Beleidsnotitie 2011-2015

Annalies Koelstra Januari 2011

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 2

Inhoudsopgave 1 Inleiding ...........................................................................................................................................................4 2 Plaats van de CMB in de organisatie .............................................................................................................4 3 Uitgangspunten CMB-beleid.........................................................................................................................6 4 Dienstverlening ten behoeve van het onderwijs.........................................................................................9

4.1 Evidence Based Medicine in de opleidingen tot Medisch Specialist ...............................................................9 4.2 Opleidingen geneeskunde, bewegingswetenschappen en tandheelkunde ....................................................9 4.3 CMB als studieplek......................................................................................................................................10 4.4 ICT-voorzieningen ......................................................................................................................................10 4.5 NESTOR .....................................................................................................................................................11 4.6 Internationalisering ....................................................................................................................................11 4.7 Overige workshops en onderwijsactiviteiten ...............................................................................................12 4.8 Onderwijsoutput ........................................................................................................................................12

5 Dienstverlening ten behoeve van onderzoek............................................................................................13

5.1 Virtual Research Environments (VRE’s) ........................................................................................................13 5.2 Onderzoeksoutput......................................................................................................................................13 5.3 Workshops .................................................................................................................................................13

6 Dienstverlening ten behoeve van patiëntenzorg ......................................................................................14

6.1 Protocollen, handboeken en tijdschriftliteratuur in de patiëntenzorg............................................................14 6.2 Patiëntenzorg en onderwijs nauw verweven ................................................................................................15 6.3 Behoefte aan specialistische rubriek in de digitale bibliotheek en digitale boeken ........................................15 6.4 Behoefte aan accountmanagement van de CMB .........................................................................................15 6.5 Informatie voor verpleegkundigen ..............................................................................................................16 6.6 Administratie UMCG-abonnementen .........................................................................................................16

7 Innovatie: ambitie van internationale allure .............................................................................................16

7.1 Mobiele diensten ........................................................................................................................................18 7.2 QR-codes ....................................................................................................................................................19 7.3 CMB/RUG-website en CMB/UMCG-intranetsite ........................................................................................20 7.4 Extra diensten UMCG/RUG ........................................................................................................................20

8 Collectie.........................................................................................................................................................21

8.1 De medische digitale bibliotheek in de toekomst ........................................................................................22 9 Bezuinigingen ...............................................................................................................................................23 10 Geaffilieerde ziekenhuizen — proxyaccounts knelpunt ............................................................................23 11 Personeel CMB..............................................................................................................................................24 12 Samenvatting................................................................................................................................................25 Gebruikte bronnen ................................................................................................................................................27 Bijlage 1 Reglement Bibliotheekcommissie UMCG ...................................................................................28 Bijlage 2 Verhouding Centrale Medische Bibliotheek /.............................................................................30 Bibliotheek van de RUG Bijlage 3 Gebruik van de CMB-toolbars ......................................................................................................32

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 3

1 Inleiding Deze beleidsnotitie is een vervolg op de Beleidsnotitie Centrale Medische Bibliotheek 2005-2010. De beleidsnotitie beoogt de Raad van Bestuur UMCG en de Bibliotheekcommissie UMCG op de hoogte te brengen van de gang van zaken in de CMB en de te verwachten ontwikkelingen op bibliotheekgebied in de komende jaren. De inhoud van de notitie is mede bepaald door de discussies in en resultaten van een aantal klankbordgroepen (Bibliotheek RUG-breed, waaronder een UMCG-CMB-groep) die de laatste maanden van 2010 bijeen is geweest. De resultaten van de klankbordgroepen zijn ook verwerkt in het concept Visiedocument Bibliotheek RUG 2020 ‘Bibliotheek in Beweging’ (zie Kaders).

Kaders De volgende kaders zijn voor de CMB gesteld:

Reglement Bibliotheekcommissie UMCG (2009) (zie bijlage1)

Verhouding Centrale Medische Bibliotheek / Bibliotheek van de RUG, vastgesteld november 2009 (zie bijlage 2 )

Strategisch Plan Rijksuniversiteit Groningen 2010-2015

Visiedocument Bibliotheek RUG 2020, getiteld Bibliotheek in beweging (concept versie 18 november 2010)

Jaarverslag 2009 UMCG

2 Plaats van de CMB in de organisatie Het Universitair Medisch Centrum Groningen heeft 3 kerntaken: patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek. De CMB is een geïntegreerde faciliteit van het UMCG, die deze taken ondersteunt door middel van haar dienstverlening. De bibliotheek valt onder de directeur van Sector F Ontwikkeling en Overdracht. In het Plandocument 2010 is de positie van de bibliotheek verder uitgewerkt: “De Centrale Medische Bibliotheek maakt integraal onderdeel uit van het UMCG. Het personeel van de CMB, de financiën, het beheer en de materiële voorzieningen vallen onder de verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur van het UMCG. Er bestaat een functionele, inhoudelijke afstemmingsrelatie tussen de Bibliotheek van de RUG en de CMB met betrekking tot de collectievorming in algemene zin en de wetenschappelijke collectievorming in het bijzonder. De afstemming heeft betrekking op de aanschaf en ontsluiting van wetenschappelijke publicaties en ook op de afstemming met aanpalende wetenschapsgebieden binnen de RUG, in het bijzonder gerelateerd aan de onderzoekinstituten GUIDE, BCN, BMSA en Share van de Graduate School Medical Sciences, evenals aanverwante (biomedische) disciplines van andere faculteiten, zoals de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen.” Er is een actieve UMCG-bibliotheekcommissie, waarin zoveel mogelijk geledingen van de organisatie vertegenwoordigd zijn. Het sectorhoofd Vakspecifieke Publieksdiensten en Collectievorming van de Bibliotheek RUG maakt als toehoorder deel uit van de commissie. Zij adviseren het hoofd van de CMB en het UMCG-bestuur met betrekking tot bibliotheekzaken. In

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 4

2009 is het Reglement Bibliotheekcommissie op verzoek van het O&O-overleg aangepast, omdat men een studentlid aan de commisie wilde toevoegen. In 2009 zijn alle RUG-bibliotheken gereorganiseerd. De CMB valt buiten deze reorganisatie, maar heeft een sterke functionele relatie met de Bibliotheek RUG. Afspraken hierover zijn vastgelegd in de notitie Verhouding Centrale Medische Bibliotheek / Bibliotheek van de RUG (zie bijlage 2). Ook de CMB werkt vanuit de vastgestelde kaders in het concept Visiedocument Bibliotheek RUG 2020, getiteld Bibliotheek in beweging . De CMB is vertegenwoordigd in het Convent van Academische Medische Bibliotheken In Nederland (CAMBIN). De doelstelling van het CAMBIN is het bevorderen van de efficiëntie en effectiviteit van de documentaire wetenschappelijke informatievoorziening binnen de academische geneeskunde, door ondersteuning van nieuwe ontwikkelingen, het ontwikkelen van een integraal en landelijk beleid, en door het bewaken van de kwaliteit van de informatievoorziening. Men sluit gezamenlijk licenties af en doet klantenonderzoeken. In 2009 is de tijdschriftencollectie geëvalueerd. De volgende bibliotheken zijn vertegenwoordigd in het CAMBIN:

- Centrale Medische Bibliotheek, Universitair Medisch Centrum Groningen

- Medische Bibliotheek Utrecht, Universitair Medisch Centrum Utrecht

- Medische Bibliotheek, Academisch Medisch Centrum Amsterdam

- Medische Bibliotheek, Vrije Universiteit Medisch Centrum Amsterdam

- Walaeus Bibliotheek, Leids Universitair Medisch Centrum

- Medische Bibliotheek, Erasmus MC Rotterdam

- Bibliotheek Medische Wetenschappen, Radboud Universiteit Nijmegen

- Universiteitsbibliotheek Randwijck, Universiteit Maastricht / Academisch Ziekenhuis Maastricht

Het CAMBIN werkt actief aan onderlinge collectie-afstemming ten einde de medische documentaire informatievoorziening in Nederland op peil te houden. Er wordt samengewerkt door het gebruik van een teamsite bij surfgroepen. In de toekomst wordt dit waarschijnlijk surfconext. Het CAMBIN adviseert - gevraagd en ongevraagd - aan overkoepelende organen binnen de academische geneeskunde en haar documentaire informatievoorziening, zoals:

Samenwerkingsverband Universiteitsbibliotheken & Koninklijke Bibliotheek (UKB)

Disciplineoverleg Medische Wetenschappen (DMW)

Besturen van Universitaire Medische Centra

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 5

3 Uitgangspunten CMB-beleid Algemene uitgangspunten voor de komende 5 jaren:

Voortgang digitalisering is onstuitbaar:

Dit geldt voor wetenschappelijke tijdschriften en boeken, maar ook voor het patiëntendossier (EPD).

De digitalisering van studieboeken zal langzaam gaan. Studenten blijven voorlopig naast e-books ook geprinte boeken gebruiken.

Secundaire analyses, zoals text mining, citatie analyses en het zoeken naar mogelijke

strategische allianties zal gemakkelijker en flexibeler worden doordat al het wetenschappelijke

materiaal digitaal aanwezig is. Men voorziet een toenemend belang van deze secundaire

analyses om de positionering van het UMCG beter te kunnen monitoren en uitbaten.

Zoeken en vinden:

PubMed en andere zoekmachines: Binnen de medische wetenschappen zal PubMed haar

dominante positie als zoekmachine blijven behouden. Wel wordt verwacht dat er meerdere

zoekmachines in gebruik zullen blijven, omdat dit verschillende perspectieven aan de gebruiker

kan bieden. Ook wordt de ontwikkeling voorzien van zoekmachines, die kant en klare antwoorden

geven op vragen (discoverytool, semantic web, etc.). Dit is met name interessant voor de

medische praktijk; minder voor het onderwijs waar men juist de studenten met meerdere

aspecten van een casus wil laten kennismaken.

Protocollen, handboeken en tijdschriftartikelen: Er zijn drie soorten informatie: protocollen,

handboeken en medische tijdschriftartikelen. Het UMCG gebruikt iDocument ter vervanging van

Qualiflow om protocollen te beheren. De CMB gaat hiermee afstemmen en ondersteunen.

Meta-analyses en systematic reviews: Het aantal door de bibliotheek begeleide zoekacties voor meta-analyses en systematic reviews is de laatste jaren enorm toegenomen. De verwachting is dat meta-analyses en systematische reviews belangrijk zullen blijven binnen de geneeskunde en dat het huidige hoge peil van begeleide zoekacties zich zal handhaven Point of Care tools: Evidence Based bronnen die ‘aan het bed’ gebruikt kunnen worden, zoals UpToDate, worden steeds belangrijker, vooral met de komst van mobiele apparatuur.

Ontwikkelingen in de wetenschappelijke communicatie welke relevant zijn voor de

bibliotheek:

Voortzetting opmars Open Access: verwacht wordt dat dit ertoe zal leiden dat in 2020 op enkele

medisch-wetenschappelijke vakgebieden Open Access het dominante tijdschriftmodel zal zijn. In

andere medisch-wetenschappelijke vakgebieden zal de huidige hybride situatie nog bestaan.

Verrijkte publicaties: het wetenschappelijk tijdschriftartikel zal een gedaanteverandering

ondergaan door verdere benutting van de digitale mogelijkheden (verrijkte publicaties/linked

data).

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 6

Collaboratories: onderzoekers zullen steeds meer samenwerken in elektronische

samenwerkingsomgevingen (collaboratories), waarin men samen publicaties voorbereidt,

onderzoeksdata uitwisselt en analyseert e.d. (voorbeeld ResearchID).

Beschikbaarstelling onderzoeksdata wordt belangrijker: onderzoekdatasets worden in

toenemende mate beschikbaar gesteld in samenhang met het tijdschriftartikel of als losse entiteit

ten behoeve van validatie en hergebruik. Binnen de medische wetenschappen wordt deze

ontwikkeling geremd door ethische en privacy-overwegingen. Niettemin is de verwachting dat

deze ontwikkeling, hoewel enigszins vertraagd, zich ook in de medisch wetenschappelijke wereld

zal voortzetten.

Sociale media worden belangrijker: ook in de medische wetenschap worden sociale media

belangrijker. ‘Faculty of 1000’ dient nu al als een professioneel discussieforum voor

gespecialiseerde medisch onderzoekers. Er ontstaan steeds meer van deze netwerken.

Voortgaande bibliotheekinnovatie leidt tot samenwerkingsverbanden:

Digitale bibliotheek “out of the cloud”: voorzien wordt dat een steeds groter deel van de back-

office activiteiten, zowel wat betreft de content als de infrastructuur van de digitale bibliotheek,

‘out of the cloud’ wordt aangekocht en/of in nationaal verband of in samenwerkingsverbanden

met een aantal universiteiten wordt georganiseerd. Uitleenprocessen, acquisitie en

catalogiserings-processen worden geautomatiseerd en gerationaliseerd, wat leidt tot het afstoten

van bibliotheektechnische werkzaamheden. Voor de werkzaamheden van de Centrale Medische

Bibliotheek is de betekenis hiervan slechts gering, omdat de CMB voornamelijk frontoffice

activiteiten verricht.

Mobiele ICT-apparatuur wordt steeds meer een platform voor informatievoorziening:

Consequenties voor de inrichting van de fysieke bibliotheek: dit betekent dat de CMB in de

bibliotheek op termijn minder vaste pc's ter beschikking hoeft te stellen. We voorzien ook op de

langere termijn een tegenbeweging: complexe activiteiten met computers zullen vragen om

videowanden en/of grote schermen. Dit type apparatuur kan mogelijk worden aangeboden in de

fysieke bibliotheek.

Digitale bibliotheek toegankelijk: ook in de patiëntenzorg zal mobiele ICT-apparatuur (iPad,

tablets, mobiele telefoons met internet) in toenemende mate een rol gaan spelen in de

informatievoorziening van de artsen. Voor de CMB betekent dit dat men ervoor moet zorgen, dat

de digitale bibliotheek en andere digitale diensten ook via deze platformen toegankelijk zijn.

Hiertoe is een iPad-project gestart.

Ontwikkelingen in het medisch-wetentenschappelijk onderwijs relevant voor de

bibliotheek:

Continue informatievergaring essentieel bij artsenopleiding: de filosofie van het onderwijs aan het

UMCG is als volgt: men streeft ernaar een “core knowledge” over Geneeskunde bij te brengen en

de studenten verder te trainen in het opzoeken van informatie m.b.t. specialistische zaken (back-

up knowledge: oftewel kern- en mantelstof ). Dit met name omdat het inzicht over veel ziekten

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 7

sterk voortschrijdt en denkbeelden hierover van bijvoorbeeld 10 jaar geleden vaak volledig

irrelevant zijn geworden. Vandaar dat de medicus telkens nieuwe informatie moet opzoeken en

verwerken.

Behoefte aan informatievaardigheden: er wordt een toenemende behoefte aan

informatievaardigheden bij studenten gezien. Niet alleen moeten studenten efficiënt studeren,

ook het onderwijs moet efficiënter (studierendement!) . Goede informatievaardigheden zijn

daarbij essentieel voor de afgestudeerde arts, tandarts en bewegingswetenschapper.

Evidence Based Medicine: in januari 2011 treedt het Kaderbesluit CCMS 2011 in werking. Dit

betekent een nieuw curriculum voor de Medische Vervolgopleidingen. Een Arts In Opleiding tot

Specialist (AIOS) moet dan 2 keer per jaar een Critical Appraisal Topic (CAT) presenteren.

De elektronische leeromgeving neemt steeds meer een centrale plaats in in het onderwijs. Men

voorziet daarin een aantal gerelateerde ontwikkelingen:

Videocolleges en Open CourseWare worden belangrijk: videocolleges en

Open CourseWare krijgen meer een functie voor studie-oriëntatie, het

aantrekken van nieuwe studenten en het ondersteunen van studenten bij het

volgen van deze colleges. Deze videocolleges zullen de echte colleges niet

vervangen.

Virtual reality en gaming : een andere ontwikkeling in het onderwijs zijn

trainingen die gebruikmaken van virtuele werkelijkheid en computerspelen.

Internationalisering: Er wordt een sterke aanwas van internationale studenten voorzien. Op dit

moment is er één Engelstalige bacheloropleiding en twee Engelstalige masteropleidingen. Bij

bewegingswetenschappen ontwikkelt men ook een Engelstalige masteropleiding.

Research Master opleiding: Voorzien wordt dat er, naast de huidige master in het kader van de

artsenopleiding, ook een research masteropleiding zal worden ingesteld die opleidt tot medisch

wetenschappelijk onderzoeker.

Ontwikkelingen UMCG:

Bezuinigingen: er worden forse bezuinigingen voorzien, zowel in het onderwijs als ook in het

onderzoek en in de patiëntenzorg. Door deze bezuinigingsdrift wordt het belang van andere

geldstromen nog groter en zal er nieuwe behoefte zijn om de sterke punten van het UMCG in

combinatie met derden in te zetten om door middel van strategische allianties geldstromen aan te

boren. Met andere woorden, excellente groepen binnen het UMCG zullen samen met excellente

groepen buiten het UMCG samenwerken om extra gelden te verkrijgen. De druk om dit voor

elkaar te krijgen wordt steeds groter.

Zorg-ICT: in 2011 wordt begonnen aan een nieuw zorginformatiesysteem in het UMCG. Dit

systeem integreert het medische en verpleegkundige dossier, faciliteert onderwijs, -onderzoek en

samenwerking.

Aandachtsgebieden: gezond en actief ouder worden (Healthy Ageing) is één van de speerpunten van het UMCG. Het UMCG werkt aan één van de grootste multidimensionale biobanken ter wereld met een uniek drie-generatie-onderzoeksontwerp met een looptijd van 30 jaar: LifeLines.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 8

In 2010 is gestart met de bouw van ERIBA (European Research Institute on the Biology of Ageing), een nieuw Europees topinstituut voor fundamenteel onderzoek naar de biologie van veroudering. LifeLines en ERIBA vormen twee belangrijke pijlers van de Healthy Ageing-initiatieven. De focus ligt momenteel nog op het onderzoeksterrein. In de nabije toekomst zal dit worden vertaald naar de kliniek en het onderwijs. Transplantaties en chronisch zieken zijn tevens speerpunten.

4 Dienstverlening ten behoeve van het onderwijs

4.1 Evidence Based Medicine in de opleidingen tot Medisch Specialist Op 1 januari 2011 treedt het Kaderbesluit CCMS 2011 in werking. Het nieuwe curriculum voor de opleidingen tot medisch specialist is gebaseerd op de CANMED’s. Bij de competentie ‘kennis en wetenschap’ speelt de CMB een grote rol. Artsen in opleiding tot medisch specialist worden geacht twee Critical Appraisal Topics (CATs) per jaar uit te voeren. Dit heeft ook gevolgen voor het reguliere geneeskunde onderwijs. De CMB geeft onderwijs in het literatuur zoeken ten behoeve van de CATs . De CMB werkt samen met het Wenckebach Instituut in een Discipline Overstijgende Cursus (DOC) Evidence Based Medicine.

4.2 Opleidingen Geneeskunde, Bewegingswetenschappen en Tandheelkunde Het invoeren van de CAT in het bestaande onderwijs is lastig. De CMB probeert samen met het Onderwijsinstituut dit in te passen in M1 of M2. Hierbij worden ook de bibliotheken in de geaffilieerde ziekenhuizen betrokken. De CMB deelt haar kennis en daar waar noodzakelijk zal een medewerker in de geaffilieerde ziekenhuizen onderwijs geven. Ook is de CMB verankerd in het curriculumonderwijs van Tandheelkunde en Bewegings-wetenschappen. Er wordt zoveel mogelijk gewerkt met de casussen die docenten aanleveren. In het kader van Evidence Based Dentistry wordt onderwijs gegeven bij Tandheelkunde. Voor Life Sciences is er een college. Voor de Junior Scientific Masterclass (JSM) studenten wordt een uitgebreide cursus verzorgd, bestaande uit 4 bijeenkomsten, waarvan één Engelstalig (inclusief oprachten). In samenspraak met docenten wordt gestreefd naar een bij het onderwijs aansluitend programma. Dit blijft een belangrijk speerpunt in de dienstverlening. Via het Wenckebach Instituut kunnen ook opleiders van de co-assistenten (in de periferie) cursussen volgen bij de CMB. De CMB heeft voor elke opleiding een ‘embedded librarian’ ingesteld. Deze zorgt voor een uitstekende collectie en dienstverlening aan de betreffende opleiding onder supervisie van de medisch informatiespecialist. De CMB gaat ook in de toekomst bestanden en producten, die eventueel in het onderwijs gebruikt kunnen worden, onder de aandacht brengen van docenten en opleiders door het organiseren van demonstraties.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 9

4.3 CMB als studieplek.

In de traditionele bibliotheek waren twee functies, namelijk het raadplegen van bronnen en studeren, nauw met elkaar verweven. Deze twee functies worden echter steeds meer ontvlochten: het raadplegen van informatiebronnen vindt vrijwel uitsluitend in de digitale bibliotheek plaats.

De fysieke medische bibliotheek

De gedrukte collectie op de fysieke bibliotheeklocaties zal sterk verminderen. Deze kleiner wordende gedrukte collectie zal zo laagdrempelig mogelijk toegankelijk worden gemaakt: voor zeer frequent gebruikte werken door middel van een open opstelling. Het werk van studenten wordt steeds meer gezien als samenwerken, ook faculteitoverstijgend. De CMB zal de fysieke bibliotheeklocatie stapsgewijs steeds meer omvormen tot moderne studievoorzieningen voor studieplekken, samenwerkplekken, etc. Doel is om zoveel mogelijk bij te dragen aan het studierendement en de academische vorming van de studenten (Als de kabinetsplannen m.b.t. langstuderen doorgaan wordt dit aspect nog belangrijker).

Het typische bibliotheekkarakter van de studievoorzieningen dient zoveel mogelijk gehandhaafd te worden. Naast de persoonlijke dienstverlening ter plaatse kan het bibliotheekkarakter (nu nog door middel van boekenkasten) mogelijk ook met andere middelen, die de digitale collectie zichtbaar maken, gecreëerd worden. Het komende jaar zal de CMB weer tijdschriftbanden afstoten waardoor ruimte ontstaat voor studieplekken voor de studenten. De studenten geven aan dat ze nog steeds de papieren versie van de verplichte studie- en handboeken willen gebruiken bij het studeren. Ook voor de co-assistenten en de AIOS-en blijft de CMB een voorziening als werkplek in verband met krappe huisvesting van sommige afdelingen.

De openingstijden van de CMB zijn voortdurend een punt van discussie. In tijden van bezuiniging is het belangrijk deze te optimaliseren indien uitbreiding niet mogelijk is. Met de directie van de Bibliotheek RUG zal worden overlegd of zij haar UB-openingstijden kan optimaliseren in de tentamentijd.

Helpdeskfunctie Refworks: De CMB vervult de taak van functioneel beheerder RefWorks en helpdesk RefWorks in het UMCG.

4.4 ICT-voorzieningen

ICT-voorzieningen zijn van groot belang. De CMB zal haar draadloos netwerk RUG-FN2 vervangen door UMCG draadloos, waardoor er 3 netwerken ter beschikking komen: Eduroam voor de studenten en RUG-medewerkers, UMCG-guest voor gasten (bijvoorbeeld artsen uit de geaffilieerde ziekenhuizen, VAG-studenten, Hanzehogeschoolstudenten etc.) en een goed beveiligd zorgnetwerk voor artsen en verpleegkundigen van het UMCG. Via de Pc’s in de CMB kan men inloggen op het RUG-netwerk of het UMCG netwerk.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 10

4.5 NESTOR De CMB zit op NESTOR met CMB-online. Dit is een uitstekend kanaal om met de studenten te communiceren. NESTOR zal meer gebruikt moeten worden voor afstandsonderwijs en e-learning bibliotheekmodules. Andere courses kunnen meer ondersteund worden met links naar relevante websites en literatuur. Hier ligt een taak voor de contactpersonen vanuit de CMB. De komende jaren gaat de CMB haar eigen cursussen/workshops op video zetten en toetsen maken in NESTOR. De CMB heeft in samenwerking met de Bibliotheek RUG met name voor de studenten de zgn. Library Guides ingericht. Dit is een uitstekend startpunt om literatuur te zoeken. Het wordt nog verder ontwikkeld en aan NESTOR toegevoegd.

4.6 Internationalisering Het UMCG biedt samen met de RUG een Engelstalige bacheloropleiding en drie research masteropleidingen:

Behavioral and Cognitive Neurosciences Unraveling the complexity of brain and behavior

Clinical and Psychosocial Epidemiology Bridging the gap between medicine and psychology

Medical and Pharmaceutical Drug Innovation Finding new answers to chronic diseases

De Junior Scientific Masterclass (JSM) wordt vanuit de CMB ondersteund in zoekstrategieën en publicatiestrategie.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 11

Bij de collectievorming ligt de nadruk op Engelstalige literatuur. Ook de communicatie van de CMB met haar klanten is tweetalig. Het aantal cursussen dat in het Engels wordt gegeven zal toenemen.

4.7 Overige workshops en onderwijsactiviteiten Binnen de opleidingsprogramma’s van de Graduate school of Medical Sciences kunnen meer cursussen worden gegeven dan nu het geval is. Hierbij denken we aan het ondersteunen van ‘collaborations’ en het laten zien van nieuwe webtechnologieën die behulpzaam kunnen zijn. De CMB biedt korte reguliere workshops aan voor UMCG-medewerkers en ouderejaars studenten:

- PubMed, zoekstrategie, tips & trucs - Systematisch literatuuronderzoek voor een review/richtlijn - RefWorks - Scopus, Web Of Science en Impact factoren - Science 2.0: trends, tools en tips

De cursus PubMed zal inhoudelijk worden aangepast aan de CATs-eis. Ook worden er inloopuren gepland, waar men terecht kan met uiteenlopende vragen. Voor de verpleegkundigen worden lunchbijeenkomsten georganiseerd. Regelmatig zal de CMB aandacht besteden aan nieuwe ontwikkelingen in de vorm van bijeenkomsten en (inloop)demo’s.

Geaffilieerde ziekenhuizen: De CMB ondersteunt het bibliotheekpersoneel in de geaffilieerde ziekenhuizen. De komende jaren moet vanuit de bibliotheken van de geaffilieerde ziekenhuizen ondersteuning geboden worden aan onze co-assistenten die in die ziekenhuizen werken en aan AIOS-en die een gedeelte van hun opleiding in de periferie doen. Zeker nu overgegaan wordt op de CATs zal dit weer extra aandacht vergen. De CMB zal hier workshops en bijeenkomsten voor organiseren. Ook opleiders in de ziekenhuizen worden op de hoogte gebracht van nieuwe ontwikkelingen. Daar opleiders via een proxyaccount toegang krijgen tot de Digitale Bibliotheek van de CMB, krijgen we vragen vanuit de affiliaties met betrekking tot andere vormen van dienstverlening. De Raad van Bestuur hecht aan een goede relatie met de affiliaties en daar draagt de CMB met haar zeer gewilde diensten aan bij.

4.8 Onderwijsoutput Een goede integratie van de digitale bibliotheek in het onderwijsproces wordt nagestreefd.

De CMB zal participeren in het Open Courseware Project van het Universitair Onderwijs Centrum

Groningen (UOCG), waarin de Bibliotheek RUG participeert, door het ontsluiten van colleges en

ander onderwijsmateriaal van het UMCG.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 12

5 Dienstverlening ten behoeve van onderzoek

5.1 Virtual Research Environments (VRE’s) Er is een grote rol voor virtual research environments. Virtuele research environments waarbinnen

internationale samenwerking efficiënter en effectiever kan worden uitgevoerd, zijn volop in

ontwikkeling. De CMB zal deze ontwikkelingen nauwlettend volgen en de onderzoekers binnen

het UMCG hierover adviseren. Tevens zal de CMB een naadloze aansluiting van de digitale

bibliotheek op deze virtuele research environments ontwikkelen en onderhouden. Surfconext zal

hierbij waarschijnlijk een rol spelen.

5.2 Onderzoeksoutput De dienstverlening van de CMB zal zich richten op twee taken: het beschikbaar stellen van

informatie van buiten aan de universitaire gemeenschappen binnen het UMCG en het beschikbaar

stellen en presenteren van onderwijs- en onderzoekoutput aan de buitenwereld. Hiertoe moet de

huidige UMCG-repository verder worden ontwikkeld.

De bovengenoemde taak van de CMB met betrekking tot het beschikbaar stellen en presenteren

van de output van het UMCG aan de buitenwereld, zal zich richten op (1) het zoveel mogelijk

Open Access beschikbaar stellen van de output en (2) het ondersteunen en faciliteren van het

wetenschappelijk publiceren door auteurs binnen het UMCG.

Hiertoe zal de CMB de hechte samenwerking met Bureau Onderzoek continueren. Bureau

Onderzoek ontwikkelt een nieuwe tool, die ook door de CMB gebruikt gaat worden voor het

analyseren van de individuele of afdelings (actuele) output. Hier komen steeds vaker vragen over.

Repository en Metis UMCG: samen met de Bibliotheek RUG zal de bestaande wetenschappelijke

output, nu beschikbaar via o.a. de UMCG-respository, ook in Metis komen, zodat binnen het

webplatform van de RUG ook medewerkers van het UMCG hun Medewerkers Pagina’s (MEPA's)

kunnen inrichten met publicatielijsten.

5.3 Workshops Er zijn plannen om de Science 2.0 cursus breed aan te bieden aan een ieder die onderzoek start

binnen het UMCG. Wetenschap is aan het veranderen. Science 2.0 heeft invloed op de werk- en

leerpatronen (workflow) van onderzoekers, clinici en studenten. In deze workshop krijgt men

kennis van nieuwe webtechnologieën in communicatie & samenwerken, informatie zoeken,

beheren & delen. Research institute SHARE heeft aangegeven dit in zijn PhD programma te willen

opnemen.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 13

6 Dienstverlening ten behoeve van patiëntenzorg

6.1 Protocollen, handboeken en tijdschriftartikelen in de patiëntenzorg

In onderstaand schema is een schets weergegeven van de informatievoorziening voor medici in de patiëntenzorg:

wat

Tijdschriftartikelen

waar

Digitale bibliotheek

Persoonlijke abonnementen (soms gedeeld op de afdeling)

waarvoor

Bijhouden vakgebied

Updaten protocollen

Journal clubs

Moeilijke casussen / Evidence Based Medicine (EBM)

Handboeken

Persoonlijke aanschaf; soms ook digitaal (persoonlijke toegang)

Soms kleine collectie op afdeling

Gemiddeld 2 tot 5 per specialistisch vakgebied

Studieboeken voor de assistenten in opleiding

Naslag voor specialisten bij moeilijke casussen

Protocollen

Opgesteld en bijgehouden door de afdeling zelf

Tientallen tot honderden protocollen per afdeling

Patiëntenzorg

Protocollen: Een belangrijk gegeven is dat protocollen in veel gevallen de basis vormen voor het medisch handelen. Deze protocollen worden veelal door de afdeling zelf opgesteld en periodiek geactualiseerd. Meestal gebeurt dit, doordat een aantal stafleden zich middels de recente tijdschriftliteratuur in het betreffende onderwerp verdiept en hieruit voorstellen destilleert voor eventuele aanpassingen van het protocol. Dit wordt dan in de afdeling besproken en kan leiden tot bijstelling van het betreffende protocol. De protocollen zijn elektronisch beschikbaar en worden door veel artsen ook op hun mobiele ICT-apparatuur geladen. In de meeste gevallen zijn er gewone computers beschikbaar om medische informatie te raadplegen. Echter, er is een aantal gevallen waarin het handig kan zijn om medische informatie via mobiele apparatuur te raadplegen: bij bereikbaarheidsdiensten (waarbij de betreffende arts gebeld kan worden over patiënten in de avond of nacht) en bij consulten op andere afdelingen in het ziekenhuis. De CMB probeert haar medische informatie te integreren in de bestaande UMCG-systemen (bijvoorbeeld iDocument).

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 14

Handboeken: Handboeken blijken eveneens een belangrijke rol te spelen in informatie ten behoeve van patiëntenzorg, vooral gebruikt door co-assistenten en artsen in opleiding. Deze aankomende medisch specialisten dienen in veel gevallen zelf de handboeken aan te schaffen. De CMB streeft er naar de handboeken in e-bookvorm beschikbaar te stellen voor het hele UMCG. Handboeken worden ook gebruikt als naslagwerk door de medische specialisten zelf.

Tijdschriftartikelen: Tijdschriftartikelen spelen vanzelfsprekend ook een uiterst belangrijke rol in de patiëntenzorg. Tijdschriftartikelen worden geraadpleegd bij (1) het updaten van protocollen, (2) bij moeilijke casussen (onder andere bij second opinion spreekuren), (3) om het vakgebied bij te houden en (4) in journal clubs. Tijdschriftartikelen worden meestal digitaal geraadpleegd via de digitale bibliotheek van de CMB.

6.2 Patiëntenzorg en onderwijs nauw verweven

Patiëntenzorg en onderwijs zijn nauw met elkaar verweven. Wanneer een assistent in opleiding bijvoorbeeld op het ochtendrapport een patiënt moet toelichten, dan wordt verwacht dat dit goed onderbouwd is en dat daarvoor de meest recente literatuur is geraadpleegd. Daarnaast zijn er ook zogenaamde journal clubs, waarbij men samen artikelen bekijkt en er een referaat over houdt in de groep. Er wordt dan bediscussieerd of het harde ‘evidence’ betreft. Het onderwijs en de medische praktijk zijn doordrongen van het evidence-based medicine (PICO/CAT) denken.

6.3 Behoefte aan een specialistische rubriek in de digitale bibliotheek en digitale

boeken

De meeste medisch specialisten zijn voornamelijk bezig binnen hun eigen vakgebied. De digitale bibliotheek omvat soms een overweldigende hoeveelheid informatie, die niet altijd relevant is. Men heeft er behoefte aan om, in overleg met de CMB, een specialistische rubriek binnen de digitale bibliotheek op te stellen waarin de voornaamste tijdschriften van het vakgebied - zo mogelijk aangevuld met digitale handboeken van het vakgebied - in één overzicht worden weergegeven. Digitale beschikbaarheid van de specialistische handboeken is eveneens een wens bij de afdelingen: er zijn altijd handboeken die men niet persoonlijk in bezit heeft of bij de hand heeft. De CMB zal veel aandacht besteden aan deze afdelingspagina’s en My CMB door de nieuwste technieken aan te reiken en te ondersteunen. Dit soort overzichten zijn belangrijk in verband met visitatiecommisies.

6.4 Behoefte aan accountmanagement van de CMB

Afdelingen geven aan dat een actief accountmanagement van de CMB op prijs gesteld wordt. De bibliotheek en daarmee een goede informatievoorziening is van groot belang, maar kan door het buitengewoon overladen werkprogramma van de medische staf (patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek) niet die aandacht krijgen die het verdient. Met name het bijhouden van nieuwe ontwikkelingen en innovaties op het gebied van informatievoorziening kan men er zelf niet bij doen. Hier kan de CMB een belangrijke rol in spelen. Accountmanagement van de CMB, waarbij men periodiek (een keer per jaar of anderhalf jaar) de afdeling op de hoogte komt stellen van de

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 15

belangrijkste nieuwe ontwikkelingen (refreshment course) en tegelijkertijd het oor te luisteren legt om de wensen van de afdeling te inventariseren, zal een grote toegevoegde waarde hebben. Men vindt dat de bibliotheek een plaats verdient in het inwerkprogramma van nieuwe medewerkers op de afdelingen.

6.5 Informatie voor verpleegkundigen

Verpleegkundigen hebben overwegend behoefte aan Nederlandstalige literatuur. De CMB heeft voor hen een Netvibespagina gemaakt.

Om het zoeken naar informatie zo gemakkelijk mogelijk te maken, staat op deze “dynamische” pagina alle informatie bij elkaar. De pagina wordt in samenwerking met verpleegkundigen voortdurend aangepast en aangevuld. Zij vormt tevens de basis voor de cursus die aan verpleegkundigen wordt gegeven. Ook is er een Libguide Verpleegkunde.

6.6 Administratie UMCG-abonnementen

De CMB verzorgt de administratie en het beheer van de abonnementen van het UMCG. Hier wordt Sector F binnenkort ook aan toegevoegd. Hierdoor kunnen dubbele abonnementen worden voorkomen en kan met betrekking tot licenties op online boeken/tijdschriften in sommige gevallen overgegaan worden op een goedkoper contract. Hierin werkt de CMB samen met ICT en de crediteurenafdeling.en probereert gezamenlijk een beleidslijn voor het UMCG uit te zetten.

7 Innovatie: ambitie van internationale allure

Innovatie gericht op communicatie met de klant is een speerpunt in de dienstverlening van de CMB . De afgelopen jaren heeft de CMB veel tools ontwikkeld om de dienstverlening naadloos

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 16

aan te laten sluiten bij de werkwijze van UMCG-medewerkers. Het resultaat hiervan is te zien in Medical Library “Lab” :

De CMB zoekt nationale en internationale samenwerking. Via verschillende kanalen deelt de CMB haar kennis en ontwikkelingen. Daardoor worden we vaak uitgenodigd op internationale congressen. Dhr. A.J.P. van den Brekel maakte deel uit van de programmacommissie voor de European Association for Health Information and Libraries (EAHIL) conferentie te Lissabon in 2010. Hij heeft lezingen en workshops verzorgd in o.a. Praag (2007), Helsinki(2008), Krakow (2009), Lissabon(2010), Keulen en Münster. Zie voor de verschillende presentaties .

Sociale media: De CMB probeert daar te zijn waar haar klanten zijn. Daarom gebruikt de CMB ook deze kanalen voor communicatie met haar klanten (Facebook, Hyves, Twitter, LinkedIn etc.).

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 17

7.1 Mobiele diensten

Voor de komende jaren zal het aanbieden van informatie op mobiele apparaten zoals iPhone, iPad, android telefoons etc. een speerpunt zijn voor de coördinator Elektronische Dienstverlening van de CMB, A.J.P. van den Brekel . Ook hier zal de CMB samenwerking zoeken met de Bibliotheek RUG, het CIT, het UMCG (iPad in de zorg project), andere medische academische bibliotheken en internationaal (bijvoorbeeld ZB Med Münster). Eind 2010 is een iPadproject van start gegaan. Ook internationaal zien we het gebruik van mobiele apparatuur in het medisch onderwijs opkomen, zoals bijvoorbeeld in Stanford.

Om aan de eisen van de klanten te voldoen zal het draadloos netwerk uitgebreid worden. De CMB heeft nu nog het RUG-FN2 draadloos netwerk. In 2011 wordt dit omgezet naar een UMCG draadloos netwerk, bestaande uit een zorgnetwerk, Eduroam voor studenten en een guestnetwerk. Dit nieuwe netwerk zal sterker zijn en zal gebruik maken van 6 in plaats van 3 accesspoints. Er zullen procedures beschreven worden voor de toegang tot full text op telefoon en tablets. Deze ondersteuning wordt reeds voor iPhone en iPad aangeboden.

De CMB doet onderzoek naar de wensen van studenten en clinici op het gebied van mobiele

diensten. Met name de Point of Care Tools zijn uitermate geschikt voor mobiele apparaten voor medici aan het bed. In 2011 zal een mobiele website gemaakt worden en een App voor Iphone (later ook voor Android telefoons). Er zijn al veel medische App’s ontwikkeld. Zie bijvoorbeeld het overzicht. Er is al een eerste versie van de CMB mobiele website:

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 18

CMB mobiel

7.2 QR-codes De CMB gaat onderzoeken of QR (Quick Response) codes kunnen worden toegepast in de bibliotheek. QR-codes zijn tweedimensionale barcodes die men met zijn mobiele telefoon kan scannen. De code kan met een simpele software eenvoudig omgezet worden in tekst of een URL.

Dit is een QR-code die naar de CMB-website verwijst. We zien toepassingsmogelijkheden voor het verwijzen naar e-books (op de geprinte versie komt een QR code met de verwijzing naar de URL van het e-book). Ook is het mogelijk (op kasten, etc.) extra informatie aan te bieden, die de klant op zijn telefoon kan opslaan. De CMB gaat participeren in de werkgroep e-books van de Bibliotheek RUG.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 19

7.3 CMB/RUG-website en CMB/UMCG-intranetsite De CMB-website is continu in ontwikkeling. Zowel de CMB/RUG-website als de CMB/UMCG-intranetsite zijn grondig aangepast. We wensen meer mogelijkheden voor feedback in te bouwen. Het aanbieden van snelle manieren van zoeken, zoals de zoekbox, heeft veel aandacht. De intranetsite:

Voor de nieuwe portal van het UMCG (Sharepoint) wil de CMB speciale diensten ontwikkelen die én maatwerk én maximale distributie en functionaliteit leveren van de beschikbare digitale informatie. Het centraal beschikbaar stellen van zgn. web-parts (widgets) met bijv. RSS-feeds op publicaties van medewerkers, afdelingen of onderwerpen, maar ook zoekboxen op maat, maken het voor gebruikers mogelijk de eigen pagina te personaliseren.

7.4 Extra diensten UMCG/RUG Doordat de CMB bezig is met innovatie ontstaan er allerlei samenwerkingsverbanden en worden CMB-medewerkers gevraagd voor projecten. Zo is er gewerkt aan de notitie ‘Inzet sociale media in het UMCG’ door een werkgroep bestaande uit Communicatie, CMB en P&O-team. De CMB heeft hiervoor een overzicht gemaakt van alles wat er rond het UMCG al was: UMCG

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 20

De inmiddels bekende CMB-toolbars worden veel gebruikt (zie bijlage 3) en zijn door de andere vakbibliotheken binnen de Bibliotheek RUG overgenomen. Ook landelijk en internationaal hebben bibliotheken dit overgenomen. De CMB heeft hiervoor workshops verzorgd.

8 Collectie De collectie van de CMB is onderdeel van de gehele wetenschappelijke informatievoorziening van de Rijksuniversiteit Groningen.

Wat betreft collectievorming zullen de bestaande trends om e.e.a. vooral nationaal te organiseren

zich in de komende jaren versterken. Op dit moment worden de meeste digitale

tijdschriftenpakketten reeds landelijk aangeschaft. Ook wat betreft de collectievorming van

gedrukte boeken wordt gestreefd naar samenwerking met andere universiteitsbibliotheken. Dit

biedt mogelijkheden tot een verdere rationalisering: boekencollecties worden samengesteld door

middel van collectieprofielen en met de geleverde boeken worden de metadata aangeleverd. De

lokale catalogiseringsactiviteiten kunnen daardoor worden geminimaliseerd.

Tenslotte de digitale boeken: een aantal uitgevers biedt digitale boekencollecties aan. Een andere

mogelijke ontwikkeling is richting een pay-as-you-go systeem voor digitale boeken waarbij selectie

vooraf niet noodzakelijk is; wanneer een gebruiker een bepaald digitaal boek wil inzien, kan de

bibliotheek dat op dat moment aanschaffen. Deze ontwikkelingen betekenen dat de

werkzaamheden wat betreft collectievorming, acquisitie en catalogisering qua omvang sterk

zullen verminderen. De meeste activiteiten op dit gebied zullen deels overbodig worden door de

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 21

bovengenoemde technische ontwikkelingen en het daaruit voortvloeiende commerciële aanbod

en deels landelijk of bovenlokaal (in samenwerking met enkele universiteiten) zijn georganiseerd.

Na de reorganisatie van de RUG-bibliotheken is de collectievorming voor de studiezaal

Geneeskunde in de Universiteitsbibliotheek onder de verantwoordelijkheid van de CMB komen

te vallen. Op dit moment wordt er gewerkt aan een geïntegreerd collectieprofiel van de

Bibliotheek RUG.

De collectie die er staat zal gesaneerd worden en volgens het nieuwe profiel in samenwerking met

de Bibliotheekcommissie UMCG opnieuw worden opgebouwd.

Daar het onderwijs en de ondersteuning bij searches is toegenomen (en nog verder zal toenemen)

is de collectievorming voor Bewegingswetenschappen en Tandheelkunde neergelegd bij twee

informatiespecialisten van de CMB, onder verantwoordelijkheid van de coördinerend medisch

informatiespecialist geneeskunde.

8.1 De medische digitale bibliotheek in de toekomst

De toekomstvisie voor de medische digitale bibliotheek wordt als volgt geformuleerd:

- De infrastructuur zal samen met andere universiteitsbibliotheken zijn ingekocht, voor een deel bij commerciële partijen (‘hosted solutions; out of the cloud’), en voor een deel samen met andere universiteitsbibliotheken zijn georganiseerd.

- De content zal voor het overgrote deel samen met andere universiteitsbibliotheken worden ingekocht, terwijl de metadata van de ingekochte collectie voor een belangrijk deel wordt meegeleverd. Actieve catalogisering is daarmee voor een belangrijk deel overbodig geworden en zal voor het niet overbodige deel in samenwerking met andere universiteitsbibliotheken zijn georganiseerd.

- Bovengenoemde zaken zullen enorme efficiëntievoordelen met zich meebrengen en zijn daarom nastrevenswaardig.

- De digitale bibliotheek van de RUG en daarbinnen van de CMB zal een eigen gezicht en identiteit hebben. De CMB heeft als taak: integreren met lokale informatie, optimaliseren en aanpassen voor de Groningse gebruikers, personaliseren en/of filteren. Bovendien heeft de CMB als taak om de kwaliteit van de aangeboden informatie en de zoekmachines te toetsen met behulp van objectieve criteria. Hiertoe doet de CMB regelmatig klanten-onderzoek (in RUG- of CAMBIN-verband of zelfstandig).

- De digitale bibliotheek van de CMB zal naadloos aansluiten op en waar mogelijk geïntegreerd zijn in de elektronische leeromgeving, de elektronische collaboratories die binnen de medisch wetenschappelijke onderzoeksbureaus gangbaar zullen zijn en de platformen die in de patiëntenzorg worden gebruikt.

- Een eigen inrichting van de digitale bibliotheek op een bepaald vakgebied, samengesteld in samenwerking met de betreffende onderzoeksgroep of afdeling, is een normale zaak.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 22

- De CMB streeft ernaar ook artikelen uit tijdschriften, die niet in haar eigen bezit zijn, binnen 48 uur (spoed 24 uur) te leveren.

9 Bezuinigingen Het UMCG heeft aangegeven dat men graag ziet dat de collectie de komende jaren op het huidige hoge kwaliteitsniveau blijft, daar dit van groot belang is voor de ondersteuning van de primaire taken onderwijs, onderzoek en patiëntenzorg. Er komen echter grote bezuinigingsronden aan, zowel van de zorgkant als van de onderwijs- en onderzoekskant. De CMB zal haar bedrijfsvoering waar mogelijk optimaliseren. Ook wordt gekeken of er meer inkomsten gegenereerd kunnen worden, bijvoorbeeld door diensten aan te bieden aan medewerkers van geaffilieerde ziekenhuizen. Het collectiebudget zit grotendeels vast in de grote contracten (€ 800.000 ). De CMB is onderdeel van Sector F maar verricht diensten voor alle afdelingen in het UMCG. Ook vanuit het onderwijs wordt een groot beroep gedaan op de CMB. De diensten worden zeer gewaardeerd en men wil deze dienstverlening op een hoog niveau houden.

10 Geaffilieerde ziekenhuizen - knelpunt proxyaccounts

De Raad van Bestuur van het UMCG heeft aangegeven dat ze graag de zgn. ‘ teaching hospitals’ gebruik willen laten maken van de digitale faciliteiten van de CMB. Dit is echter niet zo eenvoudig. Dit kan onder de huidige licenties alleen als er sprake is van een arbeidsrelatie (0-aanstelling / registratie in Peoplesoft).

Op het gebied zijn de grote uitgevers niet bereid om, ondanks herhaaldelijk aandringen van de onderhandelaars, hun licenties aan te passen. De administratie rond de proxy-accounts vergt veel arbeidskracht bij zowel het Onderwijsinstituut, de CMB als ook bij P&O. In het kader van de bezuinigingen moet hier wellicht kritisch naar gekeken worden. Het gebruik van de collectie door deze doelgroep neemt toe. Dit levert vooral een probleem op bij de bestanden, waar sprake is van ‘concurrent user’ licenties. In die gevallen moet de CMB extra kosten maken om de licentie te verhogen zodat de primaire doelgroep toegang heeft en niet te vaak voor een dichte deur komt te staan. In de toekomst moet het beleid in samenwerking met de betrokken partijen aangepast worden.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 23

11 Personeel CMB Het CMB-team heeft 1 fte in kunnen leveren door terug te gaan van 2 balies naar 1 balie en de

werkzaamheden te verdelen over de rest van het team. In de komende 10 jaar zal het CMB-team

door natuurlijk verloop van samenstelling veranderen (± 4 fte’s ), waardoor er een zekere

flexibiliteit ontstaat, indien er andere competenties nodig zijn.

Uit de discussies over de toekomst van de bibliotheek blijkt dat vrijwel alles wat binnen de

bibliotheek plaatsvindt er over 5 jaar ook nog zal zijn, maar dat de verhoudingen anders zullen

liggen. Er zullen minder basale, bibliotheektechnische werkzaamheden plaatsvinden en de

specialistische werkzaamheden zullen toenemen. Gesproken wordt van een verdiepingsslag op

gespecialiseerde onderwerpen. Men ziet een scheiding tussen werkzaamheden ten behoeve van

de fysieke bibliotheeklocatie en de meer specialistische diensten, die achter de schermen worden

ontwikkeld en uitgevoerd. Voor deze specialistische diensten zijn mensen nodig met een IT-

achtergrond en een communicatie-achtergrond, die de vertaalslag kunnen maken tussen de

mogelijkheden van IT en de informatie-behoefte en wensen van de gebruikersgroepen.

Een dergelijke vertaalslag zal nodig blijven. Adviesvaardigheden en didactische vaardigheden

zullen daarbij een belangrijke competentie blijven. Enige medische kennis is van belang. Er zal

meer behoefte zijn aan onderzoeksvaardigheden als competentie (‘datalibrarian’). In de fysieke

bibliotheek zal de eerstelijnsdienstverlening en ondersteuning belangrijk blijven, maar dit kan

zeker anders ingevuld worden dan nu het geval is. Het principe van ‘embedded librarian’ zal in de

vorm van accountmanagement verder uitgebouwd worden. Hierbij vindt, waar mogelijk,

afstemming plaats met de Bibliotheek RUG.

De werkzaamheden in de bibliotheek zullen steeds meer projectmatig plaatsvinden. Tenslotte

voorziet men, dat ook de persoonlijke dienstverlening langs digitale weg zal plaatsvinden.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 24

12 Samenvatting

Het UMCG heeft 3 kerntaken: patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek. De CMB is een geïntegreerde faciliteit van het UMCG, die deze taken ondersteunt door middel van haar dienstverlening. De CMB heeft een sterke functionele relatie met de Bibliotheek RUG.

Beleid In haar beleid voor de komende 5 jaar zal de CMB inspringen op / aansluiting zoeken bij

- de voortsnellende digitalisering; - de veranderende informatie-zoekprocessen; - de ontwikkelingen in de wetenschappelijke communicatie; - het ontstaan van nieuwe samenwerkingsverbanden voortvloeiend uit bibliotheekinnovatie; - het gebruik van mobiele ICT-apparatuur als platform voor informatievoorziening; - de ontwikkelingen in het medisch-wetenschappelijk onderwijs; - de UMCG-ontwikkelingen.

Onderwijs De CMB zal meer onderwijs in CATs gaan verzorgen. Hier is behoefte aan binnen het nieuwe curriculum tot medisch specialist en tevens binnen de opleiding geneeskunde (co-assistenten in M1/M2). Bij dat laatste zullen zowel bibliotheekpersoneel als ook de opleiders in de geaffilieerde ziekenhuizen worden betrokken. Door de digitalisering raken de twee functies van de bibliotheek, het raadplegen van bronnen en de bibliotheek als studieplek, steeds meer ontvlochten. De fysieke bibliotheeklocatie zal stapsgewijs worden omgevormd tot moderne studievoorziening. Doel is zoveel mogelijk bij te dragen aan het studierendement en de academische vorming van studenten. Library Guides moeten op NESTOR geplaatst worden, een goed startpunt voor literatuur-onderzoek. Dit wordt nog verder ontwikkeld. In de toekomst zullen CMB-cursussen/workshops, met bijgaande toetsen in videovorm op NESTOR worden geplaatst. In verband met de internationalisering zal het aantal Engelstalige cursussen en workshops toenemen.

Onderzoek De CMB volgt de ontwikkelingen met betrekking tot virtual research environments (vre’s) op de voet. Zij zal onderzoekers hierover adviseren en zorgen voor aansluiting van de digitale bibliotheek op deze vre’s. Voor het analyseren van de individuele of afdelingsoutput ontwikkelt Bureau Onderzoek een nieuwe tool, die ook door de CMB gebruikt gaat worden. De Science 2.0 workshop zal breder worden aangeboden. Deze workshop heeft invloed op de werk- en leerpatronen (workflow) van onderzoekers, clinici en studenten.

Patiëntenzorg Voor protocollen gaat het UMCG iDocument gebruiken. De CMB probeert haar medische informatie hier in te integreren. Het streven is om handboeken als e-book beschikbaar te stellen voor het gehele UMCG. De CMB zal veel aandacht besteden aan het verzorgen en ondersteunen van afdelingspagina’s (MyCMB). De voornaamste tijdschriften van een vakgebied, zonodig aangevuld met digitale handboeken, worden in één overzicht weergegeven.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 25

Afdelingen hechten belang aan een actief accountmanagement door de CMB. Hier moet meer op worden ingezet. Voor verpleegkundigen is een Netvibespagina en een LibGuide ontwikkeld met - voor deze doelgroep - voornamelijk Nederlandstalige literatuur.

Innovatie Op de CMB-website, zijn de vele dienstverleningstools in Medical Library “Lab” bijeengebracht, die aansluiten bij de werkwijze van UMCG-medewerkers. Er wordt meer ingezet op sociale media ten behoeve van de communicatie met klanten. De activiteiten op bijv. Hyves, Facebook, Twitter en LinkedIn worden uitgebouwd. Het aanbieden van informatie op mobiele apparaten als iPhone, iPad en Android telefoons zal de komende jaren een speerpunt vormen in de werkzaamheden. In 2011 zal naar aanleiding van de resultaten van een onderzoek onder studenten en clinici een mobiele website worden gemaakt, evenals een App voor iPhone (later ook voor Android telefoons). De CMB gaat begin 2011 over op het draadloos netwerk van het UMCG, bestaande uit een zorgnetwerk, Eduroam voor studenten en een guestnetwerk. De mogelijkheden voor het gebruik van QR (Quick Response) codes in de bibliotheek worden onderzocht. Voor de nieuwe portal van het UMCG (Sharepoint) wil de CMB speciale diensten ontwikkelen, die én maatwerk én maximale distributie en functionaliteit leveren van de beschikbare digitale informatie. De CMB werkt op innovatief gebied RUG-breed, UMCG-breed, nationaal en internationaal samen en deelt haar kennis. Zij wordt regelmatig uitgenodigd op internationale congressen.

Collectie Door technische ontwikkelingen zullen werkzaamheden betreffende (digitale) collectievorming, acquisitie en catalogisering verminderen en deels bovenlokaal (samenwerking universiteiten) of landelijk worden georganiseerd. De collectie in de studiezaal Geneeskunde in de Universiteitsbibliotheek wordt gesaneerd en opnieuw opgebouwd.

Bezuinigingen De CMB zal haar bedrijfsvoering waar mogelijk optimaliseren en kijken of er meer inkomsten kunnen worden gegenereerd. De dienstverlening van de CMB is UMCG breed. Behoud van het hoge niveau is gewenst door de klanten.

Geaffilieerde ziekenhuizen Rondom de toegang tot digitale CMB-faciliteiten spelen voor geaffilieerde ziekenhuizen licentieproblemen. Het beleid moet worden aangepast.

Personeel Naar verwachting zullen er op lange termijn minder basale, bibliotheektechnische werkzaamheden plaatsvinden en meer specialistische diensten. Hiervoor is personeel nodig dat de vertaalslag kan maken tussen de mogelijkheden van IT en de informatiebehoefte en wensen van de klant. Adviesvaardigheden, didactische vaardigheden en onderzoeksvaardigheden zijn hierbij belangrijke competenties.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 26

Gebruikte bronnen

- De medisch specialist van straks : toekomstscenario’s Medische vervolgopleidingen / NFU, 2010 http://www.nfu.nl/fileadmin/documents/DeMedischSpecialistVanStraksNFU-10.0694.pdf

- Kaderbesluit CCMS 2011 http://knmg.artsennet.nl/web/file?uuid=3791cb8f-751c-4945-ba30-c24b5a875d8a&owner=a8a9ce0e-f42b-47a5-960e-be08025b7b04&contentid=62843

- Bouwen aan de toekomst van gezondheid, 2007 http://www.umcg.nl/SiteCollectionDocuments/UMCG/Missie%20en%20visie%20UMCG/UMCG_Bouwentoekomst.pdf

- Healthy ageing http://www.umcg.nl/SiteCollectionDocuments/UMCG/Missie%20en%20visie%20UMCG/UMCG_Healthy_Ageing.pdf

- Corporate brochure UMCG, 2009 http://www.umcg.nl/SiteCollectionDocuments/UMCG/Missie%20en%20visie%20UMCG/UMCG_CorporateBrochure.pdf

- Jaarverslag 2009 UMCG http://www.umcg.nl/SiteCollectionDocuments/UMCG/Jaarverslag_UMCG_2009.pdf

- Concept Visiedocument Bibliotheek RUG 2020, getiteld Bibliotheek in beweging (concept versie 18 november 2010)

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 27

Bijlage 1 Reglement Bibliotheekcommissie UMCG Artikel 1. Begripsbepalingen In dit reglement wordt verstaan onder: UMCG: Universitair Medisch Centrum Groningen de bibliotheek: de Centrale Medische Bibliotheek (CMB) de commissie: de bibliotheekcommissie van de CMB de informatievoorziening: het geheel van documentaire informatie op het gebied van de

(bio)medische- en verplegingswetenschappen, gezondheidszorg, management & organisatie en de patiëntenzorg, ongeacht de verschijningsvorm, daaronder begrepen de elektronische en digitale informatiebronnen en de actieve toegang daartoe.

Artikel 2. Taak en doelstelling De commissie heeft tot taak het gevraagd en ongevraagd adviseren van het hoofd CMB omtrent het beleid met betrekking tot de informatievoorziening van de bibliotheek. Het hoofd adviseert vervolgens aan de Raad van Bestuur UMCG.

Artikel 3. Samenstelling 1. De commissie bestaat uit zeven leden; zes leden, waaronder de voorzitter zijn afkomstig uit de

personeelsgeleding van het UMCG; één lid is afkomstig uit de studentengeleding. 2. De benoeming van de leden en de voorzitter geschiedt door de Raad van Bestuur van het UMCG, op

voordracht van de decaan. 3. De leden van de commissie worden benoemd voor een periode van twee jaar. Aftredende commissieleden

zijn terstond herbenoembaar voor maximaal twee hierop aansluitende zittingsperiodes. 4. Degene die een tussentijds opengevallen plaats bezet, treedt af op het tijdstip waarop de zittingstermijn van

degene wiens plaats is ingenomen is verstreken. 5. Het hoofd CMB is als deskundige bij de vergaderingen aanwezig.

Artikel 4. 1. De leden van de commissie kiezen uit hun midden een plaatsvervangend voorzitter en een secretaris. 2. De commissievergaderingen worden geleid door de voorzitter en bij diens afwezigheid door de

plaatsvervangend voorzitter. 3. De vergaderingen van de commissie zijn in beginsel openbaar. Indien de aard van onderwerpen hiertoe

aanleiding geeft, kan de voorzitter besluiten dat achter gesloten deuren wordt vergaderd. 4. De commissie kan deskundigen uitnodigen om in de vergadering een toelichting te geven omtrent bepaalde

onderwerpen.

Artikel 5. 1. De commissie vergadert als regel vier keer per jaar en voorts voor zover tenminste twee leden zulks nodig

achten. 2. De voorzitter roept een commissievergadering bijeen en stelt de voorlopige agenda vast. 3. Het bijeenroepen van de vergadering geschiedt per e-mail en onder gelijktijdige toezending van de agenda

en eventuele stukken welke op de vergadering betrekking hebben.

Artikel 6. Besluitvorming rond advisering 1. Besluitvorming kan slechts plaatsvinden indien er tenminste vier leden aanwezig zijn. 2. Ieder lid van de commissie heeft in de vergadering een stem. 3. Bij het nemen van besluiten wordt hoofdelijk gestemd, tenzij geen der leden stemming nodig acht. 4. Besluitvorming geschiedt met meerderheid van stemmen. 5. Bij het staken der stemmen wordt het punt voor de eerstvolgende vergadering opnieuw geagendeerd.

Staken de stemmen opnieuw dan wordt het agendapunt verworpen.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 28

Artikel 7. Verslaglegging 1. Van hetgeen ter vergadering wordt besproken en besloten wordt door de secretaris een verslag gemaakt. 2. De verslagen zijn in beginsel openbaar, tenzij de commissie anders beslist.

Artikel 8. In gevallen waarin dit reglement niet voorziet, regelt de commissie in voorkomende gevallen zelf haar werkwijze.

Artikel 9. Dit reglement kan worden aangehaald als reglement Bibliotheekcommissie CMB.

Artikel 10. Dit reglement treedt in werking een dag na vaststelling door de Raad van Bestuur UMCG. Aldus vastgesteld door de Raad van Bestuur UMCG te Groningen op 14/04/2009.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 29

Bijlage 2 Verhouding Centrale Medische Bibliotheek /

Bibliotheek van de RUG De relatie tussen de Bibliotheek van de RUG en de CMB dient te passen in de algemene verhoudingen tussen de RUG en het UMCG. Die verhoudingen zijn neergelegd in de overeenkomst tot instelling van het Gemeenschappelijk Uitvoeringsorgaan van het Universitair Medisch Centrum Groningen d.d. 9 maart 2005 en hebben als hoofdkenmerk het volgende karakter: Ten behoeve van de taken Onderwijs en Onderzoek zijn door de RUG de bevoegdheden t.a.v. het personeel, de financiën en de materiële voorzieningen van de faculteit der Medische Wetenschappen overgedragen aan de Raad van Bestuur van het Universitair Medisch Centrum Groningen. De sturing t.a.v. Onderwijs en Onderzoek vindt plaats via het Gemeenschappelijk Beleidsorgaan (GBO), waarin RvB UMCG en College van Bestuur RUG participeren, en is gebaseerd op volledige transparantie t.a.v. de besteding van de door de RUG ter beschikking gestelde middelen. In lijn met deze verhoudingen tussen RUG en UMCG in het algemeen gelden de volgende regels voor de verhoudingen tussen de Bibliotheek van de RUG en de CMB:

1. De CMB is integraal onderdeel van het UMCG; d.w.z. personeel, financiën en materiële voorzieningen vallen onder verantwoordelijkheid van de RvB.

2. Er bestaat een functionele, inhoudelijke afstemmingsrelatie tussen Bibliotheek van de RUG en de CMB die onder meer betrekking heeft op de dienstverlening en collectievorming, zoals omschreven in paragraaf 5.2.3 van het Reorganisatieplan voor de Bibliotheek van de RUG (omschrijving standaardtakenpakket).

3. Deze set afspraken heeft geen betrekking op de overige aspecten van de verhouding tussen de RUG en het UMCG betreffende de bibliotheekvoorziening , de collectievorming en licenties.

Nader geconcretiseerd betekenen deze regels het volgende:

1) Personeel - Personeelsleden CMB zijn in dienst van het UMCG. De Raad van Bestuur bepaalt de

omvang van de formatie voor de CMB. Van de huidige 10,8 fte’s wordt 1/3 gefinancierd uit Zorgmiddelen en 2/3 uit O&O-middelen.

- De personeelsleden van de CMB krijgen een structurele onbezoldigde aanstelling (“nulaanstelling”) bij de RUG om de functionele relatie met de Bibliotheek van de RUG, zoals hiervoor aangegeven, te benadrukken. Deze nulaanstelling is gekoppeld aan de functie bij de CMB en vervalt bij functiewijziging binnen het UMCG.

- Bij de werving en selectie van het hoofd van de CMB wordt de Bibliothecaris betrokken, in de vorm van een lidmaatschap van de benoemingsadviescommissie.

2) Collectievorming - Het collectievormingsbeleid van de CMB ligt bij het UMCG en volgt de

collectievormingssystematiek zoals omschreven in het bovengenoemde Reorganisatieplan voor de Bibliotheek van de RUG.

- De medische vakstudiezaal in de UB vormt beheersmatig weliswaar niet één geheel met de CMB, zoals dit het geval is bij de andere vakbibliotheken, maar de open opgestelde medische collectie in deze zaal komt wel tot stand na overleg met het UMCG.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 30

3) Financiën - Het budget voor de bibliotheekvoorzieningen van het UMCG (2/3 O&O middelen, 1/3

Zorgmiddelen) blijft onder beheer van de Raad van Bestuur van het UMCG. - Het collectievormingsbudget van het UMCG wordt administratief zichtbaar gemaakt in

het Generaal Literatuur Budget. - Middelen voor de zg. Big Deals voor de tijdschriftenlicenties, overeengekomen in de

Universitaire Collectievormingscommissie, gaan over naar het Generaal Literatuur Budget.

- Het vakspecifieke budget van de Bibliotheek van de RUG t.b.v. medische wetenschappen wordt besteed in overleg met het UMCG.

- Conform de uitgangspunten bij de reorganisatie van de bibliotheekvoorziening van de RUG zal het UMCG in een periode van 5 jaar het financiële equivalent van 0,7 fte aan het collectievormingsbudget toevoegen, zijnde € 36.838,-.

4) Bestuurlijke en beleidsmatige positie - De verantwoordelijkheid voor het beheer van de CMB berust bij de Raad van Bestuur van het UMCG. - De RvB mandateert het beheer aan de directeur van de sector waartoe de CMB

behoort. De dagelijkse verantwoordelijkheid berust bij het hoofd van de CMB. - Het hoofd CMB geeft de RvB, de betreffende sectordirecteur en de

Universiteitsbibliothecaris alle informatie die nodig is voor een goede gang van zaken. - Het hoofd CMB participeert net als de vakbibliothecarissen in de bibliothecaire

overlegstructuur, in het bijzonder in die van de sector Vakspecifieke Publieksdiensten en Collectievorming.

- De directeur van de sector waartoe de CMB behoort, neemt zitting in Universitaire Bibliotheek Commissie (UBC) en in de Universitaire Collectievormings Commissie (UCC)

- Het UMCG behoudt haar UMCG-Bibliotheekcommissie volgens het huidige reglement (vastgesteld 2009), waarbij het huidige lid (c.q. de adjunct-bibliothecaris van de RUG) wordt vervangen door een lid aan te wijzen door de Bibliothecaris van de Bibliotheek van de RUG.

De Universiteitsbibliothecaris pleegt tenminste eenmaal per jaar bestuurlijk overleg met het UMCG, i.c. met de decaan van de faculteit Medische Wetenschappen.

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 31

Bijlage 3 Gebruik van de CMB-toolbars Gebruik van de CMB-toolbars: Voor medewerkers

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 32

Voor studenten:

Beleidsnotitie 2011-2015 ‘De Centrale Medische Bibliotheek Altijd bij kennis!’ 33