................................................................................... 75 10.1.3 Belgisch bijkantoor van een buitenlands hoofdkantoor.................................................... 77
10.2 GELDING VAN BUITENLANDSE RECHTERLIJKE BESLISSINGEN IN BELGIË .................................. 79 10.2.1 Belgisch bijkantoor ............................................................................................................. 79 10.2.2 Belgisch hoofdkantoor ........................................................................................................ 80 10.2.3 Geen kantoor in België ....................................................................................................... 81
10.3 PROBLEMEN EN MOGELIJKE OPLOSSINGEN M.B.T. HET GRENSOVERSCHRIJDEND BESLAG IN EUROPA..................................................................................................................................................... 81
10.3.1 De problemen ...................................................................................................................... 81 10.3.2 De oplossingen .................................................................................................................... 83 10.3.3 Het Groenboek over een efficiëntere tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen in de Europese Unie : Beslag op bankrekeningen ................................................................................ 84 10.3.4 Het groenboek betreffende de transparantie van het vermogen van schuldenaars ........ 86 10.3.5 Nabije toekomst ................................................................................................................... 87 10.3.6 De reactie van de banken.................................................................................................... 87
11 CONFLICTEN MET OUDERE RECHTEN................................................................................ 88 11.1 DERDENBESLAG DOET GEEN AFBREUK AAN OUDERE RECHTEN : “PRIOR TEMPORE, POTIOR JURE” 88 11.2 SCHULDVERGELIJKING NA BESLAG ............................................................................................. 88
11.2.1 Algemeen : ........................................................................................................................... 88 11.2.2 Wettelijke schuldvergelijking en beslag............................................................................. 88 11.2.3 Gerechtelijke schuldvergelijking ........................................................................................ 90 11.2.4 Contractuele schuldvergelijking of schuldvergelijkingbeding :....................................... 91 11.2.5 Schuldvergelijking & het differé en het disponible van de rekening : ............................. 93 11.2.6 Cheque , beslag en schuldvergelijking............................................................................... 94 11.2.7 Schuldvergelijking en het beding van ‘eenheid van rekeningen’ ..................................... 95
-
4
11.2.8 Schuldvergelijking en het beslag in eigen handen :.......................................................... 95 11.3 CESSIE VAN SCHULDVORDERING................................................................................................. 96
12 DERDENBESLAG OP BEPAALDE SOORTEN REKENINGEN .......................................... 97 12.1 DERDENBESLAG OP EEN GEZAMENLIJKE REKENING................................................................... 97
12.1.1 De meervoudige rekening ................................................................................................... 97 12.1.2 Bedingen m.b.t. het beschikkingsrecht ............................................................................... 99 12.1.3 De gezamenlijke rekening : Actieve hoofdelijkheid tussen de rekeninghouders. ............ 99
12.2 DERDENBESLAG OP EEN REKENING-COURANT......................................................................... 100 12.3 DERDENBESLAG OP KWALITEITSREKENINGEN.......................................................................... 101
12.3.1 Algemeen............................................................................................................................ 101 12.3.2 Rubriekrekening geopend op naam van een notaris ....................................................... 101 12.3.3 Derdenrekening op naam van de advocaat of de notaris geopend................................ 102
12.4 DERDENBESLAG OP EEN SPAARBOEKJE..................................................................................... 105 13 DERDENBESLAG OP HET DOCUMENTAIR KREDIET ................................................... 105
13.1 DOOR DE SCHULDEISERS VAN DE BEGUNSTIGDE TEN LASTE VAN DE BEGUNSTIGDE .............. 105 13.2 DOOR DE OPDRACHTGEVER TEN LASTE VAN DE BEGUNSTIGDE ............................................... 106
13.2.1 Principe : beslagverbod van de opdrachtgever............................................................... 106 13.2.2 Uitzondering in geval van fraude in hoofde van de begunstigde ................................... 108
13.3 DERDENBESLAG TEN LASTE VAN DE OPDRACHTGEVER ........................................................... 108 14 CONCLUSIE.................................................................................................................................... 109 15 LITERATUURLIJST..................................................................................................................... 111
-
5
1 Voorwoord
Deze masterproef behandelt het beslag op bankrekeningen dat een zeer boeiend
thesisonderwerp is gezien de vele verschillende rechtsregelen die hierbij toepassing
vinden. Zo krijgen we voornamelijk te maken met het procesrecht voor de processuele
aspecten van beslag en het financieel recht gezien het een beslag op geldrekeningen
is. Bovendien komen ook het fiscaal recht (BTW als beslaglegger), het familierecht
(alimentatieschuldenaars als beslagenen) enzoverder aan de orde.
In dit proefstuk zal ik vooreerst aan analyse geven van de bestaande processuele
regelen en haar interpretatie. Daarbij wordt het bewarend en het uitvoerend
derdenbeslag apart besproken gezien deze los van elkaar kunnen bestaan.
Vervolgens wordt ingegaan op talrijke aspecten van het bancair derdenbeslag waarbij
nog problemen rijzen. Eerst en vooral wordt dieper ingegaan op het voorwerp van
beslag en specifiek wordt hierbij de nieuwe regeling in verband met de
onbeslagbaarheid van loon op een bankrekening besproken. Vervolgens leg ik me toe
op het beslag in de tijd, met name welke schuldvorderingen na het ogenblik van
beslag het voor beslag vatbare creditsaldo nog kunnen doen wijzigen. Dit wordt
specifiek besproken voor de overschrijving, de debetkaart, de kredietkaart en tenslotte
de protonkaart. Nadien wordt het bancair derdenbeslag besproken in
grensoverschrijdende gevallen. Gezien in deze materie nog vele problemen bestaan,
worden mogelijke oplossingen aangereikt. Hierbij wordt ook een overzicht gegeven
van een toekomstige Europese regeling hieromtrent. Een beslag veroorzaakt een
situatie van samenloop waardoor een analyse zich opdringt van haar positie terzake.
Tenslotte worden het beslag op specifieke soorten rekeningen besproken zoals ingeval
van gezamenlijke rekeningen.
Het beslag op geldrekeningen komt dagelijks voor in de praktijk. Uit een gesprek dat
ik mocht hebben met de heren P. Vrielynck en G. Van Verdeghem van ING in
Brussel bleek dat we bij hen kunnen spreken van een 5 à 6tal beslagen per dag. Drie
seconden voor ik toekwam was net nog een beslag gelegd, vertelden ze me al lachend.
Vaak is de beslaglegger de fiscus of het fonds alimentatievorderingen, maar het
-
6
beslag kan natuurlijk evengoed gelegd worden door een particulier. Een beslag komt
voor op de rekeningen van alle soorten eigenaars gaande van rekeningen met lage
creditsaldi tot rekeningen met hoge creditsaldi zoals bij bouwbedrijven. Maar
evengoed wordt dit morgen gelegd op uw of mijn bankrekening.
Bij het lezen van dit werk is het interessant u oog te vestigen op de lasten die de
wetgeving van het derdenbeslag voor de banken kunnen meebrengen. Deze banken ,
voor wie deze regelen veel tijd, organisatie en dus geld vergen, hebben geen andere
keuze dan de naleving ervan. Bij ING Brussel kunnen we spreken van een tiental
personeelsleden die enkel voor het afhandelen van deze beslagen worden ingezet.
Mijn dank gaat uit naar de heren Paul Vrielynck & Germaan Van Verdeghem van
ING België en mijn familie voor de steun en aanmoediging die ze mij hebben
gegeven bij het schrijven van dit werk.
-
7
2 Inleiding
Het recht is gemaakt om maatschappelijke veranderingen te begeleiden, hoewel het
soms ook wordt bepaald door deze veranderingen.
In de 19e eeuw waren de burgers hetzij te arm om enige verbintenis aan te gaan, hetzij
dusdanig vermogend dat zij in staat waren om hun verbintenissen na te komen.
Door de welvaartmaatschappij van het einde van de twintigste eeuw werden de
burgers dusdanig verleid door het consumentisme dat zij, ook zo zij daartoe niet de
mogelijkheden hadden, massaal verbintenissen aangingen die zij ternauwernood
konden uitvoeren. Dit geldt vooral voor de aankoop van huishoudelijke voorwerpen,
roerende goederen en zelfs onroerende goederen waardoor zij zich in de schulden
staken.
Dit verklaart de toename van de schuldenberg en derhalve de noodzaak voor het recht
om middelen te creëren die de schuldeisers in staat zouden stellen om hun
schuldvorderingen geheel of ten dele te laten voldoen. Dit verklaart dan ook het
organiseren van beslagprocedures. Het beslag is namelijk een mechanisme om het
verhaal van de schuldeisers veilig te stellen en effectief te maken. Het zorgt ervoor dat
de goederen niet meer vervreemd of bezwaard kunnen worden en dat zij uiteindelijk
te gelde kunnen worden gemaakt.
Inderdaad, een basisbeginsel van ons rechtssysteem is dat eenieder met al zijn hebben
en houden gehouden is zijn verbintenissen na te komen en zijn schulden te betalen.
(artikel 7 en 8 Hyp.W.)
Heden is er een groeiende belangstelling voor beslag op geldrekeningen, voor
schuldvorderingen in vergelijking met beslag op roerende en onroerende goederen.
Meer en meer pogen schuldenaars namelijk om hun roerend en onroerend
patrimonium aan de greep van de schuldeisers te onttrekken. Dit gebeurt door o.m.
deze goederen op naam van anderen te plaatsen (de echtgenoot,partner,vriend).
Vandaar is er een evolutie gaande naar meer en meer derdenbeslag op
-
8
schuldvorderingen, wat tal van nieuwe mogelijkheden biedt buiten het domein van het
roerend/onroerend vermogen van de schuldenaar.
Hierbij is beslag op geldrekeningen zonder twijfel een der belangrijkste vormen van
derdenbeslag geworden.
-
9
3 Begrip geldrekening
Een derdenbeslag onder de bank van de beslagene kan worden gelegd op tegoeden
van een zichtrekening, tegoeden van een spaarrekening, op effecten in open
bewaargeving, op zaken in gesloten bewaargeving, op deposito-en renteboekjes, ...
Beslag op de inhoud van een kluis bij een bank bewaard daarentegen is een beslag op
roerende goederen en zodus moet die procedure worden gevolgd.1 Dit werkstuk
beperkt zich tot beslag op een bankrekening.
Volgens Van Dale is een rekening datgene waarop het ontstaan en tenietgaan van
bezittingen en schulden worden bijgehouden.2
De traditionele strekking in de rechtsleer zegt dat we te maken hebben met een
bankrekening in het geval de bankier en zijn cliënt overeenkomen dat hun wederzijdse
verrichtingen zullen geschieden via een inschrijving op rekening zodra het mogelijk is
om op elk ogenblik de credit-en debetpositie van beide partijen te bepalen.3
Swennen daarentegen beschouwt een bankrekening als een wederkerige
overeenkomst tussen een bankier en een persoon die het verrichten van een of
meerdere diensten betreft op het gebied van deposito’s of andere terugbetaalbare
gelden, op het gebied van het betalingsverkeer en op het gebied van het krediet in dat
verband. De wederzijdse vorderingen worden hier in de rekening gecompenseerd.
Deze visie bepaalt een ruimer toepassingsgebied waardoor effectenrekeningen er
bijvoorbeeld ook onder vallen.4
1 Het is een beslag bij een derde en niet onder derden (zie verder) ; L.LANOYE, Beslag onder derden op een bankrekening, in liber amicorum Marcel Briers, Gent, 1993, 281 2 Definitie van rekening uit het woordenboek Van Dale 3 F. GEORGES, La saisie de la monnaie scripturale, Brussel, Larcier, 2006, 226-227, nr143 ; A. VANDERHAEGHEN, ‘Beslag onder derden op een bankrekening’, Grondige studie van het gerechtelijk privaatrecht’, jura Falc. 2007-08, afl.2, 164 ; J.VAN RYN en J.HEENEN, Principes de droit commercial, III, Brussel, Bruylant, 1960, 283. 4 H.SWENNEN, ‘Bankrekeningen en bankdeposito’s” in B.TILLEMAN en B. DU LAING Bankcontracten, recht en onderneming 9 : bankcontracten, Brugge, Die Keure, 2004, 61.
-
10
4 Begrip derdenbeslag
Derdenbeslag is het geval waarin beslag wordt gelegd onder een derde. De derde is
een schuldenaar van de beslagene en het beslag wordt dan gelegd op wat de derde aan
deze laatste is verschuldigd.
Dit beslag onder derden impliceert een driehoeksverhouding5, er is sprake van drie
partijen (de schuldeiser-beslaglegger, de schuldenaar-beslagene en de
derdebeslagene)6. Er bestaan twee schuldvorderingen. Vooreerst de schuldvordering
die de schuldeiser-beslaglegger op de beslagene-schuldenaar heeft, dit is de oorzaak
van het beslag. Ten tweede de schuldvordering die de beslagene-schuldenaar op de
derde heeft, dit is het voorwerp van beslag.7. Door het derdenbeslag ontstaat een derde
verhouding, met name tussen de schuldeiser-beslaglegger en de derdebeslagene.8
Derdenbeslag verschilt van beslag bij derden (artikel 1503 Ger.W.). Dit laatste is te
kaderen binnen het uitvoerend beslag op roerende zaken wanneer beslag wordt gelegd
buiten de woonplaats van de derde9. De beslagene heeft hier geen schuldvordering op
de derde voor deze goederen.10
Bovendien verschilt het ook van het buitengerechtelijk verzet. In dat geval gaat de
schuldeiser zich rechtstreeks richten tot de derde buiten de bepalingen om van het
Ger.W. Het heeft juridisch geen waarde.11
5 VAN HERREWEGHE, V., Beslagzakboekje, Antwerpen, 1992, 81, n°257 6 Uitzondering : Er zijn slechts twee partijen ingeval beslag in eigen handen gezien de beslaglegger en de derdebeslagene in dit geval dezelfde entiteit vormen. Meer info zie E.DIRIX en K. BROECKX, Beslag in APR, Antwerpen, Kluwer, 2010, 449, n°707 ; Zie ook verder in dit werk onder ‘schuldvergelijking’. 7 E.DIRIX EN K.BROECKX, Beslag in APR, Antwerpen, Kluwer, 2010, 449, n°707 ; Zie ook K.PITIEUS, ‘Beslag onder derden’, in Orde van de advocaten te Kortrijk , Gent Larcier, 2003, 357, n°4 8 Meer info over deze verhouding in vergelijking met andere verwante rechtsfiguren zoals de zijdelingse vordering, de rechtstreekse vordering, de overdracht van schuldvordering, de delegatieovereenkomst... wordt besproken in E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.441-448. 9 Meer informatie in E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.441, n°691 waarin o.a. dat beslag bij derden enkel mogelijk is op roerende lichamelijke goederen ; H.JESPERS ‘Beslag onder derden of bij derden’ in R.DUJARDIN, liber amicorum Marcel Briers, Gent, 1993, 213 ; Cass. 3 maart 1978, RW 1978-79, 1298. 10 E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, Antwerpen, Kluwer, 2010, p.441, n°691 ; K.PITEUS ‘Beslag onder derden’ in Orde van advocaten te Kortrijk , Gent, Larcier, 2003, 356, n°3 11 Meer info over het buitengerechtelijk verzet : E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, p.438-440. Terecht worden daarin ook enkele andere gevallen aangehaald waarin de pleegvormen van
-
11
Het beslag onder derden kan bewarend of uitvoerend zijn. In het geval van een
bewarend derdenbeslag12, moet de derde-beslagene al hetgeen hij verschuldigd is aan
de schuldenaar-beslagene, onder zich houden. Bijgevolg kan de schuldenaar-
beslagene niet meer vrij beschikken over dit tegoed. Bij het uitvoerend beslag13 moet
de derde het tegoed betalen aan de schuldeiser-beslaglegger. Vanuit het oogpunt van
de derde wordt juridisch aangenomen dat deze betaald heeft aan de beslagene.
In dit werk beperken we ons tot de specifieke vorm die het meest voorkomt, met name
derdenbeslag op geldrekeningen. In dit geval zal de bank de derde-beslagene zijn en
moet deze de bankrekening van de gedaagde blokkeren. In geval van uitvoerend
beslag, zal de bank het positieve saldo aan de schuldeiser moeten overdragen.
5 Bewarend beslag op geldrekeningen
Bewarend en uitvoerend beslag worden apart besproken aangezien een bewarend
beslag niet noodzakelijk gevolgd wordt door een uitvoerend beslag.
5.1 Procedure
Wanneer een schuldenaar in gebreke blijft zijn verbintenis tot het betalen van een
geldsom na te komen, kan een schuldeiser bewarend beslag laten leggen. Hij kan
ervoor kiezen dit te doen onder derden, bij de bank van de schuldenaar. Dan zal het
beslag de bedragen betreffen die de bank aan de beslagene verschuldigd is. Bijgevolg
zullen de tegoeden geblokkeerd worden, onbeschikbaar worden gemaakt. De
tegoeden verdwijnen dus niet uit zijn eigendom, maar worden nu tijdelijk ‘bewaard.14
derdenbeslag ook niet nageleefd worden maar de gevolgen van het beslag toch plaatsvinden (p.440-441). 12 Artikelen 1445 t.e.m. 1460 Ger.W. 13 Artikelen 1539 t.e.m. 1544 Ger.W. 14 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handoek gerechtelijk recht , tweede editie, Intersentia, 2008, p. 686, n°1501
-
12
Bewarend beslag kan worden gelegd op grond van een voorafgaande machtiging van
de beslagrechter of op grond van een authentieke of zelfs onderhandse akte waaruit de
schuldvordering blijkt.
Indien op grond van een authentieke of onderhandse akte bewarend beslag wordt
gelegd, gebeurt dit bij gerechtsdeurwaarderexploot betekend aan de bank.15 Het moet
gaan om een stuk dat de schuldeiser bezit en waaruit zijn schuldvordering blijkt.16
In het kader van deze masterproef kan melding gemaakt worden van een beslissing
van de rechtspraak waarin een akte van een kredietopening met rekeninguittreksel dat
een debetstand vertoonde in handelszaken, werd aanvaard als een stuk op grond
waarvan bewarend beslag kan worden gelegd.17
In tegenstelling tot roerend en onroerend beslag is een voorafgaande machtiging van
de beslagrechter dus niet verplicht. Indien men besluit wel een voorafgaande
machtiging te vragen aan de beslagrechter gebeurt dit bij eenzijdig verzoekschrift.18
Dit zou zich kunnen voordoen in het geval de schuldeiser zijn schuldvorderingen niet
kan bewijzen aan de hand van authentieke of onderhandse akten.
De bevoegde rechter binnen België19 is de beslagrechter van de woonplaats van de
beslagene.20 De beschikking van de beslagrechter wordt binnen de acht dagen
verleend en ter kennis gebracht bij gerechtsbrief of bij gerechtsdeurwaarderexploot
aan de bank.21
15 Artikel 1389, 4° Ger.W. zegt aan welke voorwaarden het exploot moet voldoen. 16 Cass. 5 april 1991, Arr. Cass. 1990-1991, 805 ; Een voorbeeld uit de rechtspraak van een stuk op grond waarvan bewarend beslag kon worden gelegd is een geregistreerde huurovereenkomst voor een vaste periode, zie Beslagr. Gent 27 augustus 2004, TGR 2004, 375 17 Brussel 27 juni 1985, JT 1985, 685 ; Hoewel het omgekeerde werd beweerd in Beslagr. Brussel 21 september 1981, JT 1981, 692 : Daarin wordt een rekeninguittreksel dat een debetsaldo aangeeft niet aanvaard. 18 Artikelen 1026 en 1447 Ger.W. bepalen aan welke voorwaarden het eenzijdig verzoekschrift moet voldoen. 19 Ingeval grensoverschrijdend beslag, zie verder in deze masterproef. 20 Art. 633, tweede lid Ger.W. 21 Art.1449 Ger.W. Deze kennisgeving dient te gebeuren op de eerste werkdag volgend op de beschikking. ; Art. 1450 Ger.W.
-
13
De beslaglegger moet nadien, binnen de acht dagen na ontvangst van de akte van
derdenbeslag door de bank, de akte in haar geheel aanzeggen aan de beslagene.22
Hoewel de termijn niet is voorgeschreven op straffe van verval, doet de beslaglegger
dit toch best op tijd, zoniet kan de beslagrechter de opheffing van het beslag
gelasten.23 De beslagene kan de beslaglegger hiertoe dagvaarden en de kosten zullen
ten laste van de beslaglegger vallen die de laattijdige aanzegging deed.
In de praktijk worden de meeste bankbeslagen gelegd op grond van een onderhandse
akte. Voorafgaande machtiging aan de beslagrechter wordt ook soms gevraagd,
voornamelijk in familiale context. Het aantal beslagen dat wordt gelegd op grond van
een authentieke akte daarentegen is verwaarloosbaar. Dit laatste kan voorkomen
indien bijvoorbeeld de beslaglegger een andere bank is.24
Indien voorafgaande machtiging wordt gevraagd aan de beslagrechter, gaat de
beslaglegger vaak aan de griffier vragen om geen kennisgeving bij gerechtsbrief te
doen. Op die manier kan hij zelf het moment kiezen25 dat hem het meeste geschikt
lijkt om over te gaan tot het leggen van beslag via de betekening bij
gerechtsdeurwaarderexploot.
5.2 Vereisten
5.2.1 Hoedanigheid beslaglegger
De beslaglegger moet reeds de hoedanigheid bezitten van schuldeiser bij het begin
van de procedure26.
Gezien het bewarend beslag een loutere beheersdaad is, moet de schuldeiser ofwel de
bekwaamheid bezitten om daden van beheer te stellen ofwel deze door zijn wettelijke
vertegenwoordiger doen stellen.27
22 Art. 1457, §1, eerste lid Ger.W. 23 Art.1457, §1 Ger.W., Art. 1420 Ger.W. Een bijkomende schadevergoeding kan indien gerechtvaardigd, ook worden toegestaan. 24 Dit alles bleek uit een gesprek dat ik mocht hebben op 15 april 2010 met ING Brussel met Dhr. Van Verdeghem en Dhr. Vrielynck. 25 Indien via gerechtsbrief kennisgeving gebeurt door de griffier, vindt deze plaats op de eerste werkdag na de uitspraak. ; Art. 1449 Ger.W. 26 E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, Antwerpen, Kluwer, 2010, p.449, n°708
-
14
5.2.2 Vereisten gesteld aan de oorzaak van het beslag
De schuldeiser moet een schuldvordering hebben op de beslagen-schuldenaar. Deze
maakt de oorzaak uit van het beslag. Deze schuldvordering zal een zekere,
vaststaande en opeisbare schuldvordering moeten zijn.
Vooreerst wordt een ‘zekere’ schuldvordering vereist. Een bewarend beslag voor een
voorwaardelijke of eventuele schuldvordering wordt dus niet aanvaard.28 Naargelang
de schuldeiser al dan niet een voorafgaande machtiging aanvraagt, zal de beoordeling
of door hemzelf of door de beslagrechter moeten gebeuren. De latere bodemrechter is
dan niet gebonden door die beoordeling.
Bijvoorbeeld aanvaardde de rechtspraak een schuldvordering die enkel uit een
expertiseverslag bleek, als een ‘zekere’ schuldvordering.29
Vervolgens is een schuldvordering vaststaand wanneer het bedrag bepaald of
bepaalbaar is. De beslagrechter zelf kan indien nodig wel een raming doen.30 De
hoegrootheid van het bedrag is irrelevant.31
Tenslotte moet de schuldvordering opeisbaar zijn, wat betekent dat de schuldeiser
gerechtigd moet zijn de nakoming van de schuldvordering te vorderen.32
Overeenkomstig artikel 1415, tweede lid Ger.W. kan de vereiste van opeisbaarheid
worden versoepeld ten aanzien van periodieke schulden voor de nog te vervallen
termijnen naarmate die vervallen.
27 E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.316, n°454 28 Uitzondering hierop is het beslag tot terugvordering en het beslag inzake namaak, zie J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.689, n°1511 ; J. VAN HOOF, ‘Het beslag inzake namaak’, in Advocatenpraktijk, Antwerpen, Kluwer rechtswetenschappen België, 1996, 3. 29 Luik 22 april 1975, Jur.Liège, 1974-75, 289 30 Beslagr. Antwerpen 8 juni 1978, R.W. 1979-80, 256 31 K.BAERT,’Algemene beginselen van bewarend beslag’, T.P.R., 1980, 283 32 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.689, n°1512
-
15
5.2.3 Urgentie
Het bewarend derdenbeslag moet in principe33 een spoedeisend karakter hebben34,
zoniet kunnen we spreken van misbruik van het beslagrecht.35
De schuldeiser zal zelf het bewijs moeten leveren van het spoedeisend karakter.36 Dit
kan hij door aan te tonen dat de solvabiliteit van de beslagene in het gedrang komt
zodat de latere uitwinning gevaar loopt.37 De urgentie moet niet enkel aanwezig zijn
op het tijdstip van het beslag maar ook op het tijdstip waarop de rechter, bij eventueel
verzet van de beslagene, moet oordelen over de handhaving ervan.38
Ingeval voorafgaande machtiging werd gevraagd, zal de beslagrechter daarover
soeverein oordelen. Zoniet zal de schuldeiser zelf moeten oordelen over deze en de
vorige gestelde voorwaarden en daarbij het risico lopen dat diens schuldenaar-
beslagene, indien die van tegengestelde mening zou zijn, een schadevergoeding zal
eisen.
Indien er zoals gezegd geen urgentie aanwezig is, spreekt men van misbruik van het
beslagrecht. Dit zal bijvoorbeeld het geval zijn wanneer het beslag wordt aangewend
als een drukkingsmiddel. Ingeval van multibankbeslag bijvoorbeeld is er sprake van
een rechtsmisbruik39, met name het leggen van een beslag zonder dat men weet heeft
van een bestaande rechtsverhouding tussen de derdebeslagene en de beslagene.
33 Uitzondering voor beslag inzake namaak en voor beslag dat wordt gelegd krachtens een beslissing waarbij een exequatur wordt verleend voor een vreemd vonnis : J.VAN HOOF, ‘Het beslag inzake namaak’, in Advocatenpraktijk, Antwerpen, Kluwer rechtswetenschappen België, 1996, 13 ; J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.689, n°1509 ; 34 Art. 1413 Ger.W. 35 Gent 7 oktober 2004, RABG 2005, 852 36 K.BAERT, “Algemene beginselen van bewarend beslag”, TPR, 1980, 282 37 Cass. 22 juni 2000, R.W. 2000-01, 1166 38 Cass. 22 juni 2000 R.W. 2000-01, 1166 39 Voor het bestaan van de huidige regelen in het Ger.W. in de jaren zestig was er een zaak waarin beslag werd gelegd onder verschillende banken waar de beslagene rekeningen hield. De beslagene had zijn rekeninguittreksel afgehaald en had erop een fout opgemerkt waardoor hij zogezegd veel meer geld had staan op zijn rekening dan in werkelijkheid. Zo ging hij meteen naar die bank en op vertoon van dat rekeninguittreksel haalde hij dat hele bedrag af. Om deze persoon onder druk te zetten zodat hij de gelden zou terugbetalen, werd een beslag gelegd onder alle banken waar hij rekeningen aanhoudt. Dit mocht en was zeer effeciënt in deze zaak , de zaak was namelijk binnen enkele uren opgelost.
-
16
‘De fout kan worden afgeleid uit een tekortkoming aan de algemene
zorgvuldigheidsplicht wanneer een schuldeiser meer bepaald een bewarend beslag
heeft gelegd en behouden terwijl hij wist of moest weten dat zijn schuldvordering niet
het vereiste zeker karakter bezat of dat het geval zich niet aandiende met de vereiste
spoed.’40
In geval van misbruik zal de beslagene een schadevergoeding kunnen eisen. 41 Deze
zal slechts worden toegekend in het geval de beslagene aantoont dat hij effectief
schade heeft geleden.42
Een diskrediet in de sector of bijvoorbeeld kosten ontstaan ingevolgde de opheffing
van een beslag, werden in de rechtspraak als ‘schade’ aanvaard.43 In geval van
multibankbeslag zal de schade bestaan uit nodeloos gemaakte kosten.44
5.2.4 Vereiste kwaliteit van het voorwerp van beslag
De beslagene moet effectief een schuldvordering hebben op de derdebeslagene ,
welke dan het voorwerp van het derdenbeslag kan vormen. Deze schuldvordering
moet tevens vatbaar zijn voor beslag.45
Deze schuldvordering kan actueel opeisbaar zijn maar tevens onder voorwaarde, op
termijn of in geschil zijn. De enige voorwaarde is dat er op het moment van het beslag
een rechtsverhouding bestaat tussen de beslagene en de derde waarin de toekomstige
schuldvordering haar grondslag vindt.46
40 Bergen 6 mei 2003, JLMB 2003, 1811, noot C.Paris 41 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p. 708, n°1569 42 Voor zover er geen enkel element wordt aangevoerd in verband met het bewijs van een materiële schade, kan er enkel een morele schade, die op één frank wordt geraamd, worden vergoed, zie Beslagr. Charleroi 13 mei 1997, JLMB 1997, 1702 43 Gent 7 oktober 2004, RABG 2005/09, 852 44 K.BROECKX en E.DIRIX, Beslag in APR, 2010, 457, n°724 ; Kamer voor gerechtsdeurwaarders Amsterdam 6 juni 2006, n°475, www.kbvg.nl 45 In verband met onbeslagbare schuldvorderingen, zie verder in deze masterproef. 46 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.707, n°1567
-
17
Indien de derdebeslagene die schuld, die hij heeft ten aanzien van de beslagene,
betwist, kan hij dit doen voor de bodemrechter.47
5.3 Gevolgen
5.3.1 Principe : Onbeschikbaarheid van alle schuldvorderingen :
Omwille van het globaal karakter van het beslag, treft het alle schuldvorderingen
tussen de beslagene en de derde, niet een afzonderlijke schuldvordering, en dit
ongeacht de hoogte van het bedrag van de oorzaak van beslag.
Bijgevolg worden alle schuldvorderingen van de beslagene op de derde
onbeschikbaar.
Onbeschikbaarheid betekent niet dat de schuldvorderingen het vermogen van de
beslagene zouden verlaten maar dat de derdebeslagene de gelden niet meer uit handen
kan geven.48 Bovendien kan de beslagen schuldenaar niet meer over de beslagen
schuldvordering beschikken door cessie, inning of anderszins.
Onder ‘alle schuldvorderingen’ begrijpen we , zoals reeds gesteld, niet enkel de
actuele opeisbare schuldvorderingen maar tevens toekomstige, namelijk deze onder
voorwaarde of op termijn (art. 1446 Ger.W.) of deze in geschil. 49
Cassatie sprak zich in deze zin uit , met name dat derdenbeslag mogelijk is op
toekomstige schuldvorderingen op voorwaarde dat deze hun grondslag vinden in een
rechtsverhouding die bestaat op het ogenblik van beslag.50
47 Indien hij het betwist voor de beslagrechter, zal het door deze laatste verzonden worden naar de bevoegde bodemrechter. 48 Of schuldvergelijking al dan niet nog mogelijk blijft na beslag, wordt verder in deze masterproef besproken. 49 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.707, n°1568 50 Cass. 12 mei 1989, RW 1989-90, 1347
-
18
5.3.2 Uitzonderingen op de principiële onbeschikbaarheid
De eerste uitzondering vindt plaats indien de beslaglegger zelf het te beslagen bedrag
uitdrukkelijk in het beslagexploot heeft beperkt.
Er wordt betwist of een uitzondering kan worden gemaakt wanneer de beslagrechter
uitdrukkelijk slechts toelating geeft om tot beloop van een bepaald bedrag beslag te
leggen. Hoe dan ook zal dit enkel kunnen indien een voorafgaande machtiging werd
gevraagd aan de beslagrechter.
Ondertussen werd door het Hof van Cassatie beslist dat ‘de rechter de opheffing van
het bedrag dat de schuldvordering van de beslaglegger te boven gaat, niet mag
bevelen’51. Daaruit kan afgeleid worden dat de rechter het bedrag van het beslag niet
mag beperken waardoor de hier betwiste uitzondering geen plaats meer kan vinden.
Een uitzondering moet wel worden gemaakt indien de partijen beide akkoord gaan
met de beperking van het bedrag van beslag maar dan zitten we weer in de eerste
uitzondering.
Daarbuiten zijn er ook onbeslagbare schuldvorderingen die dus ook onbeschikbaar
zullen zijn.52
Tenslotte kan de schuldenaar zelf zijn schade beperken door over te gaan tot een
kantonnement.53 De bedoeling daarvan is om bepaalde beslagen goederen te bevrijden
of om op voorhand een dreigend beslag te voorkomen.
5.3.3 Kantonnement bij bewarend beslag
Er zijn twee soorten kantonnement, het ene m.b.t. de oorzaken van beslag en het
andere m.b.t. het voorwerp van beslag. Dit onderscheid is van groot belang gezien de
51 Cass. 13 november 2009, www.cass.be C.08.0322.F. 52 Zie verder in deze masterproef 53 Artikelen1403 tot 1407 Ger.W.
-
19
toepassingsvoorwaarden en gevolgen heel verschillend zijn.54 Beide gevallen kunnen
in de context van deze masterproef toepassing vinden.
5.3.3.1 Kantonnement van de oorzaken van beslag
Kantonnement van de oorzaken van beslag is het recht dat toekomt aan de
schuldenaar om het bewarend of uitvoerend beslag te verhinderen of in beslag
genomen goederen te bevrijden door in de Deposito-en consignatiekas of in handen
van een sekwester een bedrag in bewaring te geven dat toereikend is voor de schuld in
hoofdsom, interest en kosten.55
Als gevolg hiervan zal de onbeschikbaarheid van de in beslag genomen
schuldvordering worden opgeheven. Het gekantonneerd bedrag daarentegen, dat dus
wel onbeschikbaar blijft, blijft behoren tot het vermogen van de beslagene. Dit weten
is van belang voor de beslaglegger die zo nog steeds in samenloop zal komen met de
andere schuldeisers voor dat gekantonneerd bedrag.56
Het kantonnement kan hier worden gelegd met of zonder tussenkomst van de
beslagrechter. Indien men naar de beslagrechter zou gaan, omdat er bijvoorbeeld een
betwisting is omtrent de concrete toepassing van het kantonnement, wordt de
procedure zoals in kort geding gevoerd.57 In het andere geval zal de beslagene het
toereikende bedrag in handen van de gerechtsdeurwaarder moeten afgeven. De
gerechtsdeurwaarder zal een proces-verbaal opmaken en de gelden storten op een
rekening geopend bij de Deposito-en consignatiekas.58
54 K.BROECKX, “artikel 1403-1406 Ger.W.”, in Comm.Ger. (1993) 55 Art. 1403 Ger.W. ; J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.734, n°1655 56 E. DIRIX en K. BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.333, n°484 57 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.736, n°1662 58 Art. 1405 Ger.W.
-
20
Het is een absoluut recht van de schuldenaar om tot kantonnement over te gaan. De
bodemrechter zal oordelen en enkel kunnen weigeren indien het een ernstig nadeel
zou meebrengen voor de beslaglegger en deze laatste daar zelf om verzoekt.59
Het gekantonneerd bedrag moet minstens de hoogte hebben van het bedrag van de
oorzaak van beslag (in hoofdsom en interest en kosten).60
Indien nadien andere schuldeisers zich aansluiten bij het beslag, moet het
gekantonneerd bedrag minimum de hoogte hebben van de som van alle
schuldvorderingen.61
Aangezien het bedrag op het moment van effectieve betaling nog toereikend moet
zijn, zal het bedrag de nog te vervallen interesten, tot op het moment van effectieve
betaling , moeten bevatten.62 Dat moment valt echter moeilijk te voorspellen.63 Er zal
een schatting gemaakt worden van de nog te vervallen interesten.64 Van dit bedrag zal
men dan de interesten aftrekken die bij de deposito-en consignatiekas of sekwester
gegenereerd zullen worden tijdens die periode.65
5.3.3.2 Kantonnement van het voorwerp van beslag
Het kantonnement van het voorwerp van beslag is een bewaargeving, naar aanleiding
van een derdenbeslag, van de tegoeden die de derdebeslagene onder zich houdt, bij
een sekwester of aan de deposito-en consignatiekas66. Het kan worden verricht door
de derdebeslagene , door de beslaglegger of door de beslagene zelf door het te vragen
aan de beslagrechter.67 In dit geval komt er geen einde aan de onbeschikbaarheid van
59 Art. 1406 Ger.W. 60 Art. 1403 eerste lid Ger.W. ; Zie ook G. DE LEVAL, Traité des saisies, Fac. Droit Liège, 1988, 379, n°203; E. DIRIX en K. BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.272, n°400; J. LEDOUX, 'Les saisies. Chronique de jurisprudence 1983-88', J.T. 1989, 619, n°26. 61 G. DE LEVAL, Traité des saisies, Fac. Droit Liège, 1988, 379, nr. 203; E. DIRIX en K. BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.273, n°400; A. STRANART, 'Les voies d'exécution. Développements récents.', Cah. dr. jud. 1991, 77. 62 E. DIRIX en K. BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.273, n°400; J. LEDOUX, 'Les saisies. Chronique de jurisprudence 1983-88', J.T. 1989, 619, n°26. 63 Sofie Beernaert, ‘Intrest in het solventierecht’ , jura falconis, jg 35, 1998-1999, n°1, p. 11-54 64 Indien de geschatte interesten op moment van de effectieve betaling niet blijken te volstaan, zal de schuldenaar daar logischerwijze nog achteraf tot gehouden zijn. 65 Sofie Beernaert, ‘Intrest in het solventierecht’, jura falconis, jg 35, 1998-1999, n°1, p. 11-54 66 : De vrijwillige consignatie op een gemeenschappelijke bankrekening is geen kantonnement, zie Rb. Brussel 16 april 1987, TBBR 1988 (verkort), 503 67 Art. 1407 Ger.W.
-
21
de tegoeden en blijft het beslag onverkort gehandhaafd.68 De tegoeden worden enkel
verplaatst.
Ten aanzien van de derdebeslagene kan dit soort kantonnement van nut zijn,
bijvoorbeeld indien zijn eigen schuld ten aanzien van de schuldeiser de rente draagt.
Het kantonnement belet dan die schuld verder nog interest genereert.
Voor de beslagene en de beslaglegger kan dit kantonnement van nut zijn indien zij
vrezen dat het voorwerp van beslag in handen van de bank in gevaar verkeert.69
5.3.3.3 Kantonnement in de praktijk
In de praktijk wordt er echter zelden gebruik gemaakt van de mogelijkheid om tot
kantonnement over te gaan. Het gaat om nog geen 0,2 procent van het aantal
beslagen.70
De bank zelf zal niet snel geneigd zijn tot een kantonnement over te gaan. Zij bewaren
de tegoeden liever zelf.
5.3.4 Verplichtingen voor de derde :
De derdebeslagene heeft bij een bewarend beslag onder derden twee fundamentele
verplichtingen, met name een verklaringsplicht en een afgifteverbod.
5.3.4.1 De verklaringsplicht
68 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.735, n°1656 69 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.737, n°1666 70 Indien deze figuur wel zijn toepassing vindt, is dit meestal ingeval de beslagene een groot bedrijf is. Dit omdat deze een eigen juridische dienst heeft die meedenkt of omdat ze een goede advocaat hebben. Uit een gesprek dat ik mocht hebben met ING bleek dat zij het gevoel hadden vaak zelf aan een advocaat het bestaan van een kantonnement te moeten uitleggen. Bovenstaand cijfer bleek tevens uit dit gesprek.
-
22
De derdebeslagene is verplicht een verklaring af te leggen over alles wat hij op het
ogenblik van beslag aan de beslagene is verschuldigd. Zij moet binnen de vijftien
dagen na het beslag worden afgelegd.71
Art. 1452, al 2 Ger.W. bepaalt nauwkeurig dat de bank alle dienstige gegevens moet
vermelden voor de vaststelling van de rechten van de partijen en in het bijzonder
ofwel de oorzaak, het bedrag van de schuld, de dag van opeisbaarheid en de
modaliteiten , ofwel de bevestiging door de bank dat zij niet meer de schuldenaar is
van de beslagene moet vermelden. Tevens zal de bank daarbij een lijst moeten
meegeven met alle gecodeerde bedragen die in de voorbije dertig dagen zijn
gecrediteerd.72
Onbeslagbare schuldvorderingen, die dus niet onder het beslag vallen, moeten tevens
opgenomen worden in de verklaring.
De verklaringsverplichting geldt ook wanneer de derdebeslagene ooit schuldenaar
was van de beslagene maar dit dus nu niet meer is. Voor dit laatste volstaat een
eenvoudige verklaring, met name enkel de melding dat men geen schuldenaar meer is
van de beslagene. Indien verdere informatie zou geëist worden, zou dit een inbreuk
zijn op de contractuele discretieplicht. Bovendien zou die informatie kunnen leiden tot
misbruiken met het oog op het verkrijgen van informatie over de financiële toestand
van de beslagene. 73
Indien er een debetsalso is, hoeft het saldo niet vermeld te worden.74 Het beslag is hier
zonder voorwerp.
De verklaring moet opgesteld worden om een zo duidelijk mogelijk inzicht te geven
aan de beslaglegger aangaande het nut van het gelegd beslag. Ze moet de
mogelijkheid bieden aan de beslaglegger om zijn rechten te beoordelen. Zo kan hij,
indien dat zijns inziens nodig blijkt, een bijkomende verklaring vorderen.75
71 Brussel 11 januari 2002, J.T. 2002, 735 ; Art. 1452 Ger.W. 72 Zie verder in deze masterproef i.v.m. beslag op lonen gestort op een zichtrekening. 73 Deze visie staat tegenover het Frans Cassatiearrest van 6 mei 1981 waaruit blijkt dat de bank precies moet meedelen en inlichtingen verschaffen over vorige beslagen. 74 K.BROECKX en E.DIRIX, Beslag in APR, 2010, 459, n°728 ; Beslagr. Brussel 20 november 1997, T.B.H. 1998, 796, noot J.BUYLE en M.DELIERNEUX. 75 Brussel 11 januari 2002, J.T. 2002, 735
-
23
De derde-beslagene-bank kan niet weigeren de verklaring te doen van de sommen die
voorwerp zijn van het beslag op grond van grieven die betrekking hebben op de
rechtmatigheid van het beslag.76 Op haar rust een verplichting van neutraliteit
betreffende het beslag in haar handen gelegd. Zo kan zij niet in de plaats treden van
de rechter bij de beoordeling van de rechtmatigheid.77
Daarentegen kan de derdebeslagene wel de formele geldigheid betwisten.78
Indien de derdebeslagene-bank geheel of ten dele niet voldaan heeft aan deze
verplichting binnen de gestelde termijn, zal zij geheel of gedeeltelijk schuldenaar
kunnen worden verklaard voor de oorzaak en de kosten van het beslag.79 De rechter
heeft hierbij een beoordelingsbevoegdheid80. Rekening houdend met de concrete
omstandigheden en mogelijke verschoonbaarheid kan deze rechter de sanctie
matigen.81 De niet nakoming van de verplichting wordt streng gesanctioneerd gezien
artikel 1452 grote nauwkeurigheid vereist82. Ter verantwoording daarvan worden in
de rechtspraak voornamelijk twee zaken aangehaald. Vooreerst wordt de
verklaringsplicht als een resultaatsverbintenis beschouwd. Als gevolg daarvan zal
enkel overmacht een sanctie kunnen uitsluiten83. Bovendien wordt de bank
beschouwd als een professioneel die actief is in het financiewezen tegenover wie een
strenger optreden gerechtvaardigd is.84
Indien de derdebeslagene naar zijn mening wel voldeed aan de verplichting maar hij
in discussie komt met de schuldeiser die het tegendeel beweert, zal de meest gerede
partij ook hier bij de beslagrechter een vordering moeten instellen. De beslagrechter
kan dan de mededeling vorderen van de ontbrekende informatie of de overlegging van
76 Cass. AR C.05.0154.N,2 maart 2007 77 Conclusie van de heer advocaat-generaal Dubrulle bij Cass. 2 maart 2007, AR C.05.0154.N 78 E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, 2004, Kluwer, p.435, n°753 79 Art. 1456, eerste lid Ger.W. 80 Recente rechtspraak zegt van Cour d’appel de Liège benadrukt ‘la sanction prévue en cas d’absence de déclaration du tiers saisi n’est pas automatique. Elle est appréciée souverainement par le juge’ : Cour d’appel de Liège 17 maart 2009, RRD 2008, p.401 e.v. 81 Hij kan ook rekening houden met andere zaken zoals afwezigheid van enig opzet, de hoedanigheid van de partijen, de vertrouwdheid van de materie... zie J.LAENENS, K.BROECKX, D. SCHEERS, P. THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.711, n°1578 82 Dit om fraude, kwade trouw, nalatigheid van de derbebeslagene tegen te gaan, zie Brussel 11 januari 2002, J.T. 2002, 735 83 Hof van Beroep Gent 10 oktober 2006, R.W. 2006-07, 1245. Dit arrest bepaalt tevens dat ingeval van faillissement van de schuldenaar, de derdebeslagene tot zijn zelfde verplichtingen gehouden blijft. 84 Antwerpen 4 februari 2004, P&B 2004, 115
-
24
de nodige stukken. Dit alles kan onder verbeurte van een dwangsom worden
uitgesproken.
In de praktijk kan het natuurlijk altijd wel eens gebeuren dat de verklaringsplicht werd
nagelaten. Gezien de termijn van vijftien dagen een korte termijn is, kan dit wel al
eens per vergissing vergeten zijn. Bovendien kan het gebeuren dat de
gerechtsdeurwaarder, die in principe op de zetel moet betekenen, in een andere kleine
vestiging heeft betekend waardoor de bank het beslag niet direct kon opmerken.
Indien zij het pas na vijftien dagen opmerkt , zal zij toch schuldenaar worden
verklaard. Deze situatie wordt niet als overmacht aangezien. De bank wordt namelijk
als een professioneel beschouwd. Tevens omwille van die reden, zal de rechter de
sanctie maar zelden matigen.
Indien de verklaring niet aangekomen is binnen de termijn omwille van een
poststaking, kan men overmacht proberen inroepen maar het is niet gezegd dat de
rechter deze zal aanvaarden. Een algemene staking van de banksector zelf met
piketten, zal daarentegen wel als een overmachtsituatie aanvaard kunnen worden.
5.3.4.2 Het afgifteverbod
Vervolgens geldt een afgifteverbod wat betekent dat de gelden, die het voorwerp zijn
van beslag, niet meer uit handen mogen gegeven worden.85 Dit verbod geldt vanaf de
ontvangst van de akte houdende derdenbeslag tot en met het einde van de
geldigheidsduur van het bewarend beslag.
De derdebeslagene kan niet oordelen over de rechtmatigheid van het beslag, hij kan
zich dus niet moeien in de rechtsverhouding tussen de schuldeiser en de beslagene.86
Natuurlijk kan hij wel de excepties en verweermiddelen inroepen tegen de schuldeiser
die op het ogenblik van het beslag reeds bestonden in zijn eigen verhouding met de
schuldenaar.87
85 Art. 1451 Ger.W. 86 K.BROECKX en E.DIRIX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.449, n°708 87 K.PITEUS, ‘Beslag onder derden’ in Orde van advocaten te Kortrijk, Gent, Larcier, 2003, 377, n°40
-
25
Daarenboven kan hij ook de formele geldigheid of de regelmatigheid van het beslag
aanvechten. 88
Indien de derdebeslagene het voorwerp van het beslag betwist, moet dit voor de
bevoegde rechter worden gebracht. Hij kan het wel voor de beslagrechter brengen
maar dan zal deze laatste de zaak verzenden naar de bevoegde rechter. 89
Wanneer hij deze verplichting niet nakomt, kunnen verschillende sancties gelden. Hij
kan gewoon schuldenaar worden verklaard voor de oorzaken van het beslag (art. 1451
Ger.W.). 90
De vraag stelt zich of men in dit artikel ook werkelijk het bedrag van de ‘oorzaak’ van
het beslag bedoelt , gezien dit bedrag veel hoger kan zijn dan het voorwerp van
beslag. Ondertussen wordt dit algemeen aangenomen en kunnen we zodus van een
zware sanctie spreken. Om die reden wordt gesteld dat deze sanctie enkel plaats kan
vinden indien de derde de tegoeden , die het voorwerp zijn van beslag, uit handen
heeft gegeven nadat hij reeds kennis had van het beslagexploot.91
Andere mogelijke sancties zijn de veroordeling tot het betalen van een
schadevergoeding92 en sancties bepaald in artikel 507 sw., zijnde een gevangenisstraf
van acht dagen tot twee jaar en met geldboete van zesentwintig tot vijfhonderd euro
ingeval voorwerpen van beslag bedrieglijk werden vernietigd of weggemaakt.
Welke sanctie toepassing zal vinden, behoort tot de beoordelingsbevoegdheid van de
rechter. Deze laatste kan ook beslissen de sanctie te matigen. Dit alles bepaalt hij door
rekening te houden met de concrete omstandigheden en de verschoonbaarheid.93
88 K.PITEUS, ‘Beslag onder derden’ in Orde van advocaten te Kortrijk, Gent, Larcier, 2003, 376, n°38 89 artikel 1456, tweede lid Ger.W. ; J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.711, n°1579 90 Indien hij toch een betaling doet, is deze niet tegenwerpelijk aan de schuldeiser en kan zij dus obv artikel 1242 B.W. verplicht worden een tweede maal betalen. Maar daarnaast kan ze tevens voor de gehele oorzaak van het beslag worden veroordeeld! 91 ‘De derde beslagene kan slechts schuldenaar worden verklaard van de oorzaken van het beslag indien hij de sommen, die het voorwerp zijn van het beslag, uit handen geeft nadat hij reeds kennis had of diende te hebben van de akte van beslag onder derden’, zie Cass. 14 mei 1999, 668, P&B 2000, 128, noot P.VANLERSBERGHE en R.W. 1999-2000, 1338, noot M.E. STORME 92 O.b.v. 1382 B.W. 93 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.709, n°1576
-
26
Kort wordt hieronder een voorbeeld gegeven van een geval waarin overmacht werd
aanvaard. De rekening werd niet tijdig geblokkeerd waardoor alle gelden nog voor de
blokkering afgehaald werden door de beslagene. De situatie was de volgende : De
deurwaarder kwam om acht uur in de morgen aan de bank aan toen daar nog geen
personeel aanwezig was en dropte zodus de brief in verband met een beslag in de
brievenbus. Tegen de tijd dat die bus geleegd werd en de post gesorteerd was, was het
reeds half elf waardoor de gelden ook pas dan geblokkeerd werden. Intussen had de
gerechtsdeurwaarder ook een aanzegging gedaan aan de beslagene zelf welke erin
slaagde al zijn gelden af te halen vooraleer enige blokkering plaatsvond. Was de
gerechtsdeurwaarder een halfuur later aangekomen bij de bank –toen het personeel
wel aanwezig was- zou de blokkering daarentegen vroeger gebeurd zijn en was de
afhaling van de gelden door de beslagene bijgevolg niet mogelijk geweest. De rechter
aanvaardde in deze situatie een samenloop van omstandigheden waarbij hij stelde dat
de bank de tijd nodig heeft om zijn correspondentie te ordenen.
5.3.5 Geldigheidsduur bewarend beslag
De geldigheidsduur bedraagt drie jaar vanaf de beschikking of het exploot.
Deze duur is wel vatbaar voor schorsing of stuiting. Er treedt een schorsing in indien
de eis ten gronde voor de bodemrechter wordt gebracht.94
Na drie jaar houdt het beslag van rechtswege op te bestaan.95
5.4 Hoger beroep en opheffing
5.4.1 In geval van weigering machtiging beslagrechter:
94 Gezien er hier geen publicatieverplichting geldt zal de schuldeiser zichzelf moeten informeren en dit melden aan de derdebeslagene. Zoniet is de derdebeslagene die de gelden na drie jaar vrijgeeft, niet aansprakelijk. Meer zie J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.709, n°1574 95 Art.1458 Ger.W.
-
27
De verzoeker kan in dat geval binnen 1 maand vanaf de kennisgeving van de
beschikking hoger beroep instellen.96
Ingeval de omstandigheden zijn gewijzigd, kan ze er tevens voor opteren opnieuw een
eenzijdig verzoekschrift voor te leggen aan de beslagrechter met het oog op diens
machtiging.97
Ter herhaling moet gesteld worden dat de voorafgaande machtiging geen voorwaarde
is voor het leggen van een bewarend beslag. Deze kan ook gelegd worden a.d.h.v. een
authentieke of zelfs onderhandse akte. Men zal dus bijvoorbeeld een voorafgaande
machtiging vragen indien men geen stukken heeft waaruit de schuldvordering kan
blijken.
5.4.2 In geval de beslagrechter het bewarend beslag toestond
De beslagene OF enige andere belanghebbende kan derdenverzet instellen binnen 1
maand , vanaf de betekening van de beschikking, bij de beslagrechter die het heeft
toegestaan.98
De eerste beschikking was eenzijdig waardoor er nu aan de hand van derdenverzet
een procedure op tegenspraak komen.
Dit moet gebeuren bij dagvaarding binnen een termijn van één maand vanaf de
betekening van de beschikking tot machtiging aan de beslagene. Dit is een
vervaltermijn, wat betekent dat geen derdenverzet meer mogelijk is indien men deze
maand laat verstrijken. Indien men nadien nog in verzet wil komen, zal dit enkel
kunnen ingeval van veranderde omstandigheden99 (zie volgend punt).
96 Artikelen1419 en 1031 Ger.W. 97 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.711, n°1581 98 Art.1419 Ger.W. ; J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.711, n°1583 99 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.712, n°1587 ; Een verzoekschrift tot heropening van de debatten om reden dat de bundel niet tijdig werd neergelegd en argumentatie dus niet mondeling kon worden gevoerd, omdat de raadsman de datum verkeerd in de agenda had geschreven, werd niet aanvaard. Dit zou enkel gekund hebben wanneer ze gedurende het beraad een nieuw stuk of feit van overwegend belang heeft ontdekt. Zie Antwerpen 3 maart 2004, P&B 2004, 110.
-
28
Dit derdenverzet werkt in principe niet schorsend.100
Het derdenverzet moet de intrekking van de beschikking, waaruit de machtiging van
de beslagrechter blijkt- tot doel hebben.101 Indien voldoende blijkt dat de beschikking
wordt aangevochten, zal dit wel volstaan102. Indien daarentegen enkel de opheffing
van het beslag zelf wordt gevraagd, zal dit dus niet volstaan.
5.4.3 Het geval waarin bewarend beslag werd gelegd op grond van stukken waaruit
de schuldvordering blijkt :
Indien het beslag werd gelegd op grond van stukken kan de beslagene aan de
beslaglegger een opheffing van het beslag vragen.103
Het gaat hier om een opheffing en niet om een intrekking. De vervaltermijn van 1
maand geldt dus niet.104
5.4.4 Een laatste mogelijkheid kan toepassing vinden ingeval van veranderde
omstandigheden :
Beslagene, beslaglegger of tussenkomende partij kunnen de beslagrechter een
wijziging of intrekking verzoeken ingeval van veranderde omstandigheden.105
Volgens G. DE LEVAL is wel vereist dat de veranderde omstandigheden zich hebben
voorgedaan na het verstrijken van de gewone verzetstermijn of men pas dan hiervan
kennisheeft, met name na de termijn van 1 maand waarbinnen men derdenverzet kan
aantekenen.106
100 Het kan wel een schorsende werking hebben indien de beslagrechter dit toestaat op grond van art.1127 Ger.W. 101 Wanneer die intrekking niet werd gevraagd, kan dit niet worden opgelost door een uitbreiding van de eis in conclusie wanneer de termijn is verstreken van artikel 1034 Ger.W., zie E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, 2010, Kluwer, p.328, n°475 102 Op zijn minst is vereist dat melding wordt gemaakt van de beschikking in de dagvaarding : Antwerpen 16 december 1996, RW 1996-97, 1071 103 Art.1420 Ger.W. 104 E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.491, n°789 105 Artikelen 1419 en 1032 Ger.W. 106 G.DE LEVAL, Traité des saisies. Règles générales, faculté de droit de Liège, 1988, 352.
-
29
6 Uitvoerend beslag op geldrekeningen
6.1 Procedure
Indien een schuldenaar in gebreke blijft zijn verbintenissen uit te voeren en de
schuldeiser daarom tot de gedwongen tenuitvoerlegging wil overgaan, kan deze
laatste een uitvoerend beslag vragen. Indien dit onder de bank wordt gelegd op de
tegoeden die deze aan de schuldenaar is verschuldigd, spreken we van een uitvoerend
derdenbeslag op geldrekeningen.
De schuldeiser moet een uitvoerbare titel bezitten waarmee hij dan bij
gerechtsdeurwaarderexploot een uitvoerend beslag onder derden kan leggen. 107
Een uitvoerbare titel is een titel waarin de schuldvordering van de schuldeiser
belichaamd is en die, voorzien van het formulier van tenuitvoerlegging, de
gedwongen executie mogelijk maakt.108 In geval een beschikking als uitvoerbare titel
wordt gebruikt, zal een kennisgeving daarvan aan de beslagene nodig zijn. Indien een
notariële akte daarentegen als uitvoerbare titel wordt gebruikt, zal kennisgeving niet
noodzakelijk zijn. Dit is de logica zelve gezien de schuldenaar in dat geval de titel
reeds kent.
Het gerechtsdeurwaarderexploot moet, in tegenstelling tot roerend of onroerend
beslag, niet vooraf worden gegaan door een bevel tot betaling en een wachttermijn.109
Indien dit wel zou moeten, zou de schuldenaar zijn kans grijpen om zich snel
onvermogend te maken.110
107 Art. 1539 Ger.W. 108 Voorwaarden waarin de titel moet voldoen om uitvoerbaar te zijn , zie J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.723, n°1623 109 Gent 25 juni 1996, E.J. 1998, 2, noot K.BROECKX 110 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p. 757, n°1738
-
30
Binnen acht dagen, nadat het uitvoerend beslag werd gelegd bij de bank, moet de
beslaglegger het aanzeggen aan de beslagene bij gerechtsdeurwaardersexploot.111
Indien de aanzegging niet binnen deze termijn gebeurt, is er echter geen sanctie
voorzien.112 Toch is het van belang voor de beslaglegger om dit tijdig te doen gezien
de afgifteverplichting van de derdebeslagene pas kan ingaan de tweede dag na de
verzetstermijn. De verzetstermijn is vijftien dagen en begint te lopen na de
aanzegging.
In tegenstelling tot het bewarend beslag wordt ook geen sanctie bepaald ingeval deze
bepaling zelf niet wordt nageleefd.113
6.2 Vereisten
6.2.1 Uitvoerbare titel
Eerst en vooral dient men in het bezit te zijn van een uitvoerbare titel . Dit kan een
rechterlijke beslissing , authentieke akte, fiscaal dwangbevel of buitenlandse
beslissing na exequatur zijn.
Een Bevel tot betaling dient niet te worden gegeven (zie hierboven).
6.2.2 Eisen gesteld aan de oorzaak van beslag
De schuldvordering, die de oorzaak van het beslag uitmaakt, moet nog bestaan op het
ogenblik van de gedwongen tenuitvoerlegging. Ze moet op dat moment nog actueel
en doeltreffend zijn. Dit houdt in dat de beslaglegger nog schuldeiser moet zijn en de
schuldvordering aldus niet uitgedoofd mag zijn door verjaring, betaling of dading.
111 Het moet bij gerechtsdeurwaarderexploot en kan in tegenstelling tot het bewarend beslag niet bij aangetekende brief gebeuren. Art.1539, in fine Ger.W. 112 Beslagr. Luik 8 december 1982, Jur. Liège 1983, 258 113 Bij het bewarend beslag kan de beslagrechter dan de opheffing van het beslag gelasten, overeenkomstig art.1457 Ger.W.
-
31
Vervolgens moet het gaan om een zekere en vaststaande schuldvordering.
Opvallend is dus dat opeisbaarheid van de schuldvordering geen vereiste is. Bijgevolg
kan het uitvoerend beslag onder derden ook gelegd worden om betaling te verkrijgen
van nog te vervallen termijnen, naarmate die vervallen. 114
6.2.3 Voorwerp van beslag
Het voorwerp van beslag is de schuldvordering die de beslagene heeft op de bank.
Deze schuldvordering mag onder voorwaarde, op termijn of in geschil zijn. Bijgevolg
treft het uitvoerend derdenbeslag niet enkel de bedragen die reeds opeisbaar zijn maar
ook die vervallen in de toekomst waardoor een nieuw beslag overbodig wordt.115
De afgifteverplichting voor de derdebeslagene zal ten aanzien van die schulden onder
termijn of onder voorwaarde, worden geschorst.116
6.3 Gevolgen voor de bank
De derdebeslagene-bank heeft net zoals bij het bewarend beslag twee fundamentele
verplichtingen, een afgifteverbod en een verklaringsplicht. Bovendien heeft de bank -
bij een uitvoerend beslag- een afgifteverplichting van het voorwerp van beslag in
handen van de gerechtsdeurwaarder.
6.3.1 De verklaringsplicht
De bank moet een verklaring afleggen, binnen vijftien dagen na het beslag, waarin
nauwkeurig staat welke sommen zij verschuldigd is aan de beslagene.117
114 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.757, n°1740 115 E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag, in APR, Antwerpen, Kluwer, 2001, p.453 116 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.760, n°1751 117 Welke gegevens hij precies moet vermelden, kan je vinden in art. 1452 Ger.W.
-
32
In geval van vermeerdering van de bezittingen waarvan de bank, ten aanzien van de
beslagene, de schuldenaar is, moet zij daarvan zowel aan de beslaglegger als aan de
beslagene kennis geven indien deze daarom verzoeken.118
Indien zij deze verplichting niet of gebrekkig nakomt, kunnen sancties toepassing
vinden. Zo kan de derde schuldenaar worden verklaard voor de oorzaken en de kosten
van het beslag. 119 De beslagrechter heeft hier een beoordelingsbevoegdheid.120
Indien de derdebeslagene het voorwerp van beslag wil betwisten, moet dit voor de
bevoegde rechter worden gebracht. Indien dit voor de beslagrechter wordt gebracht,
zal deze laatste de zaak verwijzen naar de bevoegde rechter.121 De verplichting voor
de derdebeslagene tot afgifte (zie verder) wordt hiermee geschorst.
6.3.2 Afgifteverbod
Gezien de tegoeden door het beslag onbeschikbaar worden gemaakt, is de bank
gehouden een afgifteverbod te respecteren.122 Dit houdt in dat de bank de tegoeden
niet meer uit handen mag geven vanaf de ontvangst van de akte van derdenbeslag.123
Indien hij deze verplichting niet nakomt, kan hij gewoon schuldenaar worden
verklaard voor de oorzaken van het beslag. Bovendien kan hij veroordeeld worden tot
het betalen van een schadevergoeding indien daartoe grond bestaat.124 Ook hier kan
de rechter zijn beoordelingsbevoegdheid laten gelden.
Wordt de veroordeling tot schuldenaar hier beperkt tot het bedrag van het voorwerp
van beslag of zal de derdebeslagene in dit geval werkelijk het hele bedrag van de
oorzaken van beslag moeten afgeven? De meerderheid is van mening dat dit laatste
118 Art. 1455 Ger.W. 119 Art. 1542, eerste lid Ger.W. 120 Cass. 11 april 1997, Arr.Cass. 1997, 438 en R.W.1997-98, 186, Noot E.DIRIX 121 Art. 1542, tweede lid Ger.W. 122 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.758, n°1746 123 Cass. 26 oktober 2000, Arr.Cass. 2000, 1652 en R.W. 2001-02, 1571 ; Cass. 11 april 1997, Arr.Cass. 1997, 438 en R.W. 1997-98, 186, noot E.DIRIX 124 Art. 1540 Ger.W.
-
33
toepassing vindt.125 Dit is bijgevolg een zware sanctie ten aanzien van de bank die dan
ook fundamentele verplichtingen niet nakomt. Toch is het van belang, mijn inziens,
dat de rechter deze sanctie matigt gezien er heel grote verschillen kunnen bestaan
tussen het bedrag van het voorwerp en dat van de oorzaak van het beslag. Bovendien
lijkt het me niet billijk een bank te straffen met een zware sanctie die zij niet had
kunnen oplopen ingeval haar cliënt, de beslagene, zijn schulden wel tijdig had betaald
aan de beslaglegger. In de praktijk daarentegen beschouwt de rechter de bank als een
professioneel en zal zelden een matiging doorvoeren.
6.3.3 Afgifteverplichting
6.3.3.1 Algemeen
Het beslag op een schuldvordering leidt niet tot een overdracht van die
schuldvordering, zoals dat wel het geval is bij lichamelijke goederen, maar enkel tot
de nakoming ervan door de schuldenaar van die schuldvordering, namelijk de afgifte
van een geldsom.126
De derdebeslagene zal afgifte moeten doen van de bedragen, die hij verschuldigd is
aan de beslagene overeenkomstig de afgelegde verklaring, na verloop van minstens
twee dagen na het verstrijken van de verzetstermijn. Hij zal dit doen in handen van de
gerechtsdeurwaarder die het beslag heeft gelegd127 op vertoning van het exploot van
aanzegging.
Als de bank de afgifte niet deed aan de gerechtsdeurwaarder maar aan de
beslagleggende schuldeiser, is dit volgens Cassatie een onverschuldigde betaling die
125O.a. Antwerpen, 29 november 2005, P&B 2006, 162 : De sanctie van schuldenaarsverklaring heeft geen indemnitair karakter en dient dus niet beperkt te blijven tot het voorwerp van het beslag, maar kan zich uitstrekken tot de oorzaken ervan. Er is in casu geen reden om toepassing te maken van de matigingsbevoegdheid van de beslagrechter. 126 Vorderingen uit bankrekeningen kunnen we beschouwen als intuitu personae. Bijgevolg kunnen deze schuldvorderingen ook omgekeerd niet zomaar zonder het akkoord van de rekeninginvoerende instelling worden overgedragen. 127 Art. 1543 Ger.W. ; Luik 30 april 1992, J.L.M.B. 1992, 886 met noot DE LEVAL ; Antwerpen 4 mei 1993, R.W. 1993-94, 960.
-
34
dus kan worden teruggevorderd.128 Dit volgt uit de collectieve dimensie van het
beslag waardoor het beslagrecht voorrang krijg op het verbintenissenrecht.129
Daar anders over beslissen zou ertoe leiden dat de bank tweemaal moet betalen wat
een zware sanctie is die niet verantwoord zou kunnen worden in het licht van de
bedoeling van het artikel 1543 Ger.W. Bovendien is het de gerechtsdeurwaarder zelf
die verantwoordelijk is voor de evenredige verdeling van de schuldeisers, zelfs in de
situatie waarin de derdebeslagene deze procedure op zich zou nemen gezien hij in dat
geval toezicht moet houden.130
6.3.3.2 Afgifte van welke bedragen
Eerst en vooral betreft het uitvoerend beslag, net zoals het bewarend beslag, alle
schuldvorderingen, dus ook die op termijn en in geschil131.
Over het bedrag van de afgifte zelf is daarentegen geen eensgezindheid.
Indien het bedrag van de oorzaken van het beslag het bedrag van het voorwerp van
beslag overtreft, zal de afgifteverplichting steeds worden beperkt tot het bedrag van
het voorwerp van beslag.
Dit betekent vooreerst dat de derdebeslagene enkel de som, gelijk aan wat de
beslagene aan de beslaglegger is verschuldigd , moet afgeven. Ten tweede moet hij
niet meer afgeven dan wat hij zelf aan de beslagene verschuldigd is.
Indien het bedrag van het voorwerp groter is dan het bedrag van de oorzaken van
beslag rijst de vraagt welk bedrag afgegeven moet worden. Hoewel vroeger werd
aangenomen dat enkel het bedrag van de oorzaken van het beslag moet worden
afgegeven, kwam er een evolutie naar de afgifte van het volledige voorwerp.132
128 Zie Cass. 24 september 2004, R.W. 2005-2006, 542. De derdebeslagene had hier betaalt aan de raadsman van de beslagleggende schuldeiser. Deze eerste was van mening dat hij wettelijk uitsluitend een betalingsplicht heeft t.o.v. de gerechtsdeurwaarder. Zie noot van S. BRIJS bij dit Cassatie-arrest. 129 E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.507, n°818 130 TOP, F., “Loonbeslag, loondelegatie en loonoverdracht”, T.P.R., 1983, 407, n°92 ; Rép.Not., Distribution par contribution,16, n°13. 131 Cass. AR 6094, 6343, 12 mei 1989 132 O.a. M.GREGOIRE, Theorie generale du concours de créancier en droit belge, Brussel, 1992, 373-375 ; Ook de rechtspraak evolueert in die zin, zie o.a. Antwerpen 14 maart 2002, RW 2003-04, 796. Andere visie o.a. E.DIRIX, ‘Een derdenbeslag legt men nooit alleen’, in X, Liber amicorum F. Bouckaert, Leuven, 2000, 155-166 ;
-
35
Sommigen beweren dat een cassatiearrest van 11 april 1997 zou bevestigen dat de
afgifteverplichting zich uitstrekt tot het volledige voorwerp.133 Allesinds is men het er
al over eens dat men naast de beslagen ook rekening moet houden met de
schuldvorderingen van de schuldeisers die zich verzetten.134 Mijn voorkeur gaat uit
naar de afgifte van het volledig voorwerp van beslag, dus ook indien dit het bedrag
van de oorzaak van het beslag overstijgt. De bank is in dat geval maar éénmaal
gehouden tot de afgifte van dat bedrag, ook indien er zich later nog andere
schuldeisers melden. Bovendien bespaart het haar de bijna onmogelijke taak om op
voorhand te kunnen vaststellen hoeveel de som van de oorzaak van het beslag
uiteindelijk zal bedragen. In de praktijk135 opteert de bank tevens voor de afgifte van
het gehele voorwerp van beslag.
Indien de bank zich beperkt tot de afgifte van het bedrag van de oorzaak van beslag en
dit achteraf niet voldoende blijkt, rijst de vraag of de bank hiervoor aansprakelijk kan
worden gesteld. In de lijn met mijn stelling dat de afgifteverplichting zich uitstrekt tot
het voorwerp van beslag, zal de bank in dit geval enkel kunnen ontsnappen aan
aansprakelijkheid indien het niet voorzienbaar was dat de uiteindelijke oorzaak van
het beslag het afgegeven bedrag zou overtreffen.
De sommen die afgegeven werden gelden als betaling in de verhouding beslagene-
derde en bevrijden de derde dus van zijn schuld ten aanzien van de beslagene.136
Indien we ervan uitgaan dat de bank het bedrag van het voorwerp afgeeft en dit
achteraf de som van alle oorzaken van beslag blijkt te overtreffen, zal het saldo aan de
derde-beslagene overgemaakt kunnen worden.
Indien de derdebeslagene per vergissing meer afgeeft dan hij verschuldigd is aan de
beslagene, zal hij dit in principe enkel van de beslagene kunnen terugvorderen.
133 Cass.11 april 1997, J.L.M.B., 913-917, noot F.GEORGES ‘Saisie-arrêt et concours des créanciers : fin d’une controverse’ ; Daarentegen wordt door anderen beweerd dat Cassatie van 24 september 2004 zou bevestigen dat de afgifteverplichting beperkt zou zijn tot de oorzaken van beslag (Cass.24 September 2004, R.W., 2005, 542), zie hierbij S.BRIJS, ‘Derdebeslagene, betaal aan de gerechtsdeurwaarder’, R.W., 2005, 543. 134 Dit omwille van de benadrukking van de collectieve dimensie van het derdenbeslag in Cassatiearrest van 11 april 1997 en in de wet van 29 mei 2000 : E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, 2010, Kluwer, p.508, n°822 135 Hier ontstaat trouwens voor de beslagene een reden om , hoewel het dus zeer zelden gebeurt in de praktijk, tot kantonnement over te gaan ; Dit alles bleek uit een gesprek dat ik mocht hebben met ING in Brussel met Dhr. G. Van Verdeghem en Dhr. P. Vrielynck. 136 E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, 2010, Kluwer, p.509, n°825
-
36
Wanneer de evenredige verdeling daarentegen nog niet is gebeurd, zal hij hetgeen
teveel is afgegeven nog kunnen terugvorderen van de gerechtsdeurwaarder137. Echter
zal een terugvorderingsrecht op de beslaglegger uitgesloten zijn.138 Hoewel voor dit
laatste talrijke argumenten139 worden gegeven, zal dit voornamelijk steunen op het feit
dat wat zij hebben ontvangen hen ook toekwam. In die zin kan de betaling in hoofde
van deze beslaglegger niet gezien worden als een soort onverschuldigde betaling.
6.3.3.3 Tijdstip waarop de afgifte moet worden gedaan
De afgifteverplichting geldt ten vroegste twee dagen na het verstrijken van de
verzetstermijn (artikel 1543 Ger.W.). Dit betekent ten vroegste 17 dagen na de
aanzegging van het beslag.
De derdebeslagene kan op dat moment vrijwillig overgaan tot de afgifte, zoniet zal de
beslagleggende schuldeiser vragen aan de beslagrechter hem hiertoe te veroordelen.140
Indien de beslagleggende schuldeiser dit niet doet kan een andere schuldeiser de
instrumenterende gerechtsdeurwaarder doen overgaan tot de afgifte ervan door de
derdebeslagene.141 Vereist is dat deze schuldeiser over een uitvoerende titel beschikt
die hij bovendien moet betekenen aan de beslagene.142 Hij zal tevens de
beslagleggende schuldeiser moeten aangemaand hebben. Dit gebeurt zonder
indeplaatsstelling.
Echter wordt de afgifteverplichting geschorst indien de beslagene verzet doet
(art.1543, lid 2 Ger.W.). Verzet moet in principe gebeuren binnen de vijftien dagen na
de aanzegging. Gezien dit geen vervaltermijn is, kan dit ook later gebeuren. Bijgevolg
137 Dit kan afgeleid worden uit de regel dat vergissingen in de aangifte op dat ogenblik nog rechtgezet kunnen worden en op grond daarvan het teveel betaalde kan worden teruggevorderd. 138 E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.510, n°827 139 Andere argumenten zijn o.a. dat de beslaglegger moet kunnen vertrouwen op de correctheid van de verklaring en op grond van de vertrouwensleer bij cessie : zie E.DIRIX en K.BROECKX, Beslag in APR, Kluwer, 2010, p.510, n°827 140 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.759, n°1748 141 Art. 1543bis Ger.W. 142 J.LAENENS, K.BROECKX, D.SCHEERS, P.THIRIAR, Handboek gerechtelijk recht tweede editie, Intersentia, Antwerpen, 2008, p.759, n°1749
-
37
zal, indien nog geen afgifte werd gedaan , een verzet dat gebeurt na vijftien dagen de
afgifteverplichting nog kunnen doen schorsen.
De afgifteverplichting neemt terug aanvang op de dag waarop de beslissing op het
verzet de derde is betekend.
Andere gevallen waarin de afgifteverplichting wordt geschorst zijn wanneer de
verklaring wordt betwist voor de bodemrechter (artikel 1542, tweede lid Ger.W.) ; ten
aanzien van schuldvorderingen die het voorwerp van beslag uitmaken en onder
opschortende voorwaarde of op termijn zijn gesteld ; tenslotte indien de aanzegging
niet kon plaatsvinden aan de persoon of aan de werkelijke of gekozen woonplaats van
de debiteur.143
6.4 Hoger beroep
6.4.1 Verzet van de bes