VoedingsleerBenzine voor het lichaam!

Niet hoeveel eet de hond, maar WAAROM eet hij dat / wat is de samenstelling?

Hond is geen vleeseter, maar een “beesteter”.

We voeden de lichaamscellen van de hond

Benzine is nodig om de motor te laten draaien Voeding is nodig om de lichaamscellen te

laten leven

Voeding

Voedingsstoffen◦ Bouwstoffen (bouwstenen voor groei en herstel)

Nieuwe cellen vormen◦ Brandstof (stof t.b.v. energiewinning)

Cellen laten leven en werken Voedingshulpstoffen

Juist laten verlopen van processen Vitaminen, beperkt nodig maar van levensbelang mineralen, voedingszouten Ruwvezelstoffen, rol bij spijsvertering Water, groot deel lichaam bestaat uit water

JUISTE VERHOUDING EN KWALITEIT Kennis nodig van samenstelling

Voeding

Samenstelling / nutriënten◦ Eiwitten 25 % (4 Kcal) BOUWSTOF◦ Koolhydraten 50 % (4 Kcal) BRANDSTOF◦ Vetten 25 % (9 Kcal) BRANDSTOF◦ Vitaminen HULPSTOF◦ Mineralen HULPSTOF◦ Sporenelementen HULPSTOF◦ Ruwvezel HULPSTOF◦ Water HULPSTOF

Wat heeft FIDO nodig?

ENERGIE◦ Voedsel als brandstof◦ Brandstof levert ENERGIE◦ Energie : Arbeidsvermogen (warmte)◦ Eenheid warmte is een CALORIE◦ CALORIE (hoeveelheid warmte die je aan 1 gram

water moet toevoegen om temperatuur 1 C te doen stijgen. 1000 C is 1Kcal

De benzine

Hond zeer goed reukorgaan (geur belangrijk) Niet belangrijk kleur / vorm Gewoonte Belangrijk verder:

◦ Acceptatiefactor◦ Grote stukken voedsel◦ Warm voedsel (geuren beter los?)◦ Adellijk vlees (geen ranzig vet)◦ Vet in voedsel (niet overdrijven)◦ Wat vochtig voer◦ Alleen of in roedel

Is dat alles?

Spijsvertering◦ Begint in de mond◦ Eindigt in de anus

◦ Mechanische vertering Geen enzymen in speeksel / dus gebit

◦ Chemische vertering M.b.v. enzymen (begeleiding chemische processen) Begint in de maag

Klein maken dat voedsel

Eiwitten Vetten Koolhydraten

Mond / KeelholteSlokdarm

Mechanische vertering / speeksel en glijmiddel

idem Idem

Maag Pepsine en zoutzuur

Lipasen en zoutzuurOpsplitsen en kleine delen

n.v.t.

Dunne Darm (basisch = neutraal)

Trypsine en erepsineUiteen in eiwitbouwstenen = aminozuren

Galzure zouten en lipasenUiteen in: 2 vet = glycerol en vetzuren (verz en onverz)

AmylasenUiteen in: koolhydraten-bouwstenen = enkelvoudige suikers verbranding en glycogeen= opslag

Dikke Darm Indikken + darmflora voor aanmaak vitamine K en B12

idem Idem

Spijsvertering

Hond verteert langzamer dan mens Stofwisselingsonderzoek bepaalt

energiebehoefte / aantal noodzakelijke Kcal Hoe kleiner hond hoe meer calorieën

relatief nodig zijn / lichaamsoppervlakte is relatief groter relatief meer warmteverlies

Meer huid om 40 Chihuahua’s van 2 kg dan 1 Sint Bernhard van 80 kg

Verteerbaarheid voedingsstoffen

Hoeveel Kcal nodig hangt af van reeks factoren◦ Weinig beweging / Veel beweging◦ Ziek / gezond◦ Werken / slapen

Verteerbaarheid

Minimum nodig is BASAALMETABOLISME◦ Grondstofwisseling bij volkomen rusttoestand met

lege maag, alleen voornaamste organen werken◦ Energieke hond tot 8 x BM nodig◦ Weinig beweging 2 x BM

Relatie tussen lichaamsgewicht en Basaalmetabolisme : formule BRODY ◦ Q = 70,5 x G (tot de macht) 0,73◦ Q = Basaalmetabolisme G = lichaamsgewicht

Hoe groter lichaamsgewicht, hoe minder energie per kg gewicht nodig

Verteerbaarheid

Wetenschap verschilt Voederfabrikanten verschillen Onderscheid tussen

◦ Stikstofhoudend (eiwitten)◦ Stifstokvrij (koolhydraten en vetten)

Lichaam kan bijna geen stikstofhoudende zelf produceren, dus toedienen (vorm van eiwitstoffen)

Koolhydraten en vetten geen stikstof, dienen vooral als brandstof, elkaars rol overnemen (geen vervanging voor eiwitten)

En in welke verhouding

Soms eiwitten ontdoen van stikstof en dan kunnen zij overnemen rol kh en vet

Overdaad aan eiwitten verkeerd (economisch). Vervangen door koolhydraten en vetten (deel eiwitten fungeert nl. als energieleveranciers

Onderscheid tussen voeding en nuttige bestanddelen ervan◦ Rundvlees niet alleen eiwit maar ook vet◦ Brood niet alleen kooolhydraten maar ook beetje

eiwit en vet

In welke verhouding

Hongerlijden◦ Eerst voorraad koolhydraten en vetten◦ Daarna eigen lichaamseiwitten / gebruikt als

energie- en warmtevormers◦ Spieren verdwijnen◦ Belangrijkste organen het laatste◦ Lichaam kan dus herstellen

◦ Studies: zes weken zonder eten zonder blijvende klachten

Honger!

Bouwstoffen Brandstoffen Hulpstoffen

Voedingsstoffen

Vertering 80/90 % Enorm aantal stoffen met gelijke chemische

samenstelling Zoveel eiwitten als er diersoorten zijn Vormen belangrijk onderdeel van weefsels en

van hulp- en regelstoffen zoals enzymen, hormonen

Eiwitten opgebouwd uit aminozuren◦ Aminozuur: koolstof, waterstof, zuurstof en stikstof

en soms zwavel◦ 22 tal aminozuren

Eiwitten

Keten van aminozuren Een keten is een eiwit Lengte, afhankelijk van aminozuren Talloze combinaties soorten eiwitten Eiwit opgebouwd in de lichaamscel

◦ Erfelijk materiaal◦ Generatie op generatie◦ Elk dier in staat zijn eigen eiwitten te maken voor

specifieke taken (lichaamsspecifiek eiwit)

Eiwitten

Taken:◦ Opbouw nieuwe cellen (bouwstenen lichaam)◦ Herstel en vervanging cellen ◦ Bijdrage aan energievoorziening

Eiwitten uit voedsel afgebroken tot aminozuren om er daarna terug te produceren tot lichaamseigen eiwit

Verschillend voor elk dierRundvlees aminozuur hondenvlees

Eiwitten

Aminozuur eerst ontdoen van stifstof (lever) - desamineren

Afgekoppelde stikstof is ureum (bloed, nieren, urine)

Na desamineren: stof bestaat uit koolstof, waterstof en zuurstof omzetten in glucose (ook vetzuren gebruiken)

Glucose gebruikt voor verbranding (energie) of als reservebrandstof (lichaamsvet)

Kost heel veel energie (10 % voeding verloren)

Eiwitten / Aminozuren

22 aminozuren (hoeven niet allemaal in voeding te zitten)

Acht zijn nodig in voeding (puppies tien) ◦ Essentiële aminozuren

Leucine, isoleucine, lysine, fenylalanine, methionine of cystine, treonine, tryptofaan, valine

Pups: arginine en histidine

Eiwitten / Aminozuren

Voedingswaarde eiwit wordt in belangrijke mate bepaald door aanwezigheid esswentiële aminozuren

Hoe meer essentiële aminozuren, hoe beter Biologische Waarde: percentage uit de darm

opgenomen eiwit dat kan worden gebruikt voor maken/vormen van lichaamseiwit

Als ééntje van de acht ontbreekt, dan BW=0

Biologische Waarde

Kippenei 96 Vismeel 92 Lever 79 Melk 92 Rundvlees 78 Soyameel 67 Tarwebloem 48 Gelatine 0 (geen tryptofaan) Water 0

Biologische Waarde

Algemeen◦ Dierlijke eiwitten hogere BW

Verteerbaarheid eiwit ook belangrijk◦ Varieert◦ Hoorn, haar en pezen niet verteerbaar, dus geen

voedingswaarde◦ Goed voer 80 % verteerbaar droogvoer en 95 %

verteerbaar blikvoer◦ Koken verlaagt verteerbaarheid van eiwit◦ Plantaardige eiwitten minder essentiële aminozuren◦ Granen weinig lysine, methionine, leucine en tryptofaan

(dus aanvullen met eiwitten die dat wel)◦ Rijst biologisch onvolwaardig (niet alle noodzakelijke).

Aanvullen met vlees of vis)

Biologische Waarde

Praktijk: praktisch alle eiwitvoedingsstoffen onvolwaardig. Dus combineren

Tevenmelk tijdens zogen is uitzondering Koemelk anders / oudere honden slecht

verteerbaar Eiwit vooral in vlees (niet alleen spier, maar

ook darmen, maag etc) / melk /eieren Niet meer geven dan nodig. Hond slaat

overtollige aminozuren niet op, andere verwerking

Eiwitten

Plantaardig: arm aan eiwitten / minder geschikt dus

Behalve bonen en erwten Vlees koken of bakken niet nodig Ingewanden (plantaardig gemalen) beter

verteerbare planten

Eiwitten

Verzamelnaam voor stoffen die verbinding vormen van koolstof, zuurstof en waterstof (relatie: ks + zs = ws)

Overwegend plantaardig / gevormd bij fotosynthese (plantcellen onder invloed en zonnenenergie koolzuurgas (CO2) en water (H2O) omzetten in suikers waaruit opbouw weefsels

Ook wel suikers en zetmeelsoorten genoemd

Koolhydraten

Taken◦ Productie van energie en warmte

Niet erg verteerbaar / daarom voorbewerking

Bruin / volkoren brood dus zeer geschikt Te veel is ongewenst Hond kan uit eiwitten ook koolhydraten en

vatten maken / bij voldoende eiwitvoeding dus geen gebrek aan energiestoffen

Overschot koolhydraten in reservevoorraad (vet) omgezet

Koolhydraten

Prikkelen minder maagsapklieren dan eiwitten

Zoutzuur maagsap werkt desinfecterend, dus bij te veel kh komt te weinig zoutzuur vrij voor doden bacteriën

Onverteerbare kh ook gewenst (geven volume aan darmen, zorgen voor juiste peristaltiek, goed milieu in darmen

Koolhydraten

Eiwitten deels te vervangen door koolhydraten:◦ Als energiebron goedkoper / vaak beter geschikt◦ Bij eiwitten eerst stikstof afkoppelen (werk voor lever

en nieren) / met name bij oudere honden lastig (nierfunctie)

◦ Opeenhoping van eiwitten / relatief minder gebruiken / geeft gebreksverschijnselen en groeistoornissen

Hoe hoger BW hoe minder eiwit nodigEiwitpercentage van 20 % in voer met minimale BW

van 60 en verteerbaarheid van 70 % is ruim voldoende

Koolhydraten

Vetten chemisch opgebouwd uit glycerol en drie moleculen vetzuur (verschillende)◦ Verzadigde

Koolstofatomen verbonden met twee waterstof (meestal dierlijke vetten)

Palmitinezuur, stearinezuur, boterzuur. ◦ Onverzadigde

Twee naast elkaar liggende koolstof met dubbele binding en géén binding van waterstof (niet verzadigd met water)

Een dubbele binding: oliezuur Meervoudige binding:”linolzuur, linolleenzuur en arachidonzuur

(minimaal 1 moet aanwezig zijn) / Essentiële vetten Onderdeel celwanden Opbouw belangrijk voortplantingshormoon Essentieel bij in stand houden waterhuishouding in huid

Vetten

Hoog gehalte aan koolstof en waterstof Meer dan eitwitten en koolhydraten Calorische (verbrandingswaarde) twee keer zo hoog Goed verteerbaar (bepalen voor groot deel

caloriedichtheid) Vetzuren worden (zie ook enkelvoudige suikers) in

lichaamscellen verbrand of opgeslagen als lichaamsvet

Hond kan heel snel voorraad aanspreken (in tegenstelling tot andere dieren)

In winter kunnen ze dus warmte beter op peil houden

Vetten

Verzadigde voorkeur boven onverzadigd Meeste weefsels en lichaamsvloeistoffen

cholesterol waaruit geslachshormonen, vit D en galzuren ontstaan. Dit cholesterol in dierlijk (verzadigde) vetten die cholesterolgehalte in bloed verhogen◦ Bij te veel cholesterol afwijkingen in bloedvaten◦ Vetachtige stoffen tegen wand (vernauwing)◦ Minder elastisch en stug

Vetten

Opslag in bindweefsels Als onder huid dan isolatie Overdaad:

◦ Te dik◦ Vetzuur verbinden met kalk (beenderziektes)

Hoeveel voeren?◦ 25-25 % van dagelijkse behoefte dekken door vetten (5-20 % van droge

stofgehalte voer)◦ Denk aan essentiële vetzuren (bij jonge honden nog geen opbouw daarvan)◦ Bij zogende teven meer behoefte◦ Bij opfok van moederloze pups rekening mee houden (tevenmelk bevat hoge

dosis)◦ Tekort aan vetten in dieet eerst uiten in tekort essentiële vetzuren◦ Tekorten: verminderde voortplanting, slechte wondgenezig, droge huid,

haaruitval, vachtproblemen, ontstekingen huid◦ Minder essentiële vetzuren in minder kwalitatief voer of droogvoer te oud (nl.

gevoelig voor oxydatie / snel ranzig) / Toevoeging van stoffen zoals vit E, of antioxydantia

Vetten

Mineralen◦ Voedingsmiddel verbranden dan anorganische stoffen (calcium en

fosforverbindingen, kalium, natrium (mineralen, voedingszouten)◦ Zeer minimaal aanwezig ( paar % tot 0,0001 %)◦ Rol bij stofwisseling, leveren geen energie◦ Macro: In stand houden waterhuishouding en

zenuwprikkelgeleiding / bouwstof lichaam botten◦ Micro: allerlei enzymatische processen of deel van enzymen /

Jodium onderdeel schildklierhormoon, ijzer van hemoglobine en cobalt van Vit B12

◦ Normaal geen zout toevoegen ◦ Kleine extra dosis geen kwaad (drinkt meer, gunstig voor nieren)◦ Te veel: hart sneller kloppen / kalium verlaagt hartslag◦ CaLcium en kalium antagonisten (nieren zorgen voor evenwicht)◦ Calcium / fosfor = 1,2 / 1 In vlees is dit 1/17 (bij uitsluitend vlees

dus aanvulling van calcium

Niet energieleverende nutriënten

Spoorelementen◦ Heel weinig ◦ Noodzakelijk maar niet te veel◦ Ijzer: ingebouwd in hemoglobine/zuurstoftransport

tekort geeft bloedarmoede◦ Zink: onderdeel verschillende enzymen / tekort

minder goed voer / vlees voldoende zink◦ Koper: rol bij vorming van hemoglobine (rode

kleur bloed)◦ Jodium: rol schildklierhormoon / teveel vergiftiging◦ Micro: diversen. Tekorten nooit

Niet energieleverende nutriënten

Noodzakelijke chemische stoffen Lichaam kan ze niet zelf maken Vitaminen met hoofdletter Indeling in twee groepen

◦ Vetoplosbaar: A D E K Worden in lichaam opgeslagen Teveel kan kwadelijk zijn

◦ Wateroplosbaar: B C

Antivitaminen stoffen die vitaminen vernietigen id werking ervan tegengaan: thiaminase, avidine, dicumarol, folinezuurantagonisten

Vitaminen

Retinol Dierlijke voedingsstoffen Caroteen (pro Vit A in lever omgezet tot vit A)

Tekorten leiden tot◦ Afwijkingen in huid◦ Slijmvliezen◦ Ogen ◦ Verlies van weerstand, infecties, botafwijkingen◦ Vruchtbaarheid◦ Aangeboren afwijkingen

Vitamine A

Calciferol Natuurlijke bestraling met ultraviolet licht (zon) /

door oplikken huid in lichaam Verder in dierlijke producten (lever, melk, eieren) Rol bij opname calcium in lichaam vanuit darmen Niet te veel geven Te veel : afscheiding langs nieren (uniek) Tekort:

◦ Onvoldoende verkalking◦ Ontkalking (rachitis)

Vitamine D

Tocoferol Planten / tarwekiemolie / vis / lever /

eieren / volkorenmeel Normaal gezonde dieren al voldoende Vit E

in lever Anti oxydant/ gaat oxydatie vetzuren

tegen / zowel in lichaam als in voedsel

Vitamine E

Normaal door bacteriën geproduceerd in dikke darm door darmflora

Ook in groene planten Te veel: giftig Tekort: zelden / meestal verstoring

darmflora (diarree / langdurig antibiotica / bloedstollingsstoornissen)

Vitamine K

Vormen een groep / Vit B complex Negental chemische verbindingen Biergist / lever / tarwekiemen Tekorten: stoornissen in groei en

voortplanting / weerstand / huid / zenuwen Als tekort dan meestal hele complex Te veel:”kan lichaam makkelijk verlaten

(oplosbaar in water)

Vitamine B

Ascorbinezuur Door de hond zelf gemaakt Vit C: groente en fruit Vorming van bindweefsels, botontwikkeling,

aanmaak sommige hormen Iets extra geen probleem Herstelbevorderend bij verwondingen,

breuken, infecties, stress, stijfheid en stram

Vitamine C

Opname door drinken of in voedsel Als vochtgehalte toe neemt, drinkt hond

minder Blikvoer, drinkt hij minder Water komt vrij bij verbranding van glucose

(water en koolzuurgas blijven over) 60 – 70 % lichaam is water ALTIJD LATEN STAAN Allen bij ziekte soms afwijken 50 cc per dag per kg lichaam nodig / pup meer Hond bepaalt zelf hoeveel hij nodig heeft

Water