Beknopte handleiding: zoeken op “Espacenet”

Espacenet is een online patentdatabank die is in 1996 is opgezet door het European Patent

Office (EPO). De databank bevat ongeveer 60 miljoen patenten (wereldwijd).

http://ep.espacenet.com/

Gebruik

Na klikken op bovenstaande link kan je in de linker kolom “Advanced Search” aanklikken.

Vervolgens heb je als eerste keuzemogelijkheid het type database dat je kan kiezen

(wereldwijd of Europees). Best kies je voor wereldwijd. Je kan verder onderaan zoektermen

of combinaties van zoektermen ingeven.

De voornaamste zoekmogelijkheden zijn:

Keyword(s) in title

Engelse zoektermen invoeren (met spatiegescheiden) die enkel in de titel voorkomen

Keyword(s) in title or abstract

Engelse zoektermen invoeren (met spatiegescheiden) voorkomen in titel of abstract

Applicant

Aanvrager van het patent (meestal een bedrijf of instituut)

Inventor(s)

Uitvinder(s) welke het patent op hun naam hebben staan.

Vul je zoekcriteria in en klik onderaan op Search.

Indien er patenten worden gevonden die relevant zijn, worden deze vervolgens in een lijst

weergegeven.

Zoeken op trefwoorden

Voorbeeld:

Keyword(s) in title or abstract is “bike seat adjustment”. Je krijgt vervolgens een lijst van een

14-tal patenten. Door op de titel te klikken kan je deze openen.

Nota: merk op dat er bij classification B62Jxxxx en B62Kxxxx als code staat. Dit komt later in

het document van pas. Indien je de tab “Original Document” aanklikt worden alle figuren in

het patent getoond.

Indien je de tab “Mosaics” aanklikt worden alle figuren in het patent getoond. De figuren

spreken meestal voor zich.

Zoeken op classificatie

Een andere mogelijkheid tot zoeken is gebaseerd op een classificatiesysteem. In de linker

kolom klik je op “Classification Search”. Hier heb je de mogelijkheid om het

wetenschappelijk domein waarin je wil zoeken aan te duiden. Hier kan je door telkens op de

titel te klikken meer en meer het zoekdomein verfijnen. Belangrijk is dat je vervolgens

tijdens het verdere zoekproces de uiteindelijke classificatiecode onthoudt. Deze komt nog

van pas. Een andere mogelijkheid is om hier ook rechtstreeks met zoektermen te werken.

We vullen voor “Find classification(s) for keywords” dezelfde termen in als in voorgaande

voorbeeld: “bike seat adjustment” en klik vervolgens op Search.

De meest relevante classificaties welke voldoen aan de zoektermen hebben links de meeste

vierkantjes voor de titel.

Door vervolgens op de meest relevante classificatiegroep verder te klikken kan men de

zoekopdracht steeds verder verfijnen. Merk op dat dezelfde classificatiecode rechts

verschijnt (B62xxxx).

Als je het Advanced Search blad terug opent kan je helemaal onderaan (met copy-paste) de

classificatiecode in “International Patent Classification (IPC)” invullen. Op deze manier

bekom je eveneens dezelfde relevante patenten.

Ter info… octrooi /patent

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Een octrooi of patent is een exclusief (uitsluitend) recht tot het industrieel maken of

verkopen van een product of anderszins het exploiteren van een uitvinding. Een octrooi kan

door de rechthebbende worden gebruikt als een monopolie op een bepaald stuk techniek.

Een octrooi geeft de octrooihouder het recht om anderen te verbieden de uitvinding

bedrijfsmatig toe te passen (bijvoorbeeld te vervaardigen, in te voeren, te gebruiken, in

voorraad te hebben, etc.). Een octrooihouder heeft niet automatisch op basis van het

verleende octrooi het recht om de uitvinding toe te passen. In veel gevallen zijn daarvoor

nadere vergunningen nodig, bijvoorbeeld op grond van de warenwet of op grond van de

milieuwetgeving. Het is ook mogelijk dat octrooirechten van anderen toepassing van de

uitvinding in de weg staan.

Wat is een octrooi?

Octrooien zijn uitgevonden als oplossing voor een maatschappelijk dilemma. Aan de ene

kant zijn de wetenschap en technologie ermee gediend, dat iedereen weet hoe bestaande

technologie werkt. Dan kan iedereen erop voortbouwen en de techniek schrijdt verder

voort. Aan de andere kant zal een uitvinder zijn uitvinding geheim willen houden, om een

voorsprong ten opzichte van zijn concurrenten te behouden, en aldus zijn investering in de

uitvinding te gelde te kunnen maken. Als compromis is er het octrooi uitgevonden. Een

uitvinder krijgt daarmee voor een beperkte tijd (in de meeste landen maximaal twintig jaar,

te rekenen van de indieningdatum van de octrooiaanvrage) het exclusieve recht op het

uitbaten van zijn uitvinding. Voor het geldig blijven van het octrooi dient in de meeste

landen jaarlijks een taks te worden betaald. Wordt dit niet (meer) gedaan of zijn de twintig

jaar voorbij, dan kan iedereen de uitvinding toepassen of kapitaliseren.

Een octrooi geldt, zoals gezegd, voor een land. Om in meerdere landen octrooi te verkrijgen,

moet een uitvinder in principe apart in ieder land in de taal van dat land octrooi aanvragen.

In Europa echter is een groep landen tot de oprichting van het Europees Octrooibureau

gekomen, dat een centrale verleningsinstantie is voor de staten die er lid van zijn. Daar kan

men in één van drie talen (Frans, Duits, Engels) octrooi aanvragen voor alle of een deel van

de lidstaten. Na verlening valt het octrooi uiteen in nationale octrooien. Ze krijgen in het

desbetreffende land geldigheid wanneer het verleende octrooi in dat land wordt

ingeschreven en jaarlijkse instandhoudingstaksen worden betaald. Met betrekking tot de

voorheen bijna altijd vereiste vertaling in de taal van het land, heeft het recente (april 2008)

Londen protocol bepaald dat voor landen die één van de drie talen van het Europees

Octrooibureau als officieel erkende taal hebben geen vertaling meer mogen verlangen. Een

aantal andere landen, waaronder Nederland, heeft besloten dat wanneer het octrooi

verleend is in een gespecificeerde taal van de drie talen, alleen de octrooiconclusies nog

vertaald moeten worden. Nederland heeft gekozen voor Engels. Wanneer het octrooi in het

Duits of het Frans verleend is, moet bovendien de beschrijving in het Nederlands of Engels

vertaald worden.

Voorwaarden aan het octrooi

Steeds meer is octrooieerbaar, maar niet op alles kan men octrooi verkrijgen. Een EU

richtlijn[1]

bepaalt of en wanneer biotechnologische uitvindingen (zoals genen) geoctrooieerd

kunnen worden. Met name op genen maken grote biotechnologische bedrijven naarstig

jacht; er zijn al vele octrooien op verleend.

De basiseisen voor een octrooieerbare uitvinding zijn als volgt:

• De uitvinding moet nieuw zijn.

• De uitvinding moet uitvindinghoogte hebben.

• De uitvinding moet industrieel toepasbaar zijn.

Een uitvinding

Octrooien worden alleen verleend op octrooieerbare uitvindingen. Deze eis dient ter

onderscheid met andere vormen van intellectueel eigendom. Vooral wordt met de eerste

bepaling onderscheid gemaakt tussen octrooi en auteursrecht (maar ook merkenrecht en

dergelijke).

De vraag is wat een "octrooieerbare uitvinding" is. Er is geen duidelijke definitie, al vinden de

meeste deskundigen in Europa dat een uitvinding een stuk techniek moet betreffen. In de

Rijksoctrooiwet 1995 blijkt dit techniek vereiste bijvoorbeeld uit de bepaling over nieuwheid,

die luidt 'Een uitvinding wordt als nieuw beschouwd, indien zij geen deel uitmaakt van de

stand van de techniek.' Een puur abstract iets, zoals een foto of een stuk tekst, is geen

techniek en kan dus niet met een octrooi beschermd worden.

De octrooiwet bevat een negatieve definitie: een aantal zaken wordt expliciet genoemd als

geen octrooieerbare uitvinding. Zo zijn wiskundige methodes en ontdekkingen (bijvoorbeeld

op natuurkundig vlak) uitgesloten. Een ontdekking is op zich nog geen uitvinding, maar kan

wel de basis vormen van een uitvinding. De ontdekking dat een metaal stroom geleidt, kan

worden gebruikt om een nieuwe elektriciteitsdraad uit te vinden.

Ook sluit de octrooiwet puur geestelijke activiteiten, werkwijzen voor het zakendoen en

computerprogramma's uit van octrooi. Volgens de octrooiwet zijn deze uitsluitingen echter

beperkt tot de genoemde zaken als zodanig. Een uitvinding die meer is dan een

computerprogramma als zodanig mag wel worden geoctrooieerd. Hoe dit precies moet

worden uitgelegd, was de afgelopen jaren onderwerp van een heftige discussie rondom

softwarepatenten. In oktober 2008 zijn in dit verband een aantal vragen voorgelegd aan de

Grote Kamer van Beroep van het EOB.

Daarnaast worden er onder de octrooiwet geen octrooien verleend op bepaalde categorieën

uitvindingen. Mensen, plantenvarieteiten en diersoorten kunnen niet worden geoctrooieerd.

Hetzelfde geldt voor medische handelingen; hierop worden ook geen octrooien verleend.

Microbiologische processen en producten echter weer wel, dus gentechnologie is wel

octrooieerbaar en medicijnen ook. En ook uitvindingen die een gevaar opleveren voor de

openbare orde of veiligheid, danwel onzedelijk zijn, zijn niet octrooieerbaar. Op een nieuwe

bombrief of een martelwerktuig zal dus geen octrooi verleend worden.

Nieuw

De eerste eis is dat een uitvinding nieuw moet zijn. Een octrooi mag niet worden verleend op

iets dat al bekend was. Dat klinkt logisch, maar het is meestal de grootste angel bij het

octrooi.

Een uitvinding is nieuw als ze nog niet publiek gemaakt is. De manier waarop dat gebeurt, is

niet relevant. Een publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift telt net zo zeer als een artikel

in het dorpskrantje. En ook mondelinge publicaties (voordrachten, lezingen, discussies in het

openbaar) tellen.

Nieuwheid is een enorme horde binnen het octrooiwezen, omdat het een overzicht vergt

van de hele wereldliteratuur. De verschillende octrooibureaus beschikken over enorm

uitgebreide bibliotheken van alles en nog wat en indices erbij om onderwerpen op te kunnen

zoeken. En nog worden octrooien na verlening regelmatig aangevochten bij de rechter

omdat ze niet nieuw zouden zijn.

Redelijk vaak wordt zo'n aanvechting gewonnen, want de "stand van de techniek" (de

verzameling van alles dat bekend is in de wereld) is enorm en niemand heeft het overzicht.

Daarbij moet wel worden opgemerkt dat er natuurlijk alleen rechtszaken over de geldigheid

van een octrooi worden aangespannen als het niet evident is of het octrooi geldig is of niet.

Overigens zijn er wel twee uitzonderingen voor openbaarmakingen die geschieden kort voor

de aanvrage ingediend wordt. Wanneer een uitvinding zonder toestemming wordt

gepubliceerd en met het doel de octrooiaanvraag te saboteren, of wanneer er sprake is van

expositie bij een Wereldtentoonstelling (dus niet een gewone vakbeurs), telt de publicatie

niet indien de aanvrage binnen 6 maanden daarna is ingediend.

Uitvinderwerkzaamheid

De belangrijkste eis bij een octrooi is echter niet nieuwheid, maar uitvinderwerkzaamheid.

Dit noemt men ook wel "uitvindinghoogte", alhoewel dat eigenlijk een germanisme is. Een

octrooi mag geen kleine en/of voor de hand liggende variatie van een al bekend apparaat,

product of werkwijze zijn. Maar hoe moet dit worden ingeschat?

Als je een paperclip hebt, kun je een paar papieren bij elkaar houden. Las twee paperclips

aan elkaar en je kunt twee stapeltjes papier bij elkaar houden. Maar is zo'n dubbele

paperclip nou echt een uitvinding of niet? Is het een innovatie, of ligt het gewoon voor de

hand om twee paperclips tot een te verwerken?

Industriële toepasbaarheid

De laatste eis is dat een uitvinding industrieel toepasbaar moet zijn. Dit betekent min of

meer dat een uitvinding waarop octrooi aangevraagd wordt, gebouwd moet kunnen

worden, toegepast moet kunnen worden en moet werken.

"Industrieel toepasbaar" wil niet zeggen dat alleen hightech of alleen machines

geoctrooieerd kunnen worden. Maar de uitvinding moet wel geschikt zijn om gemaakt te

worden in de industrie.

H. G. Wells schreef ooit een verhaal over een vliegmachine die werkte met een metaal dat

de zwaartekracht ophief. Daarop is geen octrooi mogelijk, want een dergelijk metaal bestaat

niet en dus kan de uitvinder niet uitleggen hoe de uitvinding gebouwd kan worden. Een

perpetuum mobile is in strijd met de natuurwetten en kan daarom ook niet worden

geoctrooieerd (al blijven uitvinders het regelmatig proberen).

En het laatste punt zal ook duidelijk zijn: een uitvinding die gewoon niet werkt, is niet

octrooieerbaar.

Het recht op het octrooi

In principe mag iedereen octrooi aanvragen – een gewoon persoon of een rechtspersoon. In

principe komt het octrooi toe aan de uitvinder, of aan alle uitvinders gezamenlijk als het een

groep was. Octrooi op uitvindingen gedaan door personen in dienst van een ander, komen

toe aan de werkgever (bedrijven als Philips en IBM bezitten veel octrooien). Wie het octrooi

ook bezit, de echte uitvinder moet op het octrooi genoemd worden ("ere wie ere toekomt").

Een aparte situatie doet zich voor in het geval van "botsing": als twee personen of instanties

tegelijkertijd hetzelfde uitvinden. In dat geval geldt de regel "wie het eerst komt, die het

eerst maalt". Dat wil zeggen: de eerste persoon die octrooi aanvraagt en waarvan de

octrooiaanvrage gepubliceerd wordt, heeft het recht op octrooi. Degene die als eerste de

uitvinding doet, heeft dus niet noodzakelijk het recht op octrooi – het recht op octrooi gaat

naar de eerste die erom vraagt (uiteraard wel naar een echte uitvinder; je kunt niet iemands

octrooi stelen door hard naar het octrooibureau te rennen en zijn uitvinding te claimen). De

Verenigde Staten vormen hierop de enige uitzondering. Daar word het systeem van de

eerste uitvinder gehanteerd.[2]

In het geval van een "botsing" is de uitvinder die het eerste

succesvol was in het uittesten van zijn uitvinding in de praktijk degene die recht heeft op het

octrooi.

Maatschappelijke plaatsing van het octrooi

Octrooien kunnen op gespannen voet staan met vrije marktwerking, de octrooihouder kan

immers zijn concurrenten verbieden soortgelijke producten op de markt te brengen.

Octrooien zijn te rechtvaardigen als de optelsom van de mogelijk negatieve effecten op

concurrentiewerking en de positieve effecten op innovatie resulteren in een netto voordeel

voor de maatschappij. Bovendien betreffen octrooien per definitie nieuwe producten of

toepassingen, die vaak nog de weg moeten vinden naar een markt die vóór de uitvinding

werd gedaan nog niet bestond. In een dergelijke nieuwe markt kan überhaupt geen sprake

kan zijn van marktwerking.

Het uitzicht op het verkrijgen van een beloning in de vorm van een octrooi is bedoeld om

bedrijven te prikkelen investeringen te verhogen waar uiteindelijk de gemeenschap baat bij

heeft. In tegenstelling tot het bedrijfsgeheim is een octrooi publiek te raadplegen met het

doel anderen te inspireren.

De octrooihouder kan een licentie verschaffen aan anderen en daarmee inkomsten

genereren. Octrooien kunnen ook strategisch worden ingezet, met het doel de concurrentie

te dwarsbomen en te verzwakken.

In Nederland rapporteerde de commissie Giskes in 2005 aan staatssecretaris Karien van

Gennip: "Het is de Adviescommissie gebleken in haar rondgang dat er grote

maatschappelijke onvrede heerst over de kwaliteit van octrooien in het algemeen en op het

gebied van software in het bijzonder, in die zin dat men van mening is dat octrooien worden

verleend op triviale of marginale uitvindingen. De Adviescommissie beveelt aan dat

Nederland zijn invloed aanwendt in de Administrative Council van de Europese

Octrooiorganisatie (EOO) om dit kwaliteitsprobleem te adresseren en zich er voor in zet dat

de kwaliteit van verleende octrooien, in het bijzonder in het geval van software, wordt

verhoogd. Dit zou kunnen door de norm voor inventiviteit aan te scherpen." Het EOB is een

internationale organisatie en valt niet onder EU wetgeving; wel kan de Europese

Octrooiorganisatie EU wetgeving overnemen, wat bijvoorbeeld in 1999 is gedaan voor wat

betreft biotechnologische uitvindingen: Regels 26 t/m 34 EPC2000 zijn gebaseerd op EU

richtlijn 98/44/EG. De Administrative Council bestaat uit door de lidstaten aangewezen

leden.

In de praktijk blijken multinationals onderling vaak een juridische wapenstilstand te hebben

waarbij op grote schaal Kruislicenties verschaft en verkregen worden zonder geldelijke

stromen. Voor grote bedrijven zijn octrooien een middel om kleinere spelers in de markt

onder druk te zetten maar de praktijk van de afgelopen jaren leert dat kleine spelers ook

grote bedrijven met succes kunnen aanklagen wegens octrooiinbreuk, bijvoorbeeld Eolas

versus Microsoft.

België

Aanvraagprocedure voor een Belgisch octrooi

Een Belgisch octrooi is enkel geldig binnen België.

Er zijn 2 types: een Belgisch octrooi met geldigheidstermijn van 20 jaar en een Belgisch

octrooi met geldigheidstermijn van 6 jaar.

Een uitvinder kan zich voor deskundige hulp bij het doorlopen van de aanvraagprocedure

richten tot een octrooigemachtigde. Dit is een specialist die de aanvrager vertegenwoordigt

tijdens de aanvraagprocedure en bijstaat bij de verdere administratieve opvolging van het

dossier.

Voor een Belgisch octrooi behelst de procedure van uitvinding tot octrooi de volgende

stappen:

1. Nagaan van de octrooieerbaarheid

Enkel uitvindingen van technische aard komen in aanmerking voor octrooibescherming. Een

uitvinding kan een product, vervaardigingprocedé of uitvoeringstechniek zijn. Ontdekkingen,

wetenschappelijke theorieën, wiskundige methoden en esthetische vormgeving zijn niet

octrooieerbaar. Een uitvinding dient te voldoen aan de criteria betreffende:

– nieuwheid

– uitvinderwerkzaamheid

– industriële toepasbaarheid.

2. Opmaken van het aanvraagdossier

Een octrooiaanvraagdossier bestaat uit de volgende documenten:

– verzoekschrift tot verlening van een octrooi

– een beschrijving van de uitvinding

– conclusies (of claims)

– tekeningen

– samenvatting (of abstract)

Voor een Belgische octrooiaanvraag is de taal naar keuze Nederlands, Frans of Duits.

3. Indienen van de aanvraag

In België kan elke persoon met een woonplaats of vestiging in België een aanvraag voor een

Belgisch octrooi indienen bij de Belgische Dienst voor de Intellectuele Eigendom. Personen

zonder woonplaats of vestiging in België dienen via een octrooigemachtigde te werk te gaan.

Bij indiening van de octrooiaanvraag wordt aan het dossier een indieningdatum toegekend.

Voor landen die het Verdrag van Parijs van 1883 hebben goedgekeurd, legt de

indieningdatum een voorrang vast in andere lidstaten van het verdrag zodat de

octrooibescherming later naar deze landen kan worden uitgebreid indien gewenst. De

voorrangstermijn bedraagt 12 maanden na de datum van de eerste indiening. Praktisch

gezien betekent dit dat een aanvrager, na het indienen van een octrooiaanvraag, 12

maanden de tijd heeft om te beslissen in welke bijkomende landen octrooibescherming

aangewezen is.

4. Onderzoek van de aanvraag

In het formeel onderzoek wordt het octrooiaanvraagdossier gecontroleerd op volledigheid

en vorm. Dit onderzoek kan aanleiding tot een verzoek verbeteringen of regularisaties aan te

brengen in het aanvraagdossier.

In het nieuwheidonderzoek wordt de uitvinding beoordeeld op nieuwheid en eenheid van

uitvinding. Voor een Belgisch octrooi dient een nieuwheidonderzoek te worden uitgevoerd

indien de volledige beschermingsduur van 20 jaar is gewenst. Een octrooi met een beperkte

duur van 6 jaar kan worden bekomen zonder nieuwheidonderzoek. Het nieuwheidrapport

voor een Belgische octrooiaanvraag wordt geleverd 9 maand na de indieningdatum.

Op basis van het verslag van het nieuwheidonderzoek wordt de aanvrager eventueel

verzocht wijzigingen in het aanvraagdossier aan te brengen of de octrooiaanvraag in te

trekken. Een nieuwheidonderzoek biedt geen absolute garantie tegen betwisting in de

rechtbank.

5. Verlening van het octrooi

De inhoud van een octrooi blijft geheim tussen de indieningdatum en de publicatiedatum.

Achttien maanden na de indieningdatum wordt het integrale octrooidossier gepubliceerd.

Dit geldt voor zowel de Belgische, de Europese als de internationale procedure.

Het Belgisch octrooi voor 6 jaar wordt verleend bij publicatie van de octrooiaanvraag. Een

Belgisch octrooi voor 20 jaar wordt ten vroegste verleend 18 maanden na de indieningdatum

en dat indien het nieuwheidonderzoek positief is.

6. Instandhouding van het octrooi

Nietigverklaring

Een verleend octrooi kan geheel of gedeeltelijk nietig worden verklaard door de rechtbank

indien achteraf blijkt dat niet voldaan is aan één van de drie geldigheidscriteria. Elke partij

kan een vordering tot nietigverklating instellen tegen een Belgisch octrooi bij een Belgische

rechtbank (alleen rechtbanken gevestigd in dezelfde plaats als een hof van beroep zijn

bevoegd).

Inbreuk

Inbreuk, of de schending van het alleenrecht tot exploitatie van de octrooihouder, valt onder

de bevoegdheid van de nationale rechtbank van het land waarin het octrooi geldt. Het is de

verantwoordelijkheid van de octrooihouder om inbreuk op te sporen en aan te klagen. Elke

inbreuk wordt bestraft met een onmiddellijke stopzetting van de inbreukmakende

activiteiten, een boete en de verplichting tot een volledige schadeloosstelling van de

octrooihouder.

Wijzigingen

Iedere verandering in de staat van een octrooi, zoals overdracht van eigendom (verkoop) of

verstrekking van een licentie (toelating de uitvinding na te maken tegen betaling), dient te

worden meegedeeld aan het nationaal octrooibureau, de Dienst voor de Intellectuele

Eigendom.

Taksen

Om een octrooi in stand te houden dienen jaarlijks taksen te worden betaald. Het octrooi

blijft geldig zolang de jaarlijkse instandhoudingtaksen worden betaald. Het is niet mogelijk

het achteraf terug te ‘activeren’. Het is niet mogelijk het te verlengen na afloop van de 20

jaar.