Mons

MonsOver tradities, folklore, werelderfgoed en gebouwen.

Unesco werelderfgoedHet belfortDe Doudou Spiennes Het Mundaneum Le Grand-Hornu

Het belfort is erkend voor zijn architecturale kenmerken en zijn geschiedenis. De Doudou is erkend als meesterwerk van het mondelinge en immaterile erfgoed van de mensheid. Spiennes getuigt volgens de jury van de Unesco van het menselijk vernuft ... De prehistorische mens groef er 6.000 jaar geleden putten van meerdere meters diep om silex boven te halen. Het Mundaneum of het Google op papier staat geregistreerd als geheugen van de wereld. Last but not least is er het mijncomplex van Le Grand-Hornu dat erkend werd als werelderfgoed van de mensheid.2

De Ducasse (le doudou)plaatselijk folkloristisch feest elk jaar vaak Doudou genoemdtraditioneel lied de meegevoerde draak wordt zo genoemd.

De burgemeester,Elio Di Rupo en de vzw Sint-Joris van Bergen hebben de traditionele naamDucasse van BergeninDoudou, rituele Ducasse van Bergendoen evolueren. Zij hebben zich hierdoor de woede van de echte Bergenaren, inwoners sinds drie generaties, op de hals gehaald.

Lied LATEN HORENYoutube filmpje LATEN ZIEN3

De Ducasse (le doudou)Drievuldigheidszondag in het stadscentrumTwee opvoeringen: het afnemen van het reliekschrijn van Sint-Waltrudis en het dragen van het schrijn op de Gouden Koetshet gevecht van Sint-Joris met de draak; het gevecht draagt de naam Lumeon

Elk jaar, op Drievuldigheidszondag (de eerste zondag na Pinksteren) wordt het feest gehouden in het stadscentrum. Het is een traditioneel feest bestaande uit twee opvoeringen:het afnemen van haar plaats van het reliekschrijn van Sint-Waltrudis, de mythische stichtster van de stad, en het dragen van het schrijn op de Gouden Koetshet gevecht van Sint-Joris met de draak; het gevecht draagt de naam Lumeon4

De oorsprong van het feest gaat terug tot in de middeleeuwen. Toen er , in 1349, in de streek de pest heerste, organiseerden de autoriteiten een processie van de relieken van Sint-Waltrudis, de beschermheilige van de stad en van de collegiale Sint-Waltrudiskerk. Deze werden in een schrijn gedragen tot aan het woud van Casteau en werden daar verenigd met de relieken van de heilige Vincentius van Zinnik, de echtgenoot van Sint-Waltrudis. De pest hield op en het mirakel werd toegewijd aan de heilige Waltrudis. Er werd besloten om elk jaar een processie te organiseren en in 1352 werd de datum definitief vastgelegd op Drievuldigheidszondag.

Vanaf 1380 neemt de broederschap van de heilige Joris deel aan de stoet. Deze werd aan het einde van de 14e eeuw opgericht en bestaat uit de adellijke inwoners, de burgemeester en de schepenen van de stad. Zij voeren in de stoet een mysteriespel op, een wedersamenstelling van het gevecht van de heilige Joris tegen de draak. De populariteit van Sint-Joris in de streek is te danken aan het samengaan van de geschiedenis van de heilige met een plaatselijke legende, namelijk deze van Gillis van Chin. Er wordt beweerd dat deze laatste in de 11e eeuw een monster doodde in de moerassen van Wasmes. Dit gevecht werd in de 19e eeuw niet meer opgevoerd in de processie wegens de minder religieuze oorsprong.De enige keren dat de processie niet doorging, was tijdens de Franse Revolutie tot 1803 en de periode tijdens de tweewereldoorlogen.

5

De Ducasse bestaat uit twee opvoeringen:Het Spel van de Heilige WaltrudisOp zaterdagavond wordt het schrijn met de relieken van de heilige Waltrudis tijdens een religieuze ceremonie van zijn plaats boven het altaar afgehaald. De deken vertrouwt het schrijn toe aan het College van Burgemeester en Schepenen voor de duur van de feesten. Op dat moment begint er een fakkeltocht door de straten van de stad.In de voormiddag van Drievuldigheidszondag, na de eucharistieviering, wordt het schrijn op de Gouden Koets (een praalwagen uit 1780) geplaatst. De heilige Joris en de personages van de Lumeon gaan van het stadhuis naar de kerk waar ze de praalwagen verlaten en hem plaatsen in de richting van het koor.Daarna vertrekt de processie. De Gouden Koets wordt getrokken door trekpaarden. De koets met de relieken wordt vergezeld door verscheidene groepen die de gildes van de ambachtslieden van de regio uitbeelden. De koets vervoert ook enkele koorknapen en een priester. Deze leest op strategische plaatsen tijdens de processie het mirakel van de heilige Waltrudis voor.

6

De processie eindigt met de beklimming van de helling van Sint-Waltrudis. Het traject loopt over een smalle steile gekasseide weg met een hellingsgraad van 20%. Omdat de Gouden Koets zeer zwaar is, bestaat het risico dat de koets niet boven geraakt. De legende wil dat als de Gouden Koets niet van de eerste maal boven geraakt er gedurende dat jaar een groot onheil boven de stad Bergen zal hangen. Het verhaal doet nog steeds de ronde dat in 1914 en 1940 de koets er niet zou in geslaagd zijn om boven op de helling te komen maar in werkelijkheid is de processie die jaren niet uitgetrokken.De Bergense bevolking helpt de paarden door de koets mee te duwen met al haar krachten. Dit heeft een enorm geschreeuw tot gevolg. De koets is tot op heden steeds boven geraakt. Er worden ook meer trekpaarden voor de koets gespannen dan in feite nodig is om de paarden niet te veel te belasten en om een grote stoet te bekomen.De volgende zondag wordt het schrijn terug op zijn plaats boven het altaar in de Sint-Waltrudiskerk geplaatst.In totaal bestaat de processie uit ongeveer 60 groepen en 1500 figuranten.

7

Het Spel van de heilige JorisDit spel is een wedersamenstelling van het gevecht van de heilige Joris, het symbool van het goede, tegen de draak, het symbool van het kwade. Dit gevecht wordt "Lumeon" genoemd en vormt het hoogtepunt van de Ducasse van Bergen. De naam Lumeon komt van het Franse woord limaon: een voorstelling van ruiters waarbij ze cirkelbewegingen maken.Het gevecht vindt plaats op de Grote Markt van Bergen op Drievuldigheidszondag. De start is precies om 12h30 en het gevecht stopt om precies 13h00. Sint-Joris heeft als taak om de draak buiten strijd te stellen. 8

De draak heeft een lengte van ongeveer 10 meter en bestaat uit een rieten structuur waarbij het einde van zijnstaart is bedekt met paardenmanen.De heilige Joris wordt hierbij geholpen door de Chinchins, dit zijn mannen die rond hun middel een paard dragen vervaardigd uit riet en bedekt met koeienhuiden. De draak wordt geholpen door de Duivels. Deze dragen een zwarte overall waarop op de rugzijde een duivelsfiguur is afgebeeld. Zij zijn gewapend met varkensblazen, in feite zijn het koeienblazen, die gevuld zijn met lucht en waarmee zij vechten tegen de Chinchins en tegen het publiek dat rond de arena zit. De draak vecht tegen Sint-Joris door hem slagen te geven met zijn staart. Hij wordt gedragen door de Witte Mannen en zijn staart wordt ondersteund door de Wilde Mannen.9

Heel het gevecht wordt uitgevoerd volgens een nauwkeurig bepaalde choreografie. Terwijl de heilige Joris in wijzerzin in de arena ronddraait, doet de draak dit in tegenwijzerzin. Hierin vindt men reeds de tegenstelling goed en kwaad en orde-wanorde.Sint-Joris probeert de draak te doden met behulp van lansen maar deze breekt telkens af op de huid van de draak. Hij lost twee pistoolschoten die het dier echter niet kunnen doden. Het derde pistoolschot is wel raak. Op dat moment is het precies 13h00.Tijdens de volledige duur van het gevecht zorgen de dragers van de draak ervoor dat de staart zich in de richting van het publiek bevindt. Diegene die paardenhaar van de staart kan bemachtigen en het draagt zal een jaar geluk ondervinden. Na het gevecht rent het publiek de arena in om de laatste stukken paardenhaar te bemachtigen.Het lied in het Bergense dialect Doudou wordt gedurende het volledige gevecht onafgebroken gezongen door zo'n 65 personen.

10

SpiennesdeelgemeentevanBergenvuursteenmijnenNeolithicum

Spiennesis een deelgemeentevanBergen(Mons). Het ligt op ongeveer 6 km ten zuidoosten van Bergen, in deHenegouwse Leemstreek, op de oostelijke rand van deBorinage.Deze plaats is vooral bekend om devuursteenmijnen(Camp--Cayaux) uit het Neolithicum. Deze mijnen zijn n van de grootste en oudste vuursteenmijnen uit Europa en staan daarom sinds 2000 op deWerelderfgoedlijstvan deUNESCO.

14

Mundaneum

museum en archief 1910Paul OtletenHenri La Fontaine.

internetvan papier zes kilometer papierVerschillende collecties

HetMundaneumis een museum en archief dat gesticht is in1910doorPaul OtletenHenri La Fontaine.Het Mundaneum, ook wel hetinternetvan papier genoemd, heeft een verzameling van zo'n zes kilometer papier. Het bevat aanzienlijke collecties zoals het Internationaal Museum van de Pers en persoonlijke notities van Otlet en La Fontaine. Vaak wordt het omschreven als de voorloper vanGoogleen van het elektronisch opzoeken. GeschiedenisDe verzameling werd aangelegd vanaf het einde van de negentiende eeuw, op initiatief vanPaul OtletenHenri La Fontaine. Ze waren overtuigd dat betere kennis een factor was om mee de vrede te bewerkstelligen. Ze begonnen samen aan het grote compilatiewerk.

19

Vanaf 1920 kwam, eerst in het Jubelpark, het Mundaneum tot standen bezette er na verloop van tijd een honderdtal zalen. In 1934 werd het Mundaneum gesloten.Het Mundaneum wou alle kennis van over de gehele wereld te verzamelen, onder al zijn vormen (boeken, geschriften, kranten, tijdschriften, enz) en dit te verwerken tot een reusachtig en vernieuwend Universeel bibliografisch repertorium.Deze taak was zo onmetelijk, dat er bepaalde thema's de voorrang kregen.

20

21

In 1998 werd het Mundaneum erkend als het archieven- en informatiecentrum van deFederatie Brussel-Wallonien overgebracht naar Bergen.In 2012 werd een samenwerking aangekondigd tussen het Mundaneum enGoogle. De archieven van het Mundaneum werden in juni 2013 ingeschreven op de UNESCOWerelderfgoedlijst voor documenten. Op 8 mei 2014 werd het certificaat van deze inschrijving overhandigd tijdens een plechtigheid in Leuven.

22

http://www.mundaneum.org/nl

De Gilles (van Jemappes)

Gilleszijn anonieme folkloristische personages die naar buiten komen tijdenscarnaval, meer bepaald opvastenavond, de dag voorAswoensdag. Men komt ze enkel in het Belgische carnaval tegen, voornamelijk in centraalHenegouwen, maar ook daarbuiten op enkele plaatsen.

26

Klederdracht

(masker)hoed met struisvogelverenriem met bellenbundel van wilgentwijgenbolvormig kostuumklompenkorf met sinaasappels of bloedsinaasappels

Een Gille kan men eenvoudig herkennen aan zijn kostuum: een linnen pak met kleurrijke leeuwen en kronen, dat wordt opgevuld met stro, zodat vooraan en op de rug een bult ontstaat.

De oorsprong van de "Gille" is verloren in de nevelen van de tijd, Belgische historici blijven nog altijd verdeeld.

De GILLE zou voor de eerste keer verschenen zijn in Belgi ter gelegenheid van het bezoek van keizer Karel en zijn zoon Philippe aan Belgi, de gehouden werden.Geboren in Gent (Belgi), koning van Spanje in 1515, keizer van Duitsland in 1519, onderscheidt keizer Karel zich vooral door zijn oorlogen tegen Franois 1e, koning van Frankrijk.

In 1549 nam hij het legendarische rijk van de Inca's onder zijn tirannieke bewind.

De Europese populaties waren sterk getroffen door de verhalen van ontdekkingsreizigers en hun beschrijvingen van de nieuwe wereld.De organisatoren van festivals brachten dmv 'tableau vivant', de beroemde Inca's met rode en veelkleurige tatoeages, kapsels van veren en hun karakteristiek dansen.

Multi gekleurde onderwerpen die zijn kostuum roepen Indiaanse tatoeringen op, ten slotte en vooral de hoge pluimen, die ongetwijfeld herinneren aan het kapsel van de inboorlingen van Peru.

We kunnen toevoegen dat de 'individuele dans' aangenomen door de Gille alleen wordt beoefend door primitieve volkeren en lagers in "batterij" welke functie gezangen dansen de Gille, met zijn beklijvende en uniforme tempo, verwijzen naar de "tam-tam" van de wilde stammen.

De aanwezigheid van sinaasappelen, die eeuwenlang sterk geassocieerd met de meeste van de populaire festivals in Spanje worden, suggereert dat de voorouder van de Gille verscheen in Belgi ter gelegenheid van het bezoek van Karel v.

27

GebruikenEnkel mannen mogen het kostuum van gille dragen. Een 'vrouwelijke gille' is een paysanne, haar kostuum is anders. Het is niet opgestopt met stro, is blauw en heeft een kleiner hoofddeksel.Soumonces: op 6, 4 & 2 weken voor het carnavalsweekend kondigen de gilles het carnaval aan. De eerste soumonce is enkel met trommels, de tweede wordt vergezeld door koperblazers en de derde is met het volledige orkest.Verbranding: de gilles staan in voor de verbranding van het carnaval.Muziek: gilles mogen enkel bewegen op de ritmes van de typische muziek. Deze wordt geleverd door een band die hen overal volgt, deze bestaat uit trommels, koperblazers en houtblazers. Gillesmuziek heeft traditioneel een valse noot.Rondedans: gilles dansen rond om boze geesten te verjagen.

28

Een 'vrouwelijke gille' is een paysanne, haar kostuum is anders. Het is niet opgestopt met stro, is blauw en heeft een kleiner hoofddeksel.29

Enkele gebouwen

De grote markt

Op de Grand-Place kan je in enkele minuten door de tijd reizen. 500 jaar geschiedenis om samen te ontdekken31

Een onafgewerkt stadhuis, een van de mooiste van het land ... De bouw van dit monumentale geheel begon in 1479 en onderging heel wat wijzigingen tot de vorige eeuw. Het stadhuis is niet volledig afgewerkt, er was namelijk een tweede verdieping voorzien.

32

De bouw van dit stadhuis vatte aan in 1458. Dit is echter niet het eerstestadhuisvan Bergen. Het eerste 'huis van de vrede' (maison de la paix) zoals destijds een stadhuis heette, bestond reeds in 1269.

Maar toen de monniken besloten een nieuwe, gotischeSint-Waudrukerkte bouwen, halfweg de 15e eeuw, toen besloten ook de wethouders die de stad regeerden, dat zij een nieuw stadhuis nodig hadden.

Mattheus de Layens, verantwoordelijk voor de kerk, kreeg ook de opdracht voor het stadhuis. Maar, gebrek aan middelen en rumoerige tijden, verhinderden dat het gebouw dezelfde uitstraling zou krijgen als het stadhuis van Leuven.

In feite werd ditgotischestadhuis nooit afgewerkt. Als je goed kijkt, dan zie je in de bovenhoeken van de voorgevel de aanzetten waarop dehoektorenshadden moeten steunen. Maar zelfs de bovenste verdieping kwam er niet. Binnen zie je ook de aanzet van wenteltrappen, die er nooit kwamen...33

Degevelvertoont duidelijk zijn gotische kenmerken. Despitsboogvenstersmetmaaswerkendrielobtraceringen, zijn bekroond met lijsten methogelsenkruisbloemen. Hij is opgetrokken uitzandsteenvan Bray enEscosijnse steen.

De originele,smeedijzerensloten bestaan nog (deze zijn te bezichtingen in het museum van Jean Lescarts). In hetportaalvan het stadhuis zijn ze vervangen door een copy inmessing. Het portaal zelf is overspannen metkruisribgewelven, waarvan degewelfsleutelsscnes voorstellen uit de juridische taken van de wethouders.

34

Gotische zaal van het stadhuis35

Lsinge du Grand Garde

Tussen het eerste en tweede raam links van het portaal zie je een klein, gehurkt aapje van met de hamer bewerkt ijzer. Voor elke inwoner van Mons is dit Lsinge du Grand Garde. Men heeft nooit kunnen achterhalen waar het aapje precies vandaan komt, maar de legende wil dat je hem met de linkerhand over zijn kopje moet aaien om geluk te brengen. Elke dag opnieuw wordt de lokale mascotte geaaid door inwoners en bezoekers van de stad. Door de eeuwen heen is zijn kopje kaler geworden en kreeg zijn illustere schedeltje een patina.Dit aapje houdt de wacht aan het stadhuis en heeft heel wat gezien en meegemaakt: koningen en koninginnen, gevierde acteurs, gehaaste politici, studenten onder druk, lachende kinderen Een bijzonderbeeldjeis de aap of 'Grote Wacht'. Deze ijzeren aap dateert uit de middeleeuwen. Het is echter niet duidelijk waarvoor hij diende.37

In de 8e eeuw werd op deze plek een klein klooster gesticht door Sint Waltrudis (in het Frans: Sainte Waudru). DrieRomaansebouwwerken gingen aan de huidigekerk, die uit de periode 1450 - 1687 dateert, vooraf.

38

De bouw gebeurde in vele fasen, maar bij al deze fasen werd het originele plan uit de 15e eeuw gerespecteerd, wat een zeer homogeen gebouw van Brabants-Gotischestijl heeft opgeleverd. 39

De bouw begon in 1450. Hetkoormet destraalkapellenwas pas af in 1506. Daarna duurde het nogeens 83 jaar vooraleer hetschipmet dezijkapellen af was. Deze zijkapellen bevatten prachtigezijaltaren. Het schip is van dezijbeukenafgescheiden door hogescheibogenmet daarboven een met prachtigmaaswerkafgewerkttriforium. De bouw van dewestbouw, die volgens de plannen een toren van maar liefst 190 meter moest dragen, werd in 1687 stop gezet.

41

Hoge gebrandschilderde ramen uit de 16e eeuw brengen licht in de vrij donkere gotische kerk, die een aantal waardevolle kerkschatten herbergt. Zo zijn er relieken van de Heilige Waldetrudis te bewonderen, een Gulden Koets en verscheidene beeldhouwwerken. Daarnaast bevat de 'Trsor' kerkschat een mooie verzameling religieus goud- en zilverwerk, daterende van de 12e tot de 19e eeuw.

42

De kerk werd echter vernield tijdens de Franse Revolutie, maar gelukkig zijn de grootste schatten bewaard gebleven of prachtig hersteld45

Natjes en droogjes

46

El Cayau Montois

Chocolaatjes, pagnons (zoete taarten), bieren of kazen ... er is voor elke fijnproever wat wils!De Pavs Montois, een lokale lekkernij met zachte pralin en nougat binnenin en bittere cacao in poeder aan de buitenkant.El Cayau Montois : meringue, zanddeeg en nootjes, omgeven van chocolade.La Montoise: blond bier van 6,2 % alc./vol.La Trinit : speciaal ontwikkeld voor de Ducasse, tussen blond en amberkleurig, 9% alc./vol.De Pavs Montois, kaas van rauwe koemelk in vierkante vorm.

47

Pav Montois

Recette des Pagnons du Borinage

Voor 6 petits pagnons300 g bloem100 g boter30 g gist (oplossen in melk)2 eieren1 snuifje zout2 koffielepels fijne suikerBlonde cassonadeZwarte koffie

.

Bereiding

Maak een putje in de bloem, voeg beetje bij beetje de eieren, de gesmolten boter, de gist , het zout en de suiker toe.Meng eerst met een vork; kneed verder met de hand.2 uur laten rijzen2 bollen maken en in de ingevette vorm leggennog een beetje laten rijzenMaak met je vingers enkele putjes, giet er de cassonade en de koffie in.

In een voorverwarmde oven (200C) bakken gedurende 15 20 minuten. Laten afkoelen.