Bert Reubens Studienamiddag energieteelten & alternatieve … · 2017-04-03 · Levensduur 10 jaar...
Transcript of Bert Reubens Studienamiddag energieteelten & alternatieve … · 2017-04-03 · Levensduur 10 jaar...
ILV
O
Korte omloop hout & agroforestry
Bert Reubens
Studienamiddag energieteelten & alternatieve teelten
16 maart 2017
ILV
O
AGROFORESTRY - BOSLANDBOUW
ILV
O
Agroforestry (boslandbouw) = gecombineerde teelt van landbouwgewassen (of dieren) en houtachtige gewassen op eenzelfde perceel
Agroforestry: wat is het?
ILV
O
Agroforestry of “bomenlandbouw”: een nieuwe benaming voor een eeuwenoud landgebruik
• Veel uiteenlopende vormen – talrijke combinaties • Principe = nabootsen natuurlijk tropisch bossysteem
• Bodemstabiliteit ↑, ziektegevoeligheid ↓, bodemvruchtbaarheid ↑, gunstig microklimaat, diversificatie van inkomsten en producten
• Algemeen: buffer + beperking risico + diversificatie
Bron: ICRAF, Dupraz et al. 2008, Wervel, Nair & Muschler 1989
Agroforestry in de wereld
ILV
O
Agroforestry in Europa
© agforward.eu
ILV
O
Voorkomen in Vlaanderen
ILV
O
Voorkomen in Vlaanderen
ILV
O
Wat heeft agroforestry te bieden?
• Vaststelling: vaak een hogere totale biomassaproductie in agroforestrysystemen t.o.v. reinculturen
• 1+1 > 2 => Efficiëntere benutting water, licht, nutriënten Positieve interacties tussen bomen en gewassen?
• Agroforestry wordt in verband gebracht met positieve impact op biodiversiteit en op talrijke andere belangrijke ecosysteemdiensten
• Koolstofvastlegging en -opslag • Bodemvruchtbaarheid • Erosie en nutriëntenuitspoeling • Bestuiving, natuurlijke plaagcontrole • Socio-culturele, landschappelijke waarde
ILV
O
Wat heeft agroforestry te bieden?
• Veerkracht van landbouwbedrijven hoger – schokvaste investering?
• Vraag naar houtige biomassa (energie en warmte) en industriehout
• Diversificatie van productie • Verbreding van de bedrijfsactiviteiten • Differentiatie ten opzichte van andere bedrijven
ILV
O
Ecologische interacties Licht, wind, temperatuur • Licht => schaduwwerking: naargelang omstandigheden (on)gewenst:
+ Vermijden hittestress bij dieren
+ Minder evapotranspiratie, minder hittestress gewas?
ILV
O
Ecologische interacties Licht, wind, temperatuur • Licht => schaduwwerking: naargelang omstandigheden (on)gewenst:
+ Vermijden hittestress bij dieren
+ Minder evapotranspiratie, minder hittestress gewas?
- Schaduwworp effect op gewasproductiviteit en – kwaliteit (in grasland: effect op botanische samenstelling)
Effect tot op afstand ruim 2 x boomhoogte, maar sterke (negatieve) effecten beperkt tot zone dichtbij en aan noordzijde boom
Gewasafhankelijk
(Dupraz & Liagre, 2008)
ILV
O
Ecologische interacties Invloed op waterhuishouding (en dus droogte – wateroverlast) • Competitie en/of complementariteit? Buffer?
– Enerzijds: boomwortels onttrekken water en treden in competitie. Nefast voor zomergewassen dicht bij bomen.
– Anderzijds: bomen verhogen waterbeschikbaarheid via substantieel hogere infiltratie & oppompen uit diepe lagen (“hydraulic lifting”)
– Globale aanname: bufferende werking in periodes van extreme droogte of extreem natte omstandigheden (voorbeeld: snellere opdroging van natte percelen dit voorjaar)
(www.agroforesterie.be)
ILV
O
Impact op koolstof- en nutriëntenhuishouding
• Wortels kunnen nutriënten onttrekken maar hebben ook toegang tot nutriënten die voor gewas onbereikbaar zijn -> via onder meer bladval terug beschikbaar gesteld
• AF = opbouw van bodem koolstofgehalte!
• Veel afhankelijk van een goed ontwerp, zorgvuldig geselecteerde combinatie en sturen van wortelgroei
Ecologische interacties
(PhD Paul Pardon – niet-gepubliceerde resultaten)
Figuur: bodemkarakteristieken in functie van afstand tot de perceelsrand met een bomenrij. Curves werden gefit dmv regressie obv de geanalyseerde bodemstalen per
locatie. Rood: transecten loodrecht op de bomenrij, blauw: transecten loodrecht op de boomloze rand. Grijs: 95% confidentie interval.
ILV
O
Biotische interacties Invloed op (functionele) biodiversiteit + invloed op ziektes & plagen
Onvoldoende bestudeerd - zeker in NW Europese omstandigheden
Aannames: • Meer nuttigen in bomen en boomstrook = bijdrage in natuurlijke
plaagbestrijding • Een meer divers systeem = meer weerbaar tegen ziektes en plagen • Verbetering bodemkwaliteit en meer divers bodemleven = meer weerbaar • Voor vee: schaduw kan hittestress vermijden
Maar ook ongewenste effecten mogelijk • Vochtiger, meer schaduw, minder wind = verhoogde gevoeligheid
schimmelinfecties?
• Boomstrook ook habitat voor ongewenste organismen?
• Ook bij dieren: meer vliegen? => verhoogd voorkomen van uierontsteking?
Bezorgdheden zelden of nooit effectief ervaren/gemeten op terrein
ILV
O
Wintergerst & wintertarwe (met Canadapopulier):
Opbrengst landbouwgewas
(PhD Paul Pardon – niet-gepubliceerde resultaten)
ILV
O
Maïs versus wintergraan (met Canadapopulier):
Onderzoek in Vlaanderen
(PhD Paul Pardon – niet-gepubliceerde resultaten)
ILV
O
Succes is sterk afhankelijk van doordachte planning, aanleg en beheer
ILV
O
Steunmaatregel in Vlaanderen
• Sinds 2011: BLS boslandbouwsubsidie
– 80% van alle kosten gerelateerd aan de aanplant
– Min 30 – max 200 bomen per ha
– Min 0,5 ha
– In landbouwgebruik – teelt jaarlijks aan te geven
– Bomen blijven minstens 10 jaar staan
– Naaldbomen en aantal (invasieve) exoten uitgesloten
– Focus op “alley cropping” – homogeen verspreide rijen bomen op een perceel
ILV
O
Oppervlakte in boslandbouw *Voor 2017 data uit inschrijvingen
ILV
O
5,5 ha 86,4 ha
ILV
O
Voorkomen in Vlaanderen
• Aangeplant via de steunmaatregel sinds 2011 – Ongeveer 120 ha
– 50-tal percelen bij 30-tal landbouwers
– Gemiddelde perceelsgrootte 2 ha (0,5 – 11,5)
– Gemiddelde densiteit 56 bomen/ha (30-200)
– Gemiddeld 3 boomsoorten (1 – 11)
– Ongeveer 35% oppervlakte = biologische uitbating
• Daarnaast ook agroforestry buiten de steunmaatregel
ILV
O
Voorkomen in Vlaanderen
• Boomsoortenkeuze?
– Walnoot
– Populier
– (zomer)eik
– Boskers
– Hoogstam fruitbomen, hazelaar, tamme kastanje, linde, lijsterbes, …
– Af en toe ook in combinatie met (inheems) haagplantsoen
ILV
O
KORTEOMLOOPHOUT
ILV
O
Teelt van snelgroeiende houtachtige gewassen waarbij de bovengrondse biomassa periodiek tot maximaal 8 jaar na de aanplanting of na de vorige oogst, in zijn totaliteit wordt geoogst.
Wat is korteomloophout (KOH)?
KOH ≠ AGROFORESTRY KOH ≠ BOS (uitgezonderd in kwetsbare gebieden)
ILV
O
Vijfjarig ‘Italiaans’ plantsysteem met populier
4 jaar oude aanplant
Plantverband 2x3 of 3x3m 1000 à 1100 / ha
ILV
O
Productiviteit populier Italiaans systeem
2014 (ton DS/ha/j)
2015 (ton DS/ha/j)
AF2 9,96 9,31 AF8 6,51 6,19 Monviso 7,78 7,86
AF19 9,27 8,85 GEMIDDELDE 8,38 8,05
ILV
O
Driejarig ‘Zweeds’ plantsysteem met wilg of populier
Plantverband 0,6m in de rij 0,75m tussen rijen 1,50m tussen dubbele rijen 15.000 / ha
ILV
O
ILV
O
ILV
O
Productiviteit Zweedse wilgen
2011 (ton DS/ha/j) 2015 (ton DS/ha/j)
Inger 12,2 11,21
Tordis 13,4 18,68
Tora 15,3 17,16
Raamberger 7,1 /
Olof 15,8 15,21
GEMIDDELDE 12,8 17,02
ILV
O
populier “Italiaans” systeem vs wilg “Zweeds” systeem?
KOH populier KOH wilg
Ongeveer 13 ha in Vlaanderen Ongeveer 30 ha in Vlaanderen
Duurder in aanleg Minder duur in aanleg
Levensduur 10 jaar Levensduur 21 jaar
Opbrengst 8 à 10 ton DS/ha/jr Opbrengst 10 à 12 ton DS/ha/jr
Makkelijker te oogsten (kan evt ook manueel)
Moeilijker te oogsten (slechts 1 zelfrijdende hakselaar in W-Vl)
ILV
O
Productiviteit streekeigen soorten
ILV
O
Aangepaste maïshakselaar (New Holland)
Energy harvester (Ny Vraa, Denemarken)
Stemster MKIII (Nordic Biomass, Denemarken)
BioBaler (Anderson Group Co., Canada)
SRC Mobile Chipper– JENZ GMHT 140 (Duitsland)
Oogst en onmiddellijk verhakselen
Oogst in balen of twijgen om daarna te verhakselen
ILV
O
Rendabiliteit Zweeds systeem (wilg)
• Houtproductie voor verkoop is weinig rendabel omwille van de lage marktprijs.
• Houtproductie voor eigen gebruik =>hoge initiële investering:
• Biomassaketel
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
0 50 100 150 200 250 300 350
Euro
Vermogen (kW)
Kostprijs Houtketel ifv vermogen
Houtketel
stookolie
Jaar 1 kost € (excl. BTW)
Terreinvoorbereidende werken
Onkruidbestrijding glyfosaat 100
frezen 150
Ploegen en eggen 240
Aantal stekken (15000/ha)
Prijs stekken (0,08€) 1200
Aanplanten met preiplanter 550
Vooropkomstbehandeling 250
Mechanische onkruidbestrijding 400
Subtotaal 1 ha 2890€
Totaal 1 ha (– 12,5% kopakker) 2528€
• Kostprijs aanplant:
ILV
O
WWW.korteomloophout.be of via www.enerpedia.be
ILV
O
Praktijkvoorbeeld uit Vlaanderen
• Plantenkwekerij Decadt (West-Vlaanderen)
• Kruiden en groenten voor groothandel en tuincentra
• 7000 m² serre te verwarmen op 15°C
• Een deel van de serres verwarmd met ketel op houtsnippers (150 kW)
• Gestart met aanplant van 2,2 ha KOH (Zweeds systeem)
• Intussen eerste aanplant 1x geoogst en uitgebreid tot 6 ha
ILV
O
KOH in combinatie met uitloop pluimvee: win-win?
ILV
O
Combinatie KOH & agroforestry? “Alley coppice”
ILV
O
Bedankt. Nog vragen?
Voor meer info (ook bv ivm inpassing agroforestry of KOH in Vlaamse regelgeving):
contacteer ons
[email protected] [email protected]
www.agroforestryvlaanderen.be www.korteomloophout.be